Scharakteryzuj ostatnią fazę średniowiecza według T. Michałowskiej.
Ostatnia faza średniowiecza według T. Michałowskiej to cały wiek XV.
-istotne zmiany w literaturze,
-emancypacja j. polskiego i ekspansja na sferę tekstu pisanego,
-zróżnicowany dorobek w zakresie poezji i prozy,
-piśmiennictwo łacińskie nadal się rozwija,
-odtąd dwujęzyczna literatura,
-Władysław z Gielniowa-poezja polska i łacińska
-Jan Długosz-piszący prozą łacińską
-dominuje tematyka religijna,
-żywoty świętych, kazania,
-utwory o tematyce APOKRYFICZNEJ-utwory o nieznanym autorstwie
-stale przybywa utworów poetyckich w języku narodowym,
Pojawiają się 2 nurty: 1) TRADYCYJNY: związany z poezją i prozą kościelną(pieśni, hymny, kazania, utwory hagiograficzne)
2) MODERNIZUJĄCY SIĘ Z WOLNA GŁÓWNIE ŚWIECKI: związana ze środowiskiem dworskim lub uniwersyteckim) poezja polityczno-okolicznościowa oraz proza oratorska.
3. Charakterystyka literatury II fazy średniowiecza (według Teresy Michałowskiej).
Według podziału polskiej literatury średniowiecznej Teresy Michałowskiej II faza przypada na XIII-XIV wiek - jest to przewaga twórczości łacińskiej, ale rodzimych autorów; rozwój kaznodziejstwa, pierwsze arcydzieła literatury, rozwój dramatu (przykładowe dzieła: Kronika Kadłubka, Psałterz Floriański, Kazania Świętokrzyskie)
Wykonawcami polskiej poezji średniowiecznej zostawali przeważnie duchowni. Znaczną część, mianowicie lirykę religijną bądź parareligijną przyswojono z łacińskiego bądź czeskiego. Tematyka większości pieśni i hymnów odpowiadała potrzebom roku kościelnego oraz poszczególnych kultów ( przede wszystkim Matki Boskiej), służyła także katechizacji. Powstawały tez wiersze o tematyce świeckiej, niekiedy uwznioślone akcentami religijnymi, mające na celu propagowanie umiejętności pisania w języku ojczystym;
Do wyróżników artystycznych należał rym (parzystość rymowania), rozpiętość wersów między 6- a 14- zgłoskowcem, najpopularniejszy był 8- zgłoskowiec.
Bogurodzica - I połowa XIII
Bogurodzica należy do najdawniejszych zabytków piśmiennictwa polskiego. Jest najstarszą pieśnią religijną. Nie ogranicza się tylko do modlitewnego charakteru, wykracza poza granice gatunku, skłania do refleksji na temat ludzkiej egzystencji. Człowiek naznaczony grzechem pierworodnym, rozdwojony w sobie (dusza, ciało), wewnętrznie słaby prosi Boga o pomoc, gdyż wie, że sam nie zdoła wygrać ze złem i w konsekwencji nie osiągnie prawdziwego szczęścia - życia wiecznego.
Te wszystkie elementy czynią z "Bogurodzicy" niekwestionowane arcydzieło polskiej liryki średniowiecznej.
Autor, miejsce i rok powstania są nieznane. Najstarsze pierwsze dwie zwrotki datuje się na drugą połowę XIII w. Jest to pieśni religijna, która jest tropem do Kyrieleison. Została utrwalona na piśmie na początku XV wieku, w 1407 r.
Pieśń liczy 15 strof:
Pierwsza, najstarsza część - archaiczna, datuje się na XI-XIII w. obejmuje dwie zwrotki
Druga część, „wielkanocna” obejmuje cztery zwrotki, datuje się na XIV w.
Trzecia część, „pasyjna” obejmuje dziewięć zwrotek, datuje się na XIV-XV w.
Pieśń zawiera przedstawienie DEESIS - Chrystusa, Maryi i Jana Chrzciciela.
Wincenty zwany Kadłubkiem - Kronika polska -1190-1205
Kronika powstała na zlecenie Kazimierza Sprawiedliwego.
Jest podzielona na 4 księgi:
I, II, III - dialog prowadzony przez arcybiskupa Jana i biskupa krakowskiego Mateusza
IV - narracja zamiast dialogu.
Każda księga zawiera incypit.
KSIĘGA I
Przedstawia pochodzenie narodu polskiego, zawiera legendy o Popielu (Pompiliuszu), o Kraku (Grakchu) i smoku, o Wandzie, o podstępie Lestka z kolcami. Kwestie dynastyczne są na dalszym planie.
KSIĘGA II
Opisuje dzieje od założenia dynastii Piastów po konflikt Bolesława Krzywoustego z bratem Zbigniewom i jego upadek.
KSIĘGA III
Opisuje dzieje zwycięstw Krzywoustego na Pomorzu, okres rozbicia dzielnicowego po śmierci księcia krakowskiego Bolesława Kędzierzawego w 1173 r.
KSIĘGA IV
Opisuje wstąpienie na tron krakowski księcia Mieszka III Starego w 1173 r., urywa się na wydarzeniach 1202 r. (dotyczy ustąpienia Władysława III Laskonogiego z księstwa krakowskiego).
Na początku dzieła jest Prolog (wspomniane są Kordus, Alkibiades, Diogenes).
„Kronika” zawiera wstawki wierszowane, jest to około 40 fragmentów poetyckich. Wśród nich wybitne - z Księgi IV na śmierć Kazimierza Sprawiedliwego.
Chrestomatia staropolska. Teksty polskie do roku 1543:
Psałterz floriański - przełom XIV / XV
Psałterz Floriański powstał ok. 1399-1405.
Zawiera:
- zbiór psalmów
- symbol wiary św. Atanazego
- kilka kantyków
- dwa prologi Ludolfa Saksończyka
Zawiera najstarszy polski przekład psalmów. Powstał w klasztorze w Kłodzku. Był przeznaczony prawdopodobnie dla królowej Jadwigi.
Charakterystyczne zwroty: Gospodnie, Gospodzin
Zawiera bohemizmy i dialektyzmy środkowo-małopolskie. Znajdował się w opactwie Sankt-Florian w Austrii, stąd nazwa Floriański.
Kazania Świętokrzyskie
- 18 pasków pergaminowych, stanowiących fragmenty 4 kart formatu ósemki
- zabytek odkryty w 1890 roku przez Aleksandra Brucknera w oprawie Kodeksu Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu (pochodzący z klasztoru św. Krzyża na Łysej Górze).
- tekst pisany minuskułą gotycką z użyciem licznych i silnych skróceń.
- 6 kazań (tylko jedno zachowane w całości) na dni: św. Michała, św. Katarzyny (całość), św. Mikołaja, Bożego Narodzenia, Trzech Króli, Matki Bożej Gromnicznej.
- charakter intelektualny, pisane artystycznie, kunsztowną prozą, rytmiczną i zrymowaną; Paralelizm składniowy, rytm i rym ars dictandi (sztuka dyktowania)
- powstały około XIV wieku prawdopodobnie w klasztorze Bożogrobców w Miechowie.