1. Czy filozofia jako działalność krytyczno-poznawcza jest nauką?

Aby filozofia była nauką musiałaby spełnić trzy warunki naukowości:

1) istnieje twierdzenia,

2) twierdzenia zostały ujęte w jeden aksjomatyczno - dedukcyjny zbiór twierdzeń, tj. w teorię,

3) istnieje zgodność znawców, tj. twierdzenia zostały uzgodnione przez specjalistów.

Filozofia nie spełnia warunku trzeciego i nie zawsze drugiego. Filozofia nie jest więc nauką. Filozofia jest działalnością krytyczno-poznawczą, w której rozum ludzki dochodzi do granic tego co da się myślowo ująć i językowo wyrazić, ale nie da się definitywnie rozstrzygnąć.

Mniemania - ogół przeświadczeń, o których ludzie sądzą, że są prawdziwe.

Szumy informacyjne

Wiedza - ogół przeświadczeń prawdziwych w świetle faktów i rozumu, ogół przeświadczeń ze zbiorów ludzkich mniemań, które spełniają zasadę krytycyzmu.

Zasada krytycyzmu - uznawać tylko takie twierdzenia, które są należycie uzasadnione.

Logika - część wspólna nauki i szumów informacyjnych.

2.Scharakteryzuj filozofię w rozumieniu uniwersalnym i filozofię w rozumieniu akademickim.

Podział na filozofię uniwersalną i akademicką wprowadził Kant.

1) akademicka - jest uprawniona przez profesjonalistów, próbują oni teoretycznie wyrazić duchowość epoki - opisują filozofię uniwersalną.

2) uniwersalna

• ogół tych problemów, które każdego z konieczności muszą interesować.

(np. czy powinna istnieć kara śmierci, czy powinniśmy zalegalizować eutanazję, aborcję ze względów społecznych, co z życiem po życiu?)

• pogląd na świat

• mgławica poglądów przepływających przez epokę i dusze ludzkie

Filozofia to pogląd na świat. Pogląd na świat składa się z 2 części:

• obraz świata - opis świata, jakie prawidłowości widzimy w świecie

• układ wartości - to co cenimy

Między różnymi poglądami na świat nie ma pokojowej koegzystencji. Każdy pogląd na świat ma tendencję ku uniwersalizacji - chcemy żeby wszyscy myśleli tak jak my. Każdy z nas uważa swój pogląd za prawdziwy. Filozofia jest areną ścierania się różnych poglądów na świat. Istnieją dosyć często aparaty agitacji i propagandy na rzecz danego poglądu na świat. Środkiem w walce między poglądami są media

3. Przedstaw za Arystotelesem działy filozofii.

Arystoteles (384 - 322 p.n.e.) dzieli system filozoficzny na:

1. teoretyczny:

• metafizyka (ontologia) - teoria bytu - próbuje formułować prawdy na temat społeczeństwa, świata, człowieka, boga, odpowiada na pytanie: co istnieje?

• epistemologia (gnoseologia) - teoria poznania

2. praktyczny:

• aksjologia - teoria wartości (to co cenne, czym jest wartość)

dzieli się na: etykę (dobro-zło) i estetykę (piękno-brzydota)

• polityka - jak zrealizować dobro w skali społecznej i jak oddziaływać wychowawczo

4. Jakie stanowisko filozoficzne reprezentowali i w jakim wieku żyli:

R. Carnap - przełom XIX i XX w.(N - SCEPTYCYZM ) Filozof niemiecki, przedstawiciel pozytywizmu logicznego. Jeden z głównych przedstawicieli neopozytywizmu Głosił tezę, że filozofia powinna się zajmować jedynie logiczną analizą języka nauki. Programowo zwalczał wszelką metafizykę, jako zajmują się problemami pozornymi. Żądał, aby wszystkie problemy nauk empirycznych wyrażać w języku fizyki.

J_Derrida - wiek XX. (N - SCEPTYCYZM, negatywizm, postmodernizm) Jeden ze współtwórców filozofii postmodernizmu. Uważany była za krytyka tradycyjnej filozofii, łączył zainteresowania filozofią z literaturą, antropologią, lingwistyką i psychoanalizą.

Platon - V -IV w. p.n.e. (T - IDEALIZM logicystyczny) Uczeń Sokratesa, przeciwstawiał się i krytykował sofistów, był przekonany o istnieniu obiektywnej prawdy. Jego system był klasycznym systemem idealistycznym- oparty na idealnych bytach - Ideach. Stworzył własną teorię wiecznych idei. W oparciu o nią rozwinął filozofię człowieka, przyrody i państwa. Najwyższą ideą jest Idea Dobra, która jest „przyczyną wszystkiego co słuszne i piękne”, sprawiedliwe itp. Platon kładł nacisk na rozum, który miał dominować nad wolą. Był zwolennikiem systemu totalitarnego. Filozofię Platona rozwijał neoplatonizm, augustynizm i nowożytny racjonalizm w przyszłości nazwany - idealizm platoński

J .Tischner- wiek XX. (T - REALIZM) Twórca filozofii dramatu, filozofia dialogu. Autor prac z filozofii człowieka, aksjologii, etyki i filozofii współczesnej, (filozofia katolicka). Uważał, że aby filozofia była kultem i uprawą mądrości musi być najpierw wolna. Jeżeli filozofia staje się koncepcją z nakazu, z przymusu, przemienia się w ideologię i umiera.

M.Heidegger- przełom XIX i XX w. (IDEALIZM intuicjonistyczny T) przedstawiciel egzystencjalizmu - agnostycznego (przedmiotem filozofii jest indywidualna egzystencja jednostki ludzkiej dzieli się na ateistyczny, agnostyczny i chrześcijański) twórca ontologii fundamentalnej, której przedmiotem jest analiza „bycia”. Jego zdaniem bycie w świecie powoduje, że jesteśmy w nim z innymi, bycie zaś dla innych ogranicza się do pracy, właściwie bowiem istnienie realizuje się w absolutnej samotności. Bycie wychodzi na jaw poprzez historię ludzkich słów i myśli.

5. Jakie stanowisko filozoficzne reprezentowali i w jakim wieku żyli:

E.Husserl- przełom XIX i XX w. (T - IDEALIZM intuicjonistyczny). Zajmował się filozofią matematyki i analizą filozoficzną podstaw logiki. W filozofii postulował metodę poznania przez tzw. bezpośrednią naoczność w akcie świadomości Wywarł znaczący wpływ na filozofię XX w. zwłaszcza na metody badawcze nauk humanistycznych.

Filozofia wg Husserla powinna być nauką bez założeń, stwierdzająca jedynie to, co pewne i niewątpliwe, oczywiste. Miała ona badać istotę zjawiska, nie pytając czy dana rzecz istnieje, czy też nie istnieje, pytała o właściwości. Miała być nauką ścisłą, miała realizować wiekowe poszukiwania ścisłości i pewności.

H. Spencer - przełom XIX-XX w. (N - SCEPTYCYZM, pozytywizm). (Przedstawiciel ewolucjonizmu) Zakładający, iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu (od ich wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa).

L. Wittgenstein- (T- IDEALIZM logicystyczny) przełom wieku XIX i XX. Usiłował opisać świat w języku ścisłym. Filozofia niczego nie wyjaśnia, nie jest opisem świata, opiniuje tylko używanie słów. Nie ma żadnej filozofii i problemu filozoficznego, który by nie wiódł do paradoksu. Zależało mu, aby znikły raz na zawsze tradycyjne problemy filozoficzne. Wywarł wpływ na kształtowanie się logicznego empiryzmu i analitycznej filozofii. Filozofia umysłu.

E. Mounier- -wiek XX. (T - REALIZM chrz.). Głosił personalizm - nurt głoszący nadrzędność wartości osoby ludzkiej wobec uwarunkowań historycznych i społeczno-ekonomicznych. Stworzył personalizm otwarty. Uważał, że człowiek jest rozumiany jako jednostka dynamiczna, tzn. czynna i aktywna zarówno w świecie zewnętrznym jak i wewnętrznym. Ideałem jest zachowanie równowagi między tymi dwoma światami , a można ją osiągnąć jedynie wtedy, gdy człowiek wykroczy poza siebie i własny świat.

K. Marks-wiek XIX. (N - MATERIALIZM historyczny, marksizm). Wpłynął w znaczący sposób na ruch robotniczy i ideologię komunistyczną XX Manifest Komunistyczny. Marks wierzył, że ludzkość żyła na początku w tzw. wspólnotach pierwotnych, gdzie nie było własności. Na skutek akumulacji kapitału, w rękach co bardziej egoistycznych jednostek, wspólnota pierwotna uległa przekształceniu w kierunku systemu niewolniczego. Własność prywatna została usankcjonowana, a stosunki społeczne stały się niesprawiedliwe, bo oparte na wyzysku i alienacji.

Uważał, że tylko rewolucja może stworzyć takie warunki, które zagwarantują pełny rozwój osobowości ludzkiej.

6. Jakie stanowisko filozoficzne reprezentowali i w jakim wieku żyli:

T. Kotarbiński- przełom XIX i XX w. (T - IDEALIZM logicystyczny) Współtwórca prakseologii polskiej. Twórca reizmu oraz tzw. etyki niezależnej( opiera się na tzw. elementarnych normach moralnych). Reprezentował stanowisko konkretyzmu (inaczej reizm) - pogląd filozoficzny wg którego realnie istnieją tylko rzeczy, zdarzenia zaś, stosunki, własności nie mają samodzielnego istnienia.

Arystoteles - żył w IV w. p.n.e. (T - IDEALIZM logicystyczny) Uczeń Platona. Stał na stanowisku realizmu głoszącego, że jedyną i prawdziwą rzeczywistość stanowią konkretne byty jednostkowe i te byty oddziałują na poznawcze władze człowieka. Był przyrodnikiem, odrzucał platoński podział dwóch rzeczywistości. Przywiązywał więcej wagi do doświadczenia i faktów, jego koncepcje miały abstrakcyjny charakter. Filozofia pierwsza.

Tomasz z Akwinu - wiek XIII. (T - REALIZM chrześcijański, tomizm) Twórca tomizmu, odróżnił filozofię od teologii, stworzył oryginalny system filozoficzny w dyskusji z filozofią Arystotelesa i Awicenny .Był pod silnym wpływem Arystotelesa od którego przejął empiryzm i racjonalizm. Tomasz przystąpił do recepcji głównych wątków filozoficznych Arystotelesa, którym nadał nową formę i własne piętno. W nauce o bycie ontologia Arystotelesa stała się nauka o Pierwszym Bycie, czyli o Bogu, a więc metafizyką. W hierarchii bytów, uporządkowanych ze względu na swoją doskonałość, najniższe miejsce przypada człowiekowi, którego byt ujmowany jest w kategoriach metafizycznych. Filozofia prawa.

Lenin- przełom XIX i XX w. (N - MATERIALIZM) Ideolog komunistyczny (ideologia postulująca obalenie kapitalizmu i wprowadzenie na jego miejsce ustroju pozbawionego własności prywatnej i realizującego równość wszystkich członków społeczeństwa)

H. Elzenberg - przełom XIX i XX w. (T - IDEALIZM logicystyczny) Zajmował się aksjologia, estetyką i etyką, a także historią literatury francuskiej. Pracował nad stworzeniem zwartego systemu aksjologicznego, rozróżnił dwa rodzaje wartości - utylitarną (względną, zaspokajającą pojedyncze potrzeby i pragnienia) oraz perfekcyjną (bezwzględną, doskonałą).

7. Jakie stanowisko filozoficzne reprezentowali i w jakim wieku żyli:

F .Engels - przełom XIX i XX w. (N - MATERIALIZM) Razem z Marksem wpłynął na rozwój ideologii komunistycznej. Jeden z twórców marksizmu i socjalizmu naukowego. Stawiał sobie za cel opisanie i zmienianie świata.

Augystyn - wiek IV- V. Augustynizm (T- REALIZM chrz.) Filozofia społeczna - odpowiadała na potrzeby ówczesnych czasów. Z jednej strony podkreślała wewnętrzną wolność człowieka i równą godność wszystkich ludzi, a z drugiej legitymizowała feudalny porządek społeczny. nał tradycję platońską i neoplatońską, przede wszystkim dzieła Platona, od którego przejął pogląd, że dusza ludzka dla swego ostatecznego wyzwolenia się z więzienia ciała potrzebuje pomocy w postaci łaski bożej. Odrzucając koncepcje materialistyczne tkwiące w manicheizmie, Augustyn zauważył, że zło nie może być zasadą ontologiczną świata, gdyż zło jako takie nie ma żadnego bytu. Stworzył w miarę spójną koncepcję głoszącą przewagę Boga nad stworzeniem, duszy nad ciałem oraz uczucia i woli nad rozumem.

F. Nietzsche - wiek XIX. (N- SCEPTYCYZM ,negatywizm) Współtwórca filozofii życia, głosił immoralizm -stanowisko kwestionujące moralność i zasady etyczne, umiejscawiające człowieka i jego postępowanie "poza dobrem i złem", teorię resentymentu (przewartościowania wszelkich wartości), ideę śmierci Boga, ideę nadczłowieka.

Nietzshe uważał, że nadczłowiek będzie działał przede wszystkim w świeci wartości kulturowych, a nie politycznych. Nie posługiwał się pojęciem rasy w znaczeniu używanym przez jego późniejszych fałszywych interpretatorów, była ona w jego ujęciu przede wszystkim zespołem cech psychologicznych i fizjologicznych. Nadczłowiek mógł się pojawić dopiero wtedy, gdy umierało państwo.

K. Twardowski - wiek XIX-XX. (T - IDEALIZM logicystyczny) Twórca filozoficznej szkoły Iwowsko-warszawskiej, założyciel Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Postulował uprawianie filozofii naukowej jako teorii nauki. Szkoła Iwowsko-warszawska, pozytywizm logiczny.

8. Scharakteryzuj idealizm Platona.

Wg Platona istnieją dwa światy: świat idei i świat odbijający te idee. Tylko świat idei jest światem rzeczywistym i realnym, a to co my nazywamy rzeczywistością nie jest nią. Świat idei jest doskonały, jest identyczny z bóstwem bądź stanowi jego twór. Jego prawa są niezmienne i trwałe. Jest także oparty na zasadach hierarchii - świat odbijający idee jest niedoskonałym odbiciem tego pierwszego.

9. Scharakteryzuj, za Arystotelesem, cnoty etyczne.

Arystoteles dokonał rozróżnienia cnót na:

• cnoty intelektualne - są skutkiem doświadczenia, najważniejsze to rozsądek i mądrość

• cnoty etyczne (moralne) - są skutkiem przyzwyczajenia.

Cnoty etyczne mieszczą się w tzw. "złotym środku", między dwiema wadami (nadmiarem i niedostatkiem), np. odwaga mieści się między zuchwalstwem i tchórzostwem. Żadna z cnót nie jest wrodzona, z natury jesteśmy tylko zdolni do ich nabywania, a rozwijamy je dzięki przyzwyczajeniu. Z cnót etycznych najwyższa jest sprawiedliwość, którą dzielił na rozdzielającą (słuszny podział dóbr) i wyrównującą (kompensację krzywd).

W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się "złotym środkiem", który jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym.

Wg Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można odnaleźć "złoty środek", do takich czynów zalicza: cudzołóstwo, kradzież, morderstwo - tutaj nie ma średniej miary, są to czyny niegodziwe!

10. Czy, wg Epikura, trzeba dążyć do zaspokojenia wszystkich swoich pragnień?

Epikur stał na stanowisku, że zanim skorzysta się z jakiejś przyjemności należy rozważyć, czy suma ewentualnego cierpienia, które będzie związane z osiągnięciem tej przyjemności, nie będzie większa od niej samej. Największym dobrem jest szczęście, które polega na doznawaniu przyjemności. Za najbardziej wartościowe przyjemności uważał te, których osiągnięcie nie wymaga wysiłku i które nie są związane z przykrymi następstwami. Nie chodzi jednak o ciągłą i permanentną przyjemność. Do szczęścia wystarczy nam brak cierpienia. Gdy człowieka nie spotyka nic dobrego ani nic złego, mamy wtedy do czynienia ze stanem najprzyjemniejszym.

11) Czy dostrzega pani coś ważnego w filozofii polityki Machiavellego?

12. Na czym polega, wg Kartezjusza, psychologiczny dowód na istnienie Boga?

Istnienie Boga wynika z faktu istnienia jaźni. Jako doskonała jaźń nie może istnieć sama przez się, ale musi mieć jakąś doskonałą przyczynę, którą jest nic innego jak właśnie Bóg. Poza tym istnienie Boga wynika już z samej idei jaką mamy o Bogu, czyli istocie doskonałej. Idea Boga jest ideą doskonała, więc jaźń jako mniej doskonała nie może być przyczyną tejże idei. Skutek nie może być bowiem doskonalszy od przyczyny. Skoro więc posiadamy ideę Boga, to musi istnieć Bóg, który nam ją w umyśle zaszczepił.

13. Wymień i scharakteryzuj za świętym Tomaszem dowody na istnienie Boga.

Za istnieniem Boga przemawia 5 argumentów, nazywanych drogami:

1. Jeśli istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg

2. Jeśli każda rzecz ma swoją przyczynę, to istnieje pierwsza przyczyna sprawcza - Bóg

3. Jeśli byty nie istnieją w sposób konieczny (pojawiają się na świecie i przemijają) to musi istnieć byt konieczny - Bóg

4. Jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy - Bóg

5. Jeśli celowe działanie jest oznaką rozumowości, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych, lub pozbawionych poznania, świadczą o istnieniu Boga kierującego światem nieożywionym.

Św. Tomasz stworzył 5 rozumowych dowodów na istnienie Boga. Wynika ono z: z ruchu ( musi istnieć coś, co porusza świat), z niesamoistności świata (musi istnieć istota samoistna, która stworzyła świat), z przypadkowości świata (musi istnieć istota konieczna, która stworzyła to, co przypadkowe), z różnego stopnia doskonałości bytów (musi istnieć byt najdoskonalszy), z celowości świata (musi istnieć istota rządząca światem w sposób celowy).

14. Kiedy, wg Rousseau, pojawiły się nierówności w życiu społecznym?

Nierówności w życiu społecznym wg Rousseau pojawiły się wraz z powołaniem przez rozum pojęcia własności prywatnej, będącej źródłem zazdrości, walk i wszystkich przestępstw, wynikały z pierwotnego przywłaszczenia ziemi.

To rozwój cywilizacji przyniósł nierówność. Wraz z pojawieniem się własności powstała władza, państwo, kultura - kojarzące się Rousseau wyłącznie z opresją i tyranią. Państwo to kolejny produkt rozumu, podobnie jak i wszystko, co z własnością się łączy: handel, prawo, moralność, hierarchia, nierówności majątkowe.

15. Scharakteryzuj imperatyw kategoryczny Kanta.

Imperatyw kategoryczny, naczelna zasada w etyce I. Kanta, stanowi czysto formalne prawo działania, wyrażone w trzech nakazach:
1) "postępuj zawsze tak, abyś mógł chcieć, by zasada twego postępowania była prawem powszechnym".
2) "postępuj tak, aby ludzkość nigdy tobie ani innym jednostkom nie służyła za środek, lecz zawsze była celem".
3) "postępuj tak, abyś swoją wolę mógł uważać za źródło prawa powszechnego".
Imperatyw kategoryczny jest pojęciem moralności w warunkach skończonych istot rozumnych. Imperatyw kategoryczny nakazuje czyny dobre same w sobie, których należy pragnąć dla nich samych, a nie dla jakiś innych celów, jak przyjemność, korzyść czy szczęście. Takie postępowanie, wg Kanta, jest podstawą i równocześnie gwarancją wolności i autonomii.

16. Scharakteryzuj pozytywizm ( ogólne założenia) (NATURALIZM → SCEPTYCYZM→POZYTYWIZM)

Jeden z głównych nurtów filozoficznych - powstał w XIX w. we Francji.

Pozytywizm dzieli się na:

scjentyzm - kult nauk przyrodniczych ze względu na ich praktyczną użyteczność, idzie tropem nauka dla praktyki.

utylitaryzm - kult użyteczności ze względu na jej wkład do powszechnego dobrobytu. Postulował uprawianie nauk tj. opartego na faktach doświadczenia, oczyszczanie wiedzy z wszelkiej metafizyki, preferował nauki, metody eksperymentalne. Pozytywiści uważają, że wiedzę o świecie zawiera tylko nauka.

Dwa podejścia do nauki:

• nauka dla nauki - człowiek żyje dla prawdy

• nauka dla praktyki - prawda dla człowieka, praktyki

Pozytywizm można podzielić na 3 okresy:

I okres 1840 - 1880 pozytywizm biologiczno - ewolucjonistyczny (A. Conte, J.S. Mille, HH. Spenser)

II okres 1880 - 1920 empiriokrytycyzm (R. Awenarius, E. Mach)

III okres 1920 - 1960 pozytywizm logiczny (M. Schlük, R. Carnap, T. Kotarbiński)

17. Przedstaw podziały wewnątrz transcendentalizmu

Transcendentalizm (antynaturalizm) dzieli się na:

1. formalnologiczny - idealizm (istnieje świat bezosobowych idei, są siły duchowe, wiara w dobro, piękno), Platon

- logicyzm (idealizm analityczny)

- intuicjonizm (idealizm hermeneutyczny)

2) realnoempiryczny - realizm (świat duchowy sprzężony jest ze światem zmysłowym, wiara w Boga, bogów), Arystoteles

- tomizm - przekształcił się w neotomizm

- augustynizm - przekształcił się w neoaugustynizm

18. Przedstaw podziały wewnątrz naturalizmu

Naturalizm (w świecie są siły naturalne i wartości naturalistyczne) dzieli się na:

1. sceptycyzm (są siły naturalne i nie wiadomo czy są wartości transcendentne, podstawą jest użyteczność, wartościowe jest to, co służy życiu)

1. to co służy życiu zbiorowemu: pozytywizm:

• scjentyzm

• utylitaryzm

2. to co służy życiu jednostkowemu: negatywizm (subiektywizm) - filozofia samorealizacji:

• witalizm

• libertynizm

materializm (są tylko siły naturalne)

• aktywistyczny (dialektyczny) - narzuca się światu pewne rozwiązania

• kontemplacyjny (przyrodniczy) - próba analizy

19. Scharakteryzuj negatywizm (subiektywizm). (NATURALIZM → SCEPTYCYZM→NEGATYWIZM)

Negatywizm to filozofia samorealizacji = subiektywizm = indywidualizm = antyscjentyzm + antyutylitaryzm, zawiera:

witalizm, tzn. kult samorealizacji oraz libertynizm - przyzwolenie na wszystko co tę samorealizację umożliwia, tzn. znoszenie różnych barier obyczajowych, religijnych, kulturalnych, itd.

Każdy ma urzeczywistniać wszystkie dane mu potrzeby i możliwości, tych możliwości nie selekcjonuje się. Każdy ma pewne predyspozycje, może je, a nawet powinien je rozwijać. Wszystkie predyspozycje są w domyśle dobre. Negatywizm twierdzi, że człowiek nie rozwija się dla ogółu, tylko dla siebie samego. Negatywiści odrzucają metafizykę oraz poznanie przez naukę i etykę. Cała wiedza jest indywidualna. Świat nie ma jakiegoś konkretnego celu. Poznanie ma wartość wyłącznie instrumentalną, służy tylko do realizacji celów życiowych człowieka. Naukę tworzą słabi, bo jej stałe prawa zapewniają im stabilność w życiu. Natomiast silni kierują się w życiu instynktem, nie trzymają w żadnych ścisłych ramach, żyją spontanicznie.

20. Co jest przedmiotem oceny etycznej?

Przedmiotem oceny etycznej jest postępowanie człowieka (w szerokim sensie). Aby dokonać obiektywnej oceny etycznej powinniśmy poznać wszystkie elementy postępowania człowieka. Jeśli chcemy kogoś ocenić, to oceniamy jego czyn, mowę, wolę oraz motyw woli. Nie ma bezpośredniego dojścia do woli i motywu woli drugiej osoby, wola i motyw woli są ukryte. Jeżeli chcemy poznać drugą osobę, to powinniśmy odkryć jej wolę i motyw woli.

Postępowanie człowieka

coś wewnętrznego coś zewnętrznego

(pobudki działań człowieka) ­|

| czyn

|

motyw woli - wola, chęć, intencja mowa

(dlaczego chce) (czego chce)

-egoizm, altruizm

złośliwość, miłość

nienawiść, sprawiedliwość

21. Dlaczego ludzie nie ujawniają wszystkich swoich celów?

Ludzie nie ujawniają czasami wszystkich swoich celów, ponieważ kryją się za nimi ich ukryte cele. Tajność stanowi jedną z ważniejszych zdobyczy ludzkich. Dzięki tajności zyskujemy niejako drugi świat obok świata jawnego (wg Georga Simmela). Ujawniając swój prawdziwy cel, narażamy się na to, że drugi człowiek kierowany tymi samymi pobudkami co my (złośliwość, egoizm) może działać na naszą niekorzyść. Kto ujawnia swoje prawdziwe cele pokazuje swoją prawdziwą istotę, a odsłaniając ją stajemy się bezbronni wobec drugiej osoby.

22. Dlaczego ludzie czasem głoszą cele pozorowane?

1. chcemy przedstawić siebie w lepszym świetle, ukrywamy zarazem wątpliwe pobudki swoich działań.

2. chcemy utrudnić postępowanie innych, nie chcemy by inni wykorzystywali nas do swoich celów.

3. ponieważ tajemniczość jest atrakcyjna, jest siłą przyciągającą ludzi.

Cele pozorowane - cele udawane, ludzie je głoszą, ponieważ nie chcą, aby inni odkryli ich cele tajne (cele ukrywane przez nas), np. walka o pokój.

23. Podaj interpretację następującej maksymy: "Czytaj między wierszami, słuchaj też między wypowiedziami".

Na podstawie tekstów i wypowiedzi dochodzimy często do ukrytych celów, trzeba wtedy niejako czytać między wierszami, czyli odkrywać podteksty. Na podstawie pośrednich oznak można domniemywać, jakie są cele tajne, które są ukryte za środkami maskującymi: ironia, przenośnia, tzw. tropy.

Wolę i ukryte motywy woli człowieka próbuje się odgadnąć na podstawie znajomości wcześniejszych jego zachowań oraz reakcji poza słownych: intonacja głosu, pauza, wyraz twarzy, spojrzenie, ruchy ciała).

Chcąc zrozumieć, np. dany program polityczny lub społeczny powinniśmy:

• zapoznać się z celami deklarowanymi

• wyodrębnić w nich cele pozorowane (udawane)

• ustalić cele tajne, które są ukryte za środkami maskującymi

• dokonać hierarchizacji celów

Na ogół cele tajne są ważniejsze niż cele deklarowane.

24. Jakie mogą być etyczne pobudki postępowania człowieka?

Pobudki etyczne działań - motywy woli człowieka to:

egoizm - chce własnego dobra, altruizm - chce cudzego dobra, złośliwość - chce cudzego zła, sentyment - przywiązanie, resentyment - stłumiona żądza lub uraza sprawiedliwość, miłość.

Schopenhauer: egoizm, altruizm, złośliwość

Dostojewski : resentyment, złośliwość - w człowieku istnieje radość z cudzego nieszczęścia „Przecież każde nieszczęście bliźniego ma w sobie coś takiego co weseli cudze oczy - zawsze u wszystkich” („Biesy”)

Max Scheler, F. Nietzsche: resentyment

25. Jakie etyczne pobudki postępowania wyróżnia A. Schopenhauer?

Artur Schopenhauer uważał, że pobudki działań człowieka dają się sprowadzić do trzech motywów:

- egoizm - motyw zwierzęcy - chce własnego dobra, zasadą najwyższego egoizmu jest „nie pomagaj nikomu, przeciwnie, krzywdź wszystkich, jeżeli znajdziesz w tym interes”

• złośliwość - chce cudzego zła , wyznaje zasadę: wszystkich o ile możesz krzywdź, radość z czyjegoś cierpienia - pobudka diabelska

- altruizm - motyw ludzki - chce cudzego dobra - pobudka boska

26. Czy powinna istnieć kara śmierci?

Powinna istnieć kara śmierci ze względu na utrzymanie ładu społecznego, jedności wspólnoty i wartości moralnych.

Opinia publiczna jest podzielona. Ale większość jest za. Wykonanie tej kary eliminuje ze społeczeństwa zbrodniarzy, którzy dopuścili się najcięższych przestępstw. Zwolennicy kary śmierci - to rygoryści a przeciwnicy to abolicjoniści. Jednym z argumentów za odrzuceniem kary śmierci jest jej nieodwracalność tak więc nie da się już w tym przypadku naprawić pomyłki sądowej.

No to pytanie każdy powinien odpowiedzieć zgodnie z własnym sumieniem

27. Przedstaw stosunek filozofii naturalistycznej do kary śmierci.

Jeśli chodzi o karę śmierci to wśród naturalistów zdania są podzielone. Najczęściej jednak jest odrzucana. Zwolennicy uważają że odstrasza, ma działanie prewencyjne, natomiast przeciwnicy twierdzą, że życie jest najwyższą wartością i nikt nie ma prawa go odbierać, kara śmierci jest nieodwracalna a przecież może nastąpić pomyłka sądowa poza tym jest zemsta - wykonując karę śmierci zrównujemy się z przestępcą.

28. Przedstaw stosunek filozofii naturalistycznej do eutanazji.

Eutanazja jest całkowicie dopuszczalna w filozofii naturalistycznej, gdyż jest dążeniem do dobra, jakim jest minimalizacja cierpienia chorego. Jeżeli jakość życia jest niska nie ma dla nas życia na tym świecie - P. Singer

29. Przedstaw stosunek filozofii naturalistycznej do aborcji ze względów społecznych.

W naturalizmie aborcja ze względów społecznych jest uznawana, choć jest sprawą problematyczną, gdyż jest odebraniem życia. Jednak ponieważ urodzenie dziecka może obniżyć standard życia istniejącej już rodziny, a więc niemożność zaspokojenia jej potrzeb - jest dopuszczalna. (dobrobyt ważniejszy od życia)

30. Przedstaw stosunek filozofii naturalistycznej do eksperymentów na embrionach ludzkich.

Są uznawane podobnie jak eutanazja, czy aborcja ze względów społecznych. Mają wspomagać medycynę, jej rozwój i zapobiegać chorobom, poprawiają jakość życia.

31. Przedstaw stosunek filozofii antynaturalistycznej do kary śmierci.

Filozofia antynaturalistyczna opowiada się za karą śmierci. Jest dozwolona ze względu na konieczność utrzymania ładu społecznego, jedności wspólnoty i wartości moralnych. Dopuszczają karę śmierci, gdyż zapobiega ona złu, odstrasza, jest potrzebna dla majestatu prawa.

32. Przedstaw stosunek filozofii antynaturalistycznej do eutanazji.

Antynaturalizm odnosi się z dezaprobatą do eutanazji, gdyż uważa się, że cierpienie przynależy do natury człowieka.

33. Przedstaw stosunek filozofii antynaturalistycznej do aborcji ze względów społecznych.

Filozofia antynaturalistyczna jest przeciwna aborcji ze względów społecznych. Dozwolona jest tylko w przypadku gwałtu, zagrożenia życia matki, bądź choroby genetycznej dziecka. Odebranie komuś życia może być usprawiedliwione tylko ochroną życia a najlepiej wielu.

34. Przedstaw stosunek filozofii antynaturalistycznej do eksperymentów na embrionach ludzkich.

Antynaturalizm sprzeciwia się eksperymentom na embrionach ludzkich odwołując się do wartości wyższych.

35. Przedstaw stosunek naturalizmu do rozwoju technologicznego.

Naturalizm akceptuje i popiera rozwój technologiczny i naukowy gdyż ułatwia on życie. Jedyne ograniczenie tego rozwoju dotyczy ewentualnych strat ekologicznych.

36. Przedstaw stosunek transcendentalizmu do rozwoju technologicznego.

Transcendentalizm akceptuje tylko taki rozwój technologiczny i naukowy, który spełnia wymagania kultury duchowej np. zakaz eksperymentów na embrionach ludzkich, wymagania ochrony środowiska.

37. Czy transplantacje ze zwłok ludzkich są neokanibalizmem?

Transplantacja ze zwłok ma m.in. charakter ratowniczy, służy ratowaniu życia. Również ludożerstwo głodowe służy ratowaniu życia, gdy nie ma żadnego pożywienia, tylko trupy. Można wysunąć tezę, że transplantacje ze zwłok przypominają ludożerstwo głodowe, ponieważ i tu, i tu ratujemy życie ludzkie. Dla potrzeb transplantacji wprowadzono termin śmierci mózgowej, gdyż do transplantacji nadają się organy pobrane w bardzo krótkim czasie po śmierci dawcy. Budzi wiele kontrowersji i zmusza do zadania pytań kiedy następuje rzeczywista śmierć człowieka.

38. Czy życie jest najwyższą wartością w naturalizmie?

W naturalizmie najważniejsze jest godne i szczęśliwe życie. Naturaliści uważają że żyjemy raz i musimy jak najlepiej wykorzystać czas dany nam na ziemi. Najważniejsze jest życie i dążą do polepszenia standardów tego życia.

39. Czy życie jest najwyższą wartością w transcendentalizmie?

Nie, w transcendentalizmie najważniejsza jest moralność i wartości wyższe takie jak: Bóg, Honor, Ojczyzna. Kulturę duchową stawia na najwyższym miejscu. Musimy pamiętać o tym, że po śmierci czeka nas życie wieczne i od tego jak żyliśmy na ziemi zależy co nas czeka po śmierci

40. Wymień trzy teorie wspólnoty.

Wspólnota jest to grupa ludzi wyodrębniona z większego zbioru osób, resztę osób nazywamy tłem wspólnoty.

1. delineacyjna - obiektywistyczna - wyodrębnia ją wspólna cecha jej członków, np. kolor skóry, język,

2. deklaracyjna - subiektywistyczna - członkowie grupy deklarują się, muszą być świadomi chęci przynależenie do wspólnoty.

3. dynamiczna - czynnikiem wyodrębniającym grupę jest pewien społeczny układ sił. Więzi wspólnotowe są wcześniejsze od wspólnotowych wartości.

41. Czy wspólnota musi być ekskluzywna?

Wspólnota jest zawsze ekskluzywna. Wyodrębnia się z jakiejś zbiorowości, dzieląc ich na „swoich” i „obcych”, chociaż niektóre wspólnoty mogą być częściami wspólnot większych (rodzina-->klasy społeczne-->naród--> związki państw). Żadna osoba nie może być jednocześnie członkiem dwóch narodów, czy wyznawcą dwóch religii. Dlatego nie może być wspólnot uniwersalnych, które obejmowałyby, np. całą ludzkość. Wspólnota uniwersalna nie miałaby tła. Gdzie nie ma odróżnienia - obcy/swój nie ma tam wspólnoty.

42. Jaką rolę we wspólnocie odgrywa wychowanie?

Rolą wychowania jest przekazywanie tradycji w duchu wspólnoty. Troska o wychowanie jest jedną z cech rozpoznawalnych wspólnoty. Jej intensywność jest miarą żywotności danej wspólnoty. Wychowanie jest warunkiem koniecznym do istnienia i trwania wspólnoty.

43. Czy można należeć jednocześnie do dwu wspólnot narodowych?

Nie można jednocześnie należeć do dwóch wspólnot narodowych.

44. Czy istnieje związek ksenofobii z ojkofilią?

Ksenofobia to niechęć, wrogość wobec obcych, to przesadna niechęć i wrogość wobec obcych. Ojkofilia to miłość do własnego domu, ziemi ojczystej i akceptacja własnych tradycji. Ksenofobia jest sprzężona z ojkofilią. Jeżeli rośnie ksenofobia, to rośnie ojkofilia, jeżeli rośnie awersja do innych, to rośnie miłość wobec własnej tradycji. Jeżeli spada ksenofobia tym niższa jest ojkofilia. Awersja wobec własnej tradycji odpowiada aprobacie wobec innej tradycji.

45. Przedstaw poziomy ksenofobii.

Wg Musiała i Wolniewicza

• ostrożność wobec obcych, obcy może być niebezpieczny,

• niechęć wobec obcych, jako naruszających nasz obyczaj i nasze kanony moralne,

• wrogość,

• nienawiść

46. Jakiego rodzaju mogą być ksenofobie.

47. Porównaj prawa obywatelskie z prawami człowieka.

Prawa człowieka:

• odnoszą się do wszystkich ludzi

• są pewną fikcją prawną dla jakiś celów i dążeń politycznych najwyraźniej propagandowo-użytecznych

• są wykorzystywane przez różne siły polityczne

• zagrażają prawom obywatela

Prawa obywatela:

• dotyczą obywateli danego państwa

• są wielką i całkiem określoną zdobyczą dziejową

• są barierą dla despotyzmu

Prawa człowieka oddziaływują destrukcyjnie na prawa obywatelskie i państwo prawa:

1. z jednej strony powołujemy się na prawa człowieka by głosić i realizować swoją roszczeniowość, np. uważamy, że możemy blokować drogi, przywiązywać się do drzew, torów kolejowych

2. z drugiej zaś powołujemy się na prawa człowieka i mówimy i domagamy się, by państwo zaspokajało nasze podstawowe potrzeby. Sprzyja to powstaniu państwa opiekuńczego, despotycznego.

Zasada Kanta: Prawo danej społeczności jest to minimum ograniczeń nałożonych na maksymalną samowolę każdego jej członka, przy którym daje się ona jeszcze pogodzić z takim samym maksimum samowoli dla wszystkich pozostałych.

48. Czy prawa człowieka stabilizują państwo prawa?

Prawa człowieka oddziaływują destrukcyjnie na państwo prawa:

• z jednej strony powołujemy się na prawa człowieka by głosić i realizować swoją roszczeniowość, np. uważamy, że możemy blokować drogi, przywiązywać się do drzew, torów kolejowych (Dolina Rospudy, Góra Św. Anny),

• z drugiej strony zaś powołujemy się na prawa człowieka i mówimy i domagamy się, by państwo zaspokajało nasze podstawowe potrzeby. Sprzyja to powstaniu państwa opiekuńczego, despotycznego.

• są pewną fikcją prawną dla jakiś celów i dążeń politycznych najwyraźniej propagandowo-użytecznych

• są wykorzystywane przez różne siły polityczne

• zagrażają prawom obywatela

49. Jaka jest geneza powstania praw człowieka?

Można powiedzieć, że człowiek z natury jest wyjęty spod prawa.

Hasło :Prawa człowieka powstały pod koniec XVIII wieku, z potrzeby znalezienia jakiejś sankcji, wyższej i dostojniejszej dla praw obywatela, niż zwykłe ludzkie ugody. Po to by umocnić je i utwierdzić na zawsze. Prawa człowieka nie wspierają praw obywatela, lecz obecnie im zagrażają. Wolniewicz.

Wg Nisbeta dwa prawa:

• rozpoznane - Boże, prawo do życia, własności, wolności, szczęścia.

• Przyznane - prawo do pracy, opieki zdrowotnej, socjalnej, urlopu, najniższej pensji.

50. Czy embrion ludzki jest człowiekiem?

Wg zachowawczej strony cywilizacji zachodu człowiek rozpoczyna się od momentu poczęcia, posiada już wtedy wszystko co określa naszą osobowość i nasze cechy fizyczne, a więc inteligencję, charakter, temperament, wygląd zewnętrzny później dojdzie zawartość pamięci.

Wg postępowej strony cywilizacji zachodu człowiek rozpoczyna się od jakiejś chwili po poczęciu. Przyjęcie założenia, że embrion nie jest człowiekiem otworzyło drogę do aborcji, do zapłodnienia invitro, do eksperymentowania na embrionach. W Anglii przyjęto, że można eksperymentować na embrionach ludzkich w celach leczniczych do 13 dnia życia płodowego.

51. Czy Peter Singer jest naturalistą?

Peter Singer jest klasycznym przedstawicielem naturalizmu, uważa on, że powinniśmy dbać o naturalistyczną jakość życia. Jest zwolennikiem aborcji i eutanazji. Naturalizm to egzystencja, w której podstawowe wartości to przyjemność zmysłowa, życie w zdrowiu i dobrobycie. Najgorszą sytuacją nie jest śmierć lecz życie w ciężkiej chorobie i nędzy, będąc zdanym na opiekę innych. Taka hierarchia wartości powoduje, że w naturalizmie zezwala się na eutanazję (śmierć jest lepsza od cierpienia) oraz aborcję (dobrobyt ważniejszy od życia), a także wszelkie inne działania poprawiające jakość życia (np. eksperymenty na embrionach).

52. Czy w opinii H. Elzenberga, III Rzesza była w dziejach ludzkości aberracją?

III Rzesza nie była w dziejach ludzkości aberracją, była natomiast awangardą, strażą przednią, Główne siły dopiero nadchodzą, to tylko wstęp, do tego co będzie.

53. Jaką zmienną, w opinii S. Lema, jest technologia w naszej cywilizacji?

Wg Stanisława Lema zmiany technologiczne są zmienną niezależną przeobrażeń cywilizacyjnych. Od zmian technologicznych uzależnione są pośrednio zmiany społeczno-kulturowe. „Jesteśmy jak na krze, która jest unoszona prądami technologii. Nie panujemy nad nią, nie wiemy dokąd nas niesie, nie wiemy jak nią sterować”. Nie my nią sterujemy, lecz ona nami. Prawie wszystko co od strony technologicznej jest możliwe, jest realizowane. Rodzi się zapaść kulturowa, ginie świadomość różnicy między tym co właściwe (kultura duchowa), a tym co osiągalne (nauka i technologia wyznacza nam pewne cele). Wg Lema ludzkość wpadła w pułapkę technologiczną. Technika wnika w ciało i duszę człowieka. W technologii jest coś, co nas przerasta.

54. Jaki rodzaj cenzury dopuszczony jest w demokracji?

Wg B. Wolniewicza w demokracji dopuszczalna jest cenzura represyjna przy, której można publikować i wystawiać co się chce ale gdy naruszy się prawo to ponosi się przewidziane prawem konsekwencje.

55. Przedstaw składowe cywilizacji Zachodu oraz ich stronę wewnętrzną i zewnętrzną.

56. Przedstaw źródła cywilizacji Zachodu

Powstała na gruncie starożytnej Grecji - racjonalistyczna metafizyka(Pitagoras). W odróżnieniu od innych kultur (tam gdzie prym wiedzie religia) cywilizacja zachodu ma za fundament antropologię. Człowiek jest istotą rozumną, racjonalną, wykracza poza przyrodę i naturalny porządek zjawisk.

57. Na czym polega etatyzacja życia?

Etatyzacja życia - przyjmowanie przez państwo i ewentualne instytucje ponadpaństwowe uprawnień należących do rodziny (rodziców).

W życiu społecznym można wyodrębnić 2 sfery:

1. publiczną

2. prywatną

Etatyzacja życia polega na tym, że sfera publiczna powiększa się kosztem sfery prywatnej. W sferze publicznej instytucją jest państwo, w sferze prywatnej - rodzina. Państwo napiera na rodzinę, rodzina kurczy się. Coraz mniejsze kompetencje mają rodzice.

Można wyodrębnić różne metody państwa:

Państwo opiekuńcze

W krajach Europy ludzie chcą żeby państwo było opiekuńcze

• bezpieczeństwo wewnętrzne (policja)

• bezpieczeństwo zewnętrzne (wojsko)

• administracja państwowa silnie rozbudowana

• obowiązek szkolny bezpłatny

• służba zdrowia bezpłatna

• obowiązek ubezpieczenia

• zasiłki dla bezrobotnych

• rzecznik praw dziecka, ucznia

• różne komisje

• zmniejszenie uprawnień rodziców wobec dzieci

• zwolnienie ludzi od odpowiedzialności

• chce uwiązać nas w stanie dzieciństwa

• wysokie podatki

Państwo - stróż nocny:

Musi być

• bezpieczeństwo wewnętrzne

• bezpieczeństwo zewnętrzne

• administracja państwowa

• sądy

• państwo nie pomaga obywatelowi, ale też nie przeszkadza

• bardzo niskie podatki

58. Na czym polega desakralizacja świata?

.....................................................................................................

59. Jakie są źródła egalitaryzmu?

.............................................................................................................................

60. Na czym polega aktywizm prawniczy?

Aktywizm prawniczy dąży do tego by świadomość prawną narodu rewolucyjnie przekształcać, zmieniać i przerabiać według swych wyobrażeń na lepszą i bardziej postępową.

Aktywizm prawniczy występuje w:

• zmaganiach z karą główną (chce ją wyeliminować)

• różnych akcjach afirmatywnych - chce wymusić na niechętnej większości zachowania sprzeczne z jej zachowaniami i samorodnym poczuciem sprawiedliwości. Postuluje się odpowiednią reprezentatywność różnych mniejszości (etnicznych, narodowościowych, obyczajowych) we władzach społeczeństwa, na uczelniach, w zakładach pracy, itd. Powinna obowiązywać proporcjonalność.

• tak zwanych prawach człowieka - wizja: świat ma zrealizować prawa człowieka

• przyznaniu różnym mniejszościom specjalnych praw.

Aktywizm prawniczy występuje z polskiej konstytucji.

61. Na czym polega anarchizm?

Anarchizm - kwestionowanie władzy państwa, państwa wogóle, przymusu represyjności. Anarchiści nienawidzą władzy.

Złem nie jest zdobywanie wiedzy czy praca, a przymus szkolny i przymus pracy.

1. Łagodzenie kar

2. Samowola a represyjność prawa

samowola

S 0

represyjność

R 0

Po przekroczeniu punktu (progu) R0 (represyjność zero), gdy represyjność będzie mniejsza, samowola ludzi zacznie się obniżać, a samowola różnych mafii będzie rosła. Ludzie zaczną się bać nie tylko państwa, co owych grup mafijnych. Gdy represyjność prawa oscyluje wokół progu R0, to mamy do czynienia z państwem prawa. Gdy samowola jednostek jest powyżej pewnego progu, to powstają jakieś grupy mafijne. W każdym społeczeństwie suma władzy jest wielkością stałą. W każdym społeczeństwie nie można obniżyć poziomu władzy poniżej pewnego progu.

3. Kwestionowanie represyjności w szkole. Reforma szkolna polegała m.in. na obniżeniu represyjności szkoły, nauczycieli. Zeszliśmy już poniżej pewnego punktu granicznego, zaczęły powstawać uczniowskie grupy chuligańskie. Uczniowie boją się nie tyle nauczycieli, co owych grup chuligańskich. Władze oświatowe wymagają od nauczycieli spełnienia 2 warunków:

• ma być mała represyjność lub w ogóle,

• ma być dyscyplina

62. Wymień różne postacie zła.

Zło dzielimy na:

1. fizyczne (cierpienie)

2. duchowe (zła wola)

• zwyczajne - brak dobrej woli, nieczułość na cudze cierpienie

• diabelskie - obecność złej woli, cudze cierpienie nas cieszy

63. Scharakteryzuj odwet.

Odwet - pomsta, odwzajemnienie doznanego zła, zło za zło.

Odwet dzielimy na:

1. nieumiarkowany (zemsta)

• nieproporcjonalny do doznanej krzywdy

• zemsta jest słodka

• zemsta nie ma granic

2) umiarkowany (odpłata)

• umiarkowany zasadą wyrównania

• odwet na miarę doznanej krzywdy

1. wg prawa - kara

• kara jest odpłatą wg prawa niekoniecznie pisanego

• karać może tylko jakaś zwierzchność

• państwa są to podmioty prawnie równorzędne, a takie nie mogą się nawzajem karać, mogą sobie tylko odpłacać

• bez jurysdykcji nie ma kary, żeby karać trzeba mieć prawa rządzenia

1. poza prawem - rozrachunek

64. Co jest celem kary?

Przywrócenie równowagi społecznej, porządku moralnego.

65. Jakie funkcje pełni kara?

Kara spełnia kilka funkcji:

1) retrybucyjna - każemy za to, że zrobiło się coś złego

2) prewencyjna - odstraszająca, jest środkiem zapobiegawczym - unieszkodliwienie sprawcy, ma chronić społeczeństwo, ma odstraszyć innych

3) wychowawcza - korekcyjna, resocjalizacyjna

66. Za jakie czyny wg rygorystów, powinno się wyznaczać karę główną?

Rygoryści są zwolennikami kary śmierci za czyny, które swą ohydą przekraczają granice człowieczeństwa uważanego przez nich za wartość absolutną. Wg nich czynami ohydnymi są czyny popełnione z premedytacją i wiedzą o tym co się czyni. Nie może być czynu ohydnego popełnionego mimo woli lub niewiedzy. Wg Kanta przekroczeniem granicy człowieczeństwa będzie każde morderstwo.

67. Dlaczego kara główna jest karą metafizyczną?

Kara główna jest karą metafizyczną ponieważ "wprowadza poza świat i gasi wszelką nadzieję". Kardynał Ratzinger: "Śmierć to są drzwi, przez które wkracza w nasz świat metafizyka"

68. W jaki sposób ustosunkowują się rygoryści wobec zarzutu pomyłki sądowej?

Rygoryści uważają, że powinna być kara śmierci pomimo ewentualnej pomyłki. Prawdopodobieństwo pomyłki sądowej jest bardzo znikome, gdy przestrzegane są reguły procedury sądowej, a w szczególności zasada „Rozstrzyganie wszelkich wątpliwości sądu na korzyść oskarżonego”. Prawdopodobieństwo pomyłki dotyczy i nas samych i naszych bliskich. Oznacza to, że mierzymy to wszystko równą miarą.

---