ŚRODKI DYDAKTYCZNE - są to przedmioty, które dostarczając zawodnikom, ćwiczącym określonych bodźców sensorycznych oddziaływują na ich wzrok, słuch itp. i ułatwiają bez- i pośrednie poznawanie rzeczywistości.
lub
Jest to wszystko to, co może być śiadomie wykorzystane przez trenera - nauczyciela dla osiągnięcia założonych celów.
ZASADY - to ogólnie przyjęte normy postępowania okreslające sposób wcielania w życie celów stawianych przed treningiem. Zasady te odnoszą się do wszystkich aspektów procesu nauczania.
FORMA - Czynności, które polegają na oddziaływaniu na przedmioty zewnętrzne i na celowym przetwarzaniu ich. W rekreacji to postać, stan organizacji nauczania-uczenia się ruchowych czynności rekreacyjnych
ZASADY
1. Podmiotowego traktowania - polega na zapenieniu osobie świadomego, aktywnego i pozytywnie umotywowanego współzawodnictwa i współpartnerstwa w czasie treningu, zajęć.
2. Integracji kształcenia i wychowania - polega na połączeniu procesu dydaktycznego z procesem wychowawczym i oddziaływaniem na wszystkie sfery osobowości zawodnika, tj. wiedzę, umiejętności i wartości ideowo - moralne.
3. Łączenia teorii z praktyką - polega na możliwości i umiejętności wykorzystania posiadanej wiedzy w różnych sytuacjach wymagających nagłej zmiany.
4. Różnicowania treści i form kształcenia - polega na stosowaniu w procesie nauczania różnych zajęć.
5. Ustawicznego kształcenia - polega na wdrażaniu do toku nauczania umiejętności samokształcenia, korzystania z własnej wiedzy i nabycia umiejętności kierowania swojej osoby.
6. Zasada świadomości i aktywności - polega na świadomym stasunku do zajęć, ćwiczeń, treningów, i wyzwalaniu świadomej chęci do aktywnego ich wykonywania, świadomego i aktywnego stosunku do konkretnego rodzaju aktywności fizycznej. Polega na zrozumieniu przez uczestnika zajęć wykonywanego ruchu ( co ćwiczy, czy poprawnie to wykonuje). Forma i treść zajęć powinna być dostosowana do danej grupy (np. dla dzieci - zabawa).
7. Zasada zdrowotności i wszechstronności - wszystkie rodzaje ćwiczeń maja służyć pomnażaniu zdrowia, odzyskaniu sprawności fizycznej. Wszechstronność polega na stosowaniu takiego ruchu, który nie zaburza pracy żadnego uładu organizmu i nie powoduje trwałych zmian fizycznych.
8. Zasada poglądowości i dostępności - poglądowość to jasne przedstawienie danej formy aktywności fizycznej i stworzeniu właściwego jej wyobrażenia - pokaz i objaśnienie. Ćwiczenia powinny następować po sobie we właściwej kolejności - od łatwiejszych do trudniejszych.
9. Zasada systematyczności i trwałości - polega na systematycznym utrwalaniu ćwiczeń w celu zdobycia i utrwalenia dla czynności życiowo potrzebnych. Nowe ruchy należy nauczać dopiero po opanowaniu dotychczas nauczanych. Nawyk należy nauczać różnymi metodami by nie znużyć zawodnika, ćwiczącego. Tylko systematyczne wykonywanie czynności utrwala wykonywanie ruchów przez mięśnie słabsze.
OGÓLNY PODZIAŁ METOD
1. Metody kształtowania cech motorycznych:
- ciągła
- powtórzeniowa
- zmienna
- interwałowa
2. Metody nauczania ćwiczeń ruchowych:
- syntetyczna - nauczanie w całości
- analityczna
- kompleksowa = kombinowana
3. Metody wychowania:
- wpływu osobistego
- wpływu sytuacyjnego
- wpływu społecznego
- metody kierowania samowychowaniem
4. Metody nauczania ćwiczeń ruchowych w zależności od charakteru i rodzaju postrzegania zmysłowego:
- oglądowe - wzrok
- słownego ujęcia ruchu
- praktycznego wychowania
METODY REALIZACJI ZADAŃ RUCHOWYCH:
1. Metody reproduktywne(odtwórcze)
a) nasladowcza ścisła - istotą procesu realizowanego tą metodą jst wielokrotne powtarzanie wzoru ruchowego. Motywację zastępuje system nagród i kar.
b) zadaniowa ścisła - dotyczy realizacji zadań ściśle okreslonych. Zawodnikowi uświadamiane są jego braki, co powinno wzbudzic u niego potrzebę zmiany tego stanu rzeczy oraz zostaje określony cel i jego wartości co motywuje do realizacji zadania. W ten sposób postawiony cel staje się zadaniem.
c) programowego uczenia się - zawodnik samodzielnie uczy się określonego zadania ruchowego przy pomocy przygotowanego przez trenera - nauczyciela programu w postaci broszury, tablic poglądowych z odpowiednimi instrukcjami. Metoda ta daje pełna swobodę samokontroli i samooceny.
2. Metody proaktywne(usamodzilniajace):
a) zabawowa naśladowcza - jest stosowana dla dzieci i polega na stawianiu dzieci w sytuacji zadaniowej i wywołaniu u nich określonego myślowego obrau przedmiotu, zjawiska, którego istotą jest ruch i z zaleceniem naśladowania go.
b) zabawowa klasyczna - źródłem ispiracji ruchowej dzieci jest stworzona przez trenera - nauczyciela konkretna sytuacja, w której rolę porządkującą i organizującą działanie uczestników stanowi fabuła lub przepis. Fabuła jest zasadniczym czynnikiem sterującym zabawą.
c) bezpośredniej celowości ruchu - polega na wyrozumowanym zestawieniu odpowiednio dobranej p.w z zaaplikowanym następnie ruchem o zgóry zapoweidzianym celu bezpośrednim. Chodzi tu o ruchy wykonywane samodzielnie na swój sposób, zmierzające do optymalnego rozwiązania zadania ruchowego.
d) programowego usprawniania się - jest ona podobna do metody programowego uczenia się, ale nie wymaga wysiłku intelektualnego, np. ściezka zdrowia. Uczestnic sam tutaj decyduje.
3. Metdy kreatywne(twórcze):
a) ruchowej ekspresji twórczej - pozostawienie ćwiczącym całkowitej swobody wyboru sposobu wykonania postawionego zadania ruchowego. Należy tu wyjaśnić co należy robić, ale jak ćwiczący to wykona zależy od niego. Pokaz traci tu znaczenie.
b) problemowa - problem to rzecz indywidualna. Dla jednego zadanie jest problemem a dla drugiego nie. Jest więc on określoną relacją między zadaniem, a zasobem wiedzy konkretnego człowieka. Problemy sa zadaniami wymagającymi myslenia produktywnego.
4. Metody wychowania:
a. Metody wpływu osobistego trenera - nauczyciela - czynnikiem wpływu dynamizującym układ kar i nagród jest sam trener, np. wyrażenie uznania - nagroda, zademonstrowanie niezadowolenia - kara.
- wysówanie sugestii
- perswazja
- działanie przykładem osobistym
- wyrażenie aprobaty i dezaprobaty
b. Metody wpływu sytuacyjnego - sa to metody, w których trener - nauczyciel zmienia aktyualny obraz sytuacji, która wywołuje u ćwiczących poczucie nagrody lub kary, np. powierzenie funkcji sędziego - nagroda.
- nagradzanie wychowawcze
- karanie wychowawcze
- instruowanie
- organizowanie doświadczeń ćwiczącego
- uświadamianie antycypacji następstw zachowań społecznych
- przydzielanie funkcji i ról społecznych
- ćwiczenie
c. Metody wpływu społecznego - trener kształtuje społeczne środowisko wychowanka tak, aby oddziaływało w sposób porządany na wychowanka.
- modyfikacj celów zespołu
- kształtowanie norm postepowania obowiązujących w zespole
przekształcenie struktury wewnętrznej zespołu
- nadawanie właściwego kierunku działania kontroli społecznej w zespole
d. Metody kierowania samodoskonaleniem -gdy trener stwarza warunki do samokontroli, samooceny oraz przeżywania stanu wewnętrznego zadowolenia lub niezadowolenia - prowadzi do samorealizacji.
idealizacja - akceptacja i przyswojenie przez ćwiczącego okreslonego wzoru osobowego, motywacja do dążenia do wzoru.
poznanie - ukształtowanie sobie obrazu własnej osoby w kategoriach rozbieżności między cechami posiadanymi, a porządanymi.
samoocena wstępna - przeżycie przez zawodnika rozbieżności między tym jaki powinien być, a jakim jest.
aspiracje perfrkcjonistyczne - przeżycie przez zawodnika dostatecznie silnych motywacji dokonywania okreslonych zmian we własnej osobowości.
decyzje samorealizacyjne - ustalenie przez zawodnika programu działań samowychowawczych, okreslenie wymagań w stosunku do siebie.
działania samowychowawcze - podjęcie prze zawodnika treningu w zakresie określonego postępowania.
samoocena końcowa - zawodnik wartościuje to co osiągnął w wyniku działań samowychowawczych - ustala dalsze założenia samowychowawcze.
FORMY
1. Frontalna -wszyscy zawodnicy w tym samym czasie wykonują ćwiczenia, zadania. Trener wszystkich obserwuje.
Zalety:
- duża intensywość ćwiczeń
- pedagogiczne i metodyczne oddziaływanie trenera na wszystkich zawodników
- łatwa organizacja treningu, ćwiczeń
Wady:
- ograniczona samodzielność ćwiczących
- ograniczona możliwość dozowania obciążeń i dostosowania do indywidualnych możliwości
2. Zajęcia w zespołach - ćwiczenia odbywają się w kilku zespołach, każdy zespół wykonuje ćwiczenia - zadania pojedynczo lub w parach i naraz wstępuja do zespołu. Zespoły wykonuja to samo zadanie lub w zależności od zaawansowania, albo zadania zmienne. Każdy zasęp ma swego zastępowgo kierującego zajęciami wewnątrz zespołu.
Zalety:
- lepsza możliwość opanowania umiejętności nawyków
Wady:
- częste zastoje w oczekiwaniu na podejście np. do przyrządu
3. Zajęcia w zespołach z dodatkowymi zajęciami - zadania dodatkowe to takie ćwiczenie, które zawodnicy wykonują indywidualnie po zakończeniu ćwiczenia zasadniczego i dopiero wracają do zastępu.
Zadanie dodatkowe powinno być:
- proste
- atrakcyjne
- bezpieczne
- rozwijać cechy motoryczne
- zmienność pracy mięśni w stosunku do zadania zasadniczego
4. Indywidualna - odwrotna do frontalnej. Każdy zawodnik wykonuje ćwiczenie oddzielnie, po swojemu. Trener sprowadza swoje czynnoścido zapenienia miejsca i odpowiednich warunków materialnych do wykonania zadań.
5. Stacyjna - zawodnicy ćwiczą strumieniem na wielu stacjach, które składaja się na obwód stacyjny(ujęcie wielu stacji w jeden zorganizowany ciąg).
Cechy rekreacyjnych form aktywności ruchowej:
*łatwość nauczania, uczenia się, opanowania i organizowania
*możliwość zastosowania w każdym terenie
*elastyczność w stosowaniu reguł i zasad
*dostępność dla wszystkich odbiorców indywidualnych, grup jednorodnych i niejednorodnych
*wszechstronność czyli pełne oddziaływanie na organizm ludzki
*atrakcyjność niosąca za sobą element nowości odkrywczości pozytywnej emocji
Klasyfikacja rekreacyjnych form aktywności ruchowej wg rocznych kryteriow:
*ze wzg na intensywność wysiłku: relaksacyjne, średnio intensywne, intensywne
*ze wzg na stopień trudności: łatwe, średnio łatwe, trudne
*ze wzg na porę roku: letnie, zimowe, całoroczne
*ze wzg na miejsce rekreacji: plenerowe, pod dachem, boiskowe
Klasyfikacja form organizacyjnych:
*ze wzg na wielkość grupy: indywidualne, zespołowe
*ze wzg na stopień zroganizowania i charakter struktur wenatrzgrupowych: spontaniczne (indywidualne), zorganizowane
Zasady nauczania treningu:
1. Specyficzne zasady treningu:
- zasada specjalizaci - ukierunkowanie procesu treningu w danej specjalności
- zasada stałego wzrostu obciążeń - systematyczne narastanie obciążenia treningowego jako podstawowego czynnika podnoszącego stan wytrenowania
- zasada ciągłości
- zasada cykliczności - zorganizowanie treningu w system konkretbych cykli, rytmicznie powtarzających się w czasie
- zasada zmiennego charakteru obciążeń
- zasada jedności wszechstronnego i specjalnego przygotowania
- zasada niezwłocznej informacji - szybkie dostarczanie informacji werbalnej, akustycznej, wizualnej o wykonaniu ruchu, jego efektywności, stanie organizmu ćwiczącego
2. Zasady dydaktyczne stosowane w treningu
- zasada świdomości i aktywności
- zasada poglądowości
- zasada systemtyczności
- zasada dostępności
- zasada trwałości
- zasada indywidualizacji
- zasada łączenia teorii z praktyką
Środki treningu:
1. Ćwiczenia:
a) jednostrukturalne:
- acykliczne ćwiczenia szybkościowo - siłowe ( skoki, rzuty )
- cykliczne ćwiczenia szybkościowo - siłowe ( sprinty lekkoatletyczne )
- cykliczne ćwiczenia wytrzymałościowe o max intensywności ( biegi średnie )
- cykliczne ćwiczenia wytrzymałościowe o dużej i umiarkowanej intensywności ( biegi długie)
b) wielostrukturalne - to takie, które występują w sportach walki i grach zespołowych
Klasyfikacja ćwiczeń przy wykorzystaniu kryterium metodycznego:
- wszechstronne ( ogólnorozwojowe ), kształtują potencjał ruchowy i odporność psychiczną
- ukierunkowane, kształtują funkcjonalne mechanizmy specjalistycznych wysiłków
- specjalistyczne, kształtują specyficzny zespół właściwości funkcjonalnych, sprawnościowych i etchniczno - taktycznych, charakterystyczny dla danej dyscypliny czy konkurencji
2. Czynniki środowiska przyrodniczego:
- powietrze
- woda
- piasek
- wiatr
3. Czynniki środowiska społecznego:
- stworzenie przychylnej, wspierającej atmosfery dla szeroko rozumianego sportu
4. Obiekty, urządzenia:
- stadiony
- boiska
- hale
- skocznie
5. Techniczne środki nauczania i treningu:
- pomoce naukowo - dydaktyczne
- trenażery
- środki informacji i kontroli
- środki gromadzenia danych o treningu i walce sportowej
6. Środki odnowy biologicznej:
- fizykalne - masaż
- fizykoterapeutyczne - promieniowanie cieplne, nadfioletowe, kapiele parafinowe, higieniczny tryb życia, racjonalna dieta, wyrównanie strat elektrolitów i płynów, uzupełnianie niedoboru witamin
7. Środki odnowy psychopedagogicznej:
- ćwiczenia koncentrująco - relaksacyjne
- trening psychopedagogiczny
- ćwiczenia rozluźniające mięśnie
- relaks psychiczny
- atrakcyjne formy wypoczynku ( kino )
Metody treningu :
1. Metody ciągłe:
- metoda ciągła o stałej intensywności
- metoda ciągła o zmiennej intensywnosci
2. Metody przerywane:
- metoda powtórzeniowa
- metoda interwałowa
- metody kontrolne i startowe
Metody nauczania umiejętności ruchowych:
1. słowne
2. poglądowe
3. myślowo - wyobrażeniowe
4. praktycznego działania
6