WPŁYW ZAŁOŻEŃ DOKTRYNY OBRONNEJ NA ROZWÓJ POLSKIEJ SZTUKI WOJENNEJ
Po rozpadzie systemu totalitarnego w Polsce i innych krajach Europy wschodniej i związanego z nim układu polityczno - militarnego nastąpiła konieczność nowego spojrzenia na sprawy obronności państwa. Wiąże się to również ze zmianą poglądu na użycie sił zbrojnych w wypadku konfliktu zbrojnego. Wraz z tymi zmianami nastąpiła konieczność opracowania nowej doktryny wojennej, dostosowania do niej nowego modelu sił zbrojnych oraz wypracowania sposobów ich użycia w nowej sytuacji polityczno - militarnej. Przed przystąpieniem do właściwej części tematu, pojęcia doktryny obronnej i sztuki wojennej zostaną wyjaśnione i odpowiednio zinterpretowane, stosownie do potrzeb niniejszego referatu. Według słownika języka polskiego doktryna to; ogół poglądów, twierdzeń, założeń z danej dziedziny wiedzy, właściwy danemu myślicielowi lub szkole; niekiedy też o systemie, teorii, nauce, programie. Istnieją doktryny polityczne, społeczne, programowe, wojenne itp.
Doktryna obronna RP wywodzi się zatem z doktryny wojennej, którą mała encyklopedia wojskowa interpretuje jako poglądy na sposób prowadzenia działań wojennych w siłach zbrojnych danego państwa. Doktrynę wojenną określa wiele czynników, jak cele polityczne państwa; możliwości ekonomiczne i potencjał gospodarczy kraju; aktualny stan sił zbrojnych; położenie geograficzne; warunki terenowe; komunikacyjne, klimatyczne itp. Doktryna wojenna ustala i konkretyzuje poglądy na:
1) charakter i sposób prowadzenia przewidywanych działań wojennych /obronne, zaczepne, morskie, lądowe, powietrzne, itp./.
2) wynikające z charakteru przewidywanych działań główne założenia strategiczne, operacyjne i taktyczne, zawarte w regulaminach, instrukcjach, itp. 3) plany organizacji szkolenia wojsk w czasie pokoju[2].
Natomiast dla przedstawienia definicji sztuki wojennej można posłużyć się małą encyklopedią wojskową, która interpretuje sztukę wojenną w następujący sposób: dziedzina wiedzy i umiejętności dotyczących przygotowania i prowadzenia walki zbrojnej; dzieli się na strategię, sztukę operacyjną i taktykę. Po wyjaśnieniu wyżej wymienionych pojęć należałoby określić główne założenia polskiej doktryny obronnej oraz wpływu i wzajemnego oddziaływania na sztukę wojenną. Celem doktryny obronnej RP jest suwerenność, niepodległość oraz integralność terytorialna państwa, a także zapewnienie bezpieczeństwa, swobody działania instytucji państwowych oraz pokojowych warunków życia i rozwoju społeczeństwa. Podstawowym atrybutem suwerenności RP jest posiadanie własnego potencjału obronnego. Doktryna obronna RP w założeniach podporządkowana jest zasadom konstytucyjnym i prawnym. Nie zakłada istnienia określonego przeciwnika i ustalonego scenariusza działań wojennych. Ukierunkowana jest na opanowanie i rozwiązywanie sytuacji kryzysowych o charakterze militarnym na drodze negocjacji, mediacji, arbitrażu, koncyliacji, lub sądownictwa międzynarodowego, a także innych metod stosowanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych oraz Konferencję Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.
Doktryna obronna w istotny sposób determinuje bezpieczeństwo państwa, a w tym; 1. Kształtuje system obronny, który stanowi zbiór wzajemnie powiązanych elementów działających na rzecz obrony kraju. Zgodnie z założeniami doktryny obronnej składa się on z;
- układu militarnego;
- układu pozamilitarnego;
- systemu kierowania obronnością.
2. Inicjuje głęboką transformację celów i założeń strategicznych do systemu bezpieczeństwa, dostosowując struktury obronne do potrzeb suwerennego państwa w jego europejskich uwarunkowaniach i geostrategicznym położeniu.
3. Ustala na czas wojny główne założenia strategii obronnej, którymi są:
- zdecydowana obrona suwerenności i integralności terytorialnej kraju oraz przeciwstawienia się każdej agresji;
- utrzymywanie sił zbrojnych w gotowości do wojennego rozwinięcia i wykonania zadań bojowych;
- równomierne rozmieszczenie wojsk na terenie całego kraju umożliwiające odparcie ewentualnej agresji z każdego kierunku.
4. Nadaje kierunek działaniom militarnym sił zbrojnych, które w wypadku:
- konfliktu lokalnego, naruszającego terytorium Polski, podejmą działania zbrojne w celu rozbicia przeciwnika /cel ten ma być osiągany samodzielnie lub z pomocą innych państw/;
- wojny wykraczającej poza konflikt lokalny będą prowadzić działania obronne, mające na celu jak najdłuższe stawianie zorganizowanego oporu agresorowi, zadanie mu maksymalnych strat, zademonstrowanie determinacji obrony oraz zyskanie czasu na reakcję innych państw i instytucji międzynarodowych;
- utraty możliwości prowadzenia regularnych działań bojowych przejście do innych form w tym do działań, w tym do działań partyzanckich.
We wszystkich wypadkach cel strategiczny obrony, Siły Zbrojne RP będą osiągały na terenie kraju w ścisłym współdziałaniu ze wszystkimi ogniwami pozamilitarnymi, a także ludnością cywilną.
5. Zobowiązuje pozamilitarne ogniwa obronne do ścisłego współdziałania podczas wykonywania zadań obronnych, w tym do:
- tworzenia warunków do utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego zapewniającego sprawne kierowanie państwem;
- przygotowania gospodarki narodowej do produkcji i świadczenia usług zapewniających utrzymanie niezbędnego stopnia gotowości obronnej państwa w czasie pokoju oraz stopniowego zwiększania jego wysiłku w czasie zagrożenia i wojny;
- utrzymania państwowych rezerw specjalnych, niezbędnych mocy produkcyjnych, przygotowania zakładów produkcyjnych do konwersji, utrzymania i rozbudowy infrastruktury gospodarczo - obronnej na potrzeby mobilizacyjne;
- zabezpieczenia mobilizacyjnego i operacyjnego rozwinięcia wojsk oraz ich przegrupowania na obszary odpowiedzialności obronnej;
- utrzymania sił i środków do stworzenia sprawnego systemu zapewniającego ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami działań wojennych i klęsk żywiołowych;
- tworzenia warunków zapewniających swobodę działania wojsk w strefie działań bojowych[4].
Wracając do wcześniej przytoczonych definicji nietrudno znaleźć powiązania doktryny obronnej i sztuki wojennej. Najogólniej rzecz ujmując sztuka wojenna musi być podporządkowana doktrynie obronnej państwa, gdyż to właśnie ona wytycza ogólny kierunek rozwoju sił zbrojnych, ich przygotowania do prowadzenia działań zbrojnych, a także ich prowadzenia. Oczywiście można się zastanawiać, jeśli przyjmiemy stwierdzenie, że sztuka wojenna sama w sobie nie jest nauką dającą się przedstawić w pewnych ogólnie przyjętych ramach naukowych, że jest czymś stojącym ponad nauką, jest zdolnością do ponad przeciętnego działania, jest umiejętnością i że nie znosi szablonu, wówczas założenia doktryny obronnej będą wywierały bardzo znikomy wpływ na sztukę wojenną rozumianą jako umiejętność. Druga część składowa definicji mówi jednak o tym, że jest to też dziedzina wiedzy, a więc czegoś co można przedstawić w sposób przyjęty dla nauki. Zatem należy przyjąć, że doktryna obronna będzie wywierała znaczny wpływ na rozwój sztuki wojennej dotyczącej zarówno okresu pokoju, czyli przygotowania sił zbrojnych do prowadzenia walki zbrojnej jak i w czasie wojny, czyli prowadzenia działań zbrojnych.
W okresie pokoju założenia doktryny obronnej mogą wywierać wpływ na rozwój sztuki wojennej w zakresie:
- prognozowania rozwoju sytuacji polityczno - militarnej w Europie i na świecie oraz wynikającej z niej zagrożeń militarnych dla Polski / postaci modeli agresji /;
- prognozowanie rozwoju systemu obronnego Polski, w tym modeli obrony / odpowiednio do prognozowanych modeli agresji /;
- ocena wojskowo - geograficzna obszaru Polski i państw sąsiednich - ustalenie strategicznych /operacyjnych/ rejonów i rubieży obrony oraz taktycznych rejonów obrony i punktów oporu;
- właściwa organizacja sił zbrojnych oraz systemu ich mobilizacyjnego rozwinięcia umożliwiającego stworzenie w krótkim czasie z małej armii okresu pokoju sił, które będą niezbędne do uczynienia agresji na Polskę nieopłacalną;
- zorganizowanie stosownie do współczesnych i prognozowanych warunków pola walki, systemów: nauki, kształcenia kadr zawodowych i szkolenia wojsk, a także edukacji obronnej społeczeństwa;
- podporządkowanie działalności dowódców sztabów i wojsk w czasie pokoju celom i zadaniom, które będą musieli sprostać w czasie wojny, stosownie do przewidywanego rozwoju sytuacji strategicznej, operacyjnej i taktycznej;
- przygotowanie systemu kierowania obronnością państwa w czasie pokoju i wojny, w tym sprawnego podsystemu dowodzenia i kierowania siłami zbrojnymi oraz pozamilitarnymi;
- przygotowanie systemu gospodarki obronnej państwa oraz logistyki wojskowej, w tym urzutowanie na strategicznych kierunkach obrony składów, magazynów oraz transportu do zaopatrywania wojsk w środki materiałowo - techniczne.
W okresie wojny doktryna obronna będzie oddziaływać na wszystkie działy sztuki wojennej, w największym stopniu na strategię i sztukę operacyjną. Wpływ ten może oddziaływać na działalność sił zbrojnych w następującej postaci;
- skryte przygotowanie do działań obronnych w skali strategicznej, operacyjnej i taktycznej oraz ich prowadzenie z wykonaniem niezbędnych zwrotów / uderzeń / obronnych i zaczepnych;
- racjonalne urzutowanie / ugrupowanie / i rozśrodkowanie wojsk do walki, bitwy i operacji w celu uniknięcia ich zniszczenia jednym powietrzno - lądowym uderzeniem przeciwnika;
- rozwijanie lokalnego powodzenia w walce i operacji, aby doprowadzić do zmiany sytuacji na niekorzyść przeciwnika i uniemożliwić mu osiągniecie celu agresji;
- organizowanie i prowadzenie operacji obronnych w tempie, które uniemożliwi przeciwnikowi wykonanie zaskakujących uderzeń w skali taktycznej, operacyjnej i strategicznej;
- prowadzenie nieprzerwanie rozpoznania strategicznego, operacyjnego i taktycznego;
- utrzymywanie wojsk w dogodnych, wcześniej operacyjnie przygotowanych rejonach dyslokacji, tak aby mogły natychmiast przejść do działań obronnych na kierunkach zagrożenia;
- planowanie działań obronnych efektywne ich zabezpieczenia na wszystkich szczeblach dowodzenia;
- stosowanie forteli oraz różnych form i sposobów walki zbrojnej, z wykorzystaniem naturalnych właściwości terenu, wcześniej przygotowanych rubieży, rejonów, obiektów itp.;
- organizowanie i utrzymywanie współdziałania wszystkich rodzajów sił zbrojnych i wojsk;
- kierowanie głównego wysiłku na wykonanie zadań od których zależy powodzenie walk, bitew i operacji, a w rezultacie skuteczna obrona kraju;
- zapewnienie ekonomii użycia wojsk w działaniach bojowych oraz przejmowanie inicjatywy w walkach, bitwach i operacjach na wszystkich szczeblach dowodzenia;
- utrzymanie wysokiego stanu moralno - bojowego wojsk[5].
Warunkiem niezbędnym do osiągnięcia sukcesu w ewentualnym konflikcie zbrojnym jest obok nowoczesnego potencjału bojowego i systemu go zabezpieczającego, posiadanie odpowiednio przygotowanych ludzi, zdolnych do wprowadzenia w życie w sposób twórczy zasad sztuki wojennej, co w powiązaniu z wysokim morale i patriotyzmem narodu może być podstawą do osiągnięcia zwycięstwa w czasie walki z równym lub nieznacznie przewyższającym potencjałem strony przeciwnej.
kpt. Mirosław MAJOWICZ