DEMOGRAFIA: jest nauką o prawidłowościach rozwoju ludności, zamieszkałej na określonym terytorium i

żyjącym w określonych warunkach społeczno-ekonomicznych. DEMOGRAFIOA ZAJMUJE SIĘ:

a)bada liczbę ludności, b)rozmieszczenie ludności, gęstość geograficzną ludności, c)strukturę ludności według określonych

cech społeczno-demograficznych np. płeć, wiek, stan cywilny, poziom wykształcenia, d) bada ruch naturalny ludności

np. fakty urodzenia, zgonu, procesy rozrodczości, procesy zgonów, e) badanie ruchu wędrówkowego: migracje

zewnętrzne(zagraniczne) i wewnętrzne. STRUKTURA NAUKI DEMOGRAFII: subdyscypliny powstałe

z rozpadu demografii: a)demografia opisowa: odpowiada na pytanie jak jest? np. ile osób ma dyplom wyższej uczelni,

ile osób mieszka w mieście, b) subdyscypliny, które powstały na granicy połączenia się demografii i innych nauk

społecznych: -demografia historyczna: powstała na gruncie powiązań demografii z historią, chce wiedzieć ilu nas było

np. rozmieszczenie kobiet i mężczyzn, migracje, -demografia ekonomiczna: wzajemne powiązanie między czynnikami

ekonomicznymi i demografią. Czynniki ekonomiczne wpływają na demografię np. niski poziom urodzeń może być

przyczyną braku środków na wychowanie, współzamieszkiwanie z rodzicami z przyczyn ekonomicznych, -demografia

społeczna: połączenie demografii i socjologii: roczniki wyżowe zaczynają mieć dzieci, mała ilość dzieci spowodowana może

być bezrobociem, ubóstwem, które może prowadzić do depresji( potrzeba kontaktu z psychologiem),

-etyka ludnościowa: połączenie demografii i etyki: wartości uniwersalne akceptują wszyscy bez względu na pochodzenie

np. nie zabijaj. Państwo poprzez prawo nie może nikogo zmusić obywateli do aborcji bo jest przeludnienie np. w Chinach

występuje problem płci dziecka, nadmiar mężczyzn może prowadzić do poligamii. Kara śmierci: nie istnieje takie

przewinienie za które można karać śmiercią. Eutanazja: etyk ludnościowy będzie się zastanawiał nad tymi

etycznymi problemami.

DEMOGRAFIA + NAUKI ŚCISŁE: a)demografia i biologia: -genetyka populacyjna: demograf chce wiedzieć

jaki je3st skład poligamiczny polaków , chce wiedziec o błędach genetycznych, b) eugenika: polega na zastosowaniu

genetyki w praktyce, czyli doskonaleniu, polega na nie dopuszczaniu do chorób na poziomie genów, ale to może

prowadzić do degeneracji genów. PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ SOCJOLOGII I DEMOGRAFII:

a) socjologia: obiekt badań, zbiorowości ludzkie traktowane jako te, które tworzą system całość, społeczeństwo,

b)demografia: obiekt badań, zbiorowość traktowana jako pod system w systemie społecznym, ludność, populacja.

Ludność jako podsystem, obejmuje identyczne warstwy i klasy, które tworzą społeczeństwo lecz funkcjonowanie

tego podsystemu nie zawiera w sobie wszystkich procesów społecznych. Ludność jako podsystem charakteryzują

tylko procesy demograficzne. ŹRÓDŁA INFORMACJI STATYSTYCZNEJ O LUDNOŚCI:

a)główne źródła(podstawowe): -narodowe spisy powszechne: jest on pełnym badaniem statystycznym, którego

celem jest uzyskanie danych o liczbie ludności zamieszkałej na danym terenie, jej strukturach oraz warunkach życia

w danym momencie, w tzw. „krytycznym momencie spisu” (. Demograf chce to uzyskać informacje ile osób

umarło. Razem ze spisem powszechnym odbywa się spis rolny np. ile gospodarz posiada krów, drzew owocowych)

Spisy powszechne po wojnie w Polsce: 1950, 1960, 1970, 1978, 1988, 2002.-ewidencja bieżąca i sprawozdawczość,

b) źródła dodatkowe( poboczne): -specjalne badania metodą reprezentatywną, -specjalne badania monograficzne,

-analiza źródeł zastanych: polegają na korzystaniu z wyników już istniejących. są to wszystkie źródła które

demograf może wykorzystać np. *akta sądowe: kto się rozwiódł, ile dzieci z tego rozwodu buło, natomiast demograf

wykorzysta prace prawnika, *stare opracowania statystyczne, *archiwa państwowe, *księgi metrykalne z parafii:

spis zachowań ludności( zgony, małżeństwa, chrzty), *dokumenty osobiste interesują socjologa a nie demografa

np. dowody funkcjonowania człowieka czyli pamiętniki, listy, dzienniki. Demografa nie interesują te dokumenty

ponieważ nie można ich policzyć.

KRYTYCZNY MOMENT SPISU: a)urodzenia: 17.05 rodzi się Jerzy Kowalski, 19.05 mama i Jerzy są w domu.

Rachmistrz umówił się na 23.05 w celu przeprowadzenia spisu. Jerzy już istniał w momencie krytycznym 24:00

miedzy 20-21.Jerzy jest przyjęty do spisu, natomiast gdy Jerzy urodził by się 21.05 o 2:00 a rachmistrz pojawił by

się 28.05 czyli Jerzy urodził się po krytycznym momencie spisu i nie został by policzony w tym spisie, b) zgony:

Kowalski zmarł 17.05 pogrzeb odbył się 19.05, rachmistrz przyjdzie 23.05, jeśli zmarł przed 24:00 do 20.05 to po

zaliczymy. NAJWAŻNIEJSZE CECHY SPISÓW POWSZECHNYCH: a)powszechność: badana jest tu cała populacja,

wszystkie gospodarstwa domowe( demograf).Natomiast dla socjologa nie jest ważna aż taka powszechność , ponieważ

bada on około 2000 osób losowo wybranych, b) obowiązkowość: każdy obywatel musi wziąć udział w badaniu pod grozą

sankcji( demograf). Natomiast w socjologii badania są dowolne, nie można zmusić respondenta, c) spisy sumaryczne

ludności: zadajemy kilka podstawowych pytań np. płeć, wiek (szybkie sumowanie). Gdy domniemuje się że liczba

danego obszaru gwałtownie uległa zmienię np. wojna, kataklizm, epidemia, d) mikrospisy ludności: spisy prowadzone

reprezentatywną metodą, wybiera się małą próbę. JAKIE DEMOGRAF ZADA PYTANIA PODCZAS SPISU: a)o płeć,

b) o wiek-daty urodzeń, natomiast socjolog pyta o przedział wiekowy, c) o miejsce zamieszkania i poprzednie

miejsce zamieszkania, ponieważ chcemy uzyskać informacji czy ludność jest mobilna, d) o wykształcenie, e)o uczęszczanie

do szkoły, f) o stosunek do głowy gospodarstwa domowego( pokrewieństwo z głową gospodarstwa rodzinnego,

do 2002 roku był to mężczyzna. BADANIA WŁAŚCIWE: normy zachowania rachmistrza: nie może okazywać

zniecierpliwienia, wyższości, nie może podpowiadać odpowiedzi, musi być nadmiernie grzeczna, uprzejma.

OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ: a) muszą być upublicznione, w przypadku demografa w możliwie

krótkim czasie, b) socjolog nie zawsze musi opublikować badania, c) wyniki badań są kontrolowane, d) publikuje

się je w formie książki. NOWOŚCI SPISU POWSZECHNEGO Z 2002 ROKU: a) od 1989 roku rozpoczęło

się bezrobocie, które staje się liczba stałą, i proces ten jest szczególnie badany, b)bezdomność: spis jest

robiony w gospodarstwach domowych, a bezdomni nie mają domu. Szuka się ich w instytucjach, stowarzyszeniach,

które powołane są do pomocy bezdomnym( fundacja Bonka, Monkot). Szuka ich się w miejscach gdzie bezdomni

chcą się wtopić w życie na dworcach, miejscach publicznych, ogródkach działkowych, przejścia podziemne,

c) osoby niepełnosprawne, d)stan cywilny: panna, kawaler, rozwiedziona, wdowa, wdowiec, rozwiedziony, separacja,

związek nieformalny, związek partnerski.

BADANIE PRZYCZYN I SKUTKÓW POWSTANIA OKREŚLONYCH PROCESÓW DEMOGRAFICZNYCH:

a) np. ujemny przyrost naturalny: Oblicza się go odejmując liczbę zgonów w danym okresie od liczby urodzeń,

b) np. duża liczba bocianów na mazurach. Widzimy dużo kobiet w ciąży, możemy skorelować te liczby i

da to korelację pozorną, że niby ciążę są zależne od ilości bocianów, c) w ujemnym przyroście naturalnym

musimy zaobserwować inne czynniki demograficzne : -czynniki poza demograficzne np. czynniki ekonomiczne,

kryzysy, skoki oprocentowania, bezrobocie, a więc te czynniki mogą mieć wpływ na ilość urodzeń. Następnym

czynnikiem, który może mieć wpływ na ilości urodzeń jest czynnik polityczny np. wojna. Innymi czynnikami są

czynnik medyczny np. epidemie oraz czynnik geograficzny np. huragany. GENERACJA: jest to zbiorowość osób

które urodziły się w tym samym czasie. KOHORTA: zbiorowość osób, które przeżyły te same wydarzenie

demograficzne w tym samym określonym czasie. Generacja jest częścią kohorty. ANALIZA WZDŁUŻONA: jest to

analiza wydarzeń zachodzących w poszczególnych kohortach od momentu przeżycia tego samego wydarzenia

demograficznego do momentu badań. GŁÓWNE MIERNIKI W ANALIZIE DEMOGRAFICZNEJ:

a) miernik natężenia- inaczej częstotliwości występowania danego zjawiska demograficznego w konkretnej populacji

np. natężenie zgonów, urodzeń. FAKT DEMOGRAFICZNY: -zdarzenie demograficzne, -proces demograficzny,

-zjawiska demograficzne. PRAWIDŁOWOŚCI RZADZĄCE STRUKTURĄ LUDNOŚCI WEDŁUG PŁCI:

a)w każdej wystarczająco dużej zbiorowości rodzi się więcej chłopców niż dziewcząt, na każde 1000 żywych

urodzeń jest 515-520 chłopców. Decydują o tym czynniki biologiczne, czyli układ chromosomów, okres powojenny,

b) w większości populacji umieralność mężczyzn jest większa niż umieralność kobiet, c) chociaż w każdej populacji

rodzi się więcej chłopców niż dziewczynek to prawidłowości dotyczące umieralności powoduje: - w młodszych

kategoriach wieku, przeważa płeć męska (działa silniej I prawidłowość) - w starszych kategoriach wieku przeważa

płeć żeńska( działa silniej II prawidłowość), d) migracje i płeć: - migracje zagraniczne: mężczyźni częściej migrują.

Na obszarach odpływu czyli migracji maleje odsetek mężczyzn, natomiast na obszarach napływu czyli imigracji

powoduje to wzrost odsetek mężczyzn, -migracje wewnętrzne: mężczyźni skupiają się na obszarach przemysłowych,

bo tu jest ich miejsce pracy.

STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG WIEKU: a)wiek kalendarzowy, inaczej chronologiczny; liczy

się on dla demografa; liczy się go od momentu urodzenia człowieka, do momentu zajścia danego zjawiska

demograficznego i mierzymy go w skończonych jednostkach czasu np. lata, miesiące, dni, b) wiek biologiczny:

jest to wiek funkcjonalny; nie mierzymy go liczbą przeżytych lat ale obserwujemy stan psychofizyczny jednostki.

Skutki w sferze życia społecznego wynikające z różnic między wiekiem kalendarzowym a biologicznym:

a) osoba osiągnęła określony wiek kalendarzowy natomiast jej wiek biologiczny jest niewystarczający

do pełnienia pewnej roli, b) wiek chronologiczny działa ograniczająco na pełnienie pewnej roli, bądź kontynuacje

pewnych ról, choć wiek biologiczny by nas w tych rolach nie ograniczał. WIEK SPOŁECZNY:

(obserwacje roli społecznej, które pełni jednostka) wiek ze względu na pełnione przez jednostkę role społeczne

np. niektóre zawody-służby mundurowe. SKALA ON2: -osoba stara według tej koncepcji ma 65 lat i więcej,

-jeśli udział osób starych jest mniejszy niż 4% demograf mówi o młodym społeczeństwie, - od 4% do 8% osób

starych w społeczeństwie to mówimy o dojrzałym społeczeństwie, -powyżej 8% osób strych w społeczeństwie,

to mówimy o ludności starej. SKALA EDWARDA ROSSA: - dominuje ludność stara od 60 roku życia,

- ilość osób strych poniżej 8% oznacza społeczeństwo młode, -społeczeństwo na przed polu starzenia się od 8%

do 10% osób starych, -społeczeństwo starzejące się od 10% do 12%, -12% i więcej społeczeństwo stare.

STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG PŁCI I WIEKU: a)progresywna (oznacza rozwój): -z roku na rok rośnie liczba

urodzeń, dużo urodzeń, -umieralność, wysoki poziom umieralności, dużo zgonów, -przyrost naturalny, więcej urodzeń

niż zgonów, - zwiększa się liczba ludności danego kraju, -ludność młoda w sensie demograficznym,

b) zastój: -liczba urodzeń, zgonów zbliżona do siebie, -zerowy przyrost naturalny, -nie zmienia się liczba

ludności danego kraju, -społeczeństwo starzejące się, c) regres (odwrócenie procesu): -niska liczba urodzeń,

mało urodzeń, -niski poziom umieralności, mało zgonów, -ujemny przyrost naturalny, więcej zgonów, -zmniejszająca

się liczba populacji, -starzenie się populacji.

SKUTKI STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA, POZA DEMOGRAFICZNE: a)ekonomiczne, b)polityczne,

głosowanie na partie konserwatywne, c)społeczne, dzieci opuszczają dom rodzinny, umiera współmałżonek.

STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA: a) poziom analfabetyzmu- w

Polsce jest obowiązek edukacji, Wnioski, od II wojny światowej do czasów współczesnych coraz więcej osób

ma dyplom uczelni wyższych. Od 2000 roku dyplomy uczelni wyższych ma więcej kobiet niż mężczyzn. Od II

wojny światowej wzrosła ilość osób posiadających maturę. Od 1970 roku kobiety częściej mają mature niż

mężczyźni na poziomie szkoły zasadniczo zawodowej. STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG CECH

SPOŁECZNO ZAWODOWYCH: a)demografa interesuje podział naszych źródeł utrzymania, b)interesuje

do również nasz stosunek do pracy, c)występują różne źródła utrzymania: rolnicze; pozarolnicze; nie

zarobkowe, czyli renty, emerytury. BEZROBOTNY: jest to osoba, która nie pracuje, nie uczy się w szkole

oprócz szkół wieczorowych, zaocznych i jest zarejestrowana w odpowiednim regionalnym biurze pracy. Jest w

wieku produkcyjnym ( kobieta- 18 do 59 lat, mężczyzna, 18 do 64 lat), nie nabywa praw do emerytury, nie jest

właścicielem ani współwłaścicielem gospodarstwa rolnego powyżej 2 ha, nie pracuje na rachunek własny, nie posiada

świadczeń społecznych. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI: Co w ramach naturalnego ruchu ludności interesuje

demografa: a)urodzenia: urodzenia i porody liczone są inaczej ( urodzenie oznacza liczbę urodzonych dzieci a

porody liczbę matek). Gdy jest ciąża, mowa jest o urodzeniu żywym. Od 1994 roku występuje podział na urodzenia

żywe i martwe. Urodzenie żywe: noworodek żywo urodzony, to taki który bezpośrednio po wydaleniu lub wydobyciu

z ustroju matki wykazuje jakiekolwiek oznaki życia np. bije serce, tętni pępowina. Urodzenie martwe: zgon

noworodka nastąpił przed wydaleniem lub wydobyciem z ustroju matki, niezależnie od czasu trwania ciąży. Urodzenie

małżeńskie: - urodzenie nastąpiło w trakcie trwania małżeństwa, - urodzenie nastąpiło w ciągu 100 dni od ustania albo

unieważnienia małżeństwa. Urodzenie przedmałżeńskie: -są to te przypadki które nie podpadają pod urodzenie

małżeńskie. Obecnie w Polsce przybywa urodzeń z tych właśnie związków. Współczynnik urodzeń: skoki urodzeń dzieci

w pewnym wieku prokreacyjnym kobiet to wzorce płodności. Przed II wojna światową wzorzec płodności przypadał

na wiek od 25-29 lat i 30 -34 lat. Przed 100 lat kobiet rodziły średnio 6 dzieci. Dziś charakter rodzenia dzieci się

zmienił. Od 2005 roku wzorzec płodności zmienił się 25 do 29 lat i 30 do 34 lat. b) umieralność, zgony, czyli

nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych do życia, skutkiem czego jest ustanie czynności całego

ustroju. Przez zgony niemowlęcia rozumiemy zgon dziecka poniżej 4 tygodni, wiek zero dni oznacza że dziecko urodziło

się żywe lecz nie przeżyło 24 godzin.

Czynniki biologiczne wpływające na umieralność: -dziedziczność genetyczna: dziedziczność chorób

z chromosomami, -czynniki geograficzne, -sposób odżywiania, -płeć, geny kobiety mają większa szansę na

nieuzyskanie chorób genetycznych, -wiek: starzenie się organizmu prowadzi do pewnych dysfunkcji. Czynniki

społeczne wpływające na umieralność: -poziom ekonomiczny państwa, ale też własny poziom życia, -uposażenie

nie materialne, -poziom kulturalny, rozwój cywilizacyjny, -nasze wykształcenie, im jesteśmy bardziej wykształceni tym

lepiej wiemy jak mamy się żywić i jak mamy żyć, -zawód, tzw. Niebezpieczne zawody, -stan cywilny, małżeństwo oznacza

stabilizację, -miejsce zamieszkania, -poziom infrastruktury medycznej, -wiek, płeć, -styl życia. c) małżeńskość, czyli

proces zawierania małżeństw oraz proces ich rozwiązywania: separacja, rozwód, zgon współmałżonka. Występuje

nadwyżka wdów nad wdowcami. 3 GŁÓWNE GRUPY CHOROBOWE: a)choroby układy krążeniowego, b)nowotwory

złośliwe- coraz większa umieralność Polaków, c)urazy, zatrucia, wypadki. PROCESY REPRODUKCJI LUDNOŚCI:

każda zbiorowość poddana jest w sposób ciągły, poddane są procesowi odnowy. Zmieniają się generacje z których

składają się dane społeczeństwa. Każdego roku pojawia się generacja, a liczebność pozostałych ulega zmniejszeniu

w wyniku umieralności, to nazywamy reprodukcją ludności. Szczegółowe procesy reprodukcji: -przyrost naturalny,

-zmiany dynamiki demograficznej, -zastępowanie generacji pokoleniami. WSPÓŁCZYNNIK DZIETNOŚCI

OGÓLNEJ CAŁKOWITEJ: analiza tylko urodzeń, współczynnik ten dla danego roku określa liczbę dzieci jaka urodzi

przeciętna kobieta w czasie jej całego cyklu rozrodczego, przy założeniu że w poszczególnych fazach tego

okresu będzie rodziła z intensywnością w badanym roku, to znaczy przy przyjęciu cząstkowych współczynników za niezmienne.

TRZY FAZOWY MODEL PRZEJŚCIA DEMOGRAFICZNEGO: a)Charakteryzuje się wysokim poziomem rodności

oraz wysokim falującym poziomem umieralności, b)Właściwa faza przejścia- zmniejszenie umieralności i rodności,

c) Kontrolowana reprodukcja, poziom dzietności. CZTERO FAZOWY MODEL PRZEJŚCIA DEMOGRAFICZNEGO

a)Naturalny proces reprodukcji, w którym natężenie ur. i zgonów utrzymuje się na b. wysokim poziomie.

(dla ludności żyjącej na b. niskim poziomie rozwoju gosp.,b) Zmniejszanie się umieralności, przy rodności na b. wysokim poziomie,

c) Znaczne obniżenie poziomu rodności niż umieralności.. Przyrost naturalny osiąga najwyższy poziom, d)Poziom

natężenia urodzeń zbliża się do poziomu umieralności.. Faza dzietności < 3 dzieci na 1 K i przeciętną długością trwania

życia >65lat.Rodność - współczynnik dzietności- płodność całkowita: Liczba dzieci przypadająca na 1 K w całym

jej życiu rozrodczym. Drugie przejście demograficzne: Dalszy spadek dzietności wynika przede wszystkim z chęci

zapewnienia możliwości samorealizacji się obojga rodziców w codziennym życiu współczesnego społeczeństwa.

EWIDENCJA BIEŻĄCA I SPRAWOZDAWCZOŚĆ: Rejestracja w 1.Księgach stanu cywilnego (ur. i zgony) i 2. księgach

meldunkowych. 1.z USC-akt małżeństwa- zawarte dane o imionach nazwiskach osób zainteresowanych, stan cywilny,

miejsce urodzenia, d ur.,karta statystyczna,zawód, do zawieszenia związku małżeńskiego do wniesienia powództwa, do

prawomocnego orzekania rozwodu, informacje na temat dzieci (<18L), papiery od psychologa.-akt ur.-nazwiska,

imiona, płeć, dane rodziców ,miejsce zam. Rodziców.-Akt zgonu- imie, nazwisko, miejsce i data urodzenia, ostatnie miejsce

zamieszkania ,zawód.-karta zgonu-formalny papier stwierdza zgon, przyczyna zgonu; wypisuje lekarz.

2.Ks. meldunkowe-rejestracja wy- i za- meldowań stanowi źródło danych dla sprawozdawczości o stanie i

ruchu ludności. Są to informacje o liczbie i cechach osób:-zmieniających miejsce pobytu stałego w kraju, -dokonujących

zameldowań. Na pobyt stały po przejeździe z zagranicy (imigracja-pobyt stały)-wymeldowanych w związku

z wyjazdem za granice na stałe (emigracja na pobyt stały)-zameldowanych na pobyt czasowy dłuższy niż 2 m-ce wg stanu

w dn. 31.12 każdego roku. Metoda reprezentacyjna -badanie kobiet, dzietność k, atrakcyjność, losowo. Metoda

monograficzna-pytamy o wszystko dotyczące gospodarstw domowych. Materiały (źródła) wtórne- np. dane zgromadzone

w ZUS, wszelkie badania statystyczne.

CELE ANALIZY DEMOGRAFICZNEJ: 1)Rozkład złożonych zjawisk demograficznych na zjawisko proste, 2)Eliminowanie

wpływu na te zjawiska czynników zakłócających ich przebieg.3)Badanie wzajemnych powiązań pomiędzy poszczególnymi

zjawiskami demograf oraz pomiędzy zjawiskami poza demograf.4)Badanie przyczyn i skutków powstań określonych

procesów demograf.

---