SAKSOFON

Budowa

Saksofony to rodzina instrumentów metalowych, sporządzanych zwykle z miedzi tombakowej, a następnie niklowanych lub srebrzonych.

Zaliczane są do instrumentów dętych drewnianych, ponieważ:

• stosują zadęcie przy użyciu pojedynczego stroika,

• dla skracania słupa powietrza dysponują otworami, klapami i dźwigniami,

• stosują jedynie oktawowe przedęcie.

Korpus

Korpus - silnie stożkowy. W mniejszych wielkościach (sopranino, sopran) kształt instrumentu jest prosty. W średnich wielkościach (alt, tenor) ustnik osadzony jest
na kolankowym łączniku, a część końcowa korpusu i czara dźwiękowa zawinięte są ku górze. W wielkościach największych (baryton, bas, kontrabas) są dodatkowe zwoje w części przyustnikowej.

Ustnik

Ustnik zbudowany jest podobnie jak w klarnecie, nieco inny ma przekrój dzioba
wraz z konicznym profilem korpusu saksofony zachowują się jak piszczałki otwarte.

Łącznik

Łącznik może mieć różne formy - zależnie od wielkości instrumentu.
Na nim występuje jeden otwór i odpowiadająca mu klapa.

Mechanizm

Niemal cały mechanizm dźwigniowo-klapowy umieszczony jest na środkowej, prostej części korpusu. Tylko kilka otworów mieści się na zgiętej części instrumentu.

Średnica otworów i klap zwiększa się znacznie w kierunku czary dźwiękowej. Największe klapy mają średnicę do 10 cm.

Skala, strój, pisownia

• pusty dźwięk - cis² (w pisowni)

• klapy - obsługiwane kolejno przez 2, 3, 4 palec lewej oraz 2,3, 4, 5 palec prawej ręki - dają gamę diatoniczną C-dur (h¹ i w dół - c¹)

• do wydobycia brakujących dźwięków chromatycznych służą dodatkowe klapy, obsługiwane przez małe i wskazujące palce obu rąk

• inne klapy - mały palec lewej ręki h, b

• powyżej cis² (bez przedęcia) - dodatkowo klapami 2-4 półtonów

• d² - f² - saksofon sopranowy i altowy, pozostałe - d² i es²

• przedęcie oktawowe - rozszerzenie skali w górę przez użycie klapy oktawowej (nowoczesne mają drugą klapę oktawową dla dźwięków powyżej a2); obsługa przez kciuk lewej ręki

• dźwięki c² - es³ (f³)

• łączna skala: w pisowni b-es³ (f³)

• saksofony budowane są w 7 wielkościach:

• mały saksofon sopranowy (sopranino Es)

• sopranowy B

• altowy Es

• tenorowy B

• barytonowy Es

• basowy B

• kontrabasowy Es

• saksofony w strojach C i F

• barwa na ogół wyrównana - metaliczna (z przybrzękiem) i nosowa

• wielkie możliwości dynamiczne

• notacja w kluczu wiolinowym

Technika gry

• łatwość zadęcia, wygodny oddech możliwe śpiewne wykonanie w legato nawet długich fraz i zwykłego staccata

• technika fletowa podwójnego i potrójnego zadęcia

• specyficzna saksofonowa technika ostrego staccata zwanego slap-tongue, przypominającego brzmieniowo efekt pizzicato na instrumencie smyczkowym (oznaczenie: ^)

• wibracja dźwięku uzyskiwana przez drgania dolnej wargi

• typowe dla saksofonu glissando, przypominające śmiech, wykonywane jest wargami albo przez stopniowe otwieranie klap

• prosta aplikatura łatwość wykonywania wszelkich biegników i pasaży

• układ klap dodatkowych wykonanie niemal wszystkich trybów i tremoland

Tárogató, sarusofon

Tárogató - ludowy węgierski instrument, drewniany odpowiednik saksofonu sopranowego. Ma ustnik klarnetowy, drewniany stożkowy korpus, uproszczoną mechanikę obojową. Brzmienie pośrednie pomiędzy barwą klarnetu i saksofonu.

Sarusofon - pokrewny saksofonowi, lecz zaopatrzony w obojowe lub fagotowe podwójne stroiki. Skala obejmuje b - es³. Aplikatura obojowo-fagotowa. Strój - saksofonowy na przemian Es i B.

---