MAŁA STABILIZACJA. MARZEC 1968. GRUDZIEŃ 1970

Mała stabilizacja - okres rządów Gomułki, okres siermiężnego socjalizmu. Nie dbano wówczas o potrzeby obywateli, nastawienie na rozwój przemysłu ciężkiego (przemysł zbrojeniowy). Gomułka stworzył okres małej stabilizacji w którym zaczęliśmy odchodzić od stalinizacji. W czasie swych rządów Gomułka przeżywał wzloty i upadki. Rok 1956 to apogeum jego popularności. Załamanie przyszło dopiero w 1968, a kres jego rządów nastąpił w roku 1970.

W 1968 wielu ludzi należących do PZPR rozstało się z partią. Ludzie pod wpływem praskiej wiosny, wydarzeń w Polsce z 1968, rozstali się także ze złudzeniami. Stało się jasne, że władza jest niereformowalna, nie ustąpi.

W PZPR nastąpił podział :

- technokraci - z Katowic, skupieni wokół Gierka, który był I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. Uważali oni, że w Polsce należy postawić na industrializację ( rozwój przemysłu, budownictwo, zasiłki). Realizowane to zostało później jednak za pieniądze z konsumpcyjnych kredytów z Zachodu. W połowie lat 70-tych naprawdę wierzono, że z Polski można stworzyć drugą Japonię.

- partyzanci- należeli do nich ludzie, którzy w okresie II wojny światowej związani byli z partyzantką Gwardii Ludowej, potem Armii Ludowej. Na ich czele stał Mieczysław Moczar, czasami nazywani byli też „moczarowcy''.

7 grudnia 1970 to dzień sukcesu politycznego Gomułki. W Polsce kanclerz RFN - Brandt i premier Polski - Cyrankiewicz, zawarli umowę Brandt- Cyrankiewicz. Wówczas po raz pierwszy od 1945 stosunki polsko - niemieckie zaczęły się normalizować. Dopiero wtedy Niemcy zachodnie uznały granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Marzec 1968

Rok 1968 to rok kontestacji młodzieży - buntowała się ona przeciw cywilizacji w której żyła. Na zachodzie buntowano się z uwagi na znudzenie życiem w rozwiniętej cywilizacji - ruch hipisów; w Europie Wschodniej (Czechosłowacja, Polska) były to bunty o charakterze politycznym.

W Polsce wszystko zaczęło się już w 1964. Pierwszym sygnałem było usunięcie z ZHP Jacka Kuronia ( za krytykowanie linii politycznej partii).

W marcu 1964 opublikowany został także „List 34”, pod którym podpis złożyło 34 polskich intelektualistów ( np. Parandowski, Kotarbiński). Chodziło w nim o to, by zelżyć nacisk cenzury na kulturę.

W styczniu 1968, w Teatrze Narodowym w Warszawie, „Dziady”, których reżyserem był K. Dejmek, zostały zdjęte z afisza. Powodem miało być antyradzieckie zachowanie publiczności.

29 lutego 1968 na zjeździe warszawskiego oddziału literatów polskich, referat wygłosił Kisielewski (Kisiel), w którym stwierdził, że partyjny nadzór nad kulturą to dyktatura ciemniaków. Niedługo potem Kisielewski został pobity przez „chuliganów”.

W marcu 1968 z Uniwersytetu Warszawskiego zostali relegowani A. Michnik i H. Szlajfer. W ich obronie 8 marca 1968 studenci Uniwersytetu Warszawskiego zorganizowali manifestację. Jej rozpędzeniem zajęła się Milicja Obywatelska i ZOMO (= Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej).

8 marca i zniesienie „Dziadów” inspirowali partyzanci Moczara, który chciał być I sekretarzem zamiast Gomułki.

W prasie wydarzenia z 8 marca 1968 skomentowano jako „spisek dygnitarzy partyjnych żydowskiego pochodzenia”. W Polsce rozpoczęła się wówczas akcja antysemicka (hasło: „Żydzi do Syjamu”). Z kraju wyjechało w jej wyniku 15 tysięcy Żydów.

Za Warszawą poszły Poznań, Gdańsk, Wrocław, Kraków, w których organizowane były strajki studentów.

Gomułka posiadał jednak poparcie sekretarzy wojewódzkich ( w tym E. Gierka) i poradził sobie z marcem 1968.

Skutki marca 1968:

- usunięto z naukowej palestry wielu profesorów (m.in. Leszka Kołakowskiego), których skazano na polityczny niebyt

- na uczelniach zapanowały czystki,

- „marcowy docent” - wielu pracowników, popierających studentów, wyrzucono z uczelni, w związku z czym powoływano doktorów, z których na siłę robiono docentów ( „marcowy docent” = niedouczony, niewykształcony, współpracujący z partią ),

- funkcję szefa Rady Państwa przestał pełnić Ochab ( gdyż był Żydem), a objął ją M. Spychalski ( a potem Cyrankiewicz),

- szefem Ministerstwa Obrony Narodowej został Jaruzelski,

- Modzelewski, Kuroń, Michnik zostali aresztowani jako więźniowie polityczni.

W 1968 władze lansowały hasło : „ Studenci do nauki, literaci do piór”, na co często padały odpowiedzi typu - „pasta do butów”.

Grudzień 1970

1970 rok to polityczna agonia Gomułki. Sytuacja w kraju pogarszała się, widoczne były podziały w partii. Pogarszała się sytuacja materialna i gospodarcza. Wprowadzono więc regulację cen (= podwyżka).

12 grudnia 1970 nastąpiła podwyżka cen na wędlinę i artykuły konsumpcyjne.

14 grudnia 1970, na wybrzeżu, w Stoczni Gdańskiej im. Lenina rozpoczęto strajki. Trwały one do 18 grudnia i ogarnęły swym zasięgiem Szczecin, Słupsk.

Gomułka drugiego dnia strajków, zdecydował o użyciu wojska ( żołnierze z ostrą amunicją). W Gdańsku nadzór nad operacją miał pełnić gen. G. Korczyński, natomiast w Szczecinie gen. T. Tuczapski ( generał „gaz-rurka”) znany z rozpędzania manifestacji przy pomocy gazu łzawiącego i rurek metalowych.

17 grudnia 1970 robotnicy zrozumieli, że władza się nie ugnie i przerwali strajk. Wtedy padł rozkaz strzelania do ludzi idących do pracy. Zginęło 45 osób, 1165 zostało rannych. Symbolem śmierci stał się młody Janek Wiśniewski.

Po tych wydarzeniach na stanowisku I sekretarza, Gomułkę zastąpił Gierek. Przegranym grudnia 1970 w sensie politycznym był Moczar, który nie objął stanowiska I sekretarza.

---