CHORÓBSKO	ETIOLOGIA / PG	ZWIERZĘTA	GŁ. OBJAWY	AP	BAD. LAB.	PROF./ZWAL./LECZ.
Kolibakterioza noworodków i prosiąt ssących	E.coli (najczęściej ETEC) - fimbrie umożliwiają adhezję do enterocytów (F5 i F6 → inf. po ur., F4 → inf. w 2-3tyg. życia) - enterotoksyny (ST i LT) → uszkodz. enterocytów → wysięk elektrolitów, ↓resorpcji płynów→ biegunka sekrecyjna	- noworodki - prosięta ssące w 2-3tyg.	- noworodki - posocznica lub enterotoksemia (dużo częściej, 12-48h po ur.): obj. ogóle (ufajdane, wzdęte, odwodnione), wodnista biegunka (biała → żółta), † do 100% - prosięta ssące - enterotoksemia: słabsze obj. ogóle, biegunka papkowata (biało-szara)	- nieżyt żołądka i jelit → zap. krwotoczne - w świetle ścięte mleko / płynna treść	- materiał: wymazy z odbytu, podwiązane pętle j.cienkich - posiew - aglutynacja szkiełkowa - serotypizacja (czy szczep komensalny czy patogenny) → antybiogram - real-time PCR - wykr. toksyn - Ab - ELISA	PROF: - odpojenie siarą !!! - szczepionki: inakt. szczepy + toksoidy enterotoksyn - lochy w 5 i 2tyg. przed porodem - warchlaki 2x w odstępie 8 dni - higiena na porodówkach LECZ: zakwaszacze, płyny, antybiotyki (aminoglikozydy, cefalosporyny - pasza, woda, inj.)
Rotawirusowa biegunka prosiąt	Rotawirus świń - Ab obecne u większości Su - lochy sieją po porodzie - namnażanie w enterocytach → niszczenie kosmków → ↓resorpcji aa i cukrów prostych → ↑ ciśn. osm. → płyny do światła → biegunka osmotyczna	- prosięta (brak siary lub Ab u matek - niezak.) - po odsadzeniu (odp. siarowa tylko na 2tyg.)	- obj. ogólne stosunkowo łagodne - biegunka (kremowa → szara), odwodnienie - po 3 dniach wraca apetyt - często jednak wtórne zak.	- AP tylko w j.cienkim - zanik kosmków - w żołądku i j.cienkich treść (płynna, kremowa)	- materiał: próbki kału, wycinki j.cienkich - szukamy Ag - ELISA (Ab nie ma sensu, bo wirus b. rozpowszechniony) - PCR	PROF: - odpojenie siarą - dezynfekcja i higiena LECZ: płyny, uzupełnienie elektrolitów, NaCl z glukozą, Duphalyte (elektrolity, wit., aa, dekstroza)
TGE (Transmissible gastroenteritis of swine) - Koronawirusowe zap. żołądka i jelit świń	Koronawirus, TGEV - u noworodków ↑ pH, co sprzyja wirusowi - zniszczenie enterocytów → brak enzymów (laktazy) → ↑ ciśn. osm. → płyny do światła → biegunka osmotyczna	- Su w każdym wieku - im starsze tym łagodniejszy przebieg	- p. epidemiczna (b. rzadko)- pierwsze zak. stada: - chorują wszystkie (biegunka!) - najsilniejsze obj. u noworoków: wymioty, wodnista biegunka (żółta), odwodnienie, 100% † - u starszych: też silna, ale krótsza biegunka, bez wymiotów, mało upaków, bo szybka regeneracja kosmków - p. endemiczna (częściej): - biegunki tylko u prosiąt (po odsadzeniu - zanik Ab) - u reszty obj. ukryte (zwykle mają Ab z subklin. zak. płucnym koronawirusem świń - PRCV - delecyjny mutant wirusa TGE)	- nieżyt/ zap.krwotoczne żołądka i jelit - ścięte mleko w żołądku - silne skrócenie kosmków - u niektórych jelita ścienczone, bez zap.	- ważne zmiany AP - skrócenie kosmków - wykazanie wirusa (Ag) - IF - Ab - ELISA, SN	PROF: - odpojenie siarą - szczepionki mało skuteczne - najlepiej kał do koryt lochom prośnym (zjadliwy wirus → Ab przez kilka m-cy w mleku) LECZ: objawowe
PED (Porcine Epidemic Diarrhoea) - Epidemiczna biegunka świń	Koronawirus, PEDV	- Su w każdym wieku	- wodnista biegunka, wymioty, odwodnienie - u prosiąt dużo niższa †	- brak zmian w żołądku?		PROF: - brak szczepień - kał do koryt
Choroba wymiotna i wyniszczająca	Koronawirus, HEV (Hemagglutinating Encephalomyelitis Virus) - hemaglutynujący wirus zap. mózgu i rdzenia	- gł. prosięta do 2tyg.	- obj. ogólne, z OUN (przeczulica. drżenia mm.) - wymioty → wyniszczenie - biegunki rzadko - † spada wraz z wiekiem (u prosiąt duża)	- wyniszczenie i wychudzenie	- Ag - IF - Ab - ELISA	PROF: - brak szczepień - kał do koryt
Salmonelloza świń	S. enterica: - serowary: S.typhimurium, S.choleraesuis	- najczęściej Su w wieku 2-4 m-cy (warchlaki)	- p. ostra (posocznica - S. choleraesuis): obj. ogólne, sinica uszu, podbrzusza; biegunka (wodnista, szaro-żółta → czerw.), † do 100% - p. przewlekła: nawracająca gorączka, długotrwała biegunka (żółtoszara, bez krwi),obj. z ukł. oddech. (pneumoparatyfus - zap. płuc, kaszel, duszność), sporadycznie obj. z OUN (zap. mózgu - porażenia, drżenia mm.)	- posocznica: wybroczyny na bł. sur. i śluz., ogniska martwicze w wątrobie, tumor lienis hyperplasticus (pow., gumiasta, ciemnonieb. śledziona), nieżyt żołądka i jelit - p. jelitowa: krwotoczno-dyfteroidalno-martwicowe zap. jelit, płaskie owrzodzenia j.grubych	- izolacja (podłoża: przednamnażające → sel. namn. → różnicujące) - Ag - ELISA - PCR, ustalamy serotyp - na nosicielstwo - migdałki / woreczek żółciowy	PROF: szczepionki (atenuowany S.choleraesuis): - loszki na 5 i 2tyg. przed porodem - prosięta od 3tyg. - zakwaszacze do pasz, higiena pomieszczeń LECZ: enrofloksacyna - lek z wyboru
Choroba obrzękowa	- szczepy E.coli produkujące verotoksynę (Stx2e) → uszkodz. śródbłonka naczyń → obrzęki (jak w mózgu → obj. z OUN) - sprzyja: stres poodsadzeniowy, wysokobiałkowa pasza, zanik odp. siarowej	- warchlaki 1-2tyg. po odsadzeniu - Su w najlepszej kondycji	- pierwszy obj. (nie zawsze): krótkotrwała biegunka - często nagłe padnięcia bez obj. - obrzęk krtani → duszność - obj. z OUN (niedowład, porażenia kończyn) - obrzęki: powiek, nosa, szyi	- obrzęk i przekrwienie śluzówki i pośluz. żołądka i jelit, - czerwona płynna treść w jelitach - żołądek z treścią - nagła śmierć - płyn w jamach ciała	- wykrywanie serotypów O138, O139, O141 lub obecności F18 lub Stx2e	PROF: - szczepionka z toksoidem Stx2e - przystosowywanie prosiąt do pobierania wysokobiałkowej paszy (od 10 dnia życia dostęp do paszy → kilka dni przed odsadzeniem stopniowo ↑ dawki paszy właściwej dla odsadzonych) - zakwaszanie paszy / wody - dodatki probiotyków
Dyzenteria świń	Brachyspira hyodysenteriae - krypty i bł. śluz. j.grubych → hemolizyna (TLY) → uszkodz. bł. śluz. → utrudnione wchłanianie płynów, zaham. transportu Na i Ca → przech. płynów → biegunka - brak posocznicy (nie znajdziemy krętków ani we krwi ani w narządach)	- gł. warchlaki i tuczniki (2-6 m-cy)	- biegunka ze śluzem, krwią, wł. i tk. nekrotycznymi (szaro-żółto-ziel. do czekol.) - odwodnienie, postępujące wyczerpanie i charłactwo - upadki sporadycznie	- nieżyt żołądka (w świetle zbita karma o kwaśnym zapachu) - j. cienkie bez zmian AP - nieżyt / zap. krwotoczne j. grubych (otrębiaste naloty = nabł. + śluz + wł. + krew) - krwotoczno - dyfteroidalne zap. okrężnicy	- materiał: próbki kału, zeskrobiny z bł. śluz., wycinki jelit grubych - izolacja np. na agarze z krwią (hemolizyna!) - bad. mikroskopowe (w ciemnym polu widzenia - widać ruch) - PCR	PROF: - chemioterapetyki (np. tiamulina) ZWAL: - plan na lato (niższa przeżywalność krętków), 1. zmniejszenie pogłowia, 2. czyszczenie i dezynfekcja, 3. zwalczanie gryzoni, 4. materiał zarodowy i warchlaki ze stad wolnych od dyzenterii (kwarantanna!), 5. koniec leczenia, ale stała kontrola (Su testowe przez 2m-ce) 6. uznanie stada za wolne jeśli przez 6mcy brak obj. LECZ: 2 programy leczenia: 1.tiamulina: chore - inj., reszta oprócz ciężarnych w paszy lub wodzie; 2.Linco-Spectin: lochom okołoporodowo, młodych od dokarmiania do 1,5 m-ca (w obu przyp. się powtarza)
PPE (Porcine Proliferative Enteropathy) - Adenomatoza = rozrostowe zap. jelit	Lawsonia intracellularis - namnażanie w enterocytach j.cienkich i grubych w fazie wzrostu → czynnik mitogenny → zaham. apoptozy → hiperplastyczna proliferacja	- warchlaki i tuczniki	- p. ostra (miejscowe zap. okrężnicy): obj. ogólne, krwotoczne zap. okrężnicy, biegunka z krwią - p. subkliniczna (martwicze zapalenie jelit): długotrwała biegunka (rzadko krew) - p. przewlekła (właściwa forma PPE): okresowa biegunka (brązowa), przerost i zgrubienie jelit	- p. ostra: blade bł. śluz., odcinkowe zmiany zap. od j.biodrowego, krew i wł. w świetle, śluzówka obrzękła z poprzecznymi fałdami - p. przewlekła: zgrubienie ścian jelit cienkich i grubych (typowe zmiany w okrężnicy - polipy, czasem owrzodzenia)	- materiał: wycinek (3-4cm) j.biodrowego lub okrężnicy, próbka kału od chorych - histopatologia - PCR - Ab - IFA, ELISA	PROF: - szczepionka żywa doustna, - kwarantanna, czystość (mycie gorącą wodą) ZWAL: - całkowita depopulacja, wszystkie nowe dostają tylozynę / tiamulinę przez 4 tyg. → loszki do zdezynfekowanych kojców LECZ: tiamulina, tylozyna

---