Św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu

Św. Augustyn (354- 430)

• uczył gramatyki i retoryki

• był pod wpływem neoplatonizmu i epikureizmu

• na studiach w mediolanie spotyka się z gminami chrześcijańskimi i przyjmuje chrzest, potem święcenia kapłańskie ->osiada w Hipponie, w Afryce, pracuje u biskupa jako pomocnik, a potem jako zastępca.

• Obserwował dzieje Rzymu, upadek pod Alarykiem. Zarzucał chrześcijanom osłabienie obronności Rzymu. Jego myśli m.in. na ten temat zawarte są w pracy 20-tomowej „O państwie Bożym”.

• Zdecydowanie teocentryk. Zakładał, iż człowiek w duszy ma wszczepione poczucie prawdy i szuka jej przez całe życie, a poznając rzeczywistość poznaje Boga.

• Był także woluntarystykiem. Twierdził, że człowiek kszatłtuje swoje postępowanie świadomie i swobodnie. Kwestię moralności rozumiał następująco: jako wolność formalna < możliwość wyboru między dobrem a złem> i wolność moralna <wewnętrzna dyspozycja do unikania zła, a czynienia dobra; prowadzi go do obcowania z Bogiem>

• metodologia 2 państw:

• państwo Boże „Civitas Dei”- panuje w nim dobroć, przebaczenie, miłość, pod przewodnictwem Chrystusa.

• Państwo ziemskie „Civitas terena”- państwo szatana, sidlisko grzechu, zła, nienawiści, destrukcji.

• Istota państwa:

• u podstaw państwa leży rodzina, która jest jego zaczątkiem.

• Państwo jest wspólnotą obywateli (jak u Cycerona)zwartą, połączeni prawem ku wspólnemu pożytkowi.

• Sprawiedliwość jest istotną tak pojętego państwa, lecz państwo ziemskie jest jej pozbawione.

• Pokój jest jego 2 cechą. Każde państwo do niego dąży.

• Obok pokoju i sprawiedliwości szczególną ideę stanowi porządek- polega on na umieszczeniu różnych rzeczy we właściwym dla nich miejscu.

• Celu państwa upatrywał w porządku, jedności, sprawiedliwości (na podstawie prawa Bożego). Państwo winno bronić obywateli przed wrogiem zewnętrznym, ale winno teżzapewnić pokój wewnętrzny- w wykonywaniu tych obowiązków musi być stanowcze i kierować się sprawiedliwością.

• Podkreślał karanie herezji.

• Władza:

• zbiór obowiązków

• każdy władca winien się troszczyć o swoich poddanych, służyć im

• winien bardziej służyc niż panować

• włądza dobrych dobrodziejstwem; władza złych szkodzi obywatelom i panującemu

• bunt wobec władcy- teoretycznie dopuszczalny, ale raczej zwolennika traktowania tyrana jako bicz moralny od Boga

• Hierarchia praw:

1. prawo Boskie - lex Dei

2. prawo naturalne - lex naturalis

3. prawo doczesne - lex temporaris

• państwo ma zapewnić warunki do zbawienia (tak i u św. Tomasza)

Św. Tomasz z Akwinu < 1225- 1274 >

• arystokrata

• w wieku 5 lat oddany benedyktynom na Monte Cassino. Potem studiował w Neapolu w latach 1239- 1244. Ostatecznie zostaje dominikaninem. Słucha wykładów Alberta Wielkiego, pod którego jest dużym wpływem. W 1252r. naucza w klasztorze św. Jakuba. Od 1259 r. studiował i wykładał na Uniwersytecie Paryskim. 1323- kanonizowany, 1543r. - ogłoszony doktorem kościoła.

• Pisał syntezy teologiczne.

• Idea hierarchii:

• hierarchia czymś stałym i niezmiennym

• właściwa dla świata przyrody i społeczeństwa ludzkiego

• dotyczy duchowego świata aniołów

• na czele hierarchii jest Bóg (przypadki niezrozumiałe i wątpliwe rozstrzyga czynnik Boga)

• myśl Akwinaty wyraża się w przekonaniu: jak inne nauki są służebne wobec teologii (ona na szczycie, jako punkt odniesienia)

• prawdy teologiczne prowadzą z objawienia, a naukowe z doświadczenia i rozumu.

• Są rzeczy, które nie podlegają rozumowaniu (są zbyt trudne- są to prawdy objawione) np.:

• dogmat Trójcy św.

• dogmat Zmartwychwstania

• istota Boga

• stworzenie świata w czasie

• nauki nie mogą być sprzeczne z dogmatami- mogą je jedynie interpretować

• zwolennik teorii arystotelesowskich- państwo skutkiem społecznej natury człowieka.

• Państwo zapewnia jedność zbiorowości: pokój, porządek i prawo

• władza:

• pochodzi od Boga

• kategorią abstrakcyjną

• podział rządów:

• sprawiedliwe

• niesprawiedliwe- niegodna osoba lub brak tytułu do jej sprawowania.

• Wystąpienie przeciwko władzy, gdy:

• sprzeciwia się prawom Bożym

• podstawowym normom moralnym

• osoba pełniąca władzę przekracza granice swoich uprawnień

• gdy panujący postępuje niesprawiedliwie, a Kościół uzna, iż takie panowanie nie leży w planach Boga (nie jest karą dla ludu, bo gdyby on się niewłaściwia zachowywał, to winien nie buntować się, lecz znosić karę)

• formy państwa:

• dobre- wolna społeczność kierowana przez panującego, zmierzają do wspólnego dobra

• złe- nie dąży do osiągnięcia dobra wspólnego

• winny istnieć 2 władze odpowiadające 2 naturom człowieka: duchowna (wyżej niż władza świecka) i świecka. Był papalistą.

• 3 rodzaje sprawiedliwości:

• sprawiedliwość zmienna- określa stosunki między jednostkami

• sprawiedliwość rozdzielcza- zespół praw i obowiązków między społecznością a jednostką

• sprawiedliwość prawna- stosunek jednostki do zbiorowości, inaczej wyraża się w obowiązku jednostki wobec państwa

• stusunek do prawa:

• zjawisko dynamiczne

• prawo normą postępowania

• cechy prawa:

• rozporządzenie rozumne (akt rozumu, nie woli)

• ma na celu dobro powrzechne

• zostało ustanowione przez panującego suwerena

• promugował je panujący (i tylko ogłoszone jest obowiązujące)

• hierarchia prawa:

1. prawo Boże (dawne - niedoskonałe, w Starym Testamencie; nowe- doskonałe, w Nowym Testamencie)

2. prawo wieczne

3. prawo naturalne

4. prawo ludzkie (skonkretyzowane prawo naturalne)

• koncepcja własności: Bóg jest jedynym właścicielem; człowiek posiada naturalne prawo posiadania i lepiej jest gdy jest ono własnością prywatną; zakładał, że należy się dzielić z innymi swą własnością

• pokój: (jedność między ludźmi)

• doskonały- cieszenie się najwyższym dobrem; cel ludzi rozumnych, osiągany w życiu pozaziemskim

• niedoskonały (niepełny)- dostępny w życiu ziemskim

• zwolennik władzy książęcej (monarchii), zdecydowanie bardziej niż władzy elit.

• Władca może porzucić dobro wspólne, co jednak nie czyni go od razu tyranem

• środki zapobiagające tyranii:

• dobry wybór władcy (dobra osoba)

• ustalenie jasnego prawa

• właściwe postępowanie ludzi (inaczej Bóg jako karę może zesłać tyrana)

• Klasyfikacja ustrojów: (jak u Arystotelesa)

• tyrania

• demokracja

• arystokracja

• zakładał poszanowanie własności prywatnej, lecz równocześnie głosił, iż jeżeli jest potrzebujący, a samemu nie ma się środków by móc pomóc, można zabrać temu, który ma więcej i dać potrzebującemu.

• Skaralizacja pracy, która miała zaspakajać potrzeby- ponad potrzeby nie powinno się pracować.

• Wojna:

• akceptuje wojnę sprawiedliwą:

• może wypowiedzieć ją tylko władca, a nie osoba prywatna

• musi istnieć słuszność sprawy

• strona przeciw której prowadzi się wojnę musi być winna

• ze strony walczących ma istnieć uczciwy zamiar dla poparcia dobra lub uniknięcia zła

• Opozycja: Dante, Okham, Marsyliusz z Padwy, Tempier.

---