PRACA Z DZIEĆMI AGRESYWNYMI I NADPOBUDLIWYMI
ĆWICZENIA Z RELAKSACJI, MUZYKOTERAPII I ARETERAPII
Dziecko z zaburzonym zachowaniem, jakim jest z pewnością agresja i nadpobudliwość psychoruchowa wymagają specjalnego podejścia psychologicznego, pedagogicznego i terapeutycznego. W pracy z takimi dziećmi w warunkach przedszkolnych wykorzystuję elementy relaksu, muzyki i plastyki.
W powiedzeniu, że SEN JEST NAJLEPSZYM LEKARSTWEM kryje się ludowa prawda dotycząca sposobów odzyskiwania siły fizycznej i psychicznej. Odpoczynek jakim jest zapomnienie lub oddalenie myśli niemiłych, pozbycie się czynnej świadomości istnienia sytuacji stresujących powoduje przyrost nowych sił, pomysłów rozwiązania problemów oraz poprawia humor. Stąd też wydaje się być uzasadnionym prowadzenie zajęć relaksacyjnych dla dzieci potrzebujących: agresywnych-gdyż mają w sobie negatywne emocje, nadpobudliwych- ze względu na nadmiar niewykorzystywanej aktywności, zajęć które nauczą jak rozpoznać, opanować i radzić sobie z zachowaniem niepożądanym.
Od zarania dziejów ludziom towarzyszy muzyka: śpiewy rytualne mające odstraszyć złe moce lub uzdrowić chorego, śpiewanie w kościele podkreślające uroczysty charakter mszy, na imprezach rodzinnych służące wspólnej zabawie, czy nawet nucenie przy porannej toalecie. Słuchanie muzyki, granie na instrumencie, śpiewanie piosenek daje człowiekowi radość, powoduje jego samospełnienie, jest również często nieuświadomionym sposobem zrelaksowania się. Celowe wykorzystanie zajęć muzykoterapeutycznych w pracy z dziećmi daje poczucie zorganizowanej zabawy i staje się środkiem wyrażania swoich emocji.
Sztuka plastyczna tak jak muzyka jest bliska człowiekowi od początków istnienia ludzkości: nawet umiejętność szycia ze skór czy futer prostych, pierwotnych ubrań była formą sztuki, a ozdabianie ciała przez koraliki, kościane guziki, ładne kamienie, muszle było sposobem dbania o estetykę wyglądu. Ludzie lubią otaczać się pięknymi przedmiotami, nawet nie tworząc ich własnymi rękoma starają się przebywać w środowisku uporządkowanym, które koi zmysł wzroku. Działanie plastyczne, aktywne tworzenie sztuki staje się sposobem własnej ekspresji, oddaniem swoich myśli, upodobań, emocji płynących z zewnątrz.
Nauczyciel wykorzystując metody relaksu oddziałuje terapeutycznie na dziecko, daje jemu możliwość pełnego wyrażania się, a takie odkrycie się wychowanka może być metodą na poznawanie go dogłębniej, bez nachalnej ingerencji w jego Ja.
Dziecku agresywnemu
proponuję plastelinę, ekolinę- może wtedy wyżyć się na materiale plastycznym nie robiąc nikomu krzywdy, a także wszystkie techniki rysowania i naklejania w towarzyszeniu muzyki relaksacyjnej. Każde złe niepożądane zachowanie jest wtedy karane- dziecko nie może uczestniczyć w dalszych zajęciach, może jedynie obserwować poczynania innych dzieci, terapeuty; z czasem daje się małemu złośnikowi szansę powrotu do zajęć ze zwróceniem uwagi na zachowanie i ewentualne konsekwencje. Dzieci z reguły nie lubią obserwować czynności innych, chcą pomagać, aktywnie uczestniczyć, chcą być w grupie, czują się odepchnięte, gdy nie robią tego co inni, więc wykonywanie pracy plastycznej może stanowić dla nich silny bodziec wpływający na poprawę zachowania , atrakcję , do której będą chciały wrócić.
Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo
mogą uczyć się precyzji i cierpliwości przy wykonywaniu na przemian - raz pracy skomplikowanej i długotrwałej , a raz prostej i szybko przynoszącej efekty ; z czasem przeważają prace wymagające koncentracji. Dajemy odczuć, że rzeczy nie dzieją się na zawołanie, że potrzebują czasu. Możemy wykorzystać wzory do kontynuowania rozpoczętego wzoru, ćwiczenia grafomotoryczne , możemy łączyć zajęcia z muzykoterapią.
Propozycja zajęć terapeutycznych
dla dzieci nadpobudliwych i agresywnych
Scenariusz zajęć łączonych z muzykoterapii i arteterapii
Opracowanie: Agnieszka Składanowska
Cele:
-dziecko rozpoznaje i nazywa swoje uczucia
-stara się naśladować ruchem i dźwiękiem wybrane zwierzę
-potrafi zrelaksować się słuchając muzyki i poruszać się do niej
-potrafi wykonać pracę plastyczną wykorzystując zdobyte wiadomości
metody:
-odreagowująco-wyobrażeniowa , komunikatywna , kreatywna , relaksacyjna
formy : grupowa-dyrektywna , percepcyjna
organizacja: do 5 osób
utwory muzyczne:
1-Kulpowicz -World symphony-chapter I
2-Saint-Saens- Karnawał zwierząt
3-Kowalski-Dźwięki natury -Powroty I
4-Pałczyński-Głosy ptaków
PRZEBIEG:
1.Omówienie dzisiejszego samopoczucia- wypowiedzi spontaniczne dziecka
2.Słuchanie muzyki o ciemnym zabarwieniu uczuciowym -Kulpowicz
-dziecko wybiera swobodną pozycję ciała , zamyka oczy
3.Omówienie wrażeń
czy się podobało , co się nie podobało
co czułeś , jak się czułeś słuchając tej muzyki
nawiązanie do różnych przeżyć , zachowań pozytywnych i negatywnych
4.Pokazywanie ruchem muzyki
-dziecko pokazuje swoje emocje związane z wysłuchanym utworem , ma możliwość pozbycia się negatywnych wrażeń- ,, wyżycie się”
5.Rozmowa wychowawcza na temat zwierząt budzących strach , respekt i odnoszenie się do rzeczywistości
-jakie zwierzęta mogą być groźne ,
-czy chciałbyś być złym zwierzęciem ,
-czy chciałbyś , aby wszyscy się ciebie bali
-jak myślisz , czy wtedy miałbyś przyjaciół
-jakie dzieci są lubiane przez innych
-kto może mieć dobrych kolegów
6.Słuchanie i naśladowanie ruchem oraz dźwiękiem zwierząt - wg Saint-Saens,, Karnawał zwierząt”
-dziecko porusza się do słyszanej muzyki
-nauczycielka nazywa kolejne utwory sugerując wybrane zwierzę
7.Indywidualne tworzenie ruchu i odgłosu lwa
-każde dziecko kolejno pokazuje zachowanie się lwa
8.Rozmowa wychowawcza na temat lwa- jego trybu życia , wyglądu.
9.Słuchanie śpiewu ptaków -nagranie Pałczyńskiego
-dziecko przejmuje rolę leniwego lwa i w leżeniu w wygodnej dla siebie pozycji słucha śpiewu ptaków - relaksuje się
10.Wykonywanie pracy plastycznej ,, Lew,,
-dziecko wypełnia wyznaczoną płaszczyznę- grzywę lwa , naklejając na nią małe kawałki wełny i koloruje kredkami pozostałą część rysunku
11.Taniec dowolny do muzyki relaksacyjnej -Dźwięki natury
-dziecko porusza się dowolnie do płynnej spokojnej muzyki
12.Kolorowanie mandali do muzyki ,,Dźwięki natury ,,
-dziecko wypełnia abstrakcyjny rysunek kołowy wg swojego pomysłu
13.Oglądanie swoich prac.
Ćwiczenia relaksacyjne- masaże ciała
,, Taniec mięśni,, wg A. Składanowskiej
- masaż własnego ciała do muzyki do wesołej, skocznej melodii
służy umiejętności poznawania własnego ciała, dobierania
odpowiedniego nacisku do wykonywanego sposobu masowania- dziecko poznaje na własnej skórze siłę swoich rąk, metodę uciskania mięśni , ma charakter zabawy- dziecko relaksuje się wykonując polecenia ruchowe razem z innymi a poruszanie się do melodii daje efekt rozluźnienia
- dobry dla dzieci nadpobudliwych, agresywnych oraz zahamowanych
Przebieg:
siadamy w rozsypce lub kole, tak aby każde dziecko miało swobodną
przestrzeń i widziało prowadzącego , terapeuta ćwiczy razem z
dziećmi, cały czas mówiąc do dzieci - chodzi o koncentrację na
wykonywaniu masażu
każdy wykonuje masaż swojego ciała: nóg, rąk, tułowia odpowiednio dobierając tonus mięśniowy, tak , aby nie sprawić sobie bólu, obejmując kończyny chwytem zamkniętym
masujemy mięśnie uciskając je po 5 razy po 1 sekundzie, nie przytrzymujemy mięśnia
kolejność masażu:
a)uda w siadzie skrzyżnym, w siadzie prostym, w siadzie skulnym- ugiętymi w kolanach nogami,
b) łydki , w siadzie prostym, w siadzie skulnym
- c)przedramię,
d)ramię,
e)w leżeniu tyłem brzuch,
f)klatkę piersiową,
g)pośladki w leżeniu przodem,
- h)mięśnie karku,
i)mięśnie szyi poprzez przyciskanie palców
j) stopy
Prowadzący wyznacza tempo i kolejność wykonywania masażu:
siadamy skrzyżnie, kładziemy ręce na kolana
nasze rączki zaczynają tańczyć do muzyki, ugniatamy swoje uda: prawą dłonią prawe udo, lewą dłonią, lewe udo, i na krzyż prawą dłonią lewe udo, lewą dłonią prawe udo
masujemy swoje kolanka, przytulamy się do nich- pochylamy w prawą stronę, w lewą stronę,
prostujemy nóżki, masujemy udka, chwalimy je za to ,że nam się tak dobrze chodzi
zginamy kolana, przytulamy się do nich i masujemy udka równocześnie od dołu, sprawdzamy czy całe udka są pomasowane
masujemy łydki - jw.
nóżki już pomasowane odpoczywają , rączki strzepują zmęczenie
odpoczywamy - siad prosty odparty, nogami kiwamy na boki
masujemy ręce, najpierw bicepsy raz prawą ręką, raz lewą, a teraz równocześnie
masujemy przedramię- jw.
kładziemy się tyłem na plecy, czas wymasować brzuszek, żeby miał miejsce na pyszny obiadek, masujemy lekko go szczypiąc, rysujemy dłonią kółeczka
czas pomasować delikatnie klatkę piersiową, by nam się dobrze oddychało
odwracamy się na plecy, rączki do tyłu i masujemy swoją pupcię, bo ona się już długo nasiedziała
odpoczywamy- ruszamy pupcią , jak pieski ogonkiem, rączki leżą od brodą
wstajemy, siadamy sobie wygodnie- jak chce dziecko
masujemy swój kark po bokach
a teraz lekko masujemy szyję, tak jakbyśmy grali na pianinie
przyciągamy do siebie nogi, łapiemy ze stopy, im też należy się masaż za to, że takie małe stópki przez cały dzień noszą takie duże ciałko
wstajemy i tańczymy sobie do muzyki, tak jak chcemy.
masaż współodpowiedzialności wg A. Składanowskiej
przeznaczony dla dzieci agresywnych i nadpobudliwych
wprowadzamy dopiero po nauce masażu ,, Taniec mięśni”
dzieci siadają w kółku, masaż wykonuje każde dziecko swojemu koledze, jest jednocześnie osobą masowaną i masującą,
nie wolno umieszczać obok siebie dziecka agresywnego i jego ofiary albo dziecka zahamowanego, dobieramy grupę jednolitą
masaż polega na wykonywaniu delikatnych ruchów palcami-jak gra na pianinie albo dłońmi- rysowanie kółek,
można włączyć spokojną muzykę, bardzo wolną, najlepiej poważną, w którym rolę dominującą przejmuje fortepian, pianino, skrzypce
przy grupie zaawansowanej i koordynującej swoje ruchy i zachowanie umożliwiamy ruchy lekkiego ugniatania mięśni
celem jest wyuczenie dziecka ruchów delikatnych, pozbawionych siły, interesuje nas sposób w jaki dziecko agresywne masuje drugą osobę a nie sam masowany
masażysta odpowiada za doznania drugiej osoby, musi kontrolować siłę swojego dotyku, a jednocześnie porównuje swoje doznania będąc masowanym
chwalimy masażystę za prawidłowo wykonany masaż, za próbę agresywnego masowania, niepoważne zachowanie lub ruchy niedozwolone - wykluczamy dziecko z zabawy
podkreślamy rolę osoby masującej, wyzwalamy w niej poczucie wykonywania bardzo ważnego zadania
etapy masażu:
* plecy - w siadzie skrzyżnym, dzieci w okręgu, każde masuje i jest masowane
* ręce - jw.
* kark - jw.
* brzuch- dobieramy się parami, jedno dziecko masuje, drugie jest masowane- leży na plecach, potem zamiana ról
* nogi - w leżeniu na plecach, na brzuchu, jw.
* pośladki - leżymy na brzuchu, z zamianą ról
po każdym etapie pytamy dzieci czy było im miło, czy masujący dobrze pomasował, czy masażysta się zmęczył
na zakończenie dziękujemy sobie za masaż, przytulając, lekko klepiąc po plecach kolegę.
Agnieszka Składanowska- PRACA Z DZIECKIEM TRUDNYM
1