Maria Deptuch

Nauczanie integrujące

na lekcjach języka polskiego

poświęconych omawianiu lektury

O potrzebie integracji w nauczaniu

Z

problemami integracji w nauczaniu zetknęłam się po raz pierwszy jeszcze w okresie moich studiów, czyli w latach 70., gdy pisałam pracę magisterską na temat związków i zależności między działami nauczania języka polskiego. Było to jedno z zagadnień dotyczących strukturalnego omawiania tekstów literackich, metody opracowanej przez prof. W. Pasterniaka.

Problemowi integracji poświęcał swoje prace i badania przede wszystkim prof. H. Kurczab, pracownik naukowy ówczesnej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, który recenzował moją pracę, a niektóre zagadnienia wykorzystywał w swoich badaniach. Właśnie w latach 70. została przez niego sformułowana teoria integracji, która nie tylko nie straciła swej aktualności, ale powróciła obecnie jako zadanie priorytetowe współczesnej szkoły.

Odwołują się dziś do niej koncepcje reformatorskie szkoły, na niej wspiera się nowa dydaktyka. Wynika to z faktu, że integracja w nauce oznacza po prostu taki sposób zdobywania wiedzy, który pozwala uwzględnić relacje, jakie zachodzą pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami, pokazać wiedzę, a tym samym świat jako strukturę złożoną z funkcjonalnie powiązanych ze sobą treści.

W tym miejscu postaram się pokazać, bazując na Programie Nowej Szkoły i holistycznym rozumieniu edukacji, przyczyny, dla których współczesna dydaktyka sięga po zasadę integracji w nauczaniu

M. Grondas wyjaśnia, że W ujęciu holistycznym [...] Człowiek jest jednością psychofizyczną, doświadcza świata „całym sobą”, rozwija swe możliwości rozumienia i działania w procesie całościowej integracji bodźców zewnętrznych i wewnętrznych przeżyć. Jednocześnie autor przekonuje, że obecny stan wiedzy
o świecie i poziom rozwoju cywilizacji technologicznej wykracza daleko poza program nauczania jakiejkolwiek uczelni, w związku z czym mamy do czynienia z takim stanem, że Nauka nie wyjaśnia świata na tyle, by dawało to człowiekowi poczucie sensu i bezpieczeństwa, a szkoła i tak nie potrafi zreferować aktualnego stanu wiedzy. Jeśli zechcemy trwać przy pozytywistycznej tradycji edukacyjnej - oznaczać to musi klęskę.

Holizm zakłada, że nie encyklopedyczna wiedza jest nam potrzebna, lecz rozumienie siebie w świecie, w którym wszakże musimy nauczyć się funkcjonować w zgodzie z sobą. Do osiągnięcia trwałego efektu edukacyjnego, tzn. przyrostu wiedzy i rozumienia, nie wystarcza podanie informacji. Należy ją jeszcze umieścić w całościowo zrozumiałym kontekście. W świetle tego, z holistycznego rozumienia świata, wynikają dla pedagogiki następujące dyrektywy:

• Należy łączyć wiedzę z rozmaitych dotychczasowych przedmiotów w zrozumiałe dla uczniów, wzajemnie przenikające się i uzupełniające całości.

• Efektywna edukacja musi oznaczać kompleksowość, całościowość zabiegów edukacyjnych.

• Integrację należy traktować jako jedno z ważniejszych zadań unowocześniania procesu nauczania
  i uczenia się.

D. Hejda w artykule Koncepcja integracji nauczania w ujęciu rzeszowskich dydaktyków tak uzasadnia jej potrzebę:

Integracja ma głębokie uzasadnienie psychologiczne i prakseologiczne. Wszak naturalną cechą funkcjonowania ludzkiej psychiki jest kompleksowe postrzeganie rzeczywistości. Integracja wykorzystuje fakt zachodzenia ścisłych związków pomiędzy słowem, myśleniem i działaniem człowieka [...] Prawdziwie efektywne nauczanie cechuje się tym, [...] że powstaje struktura wiedzy.

Jednocześnie wyjaśnia, że:

Umiejętność kojarzenia rozmaitych zjawisk i wdrożenie do twórczego wykorzystywania zdobytej wiedzy, to cele, które musi uwzględniać każdy nauczyciel. Strukturyzacja wiedzy jest zabiegiem koniecznym, gdyż we współczesnym świecie, w dobie szerokiego rozwoju nauk, przy dużej ilości informacji, nie chodzi tylko
o opanowanie poszczególnych wiadomości, ale o zdobycie ogólnych podstaw nauki [...] poprzez uchwycenie związków pomiędzy tym, co już znane i tym, co jeszcze nieznane. Nauczanie strukturalne pozwala skrócić czas uczenia się, przedmiot nauki staje się bardziej zrozumiały i przystępny dla ucznia, zwiększa się trwałość zapamiętywanej wiedzy i zmniejsza dystans między wiadomościami nowymi a opanowanymi wcześniej.

W cytowanej pracy autorka odwołuje się najczęściej właśnie do prac H. Kurczaba, w tym również do najnowszego opracowania z 1995 r.

D. Hejda w cytowanym wcześniej opracowaniu przypomina także nie-zwykle ważną sprawę, że integracja w znaczeniu dydaktycznym nie polega na mechanicznym łączeniu treści, ale ma pewne swoiste cechy, ponieważ występując w procesie uczenia się ucznia, wynika z odpowiedniej sytuacji dydaktycznej
i konkretnego celu nauczania. Stanowi też pewnego rodzaju czynność, zabieg dydaktyczny, dokonywany przez nauczyciela i uczniów, aby jak najefektywniej powiązać wiedzę w logiczny system. Definiując nauczanie integrujące z tej pozycji, uznamy je za sposób nauczania, któremu służą przede wszystkim aktywizujące metody nauczania.

W tym miejscu odwołam się znowu do cytowanej wcześniej pracy M. Grondasa, który potrzebę integracji uzasadnia różnorodnością możliwości poznawczych dzieci. Otóż każdy człowiek ma swój własny zestaw narzędzi poznawczych, każdy inaczej odbiera i przetwarza bodźce. Nawet, jeżeli przyjmiemy podstawowy podział na trzy kategorie, to i tak w każdym zespole uczniowskim znajdą się wzrokowcy, słuchowcy i kinestetycy, a w ślad za tym różne typy inteligencji.

Ujęcie holistyczne prowadzi do znacznego przewartościowania metod stosowanych w edukacji. Skoro każdy człowiek swoiście odbiera i integruje wiedzę, to zadaniem szkoły powinno być dostosowanie metod edukacyjnych do jego możliwości.

W tym miejscu na pewno zrodzi się pytania, jak to zrobić w szkole, gdzie w zespołach klasowych jest dużo dzieci i nie ma możliwości indywidualizacji działań. Otóż jest to możliwe, gdy ...zaaranżowana przez nauczyciela sytuacja edukacyjna jest „precyzyjnie holistyczna”, to znaczy oddziaływuje na wszystkie zmysły
i kanały percepcyjne uczniów tak, aby każdy mógł korzystać z niej w swoisty dla siebie sposób.

Precyzyjnie holistyczna sytuacja dydaktyczna to w praktyce szkolnej przede wszystkim aktywizujące metody nauczania oraz wykorzystanie całej gamy dostępnych współczesnej technice środków przekazu.
W takim układzie aktywny musi być również sam nauczyciel jako osoba modelująca zachowania i kon-struująca relacje emocjonalne w uczącej się wspólnie grupie.

Integracja na lekcjach języka polskiego

Język polski jako przedmiot nauczania składa się z różnych elementów, nie jest przedmiotem jednorodnym,
w istocie sam w sobie stanowi blok, dlatego głównym zadaniem nauczyciela staje się pokazanie wzajemnych relacji między poszczególnymi jego działami, a więc kształceniem językowym, literackim i kulturalnym.

H. Kurczab przedstawia szereg związków i zależności występujących w nauczaniu języka polskiego, tworząc różne typy lekcji integrujących. Wiele z nich odnosi się przede wszystkim do nauczania
w szkołach ponadpodstawowych, ale samą zasadę nauczania integrującego możemy, a nawet musimy stosować na każdym etapie szkolnej edukacji, wybierając niektóre możliwości i propozycje. Scalanie treści kształcenia językowego, literackiego i kulturalnego, nauczanie literatury w kontekście kultury, ukazywanie związków i zależności między sztuką literacką jako sztuką słowa a sztukami: teatralną, filmową, radiową, opartymi na obrazie, dźwięku, mimice, geście oraz związków literatury z historią, filozofią, pedagogiką, życiem społecznym, politycznym oraz problematyką moralną odbiera treściom polonistycznym charakter przypadkowy.

Takie możliwości daje również analiza utworów literackich. Tekst utworu może być punktem wyjścia do różnorodnych integracyjnych działań edukacyjnych, pod warunkiem wszakże, że zostaną one przez nauczyciela dobrze przygotowane i będą służyć określonemu celowi. Nauczyciel musi mieć świadomość potrzeby integracji, określić jej zakres i znaleźć odpowiednie metody.

Propozycje rozwiązań metodycznych

Przygotowując propozycje metodyczne przedstawione niżej, starałam się przede wszystkim pokazać, jak aktywizujące metody pracy z uczniem pomagają w integracji treści polonistycznych oraz jak lektura może być okazją do korelacji nie tylko z innymi przedmiotami, ale także z przekazami medialnymi.

Moje propozycje metodyczne pokazują przede wszystkim, jak stworzyć na lekcjach sytuację precyzyjnie holistyczną, by oddziaływać na wszystkie zmysły i kanały percepcyjne uczniów, tak, by każdy mógł korzystać z niej w swoisty dla siebie sposób.

Ponieważ mam świadomość, że tego typu opracowania służą przede wszystkim nauczycielom młodym, spróbuję pokazać, jakie zagadnienia ogólne, dotyczące analizy każdej lektury zostały w nich przedstawione w formie szczegółowych rozwiązań.

Pomoce dydaktyczne i wystrój sali

Należy podjąć świadome działania, aby rozbudzić ciekawość poznawczą uczniów, wywołać zaciekawienie, rozbudzić postawy kreatywne. Jednym ze sposobów może być przygotowanie odpowiednich pomocy oraz wystroju klasy, np. w związku z lekturą Katarynka są to następujące elementy:

• odtworzenie tekstu z taśmy (nauczyciel dokonuje nagrania poza lekcją);

• prezentacja materiałów pomocniczych, a więc dużego planu Warszawy, afiszy i programów teatralnych, programów filharmonii, afiszy wystaw w galeriach i innych materiałów związanych
  z działalnością kulturalną, np. programy Festiwalu Muzyki w Łańcucie;

• zgromadzenie kilkunastu numerów prasy regionalnej, z możliwością znalezienia w nich informacji
  o wydarzeniach kulturalnych w regionie.

Ponieważ uczeń nie zna lektury, więc tak przygotowana klasa już powoduje zaciekawienie,
a w następnych etapach lekcji przygotowane materiały są wykorzystane do praktycznych ćwiczeń i zadań.

Przygotowanie pomocy, wykonanie odpowiedniego wystroju klasy gwarantuje zaciekawienie, zainteresowanie i już tylko od sposobu poprowadzenia lekcji zależeć będzie dalszy jej przebieg i realizacja celów.

Metody nauczania

Należy stosować aktywizujące metod nauczania, aby zlikwidować na lekcjach nudę i pozwolić wszystkim uczniom na aktywne uczestnictwo, dając nieśmiałym i niepewnym szansę udziału w lekcji i wyrażenia własnej opinii.

Na szczególną uwagę zasługuje tutaj metoda dramy, która w naturalny sposób wyzwala inwencję ucznia
i daje mu możliwość wyrażania swoich poglądów.

W związku z lekturą Katarynka są to następujące metody:

• technika pozy i rzeźby przy opisie pana Tomasza,

• uczeń w różnych rolach, np. jako biorący udział w kręceniu filmu o panu Tomaszu (ma na celu wyrażanie różnych opinii),

• uczeń w roli w czasie redagowania opowiadań o bohaterze z pozycji innych bohaterów lektury, np.
  o panu Tomaszu opowiada jako lokaj, kataryniarz, matka niewidomej dziewczynki itp.

Przy tej okazji uczniowie praktycznie poznają, co to znaczy ocena subiektywna i obiektywna.

Dzieci lubią tę metodę pracy, nawet nieśmiałe i niepewne chętnie w niej uczestniczą i dużo zapamiętują, co daje się potem sprawdzić w wypracowaniach klasowych.

Integracja

Wykorzystywać trzeba naturalne możliwości integracji treści z bloku przed-miotów humanistycznych oraz innych przedmiotów, umożliwiając uczniowi tworzenie systemu wiedzy o ludziach i świecie.

W związku z lekturą Katarynka pojawia się możliwość integracji z treściami z zakresu kształcenia kulturalnego, a konkretnie zapoznawanie z instytucjami kultury i ich funkcją. Występuje to zaraz na pierwszej lekcji, kiedy uczniowie oglądają afisze i programy i kiedy jest naturalna okazja rozmowy o roli placówek kulturalnych. Po raz drugi wracamy do tego tematu, kiedy uczniowie dostają zadania wyszukania w lokalnej prasie informacji o takich imprezach kulturalnych, w których mógłby wziąć udział pan Tomasz.

W podobny sposób realizujemy również zadania z zakresu edukacji medialnej. Okazuje się, że jest to niezwykle potrzebne, bo uczniowie naprawdę niewiele wiedzą na temat placówek kulturalnych w najbliższej okolicy, że nie rozumieją zakresu ich działania i dlatego pana Tomasza wysłaliby do koncert muzyki bardzo lekkiej. Praktyka pokazuje, że trzeba tej sprawie poświęcić więcej czasu niż jest to zaplanowane w konspekcie.

Byłoby idealnie, gdyby w związku z tą lekturą dzieci mogły udać się na wycieczkę do miasta i zobaczyć lub zwiedzić instytucje kulturalne w naszym mieście. Wtedy nastąpiłaby naprawdę pełna integracja
z lekcjami muzyki, plastyki czy nawet historii, a więc byłoby to rzeczywiste realizowanie wychowania kulturalnego.

Do zadań z zakresu edukacji medialnej możemy również zaliczyć lekcję, która w prezentowanych materiałach ma temat: Nie jesteś na tym świecie sam - pan Tomasz i niewidoma dziewczynka w telewizyjnym programie Zwyczajni - Niezwyczajni. Nie będę tutaj prezentować jej przebiegu, bo o tym mówi konspekt, ale pragnę zwrócić uwagę, że można w ten sposób zrealizować szereg różnorodnych zagadnień, przede wszystkim zaś wywołać naturalną potrzebę kreacji, bycia w roli i mówienia do adresata w różnorodnych sytuacjach komunikacyjnych.

Taka lekcja daje nauczycielowi okazję sprawdzenia, na ile uczniowie zrozumieli ideę utworu i to sprawdzenie nie ma charakteru zwykłego odpytania z treści utworu, ale jest dla wszystkich ciekawe.

W realizacji zadań z zakresu ortografii, którą naturalnie łączymy z określaniem miejsca akcji, którymi w tej noweli będą warszawskie ulice i place, bardzo pomocny będzie plan miasta, bo pozwala również poznać inne nazwy własne i ich pisownię.

Katarynka

Wymagania programowe

W tym cyklu lekcji realizowane były następujące cele edukacyjne:

• kształcenie sprawności mówienia, czytania i pisania w zróżnicowanych sytuacjach komunikacyjnych,

• doskonalenie kompetencji komunikacyjnych,

• rozwijanie umiejętności odbioru dzieł literackich, a przez nie przybliżanie rozumienia człowieka
  i świata,

• motywowanie do poznawania literatury,

• pobudzanie postaw kreatywnych w procesie zdobywania umiejętności i gromadzenia wiedzy,

• integrowanie różnych doświadczeń kulturowych.

Uwagi o realizacji

Zaprezentowana koncepcja została sprawdzona w praktyce, między innymi jako lekcja pokazowa dla zespołu humanistycznego. Jest ona dość obszerna i na pewno nie będzie odpowiadać każdemu nauczycielowi języka polskiego.

Przedstawione rozwiązanie traktować proponuję jako jedno z wielu możliwych, a nauczyciel może wybrać tylko niektóre z nich lub dokonać potrzebnych modyfikacji, zgodnie z własną koncepcją.

Realizacja przedstawionych rozwiązań nie zawsze była łatwa i nie wszystko udało się przeprowadzić do końca zgodnie z planem, ale niewątpliwym ich atutem była duża aktywność, zaangażowanie i twórcza postawa uczniów, a o to przecież chodzi w aktywnych metodach nauczania.

Pan Tomasz - bohater noweli „Katarynka”

Czas - 90 min.

Cele

Po zakończonych zajęciach uczeń:

• rozumie znaczenie skupienia w czasie słuchania tekstu,

• umie znaleźć w tekście potrzebne informacje,

• zna znaczenie słów: kolekcjoner, znawca, hobbysta, esteta, filharmonia, galeria sztuki,

• umie posłużyć się Słownikiem języka polskiego, Słownikiem wyrazów obcych oraz Słownikiem ortograficznym,

• umie opisać i ocenić bohatera literackiego, budując wypowiedź kilku-zdaniową lub posługując się środkami pozawerbalnymi,

• umie utworzyć podstawowe związki frazeologiczne z wyrazami poznanymi na lekcji,

• umie wyciągać wnioski, analizując czytany tekst.

Pomoce dydaktyczne

• tekst utworu

• gazetka polonistyczna poświęcona B. Prusowi

• kolorowe kartki, mazaki, flamastry

• słowniki wymienione w punkcie wyżej

• programy teatralne, afisze, programy filharmonii

• plan Warszawy

Metody nauczania

• praca z tekstem

• techniki dramy - poza, rzeźba

• przekład intersemiotyczny

Przebieg zajęć

1. Informacja nauczyciela o celu zajęć oraz wyznaczenie zadań dla uczniów w trakcie słuchania tekstu noweli. Proponuję nagranie tekstu na taśmę, gdyż daje to możliwość interpretacji głosowej, budzi zainteresowanie uczniów oraz pozwala sprawdzić, na ile uczniowie opanowali umiejętność słuchania. Zadania dla uczniów to wyłonienie z utworu elementów świata przedstawionego.

2. Wysłuchanie nagrania lub wzorowego odczytania tekstu przez nauczyciela

3. Wypisanie danych dotyczących miejsca i czasu akcji oraz bohaterów. W trakcie słuchania uczniowie notują, a po zakończeniu czytania odczytują informacje, odszukując je na mapie Warszawy.

W tej części lekcji następuje integracja z ortografią - ćwiczymy poprawną pisownię nazw własnych.

Jeżeli będą problemy z ustaleniem czasu akcji, odwołujemy się do biografii pisarza, wykorzystując gazetkę polonistyczną.

Informacje dotyczące świata przedstawionego zapisuje kolorowymi flamastrami wyznaczona grupa uczniów. Nauczyciel sprawdza zapis pod względem ortograficznym. Arkusz przypinamy na tablicy obok planu Warszawy.

4. Podział klasy na 3 grupy - praca z tekstem. Uczniowie mają za zadanie wypisać na arkuszach papieru określenia pana Tomasza dotyczące:

• wyglądu zewnętrznego, sposobu ubierania,

• usposobienia i cech charakteru,

• zainteresowań.

Nauczyciel powinien zadbać, żeby znalazły się tutaj określenia typu:

• potrącony, uśmiechał się życzliwie;

• znawca sztuk pięknych;

• dbał, aby każdy szczegół jego mieszkania posiadał wartość artystyczną;

• całe swoje spokojne życie skierował do sztuki;

• nienawidził katarynek i kataryniarzy.

Tego typu określeń powinno być znacznie więcej.

5. Prezentacja wyników pracy i uzupełnianie ich przez innych uczniów - przy-pięcie arkuszy z informacjami na tablicy.

6. Praca ze słownikami - wyszukiwanie definicji i podstawowych związków frazeologicznych wyrazów: hobby, hobbysta, kolekcjoner, znawca, esteta, filharmonia, galeria sztuki. W tej części lekcji wykorzystujemy afisze teatralne, programy i inne tego typu materiały

7. Techniki dramowe - uczniowie stają tyłem do koła i pokazują pana Tomasza w różnych sytuacjach, np. ogląda obrazy w galerii, słucha muzyki w filharmonii, rozmawia ze stróżem. Kiedy nauczyciel klaszcze, uczniowie odwracają się twarzą do koła i na chwilę zastygają w bezruchu.

Następnie kilku uczniów w roli odpowiada na pytania: kim jesteś, co robisz w danej chwili, dlaczego tak postępujesz, co czujesz w tej chwili?

Można również zaproponować zbudowanie rzeźby bohatera w różnych sytuacjach, dzieląc klasę na grupy lub w grupach czy indywidualnie malować portret pana Tomasza, wykorzystując zgromadzone arkusze papieru.

8. Na zakończenie proponuję rozmowę z uczniami na temat, gdzie mógłby bywać pan Tomasz, gdyby mieszkał dzisiaj w naszym mieście Rzeszowie. W tym punkcie należy wykorzystać wiedzę uczniów na temat ośrodków kultury w mieście, posługując się między innymi informacjami z prasy regionalnej oraz zgromadzonymi afiszami, programami, a także wiedzą z plastyki czy muzyki.

9. Zadaniem domowym może być np. uzupełnianie tekstu z lukami, w które należy wpisać informacje
z punktu poprzedniego. W ten sposób zrealizujemy postulat nauczania zintegrowanego oraz kształcenia kulturalnego. Tekst musi być wcześniej przygotowany przez nauczyciela i wydrukowany.

„Jak cię widzą, tak cię piszą” - nasze opinie o panu Tomaszu

Czas - 90 min.

Cele

Po zakończonych zajęciach uczeń:

• potrafi zrozumieć uczucia innych ludzi,

• wyrazić w kilku zdaniach swoją własną opinię,

• ocenić postępowanie dobre i naganne, odróżnić egoizm od postawy altruistycznej,

• umie napisać list, ocenić człowieka, podziękować,

• umie pracować w grupie.

Pomoce dydaktyczne i materiały

Jak na lekcji poprzedniej.

Metody nauczania i formy pracy z uczniami

• techniki dramowe - scenka improwizowana, rola

• tworzenie tekstów w roli

• praca w grupach

Przebieg lekcji

1. Odczytanie kilku zadań domowych oraz rozmowa z uczniami na temat bohatera utworu - sprawdzenie, jak uczniowie poradzą sobie z opisem i oceną postaci.

2. Postawienie problemu do rozwiązania: Jaka rolę odegrała katarynka w życiu pana Tomasza? Rozmową z uczniami należy tak pokierować, aby uczniowie zrozumieli przemianę duchową bohatera, zrozumieli pojęcia egoizm i altruizm oraz zrozumieli niezwykłość postawy bohatera.

3. Zapisanie tematu lekcji i wyjaśnienie postawionych przed uczniami zadań.

4. Techniki dramowe - uczniowie stają swobodnie w kole, nauczyciel rozdaje karteczki z nazwą roli, którą uczeń będzie za chwilę pełnił i wyjaśnia, że za chwilę znajdą się na ulicy, gdzie będą kręcić film o panu Tomaszu: pan Tomasz idzie, jak zwykle, ulicą, oni są przechodniami. Kiedy widzą mecenasa, wypowiadają o nim różne opinie. Dzieciom należy podpowiedzieć, że mogą to być uwagi o bardzo różnych sprawach. Opinie te mogą również zapisać na odwrocie otrzymanych karteczek i wtedy nauczyciel powinien je odczytać, nie podając nazwisk uczniów.

5. Zapisanie tematu lekcji - podział klasy na grupy. Każda grupa przyjmuje określoną rolę i otrzymuje zadanie do realizacji, np.:

• Jestem kataryniarzem, przeżyłem niewiarygodną historię...

• Niewidoma dziewczynka i jej matka piszą list do pana Tomasza, dziękując za otrzymaną pomoc.

• Jestem lokajem pana Tomasza, pracuję u niego od wielu lat...

6. Uczniowie wspólnie redagują teksty, a następnie przedstawiciele grup od-czytują je.

7. Nauczyciel przejmuje teksty od uczniów, aby je poprawić, a w następnym dniu zwraca je, by mogli wpisać do zeszytu. Teksty te powinny również znaleźć się na gazetce polonistycznej.

Nie jesteś na tym świecie sam - pan Tomasz i niewidoma dziewczynka w telewizyjnym programie Zwyczajni - Niezwyczajni

Czas - 90 min.

Cele

Po zakończonych zajęciach uczeń:

• rozumie uczucia innych ludzi,

• potrafi ocenić i dokonać wyboru wartości,

• bogaci słownictwo służące nazywaniu uczuć,

• przetwarza sytuacje poznane na podstawie lektury na inne sytuacje życiowe,

• rozumie swoją odpowiedzialność za pracę grupy,

• wyciąga wnioski, porównuje,

• docenia pracę innych.

Pomoce dydaktyczne, materiały

• arkusze papieru, flamastry, pisaki

• nagrania fragmentów muzyki poważnej

• duży napis nazwy programu

Metody nauczania i formy pracy z uczniami

Lekcja dzieli się na dwie części. Pierwsza będzie miała za zadanie pokazać w formie rysunku więzy łączące bohaterów utworu (praca w grupach, techniki dramowe - poza). Druga część - wybrana grupa dzieci opracuje audycję, pozostałe wystąpią w roli publiczności. Na przygotowanie należy pozostawić uczniom odpowiedni czas. Należy również zadbać o wystrój i urządzenie sali lekcyjnej.

Przebieg lekcji

1. Informacja nauczyciela o celach i przebiegu lekcji.

2. Polecenie rozwiązania następującego problemu. Za chwilę usłyszą przeczytany przez nauczyciela fragment nie znanej im książki. Należy wytłumaczyć, jaki to ma związek z omawianą lekturą.

Odczytanie wybranych fragmentów Małego księcia, mówiących o tworzeniu więzów, oswajaniu, o potrzebie poznawania się.

Rozwiązywanie problemu - rozmowa z uczniami, wymiana poglądów. W tym punkcie lekcji można również zaproponować, aby uczniowie, stojąc w parach, pokazali za pomocą gestów więzy, oswojenie - może to być poza.

3. Praca w grupach - rysowanie postaci bohaterów, poszukiwanie najlepszych rozwiązań pokazujących więzy. Uczniowie robili to w różny sposób, np. od jednej do drugiej postaci leciały serca, łączyły je łańcuszki, wyciągnięte dłonie czy strzałki. Uczniowie mieli za zadanie zapisać na rysunku nazwy uczuć płynących w obie strony. Prace grup należy zaprezentować całej klasie i wyrazić uznanie.

4. Prezentacja programu Zwyczajni - Niezwyczajni. Audycję klasową należy przeprowadzić zgodnie z regułami obowiązującymi w programie telewizyjnym, dlatego należy zadbać o to, żeby wszyscy uczniowie go poznali.

Najtrudniejszą rolę ma do spełnienia prowadzący program, dlatego należy powierzyć tę funkcję właściwemu uczniowi i, w miarę możliwości, pomóc w przygotowaniu tak pytań, jak i dialogów.

Można pokusić się o to, aby na zakończenie wręczyć bohaterowi symboliczny upominek i tak jak w programie zadedykować melodię. Należy również zadbać, aby uczniowie wyrazili akceptację dla bohaterów programu oraz dla kolegów brawami. Będziemy w ten sposób realizować ważne cele wychowawcze.

Maria Deptuch jest nauczycielką języka polskiego w Zespole Szkół w Zaczerniu.

Nowoczesne tendencje w dydaktyce literatury i języka polskiego, W. Pasterniak [red.], Rzeszów 1974.

H. Kurczab, Nauczanie integrujące języka polskiego w wyższych klasach szkoły podstawowej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP Rzeszów” 1975, zeszyt 9 (27), s. 136.

Program Nowa Szkoła - materiały szkoleniowe dla rad pedagogicznych. Integracja międzyprzedmiotowa, Warszawa 1999.

M. Grondas, Ujęcie holistyczne w edukacji, [w:] Program Nowa Szkoła..., s. 42.

M. Grondas, Ujęcie holistyczne..., s. 43.

D. Hejda, Koncepcja integracji nauczania w ujęciu rzeszowskich dydaktyków. Język polski w szkole dla klas IV-VI, Kielce 2001.

Ibidem, s. 9.

Ibidem, s. 11.

H. Kurczab, Nauczanie integrujące języka polskiego, [w:] F. Nowak [red.] O nową koncepcję nauczania języka polskiego, Bydgoszcz 1995.

M. Grondas, Ujęcie holistyczne..., s. 43 i 44.

H. Kurczab, Nauczanie integrujące..., s. 50 i 51.

Ibidem, s. 50.

Kwartalnik Edukacyjny 2001, nr 4

10

9

---