WPŁYW POGLĄDÓW EUROPIEJSKICH NA TEORETYKÓW POLSKICH

Polska sztuka wojenna 1921 - 1939 Najbardziej popularnymi teoriami prowadzenia wojen opracowanymi w okresie międzywojennym, były : teoria wojny powietrznej, teoria wojny pancernej i teoria wojny totalnej. Nowe teorie wojenne odegrały, doniosłą rolę w dalszym rozwoju nowych technicznych środków walki (lotnictwo, broń panc.) i ich praktycznym wykorzystanie na polu walki. Znaczną popularność zyskały także teorie prowadzenie działań morskich i lansowane przez teoretyków radzieckich teorie głębokich form operacyjnych (Kichaczewski, Kamieniew, Trandafiłtow, ) . Uważali oni, że przyszła wojna będzie miała charakter globalny i dynamiczny z udziałem wielomilionowych armii. Miała to być wojna długotrwała, manewrowa oraz prowadzona przez wszystkie rodzaje sił zbrojnych. Jednym z najważniejszych problemów stojących przed teoretykami był problem określenia przyszłej wojny w okresie międzywojennym poglądy teoretyków europejskich na charakter przyszłej wojny były często kontrowersyjne. Teoretycy reprezentujący ten sposób myślenie twierdził że przyszła wojna nie będzie odbiegała swoim charakterem od wojen minionych, a zwłaszcza Pierwszej Wojny Światowej. Wielu teoretyków uważało, że przyszła wojna powinna być wojną na wyczerpanie. Było to wierne przeniesienie doświadczeń I-ej Wojny Światowej. Przewidywano dwa etapy działań wojennych:

I etap - pasywna obrona, blokada ekonomiczna przeciwnika, gromadzenie sił i środków do działań zaczepnych.

II etap - ofensywna na wszystkich frontach

Zdecydowana większość teoretyków wojsk okresu międzywojennej na ogół trafnie twierdziła, że bez prognozowania przyszłej wojny nie można czynić w miarę sensownych przygotowań praktycznych (Mossor) w prognozach tych uwidaczniały się jedność również różnice.

Odnosiły się one do:

- zasięgu i skali prowadzonych działań wojennych

- wpływu i znaczenia poszczególnych form walki zbrojnej na możliwości osiągnięcia strategicznego celu wojny

- roli i znaczenia nieorężnych form wojny

- przewidywanej roli i znaczenia nowych form wojny

Analizując dorobek myśli wojskowej okresu międzywojennym oraz ich wpływ na teoretyków polskich, a głównie w sferze przyszłej wojny, trzeba definitywnie stwierdzić że opierały się one na doświadczeniach Pierwszej Wojny Światowej a w Polsce, na wojnie 1919-1920.

Najważniejsze różnice poglądów dotyczyły przewidywań co do nasze trwania przyszłej wojny.

- I grupa twierdziła iż przypuszczenia na wojnę krótkotrwałą są złudne

- II grupa twierdziła, iż w przyszłości będzie można prowadzić wojny krótkotrwała, a nawet błyskawiczne, tylko pod warunkiem szybkiego rozwoju nowych technologii. Broni walki (samoloty i czołgi) które umożliwią odrodzenie manewrowych form walki.

Uwzględniając wpływ teoretyków europejskich na poglądy polskich teoretyków wojskowych okresu międzywojennego na zasięg przyszłej wojny wyciągnąć można następujące wnioski:

1. trafnie przewidywali, że przyszła wojna przerodzi się, zwłaszcza gdy wybuchnie w Europie, w światową konfrontację o większej nawet skali niż Pierwszej Wojny Światowej

2. Zakładali koalicyjny charakter przyszłej wojny opierając się na istniejących w Europie, już w czasie pokoju licznych układach i sojuszach polityczno-wojskowych

3. wskazywali (zwłaszcza Sikorski) na Niemcy jako na sprawcę przyszłej wojny światowej.

Porównanie dorobku myśli wojskowej polskiej - a europ Dokonując porównanie dorobku polskiej myśli wojskowej z myślą Europejską, podkreślić należy nasze osiągnięcia w określaniu charakteru przyszłej wojny i formułowaniu koncepcji użycia lotnictwa. Przeważająca większość polskich teoretyków wojskowych określających charakter przyszłej wojny ujmowała ją w sposób kompleksowy, nie eksponując jednej cechy, jak to czynili: Fuller, LiddleHart czy Douhet. Polscy teoretycy byli zgodni co do tego, że będzie ona: światowa, koalicyjna, totalna i manewrowa. Zakrzewski i Sikorski dodatkowo przewidywali wojnę długotrwałą, a Sikorski określał ją także jako materiałową. Odrzucenie poglądów skrajnych i kompleksowe spojrzenie na charakter przyszłej wojny było znaczącym wkładem do dorobku myśli.

Kształtowanie się polskiej teorii wojny manewrowej

Józef Piłsudski Powszechnie uważany za autora działań wybitnie manewrowych w wojnie polsko - rosyjskiej w latach 1919 - 1920. On sam popularyzował i potwierdzał to przekonanie.

- wielu przeciwników Piłsudskiego zarzucało mu niedorozwój myśli strategicznej ;

- jednym z istotnych powodów prowadzenia takich właśnie działań był stosunkowo mały front w porównaniu z frontami w czasie I WŚ;

- Piłsudski był dosyć bystrym obserwatorem walk na frontach walk w latach 1919 - 1920 wyciągnął trafne wnioski i starał się je konsekwentnie wprowadzać w życie;

- według niego główna zasada wojny manewrowej sprowadzała się do dążności obu walczących stron do prowadzenia wysoce manewrowych działań mających na celu nie

zdobycia terenu, lecz zniszczenie siły żywej przeciwnika;

- konsekwentnie przez całe swe życie był zwolennikiem tej formy działań;

- wg P. Polska w czasie wojny 1919 - 1920 nie miała ani odpowiednich sił ani środków do

prowadzenia wojny pozycyjnej;

- był jednak Piłsudski zwolennikiem kawalerii i to w niej właśnie upatrywał główną rolę, nie

dostrzegał natomiast znaczenie technicznych środków walki (czołgi, samoloty);

- wyrażał pogląd, iż w Polska w swej koncepcji strategicznej powinny być zawarte założenia

wojny manewrowej, uważał że dobrze prowadzony manewr może skutecznie zastąpić brak sił i środków był to pogląd błędny a przyszła wojna wyraźnie udowodniła, że jednak siły i środki mają kluczowe znaczenie na polu walki.

Władysław Sikorski

- dostrzegał zalety motoryzacji wojsk ale nie opowiadał się za jej szybką a zwłaszcza pełną realizacją;

cyt. „W ocenie technicznego sprzętu na wojnie nie można jednak wpadać w przesadę. Nie należy mianowicie przeciwstawiać materiału - człowiekowi, a wojnę bezdusznych maszyn - wojnie słabo zaopatrzonych w nowoczesny sprzęt oddziałów” - Władysław Sikorski „Przyszła wojna” s. 149

- Sikorski uzależniał tempo motoryzacji od siły przemysłu krajowego a co za tym idzie nie przewidywał jej szybkiej realizacji;

- był zdecydowanym przeciwnikiem wojny technicznej jednocześnie dostrzegał potrzebę mechanizacji wojsk;

cyt. „Główna jednak wartość, a zarazem i nowość motoryzacji i mechanizacji wojsk polega na pomnażaniu tą drogą ich strategicznej oraz taktycznej ruchliwości. Oddziały zmotoryzowane, zdolne do szybkich marszów, na dalekie odległości i do swobodnego poruszania się w bezdrożnym terenie, powinny przyczynić się do odrodzenia giętkości manewru, który znowuż dzięki ich mechanizacji posługiwać się będzie na polu bitwy zarówno siłą, jak i ruchem” - Sikorski Wł. „Przyszła wojna” s. 152 - biorąc pod uwagę wojnę w Hiszpanii Sikorski zwracał uwagę na ofensywne możliwości czołgów (do przełamywania pozycji obronnych);

- warunkiem powodzenia czołgów w walce było wg Sikorskiego użycie ich w masie; - wg S. czołgi mają zbyt wiele cech ujemnych aby stały się bronią samodzielną w najbliższym czasie a już z pewności[brak1] ą nie są przydatne do walk w mieście;

Stefan Mossor - dość sceptycznie podobnie jak Sikorski zapatrywał się na problem motoryzacji wojska; - wskazywał na duże koszty związane z wystawieniem jednostek pancernych; - Mossor dostrzegał jednak konieczność działań manewrowych

cyt. „Jest rzeczą niewątpliwą, że masowe rozpowszechnienie w nowoczesnym wojsku szybkostrzelnych i ciężkich dział, a przede wszystkim ciężkiego karabinu maszynowego, dało stronie broniącej się tak wielką siłę tworzenia nieprzeniknionego pola śmierci, że jeżeli nacierający nie zdoła się od razu włamać w ziejącą ogniem przeszkodę, to już kilkugodzinna przerwa w walce zmusza go do zakopywania się w ziemię, z której mu już trudno potem wyjść do ponownego natarcia”. s. 46 - 47

- był wyrazicielem poglądu, iż:

cyt. „Im większy teatr wojenny i mniejsze nasilenie wojsk i środków, tym bardziej ruchowy będzie charakter starcia wojennego (...) Nie ma dotąd niewzruszalnych podstaw do przypuszczenia, że stare prawa sztuki wojennej straciły swoją wartość, natomiast jest prawdą, że tym łatwiej będzie je stosować, im bardziej wojna będzie miała charakter ruchowy...”. s. 103

- Mossor prowadzi rozważania na temat sposobu użycia czołgów w przyszłych konfliktach cyt.„Najważniejszą zaletą związków pancerno silnikowych będzie ich szybkość. Stąd wniosek, że należy ich używać tam, gdzie szybkość może być najlepiej wyzyskana dla celów zaskoczenia, a więc albo na skrzydle i na tyłach nieprzyjaciela, albo w wyłomie wykonanym w jego ugrupowaniu przez inne bronie (...) Etap dzienny wielkiej jednostki pancerno - silnikowej wynosi od 100 - 200 km. Ten fakt pozwala wielkiej jednostce pancernej wytworzyć efekt zaskoczenia bez względu na wykrycie jej ruchu przez lotnictwo nieprzyjaciela, bo żadna inna broń naziemna nie zdoła przyjść na czas, żeby uratować punkt zagrożony przez poważne siły broni pancernej”. s. 175 - 176

Stanisław Rola - Arciszewski

- 1934 w wydanej przez siebie pracy „Sztuka dowodzenia na zachodzie Europy” analizuje doświadczenia I WŚ dochodzi do wniosku , iż nie może powtórzyć się koszmar wojny pozycyjnej;

- proponuje studiowanie nie tylko I WŚ, ale i konfliktów wcześniejszych; - zdecydowanie opowiadał się za prowadzeniem wojny manewrowej, dążeniem do zniszczenia wojsk przeciwnika;

- wg niego pierwszy etap wojny charakteryzował się będzie bardzo wysokim tempem działań „tempem piorunującym”;

- był zdecydowanym przeciwnikiem wojny technicznej, ale jednocześnie zgadzał się z poglądem, że wojsko musi posługiwać się zdobyczami techniki.

ROLA DOROBKU TEORETYCZNEGO W KSZTAŁTOWANIU POGLĄDÓW DOKTRYNALNYCH .

SIKORSKI - wojna długa, masowy udział wojsk ,zatarcie różnicy pomiędzy frontem a zapleczem, przewidywał wojnę oświatowym zasięgu - charakter koalicyjny .Możliwość wojen lokalnych o charakterze lokalnym . Przeciwnik armii zawodowej i wojny błyskawicznej nie może ona przynieść sukcesu w wojnie światowej . Sceptycznie oceniał możliwości Polski w wojnie . Podział wojny na dwie fazy : początkowa - prowadzona przez wojska czasu pokoju , wojna mas - armia po mobilizacji . Pomimo oceny wojny jako długotrwałej przewidywał dynamizm działań i manewr , przyszła wojna będzie miała charakter totalny a zwycięstwo będzie zależeć od potencjału gospodarczo-ekonomicznego.

MOSSOR - nie można stworzyć uniwersalnego modelu wojny, przeciwnik wojny powietrznej i armii skadrowanych , sceptycyzm w możliwości wprowadzenia czołgów na dużą skalę - możliwości ekonomiczne Polski. Zwolennik wojny totalnej prowadzonej przez koalicje ,podział na okres manewrowy i stabilizacji / po zgromadzeniu sił i środków do przeciwdziałania.

JASIŃSKI - dla lotnictwa zadania strategiczne celem „ złamanie woli przeciwnika „ niezależność w prowadzeniu działań .

ABŻÓŁTOWSKI - zadania strategiczno - taktyczne , podział na rodzaje , wnioskował o powołanie LWL.

PILSUDSKI - wojna manewrowa ze względu na możliwości ekonomiczne Polski „ Polski nie stać na wystawienie tak licznej kawalerii aby swobodnie prowadzić działania na frontach wschodnim i zachodnim „ -obrona operacyjna.

HALLER - zamiast kawalerii lekkie dywizje mieszane.

Polscy teoretycy - obrona ruchowa podstawowy rodzaj działań mogący być przeciwstawieństwem różnicy sił.

Działania obronne w dokumentach normatywnych (obrona stała, obrona operacyjna (ruchowa), działania opóźniające). Polska armia w okresie międzywojennym problemy obrony, a zwłaszcza taktycznej traktowała z dużą uwagą. Związki taktyczne - dywizje mogły prowadzić obronę w formie obrony stałej, manewrowej lub działań opóźniających. Podstawą obrony taktycznej była podobnie jak w innych armiach - obrona stała.

Obronę stałą na tych samych zasadach co armia, organizowały związki taktyczne - dywizje. Struktura obrony dywizji obejmowała, linię przesłaniania (czat) wysuniętą 2 - 3 km od przedniego skraju obrony pozycji głównej, linię głównego oporu; tzw. linię posiłków (odwodów pułków) oraz artylerii i odwodów dywizji ( drugi rzut - Z.M). Trzon obrony stanowiła pozycja głównego oporu złożenia z batalionowych ośrodków oporu ( szerokość 2 - 3 km i głębokość 0,5 - 0,7 km). Każdy z nich składał się z 2 - 3 kompanijnych ( szerokość i głębokość 500 m), a te z kolei z plutonowych punktów oporu.

Dywizja piechoty mogła bronić pasa obrony o szerokości 5 - 6 km. Natomiast dobrze przygotowana i rozbudowana obrona mogła pozwolić na zwiększenie szerokości odcinka dywizji do 10 -12 km. Odstępy między batalionowymi ośrodkami oporu mogły wynosić do 1500 m, o ile mogły być zabezpieczone ogniem lub teren stwarzał ku temu dogodne warunki. Natomiast między kompaniami i wewnątrz, między plutonami, odstępy zarówno w głąb jak i wszerz, nie powinny przekraczać 500 m.

Głębokość odcinka (pasa) obrony dywizji i jej struktura obrony, zależała od szerokości pasa działania, wielkości sił i terenu. Uwzględniając powyższe czynniki, głębokość ugrupowania obronnego dywizji wynosiła 5 - 6 km. Odwód stanowił w obronie środek czynnego działania. Odwody pułków i dywizji znajdowały się za pozycją główną, a ich zasadniczym zadaniem było przeprowadzenie przeciwnatarć.

Obrona ruchowa (operacyjna) do 1931r stosowana była nieoficjalnie również na szczeblach taktycznych na tych samych zasadach jak na szczeblach operacyjnych. Usankcjonowanie jej w OIW 1931 zmieniło ostatecznie jej nazwę z operacyjnej na ruchową. W stosunku do innych armii był to jedyny przypadek, że dywizja prowadziła obronę ruchową. W innych armiach ten typ obrony był zastrzeżony dla szczebla operacyjnego. Istota obrony ruchowej na szczeblu taktycznym zawarta była w dążeniu do rozstrzygającej walki z przeciwnikiem wewnątrz własnego ugrupowania obronnego i utrzymania terenu za pomocą zdecydowanych uderzeń i zwrotów zaczepnych sił głównych. Szerokość pasów obrony wahały się w granicach 15 -20, a niekiedy do 30 km dla dywizji piechoty i ok. 12 - 15, a nawet do 20 km dla brygady kawalerii. Normy te nie były ujęte w regulaminach, a podstawą wyjściową było regulaminowe określenie, że dywizja w obronie stałej może bronić pasa szerokości 10 - 12 km, a brygada ok. 4 km. Jeśli pasy były szersze zalecano obronę ruchową.

Działania opóźniające, podobnie jak obrona ruchowa znane były i stosowane przez związki taktyczne i odziały. Do 1931r. nie były ujmowane w oficajalnych regulaminach. Dopiero w OIW 1931r działania opóźniające traktowane były jako jedna z form działań obronnych. Pułk piechoty (wzmocniony), jako OW dywizji mógł prowadzić opóźnianie w pasie 10 -15 km (4 - 5 km na batalion, 2 - 3 km kawaleria dywizyjna). Natomiast dywizja mająca dwa pułki w pierwszym rzucie, opóźnieniem mogła objąć pas 20 -25 km lub 3- 40 km (trzy pułki w pierwszym rzucie). Dywizja mogła być zmuszona do prowadzenia opóźniania ok.trzech dywizji nieprzyjaciela, do czego nie była zdolna W przeciwieństwie do OIW 1931, w nowej OIW 1938 określono normy prowadzenia działań opóźniających. Zgodnie z nimi szerokość pasa dywizji miała wynosić 12 km (dla brygady kawalerii 4 - 6 km), a głębokość strefy opóźniania w ciągu jednej doby 10 - 15 km.

Obrona taktyczna w armii polskiej, w stosunku do innych armii, rozważyła różne sposoby jej prowadzenia. Było to odzwierciedleniem panujących poglądów, które w skali Europy były nowoczesnymi. Nowe spojrzenie na obronę wynikło również z faktu, że kadra w latach 30-tych zdobywała wiedzę w WSWoj., która była motorem postępu w polskiej sztuce wojennej. Uwzględniały one również polskie realia, a zwłaszcza właściwości teatru działań.

DZIAŁANIA ZACZEPNE W DOKUMENTACH NORMATYWNYCH

Działania operacyjne

Charakter i sposoby prowadzenia działań zaczepnych w Polsce w skali operacyjnej określała zasada doktrynalna, zgodnie z którą natarcie było podstawową, najbardziej skuteczną formą walki zbrojnej, zapewniającą zniszczenie sił przeciwnika i osiągnięcie zwycięstwa. Równocześnie, w myśl obowiązującej zasady wojny manewrowej uznawano ogólnie, że pobicie przeważających sił nieprzyjaciela jest możliwe jedynie przez umiejętne zastosowanie manewru operacyjnego bądź na szczeblu jednego związku operacyjnego (armii, SGO), bądź też w skali 2 - 3 takich związków, z użyciem odwodów naczelnego wodza włącznie. Zasada ta zakłada ścisłe powiązanie i wzajemne uwarunkowanie działań zaczepnych i obronnych w skali operacyjnej. Celem bowiem każdych działań obronnych, zwłaszcza na szczeblu operacyjnym, było przygotowanie warunków do uderzenia zaczepnego, mającego charakter rozstrzygającego manewru operacyjnego. Manewr ten w działaniach opóźniających i osłonowych oraz obronie ruchowej wykonany był z reguły przez siły główne związku operacyjnego. Nazywano go uderzeniem lub przeciwnatarciem tzw. gros sił. Gdy wyżej wymienione przeciwnatarcie uzyskało powodzenie i zostało rozwinięte pomyślnie w działania zaczepne wszystkich lub większości sił danego związku operacyjnego, a niekiedy i związków sąsiednich, wówczas przybierało ono charakter przeciwnatarcia jednej lub kilku armii przygotowywanego w toku prowadzenia bitwy obronnej lub w jej końcowej fazie. Armia mogła również prowadzić operacje zaczepne w ramach przeciwnatarcia strategicznego kilku związków operacyjnych, z bezpośredniej styczności lub też gdy było ono prowadzone na kierunku strategicznym, z odwodu naczelnego wodza. Rozpoczęcie działań zaczepnych przez związek operacyjny mogło nastąpić z zajętych uprzednio podstaw wyjściowych, bądź też wprost z marszu. Każde działanie zaczepne mogło przyjąć formę uderzenia czołowego lub uderzenia na skrzydło i tyły przeciwnika, które uważano za najbardziej celowe i skuteczne, dające możliwość całkowitego zniszczenia lub rozbicia jego sił lub też unieszkodliwienia ich na czas dłuższy.

Bitwa spotkaniowa

Problem ten nie był przedmiotem głębszego zainteresowania władz wojskowych, były one bowiem uważane za nierozłączną część składową każdej bitwy prowadzonej na określonym kierunku operacyjnym. Mogło ono występować w następujących przypadkach:

- na początku bitwy lub w toku jej trwania w toku wykonywania tzw. marszu do bitwy;

- w toku przeciwnatarcia przez armie znajdujące się w pierwszym rzucie operacyjnym i napotkanie przez nie dużych sił przeciwnika rozwijającego natarcie lub też jego odwodów operacyjnych podchodzących z głębi;

- w toku przełamania własnego frontu przez silne zgrupowanie operacyjne przeciwnika, gdy armia będąca w odwodzie naczelnego wodza wykonywała marsz ubezpieczony w kierunku powstałego wyłomu celem zamknięcia go bądź też w celu przejścia do przeciwnatarcia;

- w toku prowadzenia działań zaczepnych, w przypadku wykonywania przeciwuderzeń przez odwody operacyjne przeciwnika lub też przejścia jego sił do przeciwnatarcia.

Rozmach bitwy spotkaniowej określony był był zwykle ilością związków taktycznych biorących w niej udział, możliwościami i zasięgiem oddziaływania własnej artylerii, związków kawalerii, lotnictwa, oddziałów zmotoryzowanych, pododdziałów czołgów oraz składem i głębokością ugrupowania sił nieprzyjaciela, które należało pobić. Szerokość działania armii w bitwie spotkaniowej pokrywała się zwykle z szerokością przydzielonego jej pasa działań, a najczęściej obejmowała jej podstawową część. Szerokość pta mogła wahać się w granicach 60 - 100 km, a niekiedy i więcej. Głębokość wynosiła przeciętnie 30 -40 km. Ugrupowanie sił armii składało się z sił głównych i ruchliwego odwodu, używanego w decydującym momencie bitwy.

Natarcie na obronę doraźną, stałą (przygotowaną) i pozycyjną.

Najczęściej rozpatrywano prowadzenie operacji zaczepnej na obronę przygotowaną doraźnie. Pogląd ten kształtowało założenie doktrynalne przewidujące, że walka zbrojna w przyszłej wojnie nosić będzie charakter manewrowy i ruchowy i dlatego stabilizacja frontu przez dłuższy czas będzie raczej niemożliwa. Celem każdej operacji zaczepnej armii wykonywanej zarówno na obronę doraźną, stałą i pozycyjną było pokonanie oporu przeciwnika na wybranym kierunku, siłami tzw. zgrupowania przełamującego lub uderzeniowego, stanowiącego z reguły część sił, wykonanie uderzenia na skrzydła i tyły siłami tzw. zgrupowania oskrzydlającego w celu ich rozbicia, rozwinięcie powodzenia w głąb obszaru zajmowanego przez przeciwnika. celem rozbicia odwodów operacyjnych oraz podchodzących z głębi odwodów strategicznych (szerokość działania zgrupowań zależnie od zadania, liczby związków taktycznych, warunków terenowych oraz ilości i jakości sił przeciwnika). Szerokość pasa działania armii w operacji zaczepnej uzależniona była zazwyczaj od jej zadania, składu i warunków w jakich rozpoczynała ona i prowadziła operację. Szerokość ta w natarciu na obronę doraźnie przygotowywaną wahała się zwykle w granicach 100 -150 km do 200. Natomiast w wypadku natarcia na obronę pozycyjną lub stałą prowadzonego w warunkach istnienia frontu ustabilizowanego częściowo i całkowicie, szerokość natarcia armii była zwykle mniejsza i wahała się w granicach od 60 do 120 km i więcej.

Natarcie związku taktycznego

Podstawowe zasady działań zaczepnych ujęte zostały na przełomie lat 1920/21 szczegółowo w regulaminie Regulaminie służby polowej z 1921 r. Zgodnie z RSP 1921 i 1921/27 dla osiągnięcia zwycięstwa wystarczało rozbicie sił przeciwnika. Natarcie przeciwko nieprzyjacielowi , który znajduje się w ruchu ( natarcie spotkaniowe ). W latach 1921/30 problemowi temu poświęcano wiele uwagi. Zarówno w regulaminie jak i procesie szkolenia wojsk, opierając się na wzorach zachodnich nie dostrzegano specyficznych cech prowadzenia starć spotkaniowych uważając je za zwykłą formę walki. W praktycznym szkoleniu wojsk oraz WSWoj określano ją najczęściej nazwą marszu zbliżania. Celem działań wstępnych lub marszu zbliżania ZT było zawsze doprowadzenie do ścisłej styczności z przeciwnikiem.

Marsz ZT ( oddz ) odbywa się w tempie 1-2 km/godz. ( 10-12 do 20-25 km dziennie ). Takie tempo pozwalało na konieczne rozpoznanie i uniknięcie pośpiesznych działań i uniknięcie zbytecznych strat. Ogólny przebieg działań w boju spotkaniowym był zazwyczaj następujący : już w okresie marszu należało podejmować walkę o inicjatywę; trzeba było dezorganizować ruch przeciwnika , niespodziewanego uderzenia lotnictwa, kawalerii, broni pancernej oraz artylerii dalekosiężnej. Pomyślny przebieg boju spotkaniowego zależał od uchwycenia inicjatywy działania od chwili jej rozpoczęcia walki aż do jej zakończenia. Zasadniczy wpływ na przebieg i wynik boju spotkaniowego wywierało szybkie wejście do walki ZT.

Natarcie na zawczasu przygotowaną obronę.

Działania zaczepne ZT przeciwko przeciwnikowi przygotowanemu do obrony mogły mieć charakter natarcia na :

· obronę typu polowego przygotowaną zawczasu, doraźnie i pozycyjną

W każdym z tych przypadków natarcie ZT mogło być podejmowane z bezpośredniej styczności lub po podejściu z głębi; Zt mógł działać w pierwszym rzucie operacyjnym na głównym lub pomocniczym kierunku natarcia, gdzie działając w I rzucie operacyjnym na głównym kierunku natarcia , mógł wchodzić w skład I rzutu bojowego lub odwodu zgrupowania uderzeniowego lub oskrzydlającego. DP - pierwszy rzut zgrupowania uderzeniowego lub wiążącego Oddziały panc. I panc -mot. - I rzut bojowy zgrupowań uderzeniowych i oskrzydlających + związki piechoty i kawalerii. W pokonywaniu taktycznej strefy zawczasu przygotowanej obrony zasadniczą rolę miały odgrywać jednostki piechoty Szerokość pasa działania DZ na głównym kierunku mogła wynosić nie mniej niż 4 km., na pomocniczym 15 - 30 km.

STRUKTURY ORGANIZACYJNE I PRZEZNACZENIE RODZAJÓW WOJSK

PIECHOTA uważana była za najtańszy rodzaj wojsk , a równocześnie za najbardziej przydatny i wszechstronny na polu walki we wszystkich formach działań. Stąd też jednostki piechoty stanowić miały podstawową część składową związków operacyjnych ( armii, SGO) realizujących zadania strategiczno- operacyjne i operacyjne. Ich siłę ogniową zapewnić miały artyleria i broń maszynowa. Dzięki nim, twierdzono, piechota jest zdolna potężnymi uderzeniami rozstrzygnąć walkę i uporczywie bronić terenu nawet mimo dużej przewagi przeciwnika. Piechotę uważano za główną broń państw gospodarczo i finansowo słabszych, dlatego też przede wszystkim na niej oparto siłę obronną. Ogólny rozwój techniczny oraz unowocześnienie związków piechoty lub zastępowanie ich jednostkami zmotoryzowanymi i pancernymi, częściowo lub całkowicie rysujące się w Europie w połowie lat 30 , były na ogół dostrzegalne również w Polsce. Zarówno jednak wyższe dowództwo , jak i publicyści wojskowi doceniając wprawdzie znaczenie modernizacji piechoty , wychodzili z możliwości ekonomicznych państwa, określających zakres tego rodzaju przedsięwzięcia. Uważali oni, że do czasu osiągnięcia odpowiedniego poziomu gospodarczego , umożliwiającego pełną modernizację piechoty , należało dokonywać jej stopniowo, a przede wszystkim bardzo ostrożnie. Chodziło o to , aby przez nieprzemyślane eksperymenty ,nie mające pokrycia materiałowo- technicznego , nie poderwać istniejącej podstawy obronnej państwa , jaką zapewniały mu nienowoczesne , ale istniejące już i zgrane związki piechoty.

W Polsce przyjęto ,że podstawowymi zadaniami piechoty w walce zbrojnej będą: działania wiążące o charakterze operacyjnym, zaczepnym lub obronnym ; uderzenia przełamujące na płytkie skrzydła nieprzyjaciela połączone z działaniem oskrzydlającym jednostek ruchliwych ( kawalerii, oddziałów zmotoryzowanych i czołgów), przełamania operacyjne lub strategiczne mające na celu pogłębienie oskrzydlenia nieprzyjaciela , aż do jego zupełnego rozbicia , bądź też dokonanie wyłomu i stworzenie warunków do manewru oskrzydlającego. Aby związki piechoty mogły wykonać te zadania, przewidziano dla nich jako organiczne lub przydzielone inne rodzaje wojsk ( artylerię, czołgi, środki oppanc i oplot , saperów, pododdziały łączności , wojsk chemicznych itp.) Wykonując otrzymane zadania piechota powinna była ściśle współdziałać wojskami działającymi na jej korzyść, głównie z artylerią wsparcia, lotnictwem, oddziałami czołgów , związkami kawalerii itd. Były to zadania typowe dla tego rodzaju związków we wszystkich niemal armiach Europy.

ARTYLERIA . W Polsce artylerię uważano za jeden głównych rodzajów wojsk , działający siłą swego ognia na korzyść związków piechoty , kawalerii oraz oddziałów czołgów , umożliwiający im wykonanie zadań dla osiągnięcia ogólnych celów walki zbrojnej. Artylerię dzielono na organiczną ( pp, DP, BK) i dyspozycyjną. Artyleria organiczna stanowiła podstawowy element bezpośredniego wsparcia ogniowego walki oddziałów i związków taktycznych. Natomiast artyleria dyspozycyjna była rezerwą ognia i elementem interwencyjnym dowództw wyższych ( GO, armii, ND) na polu walki na korzyść związków taktycznych i operacyjnych. Mogła ona być bezpośrednio przydzielana tym związkom lub mogła je wspierać czasowo , zależnie od potrzeb. Ilość artylerii w ogóle , a artylerii kalibrów średnich , w szczególności ciężkich, zarówno w artylerii organicznej , jak i dyspozycyjnej , była ponad połowę mniejsza od artylerii posiadanej przez armie francuską. Drugą niemniej istotną słabością artylerii polskiej były normy amunicji , które oparte na podobnych zasadach użycia były kilkakrotnie niższe od norm przewidzianych dla artylerii francuskiej. Wyposażona w zaprzęgi konne - najtańszy środek ruchu, dostosowana była, ich zdaniem , do ruchliwości związków piechoty i kawalerii i mogła całkowicie zaspokoić ich potrzeby w walce. Kolumny amunicyjne artylerii o zaprzęgu konnym, o niewielkiej ładowności, musiały dowozić na pole walki amunicje ze stacji i punktów zaopatrywania niejednokrotnie kilka razy w ciągu dnia , co w rezultacie ograniczało bardzo poważnie ruchliwość taktyczną artylerii i możliwość ciągłego wsparcia przez nią walki związków taktycznych piechoty i kawalerii.

KAWALERIA w Polsce dzieliła się ona na organiczną i samodzielną, tj. dyspozycyjną. Kawaleria organiczna była w zasadzie przewidziana do tzw. Bliskich działań rozpoznawczych , działań wstępnych , ubezpieczeniowych lub osłonowych w ramach dywizji piechoty i na ich korzyść. Natomiast kawaleria samodzielna uważana była , obok piechoty i artylerii, za jeden z podstawowych rodzajów wojsk. Uznawano ją za niezawodny środek dalekiego rozpoznania , osłony i ubezpieczenia operacyjnego oraz do manewru na skrzydła i głębokie tyły nieprzyjaciela na szczeblu operacyjnym, a nawet strategicznym. W pierwszym przypadku jednostki kawalerii mogły być użyte w ramach związków operacyjnych ( GO, SGO i armii) .W przypadku drugim mogły one działać samodzielnie w doraźnie zorganizowanym związku korpuśnym lub GO kawalerii podlegającej bezpośrednio Naczelnemu Dowództwu. Kawaleria samodzielna mogła być użyta do wykonania następujących zadań : osłony ześrodkowania wojsk własnych lub przeszkadzania koncentracji wojsk przeciwnika , prowadzenia rozpoznania i współpracy w tym zakresie z lotnictwem , osłony skrzydeł wojsk własnych lub natarcia na skrzydła i tyły przeciwnika , rozwinięcia wyłomu w ugrupowaniu wojsk własnych, wykonywania zagonów na głębokie tyły nieprzyjaciela oraz prowadzenia pościgu . Mogła również stanowić ruchomy odwód w czasie bitwy. Należy jednak stwierdzić , że stan organizacyjny istniejących w 1939 roku 11 samodzielnych brygad kawalerii ( brak dowództw korpusu lub GO ), ich wyposażenie, a przede wszystkim minimalna siła ognia( równała się w przybliżeniu sile ognia pp) i uderzenia broni pancernej i maszynowej, artylerii i lotnictwa, przekreślały jej znaczenie operacyjne i strategiczne.

WOJSKA PANCERNE I ZMOTORYZOWANE . Mniej więcej do 1936 roku zarówno organizacja , jak i przewidywane użycie czołgów oparte było w zasadzie na doświadczeniach z I wojny światowej oraz na wzorach francuskich. Przewidywały one użycie czołgów i samochodów pancernych do rozpoznania , ubezpieczenia i utrzymania łączności oraz towarzyszenia piechocie i kawalerii , a także do ścisłego działania na ich korzyść w każdym rodzaju walki. W okresie tym zarówno czołgi , jak i samochody pancerne uważane były za jeden z pomocniczych rodzajów wojsk lądowych. W pierwszej połowie lat 30- tych polska broń pancerna ukształtowała się w jeden z rodzajów wojsk. Począwszy zaś od 1935 roku obok czołgów towarzyszących , widziano potrzebę pilnego tworzenia kilku jednostek pancerno- motorowych, zdolnych do prowadzenia skutecznej walki ze związkami pancernymi i zmechanizowanymi ewentualnych przeciwników. Z takich to przesłanek zrodziła się w 1936 roku koncepcja utworzenia 3-4 oddziałów pancerno- motorowych. Miały to być nieduże zalążki związków taktycznych wzmacniane doraźnie oddziałami czołgów, artylerii i piechoty zmotoryzowanej. Zamierzano ich użyć jako środka interwencyjnego wyższych dowództw oraz zaskoczenia nieprzyjaciela , drogą szybkiego przerzucania z jednego odcinka frontu na inny. Znajdując się w dyspozycji Naczelnego Dowództwa , lub przydzielone armiom wykonującym najważniejsze zadania , mogły być użyte do następujących zadań : osłony koncentracji i rozwinięcia strategicznego sił zbrojnych; zamknięcia wyłomów dokonanych przez zgrupowania broni pancernej nieprzyjaciela; opóźniania ich ruchu i wyczerpania siły uderzeniowej; przygotowania warunków do zniszczenia związków pancernych przeciwnika przez własne związki piechoty i kawalerii ; wykonywania zdecydowanych uderzeń w ramach odwodów armijnych lub odwodu Naczelnego Dowództwa. W latach 1937-1939 odstąpiono bowiem od poprzednich koncepcji, zastępując je koncepcja nową - organizowania brygad zmotoryzowanych mniejszych i znacznie słabszych od planowanych poprzednio oddziałów pancerno- motorowych.

Zmianę tę uwarunkowały :

1. brak środków finansowych i materiałowych dla utworzenia projektowanych oddziałów motorowych,

2. tezy niektórych inspektorów armii i teoretyków wojskowych, podające w wątpliwość przydatność posiadania samodzielnych związków pancernych,

3. wnioski wyciągnięte głównie z wojny domowej w Hiszpanii stwierdzające , że udowodniła ona nieprzydatność w walce dużych związków pancernych i zmotoryzowanych, wykazała natomiast duże zalety pododdziałów i oddziałów czołgów bezpośredniego wsparcia piechoty,

4. narastający od jesieni 1938 roku konflikt zbrojny i wreszcie wybuch wojny z Niemcami uniemożliwił zrealizowanie nakreślonego planu zorganizowania 3-4 oddziałów pancerno- motorowych(BZmot).

Ogólnie rzecz biorąc, bezpośrednio przed wojną 1939 roku przewidywano 3 zasadnicze sposoby użycia polskich wojsk pancernych i zmotoryzowanych w walce zbrojnej:

1. w ramach związków taktycznych - w składzie DP ( przydzielane im jako czołgi rozpoznawcze i towarzyszące) oraz w składzie BK ( organiczne czołgi rozpoznawcze i samochody pancerne),

2. jako dyspozycyjne oddziały czołgów i pociągów pancernych przewidziane do wzmocnione poszczególnych armii zależnie od zadań i potrzeb,

3. związki zmotoryzowane przewidziane do odwodu Naczelnego Dowództwa lub przydzielone armii wykonującej głównie zadanie w ramach frontu.

---