Artykuł ten chroniony jest prawami autorskimi.
Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora - zabronione.
1. Kilka słów o autorze
T.S. Eliot urodził się w St. Louis 26.09.1888. Studiował na uniwersytetach w USA, Anglii i Francji. W jego twórczości widoczne są wpływy francuskich symbolistów, ton ironiczny, pesymistyczny, a nawet nihilistyczny. W 1948 T.S. Eliot został laureatem literackiej Nagrody Nobla. Zmarł 4.01.1965 w Londynie.
2. Ziemia jałowa - streszczenie
Trudno jest dokonać dobrego streszczenia, ponieważ utwór napisany jest bardzo chaotycznie, nie zawiera wątku fabularnego, czy związków przyczynowo skutkowych. Wszystko zmierza do ukazania kryzysu i pustki duchowej współczesnego człowieka.
Część I - Grzebanie umarłych
Rozdział zaczyna się od opisu nadejścia wiosny, a dokładniej miesiąca kwietnia (zostaje nazwany najokrutniejszym miesiącem). Podmiot liryczny mówi, że lepiej było zimą, ponieważ nas otulała i ochraniała. Latem natomiast trzeba jeździć na wycieczki, a wolnym można czuć się jedynie w górach. Człowiek żyje w świecie gdzie martwe drzewo nie daje chłodu, ulgi świerszcz. \Następnie pojawia się kobieta i mężczyzna, którzy mówią o miłości. Związana jest ona ze zrywaniem hiacyntów w hiacyntowym ogrodzie. Bohater osiąga w tym ogrodzie stan, który można określić pustynią nudy. Dalej pojawia się wróżka Madame Sosostris. Wróży podmiotowi lirycznemu, że zagraża mu śmierć w wodzie, widzi także tłumy ludzi, którzy chodzą w kółko. Prosi, aby podmiot liryczny przekazał pani Equitone, że sama przyniesie jej horoskop, ponieważ w tych czasach muszą być ostrożni. Następnie pojawia się Nierzeczywiste Miasto - zimowy świt, most Londyński i św. Maria Woolnoth, która wybija godziny. Za dziewiątym uderzeniem podmiot liryczny spotyka znajomego - Stetsona, z którym był razem we flocie pod Mylae. Pyta się go czy:
Ten trup, którego zasadziłeś zeszłego roku w ogrodzie,
Czy zaczął już kiełkować? W tym roku czy będzie kwitł?
Przymrozek nie zaszkodził? Dobrą ma kwaterę?
Och, trzymaj psa z daleka, to przyjaciel ludzi,
Bo grzebiąc, znowu na wierzch go wyrzuci!
Część II - Gra w szachy
Pierwsze dwadzieścia wersów to synteza tradycji literackiej odzwierciedlającej namiętność. Opisany jest więc pokój, toaletka damy i obraz na którym ukazana jest leśna scena, w której Filomela jest gwałcona przez Tereusza. Dalej ukazana zostaje para kochanków między, którymi wygasła namiętność. Mężczyzna mówi, że źle mu tej nocy, prosi by kobieta coś powiedziała. Pyta także co myśli, dlaczego nic nie mówi, a także zastanawia się nad sensem życia i nad tym, co ma zrobić jutro. Kobieta jest chora, dopadają ją nieokreślone lęki, jednak mężczyzna nie potrafi jej pomóc, ponieważ nic nie czuje - to czyni z ich życia koszmar. Następuje propozycja gry w szachy. Jest to jedyna okazja dla tych dwojga ludzi do przebywania ze sobą. Po tej scenie zaczyna się druga część Gry w Szachy, która dzieje się w pubie i stanowi odwrócenie sytuacji z części pierwszej. Bohaterami są już inne osoby, z innych sfer. Są to ludzie wyizolowani, samotni, nie umieją powiedzieć co naprawdę przeżywają. Widzimy także scenkę, w której rozmawiają dwie kobiety. Mąż Lili - Albert zwolnił się z wojska. Kobieta miała sobie wprawić nowe zęby, ale tego nie zrobiła mimo, że mąż dał jej na to pieniądze. Druga kobieta ostrzega ją, że mąż może ją z tego powodu porzucić, jest bowiem mało atrakcyjna.
Przez cały czas pojawia się zwrot Proszę państwa zamykamy
Część III - Kazanie ogniste
Podmiot liryczny opisuje widok Tamizy. Prosi ją by płynęła cicho, póki nie skończy swego śpiewu. Rozmyśla nad tym, jak zatoną jego brat i jak zginął jego ojciec. Wokół niego krąży widmo śmierci. Przez chwilę pozostaje coś z hiacyntowego ogrodu - pragnienie ujrzenia piękna. Jednak znów znajdujemy się w Nierzeczywistym mieście - mieście śmierci. Widać tu kości i ciała, właścicielkę domu publicznego, a także parodie rytuałów.
Pojawia się także postać Tejrezjasza, który spogląda na miasto z większym obiektywizmem i dystansem. Widzi marynarza i maszynistkę, których miłość jest ohydna, nieczysta, pozbawiona ekstazy. W świecie brak jest uczuć i namiętności. Pojawiają się tłumy ludzi na moście londyńskim.
Część IV - Śmierć w wodzie
Pojawia się wspomnienie Fenicjana Flebasa, który utonął dwa tygodnie temu. Następuje zwrot do czytelnika:
Niewierny czy Żyd
0 ty - który obracasz kołem i spoglądasz w wiatr,
Wspomnij Flebasa, co był piękny i smukły - jak ty.
Część V - Co powiedział grom
Opis obumarłej natury. Nie ma wody, jest tylko skała. Pojawia się jałowy grzmot bez deszczu. Podmiot liryczny pyta, kim jest osoba, która zawsze kroczy obok nich. Ma brązowy płaszcz i kaptur.
Kim jest ten trzeci, który zawsze idzie obok ciebie?
Gdy liczę nas, jesteśmy tylko ty i ja
Lecz gdy spoglądam przed siebie w biel drogi
Zawsze ktoś jeszcze idzie obok ciebie,
Stąpa spowity płaszczem brunatnym, w kapturze
Nie wiem czy jest to kobieta czy mąż
- Kim jest ten, który idzie po twej drugiej stronie?
Następnie podmiot liryczny opisuje pustą kaplice. Mówi, że woda w Gangesie opada, a natura umiera. Wtedy przemawia grom. Trudno jest dokonać streszczenia tego fragmentu. Przytoczę więc końcowe wersy Ziemi jałowej.
Wówczas przemówił grom
DA
Datta: cośmy dali?
Mój przyjacielu, krew wstrząsa mym sercem,
Okropną śmiałość chwili wyrzeczenia
Lata rozwagi nie są cofnąć w stanie,
Przez to, i tylko przez to, trwaliśmy wśród żywych
Czego nie znajdą w naszych nekrologach
Ani w pamiątkach które zasnuł dobroczynny pająk
Lub pod pieczęcią którą chudy rejent złamie
W naszych pustych pokojach
DA
Dajadwám: klucz słyszałem
Raz obrócony w drzwiach i tylko jeden raz
Każdy w więzieniu swym - myśli o kluczu
Myśląc o kluczu, potwierdza więzienie
Tylko o zmierzchu eteryczna wieść
Wskrzesza na chwilę złamanego Koriolana
DA
Damjata: Łódź odpowiadała
Radośnie, dłoni nawykłej do źagla i wiosła
Morze było spokojne, twoje serce by odpowiedziało
Radośnie - tętnem posłusznym
Wiodącej dłoni
Siedziałem na brzegu
Łowiąc ryby, wyschnięta równina poza mną,
Czy w końcu na mych ziemiach zaprowadzę ład?
Most Londyński wali się wali się wali się
Poi s'ascose nel foco che gli affina
Quando fiam uti chelidon - 0 jaskółko jaskółko
Le Prince d'Aquitaine á la tour abolie
Te fragmenty oparłem o moje ruiny
Wtedy dogodzę tobie. Hieronimo znowu szalony.
Datta. Dajadwám. Damjata.
3. Opracowanie
Ziemia jałowa pisana była od września 1921 roku, w czasie urlopu T.S. Eliota. W 1922 roku ukazała się w czasopiśmie Criterion i Dal, a także w wersji książkowej.
W utworze łączą się dwa elementy: krytyka kultury i cywilizacji, ukazanie świadomości europejskiej oraz przekaz odczuć poety - zgodnie z wyznawaną przez niego zasadą, że to co osobiste powinno zmienić się w poezji w sprawę uniwersalną. W utworze widzimy więc świat nie taki jakim on jest, ale jakim widzi go poeta.
Eliot chce uciec od świata, który jest pełen przeciwieństw. Uważa jednak, że kontemplowanie tego negatywnego stanu rzeczy, może stać się sposobem podtrzymania życia wewnętrznego. Negatywny stan rzeczy jest bowiem lepszy niż śmierć uczuć
Madame Sosostris to jasnowidza, która nie widzi jednak ani rzeczywistości, ani przyszłości. Jej wizja jest parodią. T.S Eliot chce pokazać, że pozostałości starych mitów i rytuałów są dzisiaj puste, choć kiedyś oznaczały wejście w wyższy stan egzystencji i oczyszczenie duszy.
Nierzeczywiste miasto i rozmowa z Stetsonem to wyraz pomieszania życia i śmierci. Ludzie z Nierzeczywistego miasta nie zdają sobie sprawy ze swojej martwoty, braku namiętności i uczuć.
Grze w Szachy widzimy nerwową rozmowę dwojga ludzi. Z przeszłości pozostały jedynie uczucia negatywne. Bohaterowie w Grze w Szachy w różny sposób przezywają podobne uczucia, nie zdają sobie jednak sprawy z niczego.
Życie w nieświadomości jest zdaniem T.S Eliota odzwierciedleniem stanu duchowego ludzi w Europie.
Poszczególne fragmenty Kazania Ognistego połączone są z obrazem rzeki. Jest ona zarówno siłą niszczącą, jak i żywotną. Śmierć w wodzie nie jest końcem życia, ale oczyszczeniem z życia śmiertelnego.
Wyschnięta pustynia, którą oglądamy w części Co powiedział grom jest przeszłością i teraźniejszością ludzkości, a cierpienie jest jej udziałem. Na pustynię tę spadają słowa gromu, który głosi trzy przykazania religii buddyjskiej: dawaj, współczuj, panuj nad sobą. Poeta staje się zdolny do zaakceptowania cierpienia dzięki lekcji mądrości. Osiągnął stan spokoju, jednak nie jest on wyrazem zobojętnienia, ale akceptacji życia przez cierpienie.
Kim jest Tejrezjasz? W mitologii greckiej był to niewidomy wróżbita. Potrafił przepowiedzieć przyszłość, a także odczytywać znaki z trzepotu skrzydeł ptaków. Różnica między poetą (podmiotem lirycznym) z Ziemi jałowej a Tejrezjaszem jest istotna. Poeta obserwuje miasto i musi znaleźć z niego wyjście, albo z nim zginąć. Tejrezjasz jest tylko biernym obserwatorem.
Dla interpretacji utworu ważna jest także znajomość mitu o Filomeli i Tereuszu. Tereusz był, królem Tracji, jego żoną była Prokone. Pewnego razu Prokone poprosiła Tereusza, aby przywiózł jej siostrę Filomelę. W czasie powrotu Tereusz zakochał się w Filomeli, lecz kiedy jej to wyznał obiecała, że wszystko powie siostrze. Tezeusz obciął jej język i porzucił w lesie. Filomela utkała szatę, na której znajdowała się jej historia. Szata dostała się w ręce Prokone, która ze złości zabiła swojego synka i podała go Tezeuszowi na kolację. Bogowie przemienili Filomelę w słowika, Prokone w jaskółkę, a Tereusza w dudka.
W Ziemi jałowej wiele razy występują wyrazy naśladujące odgłosy ptaków. Przypominają one o zbrodni i złu, które obecne jest także we współczesnym świecie. Brudne uszy jednak nie znają i nie słyszą tej historii.
Rozważania nad stanem współczesnego świata ilustruje T.S Eliot przez odwołanie się do zbioru mitów ( Św. Grall, Król Artur i Rycerze Okrągłego Stołu) - mity te połączyła amerykańska badaczka J.L. Weston w swojej pracy, w której dużo uwagi poświęciła mitowi płodności i życia związanego z osobą króla. Kiedy król staje się zniedołężniały, szczególnie w sensie seksualnym jego kraina także jałowieje. Ziemia nie rodzi, bezpłodne są zwierzęta i ludzie. Ziemia jałowa czeka więc na zbawce, który "uwolni wody", co jest jednoznaczne z zabiciem króla, zajęciem jego miejsca przez młodszego, uzdrowieniem go lub zgonem i zmartwychwstaniem bóstwa.
Ziemia jałowa Eliota to kraina, w której uległy wyjałowieniu uczucia istniejące między ludźmi.
Trup Stetsona z pierwszej części nie zmartwychwstaje, czyli czas odrodzenia krainy i ozdrowienia króla jeszcze nie nastał.
Pojawia się więc nowy mit. Przekonanie o oczyszczającym działaniu cierpienia, które przynosi ulgę w pozbawionym nadziei bytowaniu na ziemi.
Ziemia jałowa to płacz nad kulturą europejską. T.S.Eliot przy tworzeniu utworu czerpie z kultury przy jednoczesnym zachowaniu swoich modernistycznych poglądów. Każdemu elementowi kultury przypisana jest wartość, aby pokazać jej upadek. Eliot chce uczestniczyć w kulturze, ponieważ ma nadzieje że da się ją jeszcze scalić i ocalić. Kultura europejska w Ziemi jałowej to ruiny, nad którymi się płacze i ubolewa.
http://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:5QZvF6cLTW8J:www.dlaczego.com.pl/img/sciagi/zalaczniki/10/522/52235_zalacznik_1.doc+motywy+wyst%C4%99opuj%C4%85ce+w+ziemi+ja%C5%82owej&hl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESgxP9_S-4NvuvPSJwZscCwo-fWXdQ1oBVyfHzta0wQ6ZdIyXq-8L1XbL8iuPxXLA9gEYZ3M-fEjCy2vV7n54vX0W5zgPDMyZmetdTmWIr3dv-swOID6BW02UgcThG9d6xuhJPqk&sig=AHIEtbQ45DkNWfUMLkwMQYY5YGSuj6ddig&pli=1