Humor w zabawach i grach dydaktycznych
Gry i zabawy dydaktyczne odgrywają niebagatelną rolę w rozwoju mowy i myślenia przedszkolaków. To one bawiąc uczą nasze pociechy. Utrwalają poznane wcześniej treści, integrują grupę, rozwijają zdolność porozumiewania się z rówieśnikami, rozszerzają zasób słów, rozwijają intelekt i zdolności. Uczą przestrzegania reguł, dzięki czemu dzieci są bardziej zdyscyplinowane i przygotowane do życia, w którym obowiązują „żelazne” zasady i kanony. Poza tym wpływają na pozytywną atmosferę w grupie, podnoszą samoocenę i własną wartość. Przygotowują również do przyjmowania zarówno niepowodzeń jak i zwycięstw, a zatem wpływają na osobowość dziecka. Dają poczucie radości i przyjemności z podejmowanych działań. Nie są obowiązkowe ani wymuszane przez nauczyciela (wychowawcę), a wręcz przeciwnie, przedszkolaki podejmują je z uśmiechem i swobodą, co owocuje również zdobywaniem nowych wiadomości, gdyż zabawa owa łączy się z nauką i samowychowaniem. Chciałabym zwrócić szczególną uwagę na występujące w grach i zabawach dydaktycznych elementy humoru, które sprawiają, iż podejmowane przez dziecko działania są jeszcze bardziej radosne i przyjemne.
Ujmując zagadnienie zabaw ogólnie, z pewnością można stwierdzić, iż stanowią one w zasadzie główną formę aktywności dziecka - znajdują się zaraz obok nauki i pracy. Dlatego też w znacznym stopniu wpływają na rozwój i wychowanie. W naturalny sposób torują drogę ku zaspokojeniu potrzeb: ruchowych, emocjonalnych, społecznych i poznawczych. Zabawy, jako jedne z form edukacji dziecka, wnoszą do procesu kształcenia element rozrywki, swobody, a także twórczości i atrakcyjności. „Owym warunkiem atrakcyjności zabaw jest: nawiązanie ich treści do zainteresowań dzieci, łączenie przebiegu wielu z nich z ruchem, dawanie okazji do działania oraz przeprowadzenie ich w nastroju radosnym, istotnie zabawowym”.1
Przedstawione przeze mnie poniższe przykłady zabaw i gier dydaktycznych stanowią, można by rzec, jedynie kroplę w morzu. Ich liczba jest ogromna, a tematyka jakże zróżnicowana, dlatego też zachęcam do samodzielnego poszukiwania interesującego nas charakteru zabawy lub gry.
Według mnie na uwagę zasługuje „Droga śmiechu”2, jest to zabawa, która polega na ustawieniu dzieci w dwóch rzędach naprzeciw siebie, tak by tworzyły „długą ulicę”. Przedszkolak musi przez nią przejść, z jednym warunkiem - nie może się uśmiechać. Natomiast zadaniem pozostałych uczestników zabawy jest podejmowanie każdej próby rozśmieszenia owego wędrowca. Jednakże nie można używać języka słów, jedynie mimika twarzy. Powyższa zabawa pozwala na rozwój kreatywności i niczym nie ograniczonej fantazji. Pomysły zależą wyłącznie od dzieci, co zmusza ich do użycia własnej wyobraźni. Podejmowane „wysiłki” rozweselenia kolegi pogłębiają wiedzę na temat mowy ciała. Oprócz tego zacieśniają się więzi z rówieśnikami, gdyż grupowe rozśmieszanie kolegi wpływa na spójność grupy. Wszystko odbywa się w przyjaznej, wesołej i miłej atmosferze.
Podobny radosny klimat utrzymany jest również w „Odczarujcie kolegę”3. Zabawa ta polega na odgadnięciu przez dzieci, w jakie zwierzęta zostali zaczarowani ich rówieśnicy. Swoje odpowiedzi opierają na kilku szczegółach, m. in. poprzez sposób poruszania się danego „zwierzęcia” i jego miejsce zamieszkania. Tylko raz można udzielić odpowiedzi, dlatego też należy się dobrze zastanowić. Cel dydaktyczny, jaki został tu założony, dotyczy głównie posiadanej przez przedszkolaków wiedzy na temat przyrody (nazwy zwierząt). Jednakże zabawa ta dzięki zawartym elementom humorystycznym - zabawne wykonywanie ruchów, pozwala również na radosne przeżycie i naturalne pogłębianie wiedzy.
Wiele uśmiechu przynosi również zabawa „Kto zaczął”4. Zaangażowane są w nią wszystkie dzieci. Jedno z nich staje się detektywem, natomiast z pozostałych wybiera się przywódcę, który jako pierwszy zaczyna charakterystyczne ruchy, angażując w ten sposób całą grupę. Poszczególni uczestnicy po uważnej obserwacji powtarzają po nim dokładnie te same gesty, tak by detektyw nie spostrzegł się kto zaczął - nie rozpoznał przywódcy. Jest to bardzo sympatyczna zabawa, pozwalająca na ćwiczenie koncentracji i spostrzegawczości, obserwacji a także zdolności naśladowania. Oprócz tego sprzyja integracji grupy, gdyż dzieci świetnie razem się w niej czują. Dobry humor nie opuszcza ich, dzięki temu chętnie podejmują tę aktywność.
Do zabaw dydaktycznych zaliczamy również wszelkiego rodzaju krzyżówki, rebusy, loteryjki, układanki. One również sprawiają dzieciom wiele przyjemności, a przy tym pobudzają umysł i utrwalają zdobyte wiadomości. Dzieci bardzo lubią je rozwiązywać i układać.
Poza wyżej wymienionymi zabawami polecam również: „Kreski w biegu”5, „Szafa fruwa”6, „O którym koledze mówimy”7, „Chowanka - zgadywanka”8, „Ciepło - zimno”9, „Ludzie do ludzi”10, „Detektyw w gadającym lesie”11 i inne.
Gry dydaktyczne są bardzo podobne do zabaw, można nawet powiedzieć, że stanowią ich swoistą odmianę. Różnią się od siebie jednak rywalizacją i ścisłą zasadą przestrzegania określonych reguł. Gry pełnią bardzo ważne funkcje, m. in.: uczą poszanowania obowiązujących norm, współdziałania, jak również sprzyjają uspołecznieniu. Aktywizują, podobnie do zabaw, wszystkich uczestników, dzięki czemu pozwalają im zdobywać nowe wiadomości i umiejętności (np.: intelektualne, taktyczne, ruchowe, itp.), umożliwiając tym samym wszechstronny rozwój dzieci. Ponadto pozwalają uwierzyć we własne możliwości uczniom, mającym trudności z opanowaniem dotychczasowego materiału. Dzieje się tak, ponieważ występuje tu element losu, szczęścia i dlatego stanowią one jakoby środek wyrównywania braków edukacyjnych przedszkolaków.
Warta uwagi jest gra zatytułowana „Znajdź sposób”12. Jedno z dzieci staje naprzeciw grupy i realizuje następujące polecenie - „namów grupę, aby poszła za tobą”. Namawianie owo nie może być przymusem. Powinno odwoływać się do zainteresowań rówieśników, stanowić kuszącą propozycję. Ważne jest, by przedszkolaki nie używały słów, tylko gestów, np.: podskoków, uśmiechów, itp. Każdy uczestnik zabawy dysponuje dwoma żetonami, jeśli uzbiera ich najwięcej wygrywa.
Powyższa gra wyzwala wiele radości i przyjemności. Rozwija wyobraźnię i fantazję. Zmusza dzieci do myślenia, odgadywania i zaprezentowania potrzeb innych, w taki sposób, który umożliwi mu zdobycie jak największej liczby chętnych podróżników. Jest to niezwykle ciekawa i zabawna gra.
„Gimnastyka bez pośpiechu”13 jest fantastyczną grą, która aktywizuje zarówno umysł jak i umiejętności ruchowe. Polega ona na wykonywaniu przez jedną osobę - prowadzącą, prostych ćwiczeń gimnastycznych, które są następnie powtarzane przez pozostałych uczestników z opóźnieniem o jeden ruch. Ten, kto najmniej razy się pomyli wygrywa.
Gra ta wspaniale wpływa na koncentrację uwagi, pamięć, a także spostrzeganie u dzieci. Jest dosyć trudna, jednakże bardzo zabawna. Przedszkolaki wykonując poszczególne ruchy, podglądają się nawzajem, co sprawia im wiele radości. Zaśmiewają się z tego, że nie koniecznie dobrze pamiętają daną kolejność. Jednakże nie sprawia im to przykrości, ponieważ koledzy znajdują się w podobnej sytuacji. Utrzymana jest w atmosferze radości.
„Wyjaśnianie definicji”14 taki tytuł nosi kolejna gra, którą chciałabym pokrótce scharakteryzować. Bierze w niej udział, co najmniej 3 graczy. Polega ona na podawaniu jak najzabawniejszych definicji przykładowych słów, które na „pierwszy rzut oka” nic nie znaczą, np.: bambocjada, patatajnik, itp. Wygrywa ten uczestnik, który podał najbardziej śmieszne wytłumaczenie.
Gra ta w doskonały sposób rozwija mowę dziecka, zwiększa zasób słownictwa. Ponadto pozwala w nieograniczony sposób korzystać z własnej wyobraźni i fantazji. Śmiesznie brzmiące słowa sprawiają maluchom wiele radości, a przy okazji wpływają na ich twórczy rozwój. W czasie gry jest śmiesznie, miło i sympatycznie.
Elementy humoru wykorzystywane są również w takich grach dydaktycznych jak: „Idź za śladami”15, „Walka szermiercza do pierwszego uśmiechu”16, „Zgaduj zgadula”17, „Uciekinier”18, „Berek uczuć”19, „Cztery kąty a piec piąty”20 i inne.
Jak widać z powyższej analizy w literaturze można odnaleźć wiele ciekawych, pełnych humoru zabaw i gier dydaktycznych. Warto jest więc wykorzystywać w pracy z dzieckiem, to co sprawia mu dużo radości, a przy okazji niepostrzeżenie uczy. Zapoznawanie przedszkolaków z różnorodnymi, a także zabawowymi formami kształcenia, jest dla nich szansą na wszechstronny rozwój.
1 Z. Bogdanowicz (1973) Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, Warszawa, PZWS, s. 8.
2 http://www.katechetyka.diecezja.opole.pl/gry-x/grylandia-x172.htm.
3 Z. Bogdanowicz (1990) Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, Warszawa, WSiP, s. 94.
4 http://www.katechetyka.diecezja.opole.pl/gry-x/grylandia-x036.htm.
5 I. Jabłońska (2007) Kiedy dzieci się nudzą, Życie Szkoły nr 6, s. 42.
6 Z. Bogdanowicz (1990) Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, Warszawa, WSiP s.93.
7 Tamże, s. 88.
8 Tamże, s. 83.
9 http://www.maluchy.pl/zabawy/towarzyska-51.html.
10 http://www.maluchy.pl/zabawy/towarzyska-63.html.
11 http://www.katechetyka.diecezja.opole.pl/gry-x/grylandia-x180.htm.
12 J. Andrychowska - Biegacz (2000) Gry i zabawy rozwijające dla dzieci młodszych, Rzeszów, Wyd. Oświatowe FOSZE, s. 94.
13 S. Słysz (1979) Gry i zabawy, Warszawa, MAW, s. 32.
14 http://www.from.okay.pl/goral/downstrona/gry.htm.
15 Z. Bogdanowicz (1990) Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, Warszawa, WSiP, s. 79.
16 S. Słysz (1979) Gry i zabawy, Warszawa, MAW, s. 84.
17 Z. Bogdanowicz (1990) Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, Warszawa, WSiP, s. 91.
18 http://www.katechetyka.diecezja.opole.pl/gry-x/grylandia-x071.htm.
19 http://www.katechetyka.diecezja.opole.pl/gry-x/grylandia-x208.htm.
20 http://www.katechetyka.diecezja.opole.pl/gry-x/grylandia-x195.htm.