NAJNOWSZY ZWROT W HISTORIOGRAFII POLSKIEJ

Gruntowne przemiany:

W warunkach pogłębiającego się kryzysu panującego systemu od II poł. lat 70' wystąpiło w Polsce charakterystyczne dla podobnych kryzysowych sytuacji społeczne zjawisko odrzucania historii oficjalnej, a poszukiwania historii alternatywnej.

Alternatywną wykreowali związani z opozycją demokratyczną krajowi historycy i publicyści przy poparciu środowisk emigracyjnych. Koncentrowała się na wydarzeniach z historii Polski XX w. i jego procesach społecznych, a nie nurtach myśli ideowej i politycznej. Lansowali negatywna ocenę przemian powojennych:

• Wyeliminowanie pozytywów

• Idealizowanie polskiej przeszłości

Przeważały publikacje o charakterze popularnym i publicystycznym, ale pojawiały się też dzieła naukowe historyków naukowych:

• Kersten K., Historia polityczna Polski 1944 - 1956, Narodziny sytemu władzy, Jałta w polskiej perspektywie,

• Turlejska M., Te pokolenia żałobami czarne…, Skazani na śmierć sędziowie

• Holzer J., Solidarność. Geneza i historia

• Roszkowski W., Najnowsza historia Polski

Najważniejszym zadaniem historiografii w tym okresie było likwidowanie „białych plam”; wysunęła się tutaj sprawa Katynia, stosunki z ZSRR, obecność Polski na Liwie, Ukrainie i Białorusi.

Ważniejsza była jednak konfrontacja do której doszło na płaszczyźnie teoretycznej refleksji historycznej:

• Intelektualiści przeciwstawiali się uznawaniu systemu PRL, uważając ją za twór jałtański; podkreślali, że wszelkie teologiczne teorie biegu dziejów prowadzą do totalitarystycznych konsekwencji

• Władza - okopała się na wcześniej przyjętych pozycjach, broniąc dorobku PRL; wyrazem tego był referat na XII Zjeździe Historyków pt. Polska Ludowa - urzeczywistnienie celó społecznych i narodowych

Transformacja ustrojowa, jaka się u nas dokonała, otworzyła przed historiografią:

1. Szanse:

• Likwidację białych plam

• Możliwość uniwersalizacji horyzontu badawczego naszej historiografii

• Dowartościowania problematyki historii powszechnej

• Warsztatową modernizację - szerokie wprowadzenie do praktyki badawczej nowoczesnych metod badawczych; metod historii kwantytatywnej

2. Zagrożenia:

• Niebezpieczeństwo nowego upolitycznienia - postawiono sobie za cel stworzenie nowej tym razem demokratycznej legitymizacji obrazu historii (oficjalna)

• Brak profesjonalnej krytyki naukowej prowadzi do de profesjonalizacji polskiego dziejopisarstwa; powstając coraz to nowe twory kierowane przez partie i ruchy społeczne „nowej jedynie słusznej historii”

Najważniejszym zadaniem współczesnej historiografii jest wypracowanie nowego, oczyszczonego z mitów, całościowego obrazu dziejów Polski. Wyraża się to w tendencji, zmierzającej do odrzucenia rozumienia biegu dziejów w jakkolwiek interpretowanych kategoriach teologicznych.

str. 1

---