Europejski System Walutowy

Europejski system walutowy, ESW, (ang. European Monetary System –

EMS), system stabilizacji kursów między walutami krajów członkowskich Unii

Europejskiej powstały w 1979. Był wyrazem chęci wyeliminowania ryzyka, jakie niosą

ze sobą wahania kursów poszczególnych walut, odbijające się niekorzystnie na całej

gospodarce. Europa doświadczyła tego szczególnie w latach siedemdziesiątych, kiedy

miały miejsce kryzys naftowy i załamanie się tzw. systemu z Bretton Woods

(opartego na systemie stałych kursów walutowych). Próby utrzymania stabilnych

kursów walutowych podejmowano już wcześniej, choćby w postaci europejskiego

węża walutowego ustalającego od 1972 roku wahania kursów walut, jednak dopiero

wprowadzenie w życie ESW okazało się skuteczne.

Najważniejsze trzy elementy ESW

• Mechanizm Kursów Walutowych (ERM) mający na celu redukcję wahań między

kursami walut krajowych Wspólnoty Europejskiej (6 członków UE).

Mechanizm Kursów Walutowych został wprowadzony przez Wspólnotę Europejską

w marcu 1979 roku jako część Europejskiego Systemu Walutowego, w celu redukcji

wahań kursowych walut państw członkowskich UE. Mechanizm stabilizacji walut

krajowych był niezbędny w procesie tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej oraz

wprowadzenia wspólnej waluty – euro.

Mechanizm ERM jest oparty na powiązaniu i usztywnieniu kursu wymiany walut

państw członkowskich. Dopuszczalne są jedynie tzw. wahania normalne. Zakres

wahań zmieniał się w czasie. Przed wprowadzeniem euro kursy walutowe były

związane z ECU – była to waluta 'koszykowa' , której kurs wyznaczała średnia

ważona koszyka walut poszczególnych państw członkowskich.

• Wspólna waluta ECU - European Currency Unit - waluta bezgotówkowa, składająca

się

z koszyka 9 walut krajów EWG, później w 1999 zastąpiona przez EURO.

ECU – jednostka rozliczeniowa w Europejskim Systemie Monetarnym używana w

latach 1979-1998. Pełniła funkcję składnika rezerw walutowych w krajach UE. 1

stycznia 1999 r. zastąpiona przez euro w relacji 1 ECU=1 EURO. Nigdy nie była

pieniądzem i nie przyjmowała postaci materialnej.

Była konstrukcją prawno – finansową, umożliwiającą rozliczanie się w handlu

międzynarodowym.

• Mechanizm interwencyjno - kredytowy banków centralnych - dostarczania kredytu

krajom mającym trudności z bilansem płatniczym (wszystkie państwa członkowskie

UE).

Kryteria konwergencji (zbieżności)

1. Kryterium inflacyjne – inaczej kryterium stabilności cen zostało przyjęte z

dwóch powodów. Pierwszy dotyczył obaw o możliwość wystąpienia inflacji na terenie

Unii Gospodarczej i walutowej w późniejszym terminie funkcjonowania obszaru.

Państwa z niską inflacją chciały zabezpieczyć się przed ewentualną polityką banku

centralnego, który mógłby prowadzić ja pod kątem państw z wysokim poziomem

wzrostu cen. Drugi powód związany jest ze wzrostem gospodarczym, któremu

sprzyja niska inflacja. Powoduje ona zmniejszenie niepewności oraz możliwość

przewidzenia pewnych procesów w gospodarce.

Zgodnie z tym kryterium inflacja mierzona wskaźnikiem HICP w ciągu roku

poprzedzającego badanie nie może przekroczyć 1,5 pkt. Procentowego inflacji w

trzech państwach UE o najbardziej stabilnych cenach.

2. Mechanizm stabilizowania kursów ma na celu ustabilizowanie się kursów

pomiędzy euro a walutami krajów UE. Kraj, któremu uda się utrzymać swoją

walutę przez dwa lata w ustalonym paśmie wahań, wykazuje, że osiągnął

stabilność gospodarczą, a jego waluta jest gotowa aby nieodwołalnie

usztywnić jej kurs wobec euro.

3. Kryterium nominalnej długookresowej stopy procentowej jest

wyrazem stabilności i trwałości osiągniętego niskiego poziomu cen w danym

państwie. Średnia nominalna stopa procentowa nie może być wyższa niż 2 pkt

procentowe od średniej w 3 krajach UE o najniższej inflacji.

4. Kryteria fiskalne dotyczące ograniczenia deficytu budżetowego i

długu publicznego zostały przyjęte pod naciskiem Niemiec, chociaż

ograniczenie deficytu do 3% PKB i długu publicznego

do 60% PKB nie

znajdują odzwierciedlenia nigdzie w teorii ekonomii oraz praktycznym życiu.

Kryterium to jednak doprowadziło do głębokiej reformy finansów publicznych

w niektórych państwach ubiegających się o członkostwo. Każde przekroczenie

przez kraj członkowski deficytu budżetowego ponad 3% PKB powoduje

działania wyjaśniające, czy zaistniała sytuacja nie zagraża pozostałym

członkom Unii. Przewidziane są surowe kary za złamanie tego kryterium

fiskalnego braku dążenia do stabilizacji budżetu państwa.

Zasady Europejskiego Systemu Walutowego

ECU pełni funkcję pieniądza ponadnarodowego i jest miernikiem porównawczym

walut narodowych. Wartość ECU ustala na podstawie koszyka walut.

Jednostka pieniężna kraju ma ściśle ustalony kurs centralny w stosunku do ECU.

Kursy walutowe oznaczają relację kursu centralnego jednostki pieniężnej jednego

kraju do kursu centralnej jednostki pieniężnej drugiego kraju.

Zmiany kursów centralnych wymagają uzgodnienia z pozostałymi państwami oraz

Komisją EWG. Zmiany przeprowadzone są wtedy, gdy nie udaje się ustabilizować

kursu, mimo stosowania interwencji walutowych.

Obowiązuje stosowanie mechanizmu kursowego (ERM). Granice dopuszczalnych

odchyleń kursów rynkowych od kursów centralnych wynoszą: dla mocnych walut +/-

2.25%, a dla słabych walut +/- 6%. Wprowadzono tzw. progi odchylenia w

wysokości 75% dopuszczalnych odchyleń. Z uwagi na to, że waluty krajów,

uczestniczące w ESW mają różny u dział w koszyku walutowym ECU, obowiązują

indywidualne korekty maksymalnych odchyleń i indywidualnych progów odchyleń

kursów rynkowych od kursów centralnych. Obowiązują interwencje inter marginalne (

jednostronne gdy kurs zbliża się do progu indywidualnie w wyznaczonej granicy, a

także interwencje normalnie prowadzone przez dwa kraje, gdy ich kursy zbliżają się

do granicy indywidualnych maksymalnych odchyleń od kursu centralnego.

Niedopuszczalne są ograniczenia w zakresie bieżących płatności międzynarodowych

Możliwe jest zaciągnięcie kredytu w EFWW. Można też zaciągać kredyty na cele

interwencji walutowej w kraju uczestniczącym ESW

Zasady Systemu Walutowego Obszaru Euro

Euro jest prawnym środkiem płatniczym i miernikiem wartości we wszystkich

krajach uczestniczących w systemie. Jest pieniądzem wspólnym, wymienialnym na

inne jednostki pieniężne, zgodnie z kursem. Euro ma status pieniądza swobodnie

używanego w krajach należących do MFW

Euro zastąpiło jednostki pieniężne krajów, które weszły do Unii Walutowej.

Dokonując wymiany jednostek krajowych na Euro, zastosowano nieodwołalne kursy

centralne państw obszaru walutowego Europejska

W stosunku do walut kraju nie uczestniczących w systemie walutowym obszaru Euro

stosuje się kurs płynny

EBC i Narodowe Banki Centralne są niezależne. Wchodzą one w skład Europejskiego

Systemu Banków Centralnych (ESBC). Wytyczne polityki pieniężnej uprawianej przez

banki ustala Rada Prezesów. Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej są:

operacje otwartego rynku, stopa procentowa i minimalne rezerwy finansowe.

Stosując te narzędzia banki centralne kształtują poziom płynności banków w

poszczególnym kraju. Politykę tę uprawiają banki centralne wchodzące w skład ESBC.

Zasady ERM II

Euro pełni funkcję miernika porównawczego walut narodowych.

Jednostka pieniężna każdego kraju ma ściśle ustalony kurs centralny w stosunku do

euro.

Granice dopuszczalnych odchyleń kursów rynkowych od kursów centralnych

wynoszą

+/-15,0%. Mogą one zostać zmniejszone na wniosek kraju stosującego mechanizm.

Na podstawie kursu centralnego i pasam dopuszczalnych odchyleń wyznacza się

dolny

i górny poziom tzw. kursu interwencyjnego.

Obowiązuje przeprowadzenie interwencji walutowej wtedy, gdy kurs rynkowy zbliża

się do kursu interwencyjnego. Możliwe jest także stabilizowanie kursu waluty poprzez

stosowanie interwencji wewnątrz pasma dopuszczalnych odchyleń. Interwencje tego

typu są dobrowolne. Przeprowadza się je w euro i w walutach krajów UE spoza

euroobszaru. Możliwe jest zawieszenie interwencji w sytuacji, gdy ich prowadzenie

zagrażałoby utrzymaniu stabilnego poziomu cen.

Możliwe jest zaciągnięcie krótkotrwałego kredytu w bankach centralnych należących

do ESBC na cele stabilizacji kursu. Przed zaciągnięciem takiego kredytu trzeba

najpierw wykorzystać własne oficjalne rezerwy walutowe.

Zmiana kursu centralnego wymaga uzgodnienia z ministrami finansów państw

euroobszaru

i przedstawicielami EBC. Przeprowadza się ją wtedy, gdy nie udaje się ustabilizować

kursu mimo stosowania interwencji walutowych. Zarówno ministrowie finansów

państw euroobszaru i przedstawiciele EBC, jak i ministrowie finansów oraz prezesi

banków centralnych krajó stosujących mechanizm kursowy są przy tym uprawnieni

do zainicjowania poufnej procedury, mającej na celu zmianę kursów centralnych, tak

by nastąpiła ona w odpowiednim czasie. Decyzje w tej sprawie podejmuje się po

konsultacji z Komitetem Ekonomicznym i Finansowym (ECOFIN Committee).

Obowiązuje dwuletnie stosowanie ERM II. W tym okresie nie można dopuścić się

dewaluacji waluty. Jest to wymóg obligatoryjny dla wszystkich krajów UE, które dążą

do członkostwa w EUW. Kraje samodzielnie decydują o momencie włączenia swojej

waluty do tego mechanizmu.