Unia Monetarna Unii Europejskiej
W pierwszych dniach stycznia 1990 roku jedenaście państw należących do Unii Europejskiej miało przystąpić do Unii Walutowej. Znaczyło to, że Euro będzie jedynym legalnym środkiem płatniczym na obszarze tych krajów. Monety oraz banknoty zostaną wprowadzone w obieg w roku 1993, a więc trzy lata później i w okresie sześciu miesięcy zastąpią całkowicie środki płatnicze, które do tej pory obowiązują w tych krajach.
HISTORIA
Początki wspólnej europejskiej polityki monetarnej to już początek lat siedemdziesiąte, czyli okres początków funkcjonowania tzw. ”węża walutowego”. System uzgodnionych wahań kursów walut europejskich (tak oficjalną nazwę nosiła polityka pieniężna) pozbawiony konkretnego zgrania doprowadza do wielu problemów i z tego powodu na wniosek Francji, dziewięciu uczestników Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) rozpoczęło pracę nad utworzeniem Europejskiego Systemu Walutowego.
System utworzono w celu kontrolowania kierowania polityką monetarną w konkretnych krajach, zmniejszenie inflacji, deficytu budżetowego a co się z tym wiąże uchwalenie trwałych wzajemnych kursów narodowych walut. Wynikiem tych prac stało się wstąpienie podczas odbywającej się w lipcu 1978 roku konferencji w Bremie sześciu krajów członkowskich EWG do nowego systemu. Były to: RFN, Francja, Holandia, Dania, Belgia, i Luksemburg. Tego samego roku do ERM zdecydowały się przystąpić również Włochy oraz Irlandia natomiast na uboczu została, jak zwykle z resztą Wielka Brytania. Bała się uchwalenia zbyt dużego kursu własnego funta.
Pomimo, że w zawartym w roku 1978 w Bremie porozumieniu o utworzeniu Europejskiego Systemu Walutowego nie było jeszcze mowy o utworzeniu jednolitej europejskiej waluty, to jednak właśnie w trakcie obrad Rady Europejskiej powołano ECU. Miało to stanowić coś w rodzaju wspólnego mianownika dla walut narodowych, z których budowany jest walutowy koszyk. European Currency Unit („ECU” tak też nazywała się trzynastowieczna francuska moneta) od momentu powołania ERM spełnia trzy zadania:
stanowi punkt odniesienia do uchwalania parytetów walut europejskich,
spełnia funkcję monetarną (jest to środek płatniczy w trakcie operacji interwencyjnych oraz kredytowych, waluta która obowiązuje w trakcie rozliczeń między władzami monetarnymi a urzędami UWG (teraz Unii Europejskiej).
ECU określa się mianem koszyka na który złożyły się pewne wartości walut państw członkowskich. Udziały konkretnych walut w owym koszyku ustala się w oparciu o wkład każdego z krajów w wymianach wewnętrznych Unii Europejskich oraz w zależności od tego ile wynosi ich dochód narodowy brutto. Dzięki temu każda z walut posiada swoją odpowiednią pozycję podstawową, która zdefiniowana jest w stosunku do ECU.
Po pewnym czasie zaczęto dostrzegać coraz więcej zysków, jakie niosła ze sobą ścisła współpraca w obszarze systemu monetarnego. Za datę rozpoczynającą proces przechodzenia od Europejskiego Systemu Walutowego do Europejskiej Unii Walutowej (EMU), której krańcową częścią będzie jedna wspólna waluta uznaje się czerwiec roku 1988, gdy to w Hanowerze swoje obrady miała Rada Europejska. Wtedy zaczęła pracować komisja, której celem było opracowanie projektu unii gospodarczej oraz monetarnej. Jej przewodniczącym był człowiek, który później przewodniczył Komisji Europejskiej. Efekty pracy pracy tej komisji nadawały się już do zaprezentowania w grudniu roku 1990. Można tam przeczytać, że: „korzyści wypłyną ze stabilności cen, która zostanie uzyskana dzięki większej efektywności gospodarczej sprzyjającej wzrostowi, skuteczniejszemu zarządzaniu finansami publicznymi, wynikającemu z redukcji kosztów oprocentowania i poziomu deficytu. Powinno mieć to swój pozytywny wpływ na zatrudnienie i harmonijny rozwój regionów, a także rosnącą rolę Wspólnoty w gospodarce światowej”.
KRYTERIA Z MAASTRICHT
Najistotniejsze decyzje podjęto w trakcie odbywającego się w miejscowości Maastricht w dniu 12 grudnia 1991 roku szczytu przywódców Unii Europejskiej. W podpisanym wtedy traktacie założono utworzenie wspólnej waluty nie wcześniej niż 1 stycznia 1997 roku, a ostatecznym terminem miał być 1 stycznia 1999 roku. Druga data miała oznaczać, że projekt zostanie wprowadzony w życie bez względu na ilość państw, które wypełnią trudne warunki członkowstwa w unii monetarnej.
Warunki, które musieli wypełnić wszyscy przyszli uczestnicy EMU to stosownie niski deficyt budżetowy, dług kraju w porównaniu z produktem krajowym brutto, inflacja, długoterminowe stopy procentowe a także waluta musi przynależeć przynajmniej dwa lata do Europejskiego Systemu Walutowego.
Kto wypełnia kryteria równowagi finansowej z Maastricht
|
|||||
|
Dług państwa w % PKB |
Deficyt budżetowy w % PKB |
Roczny wskaźnik inflacji w % |
Długoterminowe stopy procentowe |
Przynależność do ERM |
Kryteria z Maastricht |
60,0 |
3,0 |
3,2 |
7,7 |
Tak |
Austria |
64,7 |
2,3 |
2,5 |
5,6 |
Tak |
Belgia |
118,1 |
1,7 |
1,3 |
5,7 |
Tak |
Wielka Bryt. |
53,0 |
0,6 |
2,3 |
7,0 |
Nie |
Dania |
59,5 |
-1,1 |
2,1 |
6,2 |
Tak |
Finlandia |
53,6 |
-0,3 |
2,0 |
5,9 |
Tak |
Francja |
58,1 |
2,9 |
1,0 |
5,5 |
Tak |
Niemcy |
61,2 |
2,5 |
1,7 |
5,6 |
Tak |
Grecja |
107,7 |
2,2 |
4,5 |
9,8 |
Tak |
Irlandia |
59,5 |
-1,1 |
3,3 |
6,2 |
Tak |
Włochy |
118,1 |
2,5 |
2,1 |
6,7 |
Tak |
Luksemburg |
7,1 |
-1,0 |
1,6 |
5,6 |
Tak |
Holandia |
70,0 |
1,6 |
2,3 |
5,5 |
Tak |
Portugalia |
60,0 |
2,2 |
2,2 |
6,2 |
Tak |
Hiszpania |
67,4 |
2,2 |
2,2 |
6,3 |
Tak |
Szwecja |
74,1 |
-0,5 |
1,5 |
6,5 |
Nie |
Wybrane warunki bardzo szczegółowo zostały przedstawione w zamieszczonej powyżej tabeli. Warto zwrócić jednak uwagę, że niektóre z wymaganych kryteriów są jakby „rozmyte”, przykładowo, dług kraju nie może przekroczyć 60% PKB albo przynajmniej w „zadowalającym tempie” powinien się do niego przybliżać. Z dobra tego przepisu korzysta oprócz Belgii oraz Włoch gdzie deficyt wynosi 118% PKB również pięć innych państw, które posiadają deficyt o wiele większy niż dozwolone 60%PKB. Takie ustalenie warunków jest niezbędne, żeby do EMU mogło wstąpić większość krajów które należą do Unii Europejskiej. Dzięki temu, odstaje tylko Grecja, która wypełnia zaledwie dwa z pięciu wymaganych kryteriów.
Inny sposób na przyłączenie się do europejskich liderów, którymi byli wtedy Luksemburg, Finlandia i Dania, a które „cuglach” wypełniły wszystkie kryteria z Maastricht, była tzw. „twórczość księgowa. Dla przykładu we Włoszech, które w ciągu ostatnich lat w znaczny sposób polepszyły swoje wskaźniki został wprowadzony „jednoroczny podatek europejski”, który miał się okazać pomocny w zmniejszeniu deficytu budżetowego. We Francji za to deficyt budżetowy ograniczono w dużym stopniu dzięki sprywatyzowaniu France Telecom (dodatkowe 6mld dolarów). Na tego typu ustępstwa oraz „naciąganie” wskaźników musiały się zgodzić nawet Niemcy, które jak dotychczas miały tytuł rzecznika ostrych warunków, a obecnie same popadły w problemy z ich wypełnieniem.
Trzy państwa należące do Unii Europejskiej, czyli Wielka Brytania, Dania oraz Szwecja na własne życzenie zrezygnowały z członkowstwa w Europejskiej Unii Walutowej. Wielka Brytania oraz Dania już w trakcie podpisywania traktatu z Maastricht zapewniły sobie prawo do niewstępowania do EMU. Szwecja natomiast nie przystąpiła nawet do Europejskiego Systemu Walutowego. W końcu Grecja nie spełniła większości z wymaganych warunków równowagi finansowej i tak z unijnej „piętnastki” zostało jedenaście państw. Patrząc na to jednak z perspektywy ostatnich lat może się to wydawać sukcesem sympatyków unii monetarnej, ponieważ jeszcze trzy do czterech lat temu Unia Walutowa sprawiała wrażenie niedostępnej dla słabo zamożnych regionów z południowej Europy.
Z drugiej strony pojawiły się wątpliwości, które wiązały się z opisanym powyżej „naciąganiem” warunków. Polecając wymienione jedenaście państw Komisja Europejska oraz Europejski Instytut Walutowy wyraziły w tym samym momencie „zaniepokojenia co do wysokości deficytu budżetowego większości kandydatów i metod, jakie stosują w celu poprawy kondycji finansowej”.
NAJPIERW BANK
25 marca br. Komisja Europejska oraz Europejski Instytut Walutowy (EMI) przedstawiły listę jedenastu państw, które wypełniają wszystkie warunki zawarte w traktacie z Maastricht. 1 maja ministrowie Unii Europejskiej spotkali się w Brukseli, żeby opracować wytyczne dla szefów krajów dotyczące listy państw, które w dniu 1 stycznia stworzą Unię Walutową. Poza opinią Komisji oraz EMI pod uwagę będą także brane raporty z sześciu banków centralnych UE. Wszystko jednak wskazywało na to, że przywódcy zdecydują się na przyjęcie zaproponowanych już jedenastu krajów. W skład EMU wejdą zatem: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Olandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy.
Decyzję podjęto 2 maja i tego samego dnia wybrano prezesa Europejskiego Banku Centralnego jak również uchwalono wspólne kursy walut, które będą wchodzić w skład euro. Obowiązywać będą od 1 stycznia 1999 roku, co zapobiegnie spekulacjom na kilka miesięcy przed wejściem do życia unii monetarnej.
Szczegółowy przelicznik konkretnych walut w stosunku do euro został dopiero uchwalony po 31 grudnia 1998 roku. Nie można do tego wykorzystać przelicznika wobec ECU ponieważ w skład ECU wchodzą również waluty brytyjska, grecka i duńska, czyli krajów, które nie wchodzą w skład Unii.
Ważną decyzją, która została podjęta na podczas szczytu w Brukseli przez szefów krajów należących do Unii Europejskiej było powołanie Prezesa Europejskiego Banku Centralnego (ECB). Bank ten miał zostać utworzony na przełomie maja oraz czerwca w wyniku przekształcenia Europejskiego Instytutu Walutowego. Jego siedziba będzie mieściła się we Frankfurcie, a jego głównym celem będzie utrzymanie stabilności cen. ECB jest w dużym stopniu niezależny w stosunku do państw należących do Unii Walutowej, o wiele większą niż posiadają w tym momencie banki centralne konkretnych krajów. W skład rady banku wchodzi prezes banku, wiceprezes oraz czterech członków. Rada banku razem z prezesami centralnych banków państw członkowskich EMU nadaje kształt polityce monetarnej Unii Walutowej. Wówczas najpoważniejszym kandydatem na prezesa ECB był szef Europejskiego Instytutu Walutowego Wim Duisenberg. Francja zaproponowała na to stanowisko szefa Banku Francji Jaen-Claude'a Tricheta.
PÓŹNIEJ EURO
Od 1 stycznia euro stało się jedynym legalnym środkiem płatniczym na obszarze państw członkowskich EMU. Nie jest to równoznaczne z wprowadzeniem do obiegu monet oraz banknotów euro. Te zostaną wprowadzone dopiero 1 stycznia 2002 roku. Euro działało w obrocie bezgotówkowym co oznaczało, że np. na życzenie klienta bank miał obowiązek przeliczenia swoich środków na walutę europejską. Sporo przedsiębiorstw zdecydowało się na wprowadzenie euro w rozliczeniach już od 1 stycznia. Zmiana, którą wszyscy odczuli nastąpiła dopiero 1 stycznia 2002 roku. Wówczas do obiegu wprowadzono pierwsze monety oraz banknoty euro, które przez okres pół roku funkcjonowały równolegle (tak samo jak w trakcie denominacji w naszym państwie) z narodowymi walutami. 1 lipca 2002 roku środki płatnicze 12 krajów uczestniczących w Unii Walutowej (od 1 stycznia 2001 w EMU jest także Grecja) zostały wycofane z obiegu.
ZYSKI Z EURO
Utworzenie euro podyktowała konieczność zakończenia budowania wspólnego rynku jaki stanowi Europa. „Dom do połowy zbudowany znowu się rozpadnie. Dlatego trzeba go dokończyć”, tak wypowiadał się w trakcie debaty w Bundestagu Helmut Kohl.
Zyskiem z utworzenia jednej waluty, który wymienia się najczęściej jest pozbycie się kosztów wymiany pieniędzy. Gospodarka zyskała dzięki zlikwidowaniu ryzyka kursowego, które występowało w związku z potrzebą prowadzenia operacji finansowych przy udziale kilku walut.
Dla firm oznaczać będzie to zarówno oszczędności jak i szanse rozwoju produkcji na europejską skalę.
Bez wątpienia zwiększy się dzięki temu konkurencja, którą na chwilę obecną pomimo otwartych granic wewnątrz Unii utrudnia przymus wymieniania pieniędzy. Będzie to miało z pewnością korzystny wpływ dla klientów ponieważ wyrównanie w znaczący sposób różniących się w wybranych państwach będzie odbywało się w „dół”.
Tym samym euro będzie pierwszą po zakończeniu wojny walutą, która w poważny sposób może zagrozić dolarowi . Oba te rynki, tak amerykański jak i nowo powstały europejski (który obejmuje „walutowo” zjednoczone jedenaście państw) są takie same jeśli chodzi o ilość ludzi, PKB czy też wydatki budżetowe. USA miało jednak spory atut, a była nim wspólna waluta, która pociągała za sznurki w świecie finansowym. Obecnie Europejska Unia Walutowa będzie mogła korzystać z tych samych dóbr co do tej pory USA.
ZAGROŻENIA
Wprowadzenie na rynek waluty euro niesie za sobą nie tylko same zalety. Istnieją także duże zagrożenia. Głównie wiążą się one ze słabymi więziami, które łączą integrujące się gospodarki. Rynek europejski jest jeszcze bardzo młody i przytrafiają się spadki koniunktury, które dotyczą niektórych obszarów.
Przy niewielkim unijnym budżecie (który w sumie stanowi 1,27% PKB wszystkich uczestników) nie istnieje możliwość interweniowania ze wspólnej kasy. Przy sporym zróżnicowaniu gospodarczym Europejski Bank Centralny będzie miał kłopot aby wypracować politykę, która będzie odpowiadać wszystkim państwom członkowskim.
Ryzyko związane jest też z nieprzestrzeganiem przepisów, które narzucił traktat podpisany w Maastricht. Jak do tej pory wszystkie warunki wypełniły tylko Finlandia, Irlandia oraz Luksemburg, w czasie kiedy unijne „giganty” w tym Niemcy, Francja, Holandia, które dotychczas wypracowywały 80% PKB państw EMU mają w tej kwestii duże zaległości. A taka sytuacja jest zagrożeniem dla stabilności euro.
Innym poważnym zagrożeniem jest wysoki stopień bezrobocia w większości tych jedenastu państw.
Ostatnią, ale prawdopodobnie najważniejszą sprawą jest integracja polityczna, którą w przypadku takich krajów jak Wielka Brytania lub Dania traktuje się z większym dystansem niż samo euro. Dwie „lokomotywy” integrującej się Europy czyli Niemcy oraz Francja same nie są w stanie rozwiązać tego problemu, jak dokonały tego w kwestii zjednoczenia gospodarczego. Pomimo to według sporej ilości ekspertów warunkiem utrzymania wspólnego rynku na dłuższy okres jest przybliżenie polityczne.
EURO ZAMIAST ZŁOTÓWKI?
Dla naszej gospodarki utworzenie euro przyniesie sporo korzyści. Głównie poprzez zapowiadany wzrost kursu euro w stosunku do złotówki co wpłynie na zwiększenie atrakcyjności eksportu. Musieliśmy patrzeć na wspólną walutę w perspektywie wstąpienia naszego państwa w szeregi Unii Europejskiej.
Ówczesny wicepremier Leszek Balcerowicz oznajmił, że nasz kraj będzie gotowy do wstąpienia do Unii Walutowej w roku 2006. Do tej pory nie spełnialiśmy ani jednego z pięciu wymaganych warunków równowagi finansowej, które ustalono w Maastricht. Na drodze stanęła w dalszym ciągu bardzo duża inflacja (średnia „piętnastki” wynosi ponad 2%) oraz opór w stosunku do sztywnego kursu złotówki wobec euro. Z tymi czynnikami powiązane jest mnóstwo reform gospodarczych, np. dalsze zmniejszanie wzrostu płac lub też zwiększenie otwarcia się na rynek międzynarodowy.
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.