EUROPEJSKI SYSTEM KOMUNISTYCZNY
UKŁAD WARSZAWSKI I XX ZJAZD KPZR
Układ Warszawski - blok polityczno-militarny, który miał być przeciwwagą militarną dla NATO
1956 - XX zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego ( Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia bolszewików - WKP(b)—przemianowana w KPZR)
Układ Warszawski
1955 - wiosna 1991 - czas działania Układu Warszawskiego
Przyczyna powstania:
Od 1952-53 w RFN pojawiły się plany remilitaryzacji - odbudowy militarnej tego kraju (bundeswera). Był to pomysł Amerykanów, którzy chcieli, aby RFN stanowiło ogniwo ich polityki w Europie. Przeciwko temu protestowały kraje socjalistyczne. Wejście RFN do NATO, przyjęte zostałoby przez nich jako akt wrogi, ponieważ:
- byłoby to ostateczne fiasko polityki Stalina wobec Niemiec - jego plany o rozszerzeniu komunizmu do Renu stałyby się przeszłością,
- w momencie, kiedy RFN nie należała do NATO, było obszarem niczyim, który oddzielał blok socjalistyczny od bloku kapitalistycznego ( krajów należących do NATO)
7 maja 1955 RFN przyjęta została do NATO. Kraje kapitalistyczne ostrzegały USA, że gdy RFN przyjęta zostanie do NATO, w odpowiedzi blok socjalistyczny podejmie odpowiednie kroki.
14 maja 1955 w Warszawie podpisany został akt założycielski paktu wojskowego krajów socjalistycznych = Układu Warszawskiego. Należały do niego wszystkie kraje socjalistyczne- ZSRR, Polska, Węgry, Czechosłowacja, Rumunia, Bułgaria, Albania (ale nie do 1991, ponieważ wystąpiła z niego w 1968). Do Układu Warszawskiego nie należała Jugosławia.
Głównie organy zarządzania Układu Warszawskiego:
1) organ polityczny- Doradczy Komitet Polityczny- przejął niejako zadania Kominformu, który rozwiązano w 1956
2) organ wojskowy- Komitet Ministrów Obrony- zajmujący się kwestiami militarnymi.
Szefem Układu Warszawskiego miał być marszałek ZSRR. Pierwszym został marszałek Koniew. Zgodnie z Układem Warszawskim nastąpiło oddanie do dyspozycji ZSRR armii należących do państw socjalistycznych. W skład Układu Warszawskiego wchodziło 200 dywizji sowieckich i 80 dywizji z pozostałych krajów socjalistycznych. Uczestnicy Układu Warszawskiego zgodzili się na czasowe rozmieszczenie na swoich terenach sił sowieckich. Było powiedziane, że każdy członek Układu Warszawskiego ma prawo wystąpić z niego kiedy chce. W rzeczywistości nie wolno jednak było z niego wystąpić, co boleśnie odczuły w 1956 Węgry, Czechosłowacja (praska wiosna). Z Układu Warszawskiego wyrwała się Albania. Kiedy w 1968 wojska 5 państw należących do Układu Warszawskiego interweniowały w Czechosłowacji, Albania odczytała to jako naruszenie suwerenności tego państwa, uznała, że przekonania o „bratniej pomocy” do niej nie przemawiają i odstąpiła z Układu Warszawskiego. ZSRR pogodził się z tym, gdyż Albania stanowiła właściwie enklawę, była odgrodzona od ZSRR.
W ramach Układu Warszawskiego obowiązywały doktryny polityczne:
- Doktryna Breżniewa ( I sekretarz KPZR) - każdy kraj socjalistyczny miał niby prawo do samostanowienia, gdyby jednak działo się tam coś przeciw ZSRR - interweniowano. Tak stało się np. w Pradze w 1968- kryptonim „Pochmurne lato 1968”. Interweniowali wówczas również żołnierze z Polski, nigdy nie interweniowała Rumunia.
XX Zjazd Komunistyczne Partii Związku Radzieckiego
5 marca 1953 oficjalnie zmarł Stalin. Śmierć Stalina spowodowała, że władzę przejął Malenkow, jednak był on politykiem, który nie dorównywał Stalinowi okrucieństwem, wyrafinowaniem, ani przebiegłością. Nie było zresztą osoby, która sama mogłaby dzierżyć władzę.
We wrześniu 1953 urząd I sekretarza KPZR objął Nikita Chruszczow. Jak każdy członek politbiura wiedział on o wszystkich zbrodniach jakich dokonywano na zlecenie Stalina. W 1953 podjął pierwsze kroki, które doprowadziły do tego, że rozstrzelano Berię. Chruszczow rzucił także hasło o kolektywnym kierownictwie, a spowodowane to było głównie tym, że sam nie był w stanie dzierżyć pełni władzy, więc musiał się nią podzielić z innymi.
Premier ZSRR - Malenkow - wprowadził reformy gospodarcze.
Informacja o śmierci Stalina dotarła do Gułagów, obozów pracy, gdzie wywołała ona bunty. Ludzie uznali, że skoro Stalin nie żyje, mogą oni liczyć na amnestię. NKWD stłumiło wszelkie bunty, zabijając dziesiątki tysięcy ludzi.
W lutym 1956 w Moskwie odbył się zjazd KPZR. Przybili wówczas delegaci ze wszystkich krajów socjalistycznych. Polskę reprezentował Bierut - prezydent PRL( zmarła na tym zjeździe; istnieją przypuszczenia, że jako zwolennik Stalina, nie pasował do nowej układanki Chruszczowa i został wykończony na jego polecenie). W trakcie zjazdu odbywały się parady, demonstracje, przemówienia. Jednej nocy, Chruszczow wygłosił do delegatów przemówienie na którym potępił politykę Stalina, proces stalinizacji, politykę zagraniczną oraz wszelkie zbrodnie popełnione na polecenie Stalina. Referat był tajny, wygłoszony za zamkniętymi drzwiami, jednak informacje o nim szybko rozeszły się w krajach socjalistycznych. Spowodowało to odwilż, zmiany.
W 1953, po śmierci Stalin został pochowany w mauzoleum Lenina, skąd go wyciągnięto i pochowano do ziemi pod murem kremlowskim.
Zaczęto rozprawiać się ze stalinizmem- nastąpiły amnestie dla więźniów politycznych i rehabilitacje.
Jednak również w 1956 (październik/listopad) został brutalnie stłumiony węgierski październik.