prof. dr hab. Nina Ogińska-Bulik

Psychologia Zdrowia

WYKŁAD 12 (05.06.2008)

Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna.

I. Promocja zdrowia

Promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększanie kontroli nad swoim zdrowiem i jego ulepszanie.

/Karta Ottawska, 1986r./

II. Główne obszary działań promujących zdrowie

1. promocja zdrowego stylu życia

2. rozwój kompetencji osobistych

3. modyfikacja zachowań patogennych

4. profilaktyka uzależnień

Promowanie zdrowia

→ wzmacnianie potencjału własnego zdrowia (prewencja + pozytywne działania)

Zadania

→ kształtowanie stylu życia sprzyjającego zdrowiu

Prewencja

→ utrzymanie aktualnego zdrowia i przeciwdziałanie rozwojowi choroby

Promocja

→ polepszanie aktualnego zdrowia, polepszanie jakości życia

III. Profilaktyka

1. I-rzędowa:

populacja zdrowa, umacnianie zdrowia, zmniejszanie czynników ryzyka

2. II-rzędowa:

chorzy, leczenie

3. III-rzędowa:

rekonwalescenci, rehabilitacja

IV. Tereny promocji zdrowia

• rodzina

• szkoła

• zakład pracy

V. Programy promocyjne

• Zdrowe Miasta

• Szkoła Promująca Zdrowie

• Szpital Promujący Zdrowie

• Zdrowy Zakład Pracy

VI. Konferencja w Ottawie, 1986r.

Cele promocji zdrowia:

• kształtowanie prozdrowotnej polityki społecznej

• kreowanie wspierających środowisk

• wspomaganie działań społecznych

• rozwijanie osobistych umiejętności

• przekształcanie służb medycznych

VII. Deklaracja z Ałma Ata, 2000r.

„Zdrowie dla wszystkich”:

1. wyrównać szanse na życie w zdrowiu - każdy człowiek powinien mieć taką samą szansę na życie w zdrowiu, bez względu na inne czynniki

2. dodać lat do życia - wydłużenie życia

3. dodać życia do lat - podniesienie jakości życia osób w wieku podeszłym

4. dodać zdrowia do życia - jak najdłuższe życie w zdrowiu

„Zdrowie dla wszystkich” w XXI wieku:

• jednym z podstawowych praw każdej istoty ludzkiej jest najwyższy możliwy do uzyskania standard życia

• najwyższym celem rozwoju społecznego i ekonomicznego jest poprawa zdrowia

Cele europejskie:

• promocja i ochrona zdrowia ludzi w ciągu całego życia

• zmniejszenie występowania chorób i urazów oraz złagodzenie cierpień z ich powodu

VIII. Przeszkody w prowadzeniu skutecznej promocji zdrowia

• medyczne - koncentracja na biomedycznym modelu zdrowia, niedostateczna edukacja lekarzy w ramach promocji zdrowia

• jednostkowe - przekonania jednostek odnośnie własnego zdrowia i zachowania na nie wpływające

IX. Zmiana zachowań zdrowotnych

1. CEL → ZMIANA

- wprowadzenie

- zwiększenie

- zmniejszenie

- zastąpienie

- wyeliminowanie

2. uwarunkowania decyzji zmiany:

• zdrowotne

• psychologiczne

• inne

X. Model przekonań zdrowotnych (Rosenstock i Becker, 1984)

XI. Model planowanego działania

XII. Model kompetencyjny

PROCES MOTYWACYJNY

• Faza przygotowania

• Faza podejmowania decyzji

• Faza planowania

↓

ZAMIAR

PROCES WOLICJONALNY

• Faza działania

• Faza podtrzymywania działania

1. Faza przygotowania

2. Faza podejmowania decyzji

PONADTO:

3. Faza planowania

OCZEKIWANIA:

4. Zamiar

• działanie

• cel i przedmiot

• kontekst miejsca

• kontekst czasu

(co? gdzie? kiedy? w jaki sposób? jak długo? z kim?)

5. Faza działania

6. Faza podtrzymywania działania

XIII. Edukacja zdrowotna

Edukacja zdrowotna jest to proces szkolenia ludzi w zakresie zdrowia, umożliwiający im podejmowanie decyzji i ponoszenie odpowiedzialności za własne zdrowie.

Proces edukacji zdrowotnej obejmuje:

• dostarczanie wiedzy

• kształtowanie postaw

• rozwijanie umiejętności dokonywania wyborów i niezależnego podejmowania decyzji związanych ze zdrowiem

Modele edukacji zdrowotnej:

• model zorientowany na chorobę

• model zorientowany na czynniki ryzyka

• model zorientowany na rozwiązywanie problemów zdrowotnych

Ukierunkowanie edukacji zdrowotnej:

• jednostki

• grupy (profesjonalne)

• organizacje

• instytucje

• całe społeczeństwo

XIV. Podstawowe zadania edukacji zdrowotnej

• tworzenie warunków dla zmiany

• podejmowanie wysiłków na rzecz wzrostu kompetencji jednostki i grup, w zakresie samodzielnego działania na rzecz zdrowia, na różnych poziomach organizacji życia społecznego

XV. Celem edukacji zdrowotnej jest wzrost poziomu:

1. wiedzy na temat zdrowia, z uwzględnieniem determinantów społeczno-ekonomicznych

2. wiedzy u umiejętności związanych z prozdrowotnym stylem życia

3. wiedzy i umiejętności działania na rzecz grup zawodowych funkcjonujących w służbie zdrowia oraz poza sektorem zdrowia

4. świadomości związku między zdrowiem a rozwojem społeczno-ekonomicznym

XVI. Edukacja zdrowotna to szereg czynności takich, jak:

• przekazywanie wiedzy

• instruowanie

• udzielanie porad

• wyjaśnianie

• słuchanie

• prowadzenie dyskusji

• pomaganie w podejmowaniu decyzji

XVII. Wymiary edukacji zdrowotnej

1. dotyczy wszystkich aspektów zdrowia jednostki

2. jest długotrwałym procesem pomagania ludziom w zmaganiu się i adaptowaniu do poszczególnych faz życia

3. odnosi się do wszystkich poziomów zdrowia i choroby ludzi, począwszy od całkowicie zdrowych do chronicznie chorych i niesprawnych i służy maksymalnemu zwiększeniu potencjału własnego zdrowia

4. skierowane jest na pojedyncze osoby, rodziny, grupy społeczne i całe społeczeństwo

XVIII. Dwie grupy umiejętności:

1. podstawowe dla codziennego życia

• podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów

• twórcze i krytyczne myślenie

• porozumiewanie się i utrzymywanie dobrych relacji interpersonalnych

• samoświadomość i empatia

• radzenie sobie z emocjami i stresorami

2. umiejętności specyficzne - dotyczące radzenia sobie z zagrożeniami

XIX. Podstawowe ukierunkowanie na rozwój umiejętności życiowych (UNICEF, 2000)

Interakcyjny proces nauczania i uczenia się, polegający na uzyskaniu wiedzy, kształtowaniu postaw i umiejętności, dzięki którym człowiek bierze większą odpowiedzialność za swoje życie przez dokonywanie zdrowych wyborów życiowych, większą odporność na negatywne wpływy i presję ze strony innych osób oraz unikanie zachowań ryzykownych dla zdrowia.

XX. Grupy umiejętności

• interpersonalne

• dla budowania samoświadomości

• dla budowania własnego systemu wartości

• podejmowania decyzji

• radzenia sobie ze stresem

---