Temat: Repertuar jako kategoria badawcza w polskiej nauce o książce / Irena Socha / Nauka o książce, bibliotece i informacji we współczesnym świecie
Prof. Irena Socha (INSTYTUT BIBLIOTEKOZNAWSTWA I INFORMACJI NAUKOWEJ Uniwersytet Śląski w Katowicach)
Stopnie i tytuły naukowe
profesor nauk humanistycznych - 2002
magisterium: Metaforyka Stefana Żeromskiego.
doktorat: Czasopisma młodzieży szkolnej w Polsce i ich rola w edukacji polonistycznej. 1918-1930.
habilitacja: Czasopisma dla młodzieży - literatura piękna - wychowanie literackie (1918-1939).
Najważniejsze publikacje
Obok pracy doktorskiej i habilitacyjnej wymieniane są:
Przykładne , użyteczne i zabawne. O polskich książkach dla młodego odbiorcy na Śląsku w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku
Prasa Związku Towarzystw Tomasza Zana. "Rocznik Historii Prasy Polskiej" T. V
Repertuar jako kategoria badawcza w polskiej nauce o książce
Zainteresowania naukowe, tematyka badań
Dzieje prasy i książki polskiej
zwłaszcza problematyka wpływu słowa drukowanego, różnorodnych repertuarów lektury w środowisku dzieci i młodzieży od połowy XIX wieku po rok 1939
zagadnienia polskiego czytelnictwa i polityki wydawniczej na Śląsku Górnym i Cieszyńskim
współczesne aspekty pedagogiki bibliotecznej i edukacji czytelniczej.
Badania łączą narzędzia, konteksty i punkty widzenia: bibliologii oraz literaturoznawstwa, prasoznawstwa, pedagogiki i nauk o kulturze.
Przynależność do organizacji, towarzystw
Komisja Prasoznawcza PAN Oddział w Krakowie - od 1994, członek Komisji
Polskie Towarzystwo Bibliologiczne - od 1996-1999 roku członek Zarządu Główne-go PTB w Warszawie; 1995-1998 roku prezes Katowickiego Oddziału PTB, obecnie członek Koła przy Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej;
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Koło przy IBIN
Sprawowane funkcje
dyrektor Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ (od 1994 do 2005);
wicedyrektor do spraw dydaktycznych Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ (1993-1994);
kierownik Zakładu Nauk Pomocniczych Bibliotekoznawstwa w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ (1994 - 1996);
kierownik Zakładu Czytelnictwa w IBIN (1996-2006);
członek Zespołu Redakcyjnego "Rocznika Historii Prasy Polskiej" wydawanego przez Komisję Prasoznawczą PAN Oddział w Krakowie (od roku 2000);
członek Rady Programowej Książnicy Cieszyńskiej
NAUKA O KSIĄŻCE BIBLIOTECE I INFORMACJI WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
Publikacja wydana wspólnie przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich i Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW w serii Nauka, Dydaktyka, Praktyka ; nr.67
Publikacja przygotowana na potrzeby kursu „Informacja europejska w polskich bibliotekach publicznych” na podstawie referatów wygłoszonych na konferencji z okazji 50-lecia Insytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW (Warszawa, 26-28 maj 2003 r.)
Celem publikacji nie było sprawozdanie naukowe z sesji, wybrane materiały miały na celu przedstawić problematykę współczesnego bibliotekoznawstwa i informacji naukowej dla potrzeb dydaktyki uniwersyteckiej w okresie przystępowania naszego kraju do UE (jak wynika z przedmowy Marcina Drzewickiego)
To 15 referatów m.in. Krzysztofa Migonia , Hanny Tadeusiewicz, Barbary Terlińskiej, Barbary Sosińskiej-Kalaty, Marcina Drzewieckiego, Wandy Pindlowej,
Publikacja powstała dzięki wsparciu FUNDACJI WSPIERANIA INSTYTUTU INFORMACJI NAUKOWEJ I STUDIÓW BIBLIOLOGICZNYCH "INFO XXI"
Repertuar jako kategoria badawcza w polskiej nauce o książce
PROBLEMY BADAWCZE
w ostatnich latach dokonywało się otwarciem wielu dyscyplin humanistycznych, także bibliologii,
Dokonało się zbliżenie nauk na gruncie problemów uniwersalnych, a także przenikanie się aparatu pojęciowego i metodologii
wywołuje to potrzebę ponownego samookreślenia tożsamości i granic dyscypliny macierzystej, sprecyzowania podstawowych dla niej pojęć i terminów, uświadomienie sobie ich odrębności i specyfiki ich stosowania.
W minionych 30 latach bibliologia otwarła się na nauki humanistyczne zoriętowane socjologicznie i semiotycznie (np. wiedza o kulturze literackiej, socjologia kultury). A w ostatnich 10 latach włączyła do obszaru zainteresowań rozległą problematykę humanistyczną a nawet techniczną
Bibliologia stała się nauką otwartą, z mniejszym zaangażowaniem niż poprzednio precyzowała i wyodrębniała właściwe tylko sobie pola badawcze
Czy inspiracje metodologiczne czerpane z innych nauk znalazły pełną symbiozę z wcześniej ukształtowaną teorią i aparatem pojęciowym bibliologii?
„Repertuar” - jedna z centralnych i tradycyjnych kategorii bibliologicznych, pomoże odpowiedzieć na to pytanie. Autorka prześledziła jak kategoria repertuaru jest obecnie postrzegana, w jakim zakresie była stosowana w ostatnim 10-leciu i czy istnieje pole dla nowych pomysłów
REALIZACJA PROBLEMU BADAWCZEGO
Termin „repertuar” nie pojawia się w EWOK-u ; natomiast w Słowniku terminów teatralnych Pavis określa repertuar jako zbiór sztuk granych w teatrze podczas jednego sezonu (ujęcie dystrybutywne) ; Copeau mianem repertuar określa- zbiór utworów wybranych przez twórców teatru do inscenizacji jako wartościowe i reprezentatywne dla jego programu artystycznego (ujęcie integratywne)
W badaniach bibliologicznych : w nurcie historyczno-kulturowym repertuar występuje w sensie dystrybutywnym - repertuar księgarski, biblioteczny, wydawniczy uobecniany przez katalogi, inwentarze, rejestry bibliograficzne; w nurcie socjologicznym w sensie integratywnym - repertuar czytelniczy uobecniany przez listy bestsellerów, uniwersalny kanon kulturowy, kanony czy projekty lektur rozmaitych instytucji (szkoły, media, grupy opinii)
Karol Głąbiowski wyznaczył perspektywę badania repertuaru wydawniczego książki. Badał on repertuar w kontekście piśmiennictwa epoki, kontekstów społecznych epoki określających oczekiwania publiczności. Według niego repertuar wydawniczy odzwierciedlał społeczną i kulturową świadomość publiczności, był obiektem badań recepcji dzieł piśmienniczych
Do lat 80' XX w. bibliologia posługiwała się kategorią repertuaru z perspektywy nadawcy (wydawcy), a więc z procesem produkcji i rozpowszechniania książki. Nie łączono pojęcia repertuaru z badaniami odbioru jak zalecał Głąbiowski. Założono, że repertuar nadawcy odzwierciedla zainteresowania grup publiczności czytającej.
W pracach zorientowanych socjologicznie, kategorię repertuaru zaczęto łączyć z kategorią publiczności, a więc wzbogacono dotychczasową refleksję dotyczącą odbioru książki . Publiczność i jej zachowania repertuarotwórcze podporządkowano uwarunkowaniom społecznym (np. szkoła, świetlica, bezrobotni). Typy użytkowników determinowała ich sytuacja środowiskowa.
Repertuar był aktualnym i popularnym nurtem badań bibliologicznych i stał się podstawą do określenia stanu kultury książki.
„W ostatnim 10-leciu analiza repertuaru wydawniczego była nadal głównym i żywotnym nurtem badań bibliologicznych. Rejestrowano głównie repertuar wydawniczy poszczególnych regionów(…). Opisywano repertuary instytucji, a także repertuary książek wyodrębniane ze względu na typologię gatunkową (np. podręczników, przewodników turystycznych, albumów), rejestrowano repertuary serii wydawniczych. Podejmowano statystyczne i typologiczne analizy porządkujące repertuar tytułów prasowych epoki lub regionu. Wyodrębniano repertuary lektur poszczególnych grup społecznych (inteligencji, włościan, robotników), ale i wybitnych postaci, repertuary właściwe dla określonej sytuacji komunikacyjnej i związanej z nią publicznością (np. szkoły)”
Z perspektywy badań ostatnich lat repertuar książki pojmowany jest jako zbiór znaczący, uporządkowany i zhierarchizowany wg jakiejś zasady bądź zasad. Repertuar integruje składające się na niego przekazy w pewną całość, stanowiącą nowy komunikat- tekst kultury, będący wyrazem kultury książki danej epoki oraz tworzących tę kulturę zbiorowości
Nie w książkę, ale w jej repertuary tworzące się w procesie społecznego komunikowania wpisane są kulturowe sensy - zjawiska ideologiczne, polityczne, psychologiczne, estetyczne wchodzące w zakres wielu nauk humanistycznych, a jednocześnie ważne dla wyjaśnienia badanych przez bibliologię procesów
Współcześnie, w dobie globalizacji zachowań kulturowych publiczności, kurczenia się rzeczywistego zasięgu książki, zanikania kanonu kulturowego i indywidualizacja wyborów czytelniczych uświadomić trzeba sobie, że kategoria obiegu jest coraz mniej wystarczająca do badanych zjawisk. Natomiast repertuar jako kategoria otwarta na różnorodne sensy i kierunki interpretacji, łącząca procesy nadawania, rozpowszechniania i odbioru jest nadal kategorią porządkującą i poznawczo owocną.
ŹRÓDŁA
Podstawą do sformowania wniosków stał się przegląd badań ostatniego 10-lecia nad polskim repertuarem książki, który ukazał się w XV tomie „Studiów Bibliologicznych” pod red K. Heskiej-Kwaśniewicz. Katowice, Wydaw UŚ, 2004
Słowniki
Opracowania m.in. K. Głombiowskiego, K. Migonia, E. Słodkowskiej