Terapia jąkania
Październik 2011r.
Cele terapii:
poprawienie płynności mówienia
współpraca rodziców i/lub nauczycieli z logopedą
współpraca z psychologiem i/lub pedagogiem szkolnym
Cel zasadniczy terapii: zmiana nastawienia do własnego jąkania
Zastosowane techniki:
1. oddechowa (poszerzenie pojemności płuc, wypracowanie oddechu brzuszno-przeponowego oraz umiejętności posługiwania się podparciem oddechowym, rozumianym jako świadome zwolnienie fazy oddechowej za pomocą kontrolowanego napięcia mięśni oddechowych, co z kolei warunkuje przedłużenie i regulację fazy wydechowej).
2. łagodnego startu mowy (rozpoczynanie od rozluźnionej postawy mięśni uczestniczących w mówieniu, od właściwego podparcia oddechowego, od powolnego i spokojnego inicjowania wydechu i delikatnego startu pierwszego dźwięku).
3. powolnego, przedłużonego mówienia (mówienie mniejszej ilości słów na jednym wydechu poprzez wydłużanie czasu trwania dźwięków i słów, przeciąganie głosek, daje w efekcie rozciąganie poszczególnych sylab w czasie, co redukuje znacznie zająknięcia i pozwala powrócić do normalnego mówienia. Robienie krótkich, kilkusekundowych przerw pomiędzy zdaniami (na zebranie myśli) w konsekwencji powoduje redukcję jąkania).
4. specjalne sposoby artykułowania niektórych głosek (zwłaszcza tych najtrudniejszych w jąkaniu np. wybuchowych: p,b,k,g. Identyfikowanie zakłóceń w typowych wzorcach mowy i instruowanie pacjenta o możliwościach stosowania bardziej właściwych wzorców).
5. mowa rytmizowana (sterowana specjalnymi gestami, ruchami dłoni, palców).
Ćwiczenia stosowane na zajęciach i zalecone do wykonywania w domu:
1. Ćwiczenie oddechowe/ podparcia oddechowego, tzw. appoggio, np. w pozycji leżącej usprawnianie oddechu brzuszno - przeponowego. Dmuchanie na różne przedmioty ze wskazaniem nabierania powietrza w dolną część klatki piersiowej (okolice pępka, tuż nad przeponą brzuszną), prowadzące do poszerzenia pojemności życiowej płuc.
2. Ćwiczenia oddechowo - emisyjne (także podparcia oddechowego, utrwalanie toru oddechowego brzuszno - przeponowego) - na jednym pełnym wydechu głośno i szeptem (celem uzyskania miękkiego nastawienia głosu) przeciąganie samogłosek ustnych „a”, „o”, „u”, „e”, „i”, „y”.
3. Ćwiczenia płynnej realizacji połączeń samogłoskowych (na jednym pełnym wydechu, bez zwarć krtaniowych, głośno i szeptem przeciąganie samogłosek z zastosowaniem tzw. Chuchających przerywników: „chao - chao - cho, chaou - chaou -chu, chae - chae - che, chrei - chrei -chi, chaeyi - chaeyi - chy”, w różnej tonacji, a także ćwiczenie bez zwarć krtaniowych połączeń samogłosek: „aoueiy - aoueiy …”.
4. Ćwiczenia w mówieniu (terapeutyczne czytanie tekstu odpowiedniego dla wieku pacjenta, terapeutyczne zadawanie pytań i odpowiadanie na pytania, terapeutyczne opowiadanie na temat ilustracji itp. - śpiewem, tzw. sposobem pantomimicznym, szeptem i mową głośną - tu: z kontrolą wzrokową na monitorze lub w lustrze, czterokrotnie powtarzanie tych samych wypowiedzi z próbą stosowania gestów płynności).
5. Ćwiczenia szerokiego i miękkiego otwierania i zamykania ust oraz warg (celem uzyskania pełniejszej wyrazistości mówienia oraz zapobiegania występowaniu skurczów warg i języka, a także lepszej emisji głosu).
6. Śpiewanie piosenek, recytowanie ich szeptem, potem głośno (celem przeniesienia zjawisk melodyjnych i szeptanych na głośne mówienie).
7. Ćwiczenia delikatnego startu mowy (szczególnie przy wymawianiu wyrazów z głoskami: „p”, „b”, „t”, „d”, „k”, „g” i innych w nagłosie).
8. Psychodrama, stanowi ona środek ułatwiający przeniesienie efektów terapii osób jąkających się poza gabinet (odegranie typowych sytuacji wyzwalających jąkanie):
sytuacje oczekiwania wystąpienia jąkania
sytuacje podwyższonego napięcia,
sytuacje wzmożonego strachu,
sytuacje obniżonej gotowości do mówienia,
sytuacje słabej znajomości słuchaczy.
9. Relaksacja, podkreślanie znaczenia płynnego przepływu produkowanego strumienia mowy, zrelaksowanej postawy (zarówno ogólnej postawy ciała, jak i określonych mięśni odpowiedzialnych za mówienie). Aby dała pożądany efekt, należy ją stosować codziennie, w różnych pozycjach (leżącej, stojącej, siedzącej) i w różnych sytuacjach komunikacyjnych (w domu, szkole, autobusie itp.):
Należy odprężać się przed dłuższymi występami słownymi na jakieś 15 - 20 minut. Ma to być odprężenie w chwili największego lęku, zdenerwowania i czasami złości.
Należy uzyskane odprężenie zachować w czasie mówienia i działania przy ludziach.
Jeżeli pojawią się trudności w mowie, to nie należy nigdy ratować się zwiększeniem wysiłku, lecz przeciwnie, ratować się odprężeniem.
W przypadku pojawienia się myśli o niemożliwości wypowiedzenia jakiegoś słowa, należy maksymalnie odprężyć się i wypowiedzieć je płynnie w myśli, a następnie przy użyciu minimalnego wysiłku - wypowiedzieć dość cicho i miękko.
3