PRAWO KARNE
Egzamin pisemny 3 opisowe np:
- pojęcie winy
- przestępstwo -def.
- niepoczytalność
- formy popełniania przestępstw
- rodzaje przestępstw
- nieletni, małoletni, młodociani,
- obrona konieczna a stan wyższej konieczności
- zasada subsydialności
- tryby ścigania
WYKŁAD I
Książka - Lech Gardocki nie starsza niż 1999r. do 200 str.
W każdym systemie prawnym podstawą jest triada prawa : prawo cywilne, prawo karne, prawo adm.
Od 1.09.1998r. zliwkidowano karę śmierci. Wczesniej istnialo moratorium, orzekano karę śmierci ale jej nie stosowano.
System prawny
Prawo cywilne Prawo administracyjne Prawo karne
PKM PKP PKW
Prawo karne - gałąź prawa, która ma spełniać funkcję represyjną wobec przestępstwa. W każdym systemie prawnym musi działać prawo karne. Obywatele muszą wiedzieć czy działają zgodnie z prawem.
Pojęcie prawa karnego - jedna z dziedzin prawa, która swoje regulacje prawne skupia wokół zachowań ludzkich, które stanowią czyny zabronione, przestępstwa.
Prawne regulacje:
- prawo cywilne - każdy stosunek prawa na równorzędności stron, podmiotów
- prawo amin. - nie ma równorzędności podmiotów, organ adm. działa władczo
- prawo karne - władczość działań ze strony organów ścigania
Źródła pr. karnego:
Konstytucja RP - prawo do obrony, zasada instytucyjności, zatrzymanie osoby
Kodeksy - kodeks karny z 06.04.1997 r.z mocą obowiązująca od 01.09.1998 r. Bardzo długi okres vacatio legis, ponieważ sądy nie były przygotowane na dostosowanie się., k.p.k., k.k.w,
Inne ustawy: Ustawa o świadku koronnym, Ustawa o postępowaniu w sprawie nieletnich inne ustawy, które zawierają w końcowej części przepisy karne.
Prawo karne dzielimy na:
Materialne k.k. źródło, określa zasady odpowiedzialności karnej wskazując kto może ponieść odpowiedzialność karną (kto, od jakiego wieku), co jest przestępstwem (katalog kar.) zasady wymierzania kar , poszczególne typy przestępstw, rodzaje: rozbój, podrab. dokum . itp.
Procesowe - k.p.k. określa model postep. procesu karnego w ramach którego nastapi ustalenie odpowiedzialności karnej sprawcy (sąd uznaje za winnego lub niewinnego).
Prawa i obowiązki uczestników postępowania.
Wykonawcze - k.k.w. - źródło, zajmuje się wykonywaniem kar czy środków karnych, które zostały orzeczone w stosunku do sprawcy postępowania i wykonywanie tych kar
Kodeks karny obejmuje zagadnienia związane z popełnianiem przestępstw. Dzieli się na dwie części:
I. Część ogólna zawiera zasady odpowiedzialności karnej ( kto może odpowiedzialność ponieść)
II. Część szczególna zawiera poszczególne typy przestępstw za które grozi odpowiedzialność karna (Od Art. 117 Kodeksu Karnego wylicza przestępstwa za które grozi kara)
Kodeks karny ustawa w ramach prawa karnego
Przepisy prawa karnego istnieją w innych ustawach np. prawo karno- skarbowe, przepisy karne w ustawie o ochronie środowiska.
Wykroczenie - definicja jak przestępstwo, różni się rodzajem kar stosowanych wg. kodeksu wykroczeń , zbudowany podobnie jak k.k. - część ogólna i cz. szczególna.
Aby rozróżnić należy znaleźć opis czynu, czy jest zawarty w k.k. lub w kodeksie wykroczeń, np. kradzież - def.: przywłaszczenie cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia. Odróżnia od k.k. od k.w. wysokość wartości rzeczy ,w k.k. powyżej 250 zł a w k.w. do 250 zł i będzie wykroczeniem. Np. przeklejenie metki z ceną w sklepie jest kwalifikowane jako oszustwo (nie przestępstwo i nie wykroczenie).
Zachowanie - to zew. akt woli człowieka , może przybrać postać aktywną, czyli działanie (np. podrabianie dokumentu) lub postać bierną - pasywną, czyli zaniechanie (gdy sprawca ma obowiązek działania, ale nie działa np. dróżnik który opuszcza szlaban)
Przestępstwo jest czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązująca w chwili jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.
CZYN- zachowanie - człowiek może nim kierować :
- działanie
- zaniechanie
Przestępstwem jest czyn człowieka i przejaw jego woli, tylko przejaw jego aktywności w chwili jego popełnienia stanowi czyn będący przestępstwem.
Odruch nie jest przejawem woli i nie jest to zachowanie i nie podlega odpowiedzialności karnej. Odpowiedzialności na podstawie k.k. ponosi człowiek, który ukończył 17 rok życia.
Wyjątkiem od tej zasady jest, że za pewne przestępstwa odpowiedzialności karnej poniesie osoba, która ukończyła 15 lat - art. 10 k.k. (10 wyliczonych przestępstw). Kodeks kar. dot. osób od 15 roku życia.
- nieletni - osoba, która ukończyła 13 rok życia a nie ukończyła 17 lat -dot. ustawa o postępowaniu z nieletnimi za czyny karalne, przestępstwo zwykłe lub skarbowe np. poprawczak, dobór kuratora , nie stosuje się kar tylko środki
- małoletni - osoba, która nie ukończyła 18 roku życia np. przestępstwem jest rozpijanie małoletniego
- młodocianym - art. 10 & 10 kk - osoba, która w chwili popełnienia czynu ukończyła 21 lat i w czasie orzekania w I instancji nie ukończyła 24 lat.
Odpowiedzialności karnej podlegają tylko zachowa. człowieka, nie zwierząt i rzeczy.
Zabroniony pod groźbą kary- zakazany - zakaz, który wskazuje, że dane zachowanie jest zakazane
Paremie (łac. ) : Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy
- nullum crimen sine lege scripta - prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie
- nullum crimen sine lege certa - przepisy karne muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny
Nulla poena sine lege - nie ma kary bez ustawy
Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz, ważna data od której przepis zacznie obowiązywać
np. w starym kodeksie kradzież karty bankomatowej nie można było zakwalifikować jako kradzież (art. 278 dopiero w nowym kodeksie wprowadzono dod. )
Przez ustawę
Przestępstwo i kara musi być wyrażone w ustawie ( np. nie może to być rozporządzenie)
Obowiązujący w chwili jego popełnienia - w dacie popełnienia dany czyn był przestępstwem w ustawie. Data- kiedy przepis zacznie obowiązywać.
Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz.
Dwa razy prawo karne w Polsce zadziałało wstecz:
przed końcem wojny w 1944 r. wydano dekret o kolaboracji z okupantem gdzie akt prawny wydany w 1944 r. obowiązywał od 1939 r.
dot. roku 1981 - stan wojenny - 13.12.81 r. wprowadzono stan wojenny a dekret został opublikowany po kilku dniach.
Analogia w prawie - sposób uzupełniania luk w prawie. na podstawie podobieństwa podciągać podobne przypadki nie unormowane w prawie. Analogia zakazana w kodeksie karnym materialnym. Można stosować w kodeksie cywilnym.
Musi być wskazany czyn - np. sędzia sportowy nie był funkcjonariuszem publicznym a dostał łapówkę, nie podlegał pod analogię bo nie był funkcjonariuszem publicznym, obecnie znoweliz. k.k. art. 296a.
Bezprawny - niezgodny z prawem
Zawiniony - wina - element podmiotowy przestępstwa związany ze świadomością sprawcy.
społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy - materialny element przestępstwa, wpływy przestępstwa jego oddziaływanie na społeczeństwo
Istota winy - osobista zarzucalność popełnionego czynu
RÓŻNE TEORIE WINY
- teoria normatywna - opierała się o obiektywną możliwość postawienia sprawy zarzutu niewłaściwego działania. Jeśli jest taki zarzut to sprawca jest winny. Na winę patrzymy z boku, obiektywnie oceniamy post. sprawcy
- teoria psychologiczna - ma charakter subiektywny - główny nacisk kładą na ustalenie treści stosunku psychicznego sprawcy do własnego czynu. Jakie było nastawienie sprawcy do tego co robi. Wina jest określona w ustawie stosunkiem psychicznym sprawcy do czynu zabronionego.
WINA (rysunek)
Umyślna Nieumyślna
Zamiar bezpośredni Zamiar ewentualny Lekkomyślność Niedbalstwo
DWIE POSTAWCIE WINY:
umyślna - (dolus) sprawca miał zamiar popełnić przestępstwo
nieumyślna (nieumyślne działanie) - niezachowanie ostrożności wymagane wdanych okolicznościach
Ad.1. Umyślna wina - (dolus-zamiar) 2 rodzaje:
1. zamiar bezpośredni (directus - chcenie) - sprawca chce popełnić przestępstwo (czyn zabroniony ), dąży do jego popełnienia
2. zamiar ewentualny (eventualis-godzenie się) - sprawca nie chce popełnić przestępstwa ale przewiduje możliwość jego popełnienia, godzi się z tym
Różnica między zamiarami - element woli i element świadomości
Ad. 2. Nieumyślna wina - sprawca nie chce popełnić przestępstwa (przesłanka- narusz. zasady ostrożności) np. broń w nie zamkniętej szafie odnajduje dziecko, powoduje strzał i rani w nogę, wyrzucając przez okno ciężki przedmiot powoduje śmierć przechodnia
lekkomyślność - zachodzi wówczas gdy sprawca nie chce popełnić przestępstwa, ale przewiduje możliwość jego popełnienia ale bezpodstawnie przypuszcza, że tego uniknie
niedbalstwo - zachodzi wówczas gdy sprawca nie chce popełnić przestępstwa, ale w odróżnieniu od lekkomyślności sprawca nie przewiduje możliwości jego popełnienia choć może i powinien taka możliwość przewidzieć
Winę wyłącza:
- błąd, wiek (dzieci), stan psychiczny
ZBRODNIA - jako przestępstwo może być popełniona tylko z winy umyślnej ( pozbawienie wolności na czas nie krótszy niż 3 lata)
WYSTĘPEK - czyn zabroniony zagrożony karą - grzywna powyżej 30 stawek dziennych, kara ograniczenia wolności, pozbawienie wolności przekraczająca 1 m-c, może wystąpić z winy umyślnej lub nieumyślnej
WINA MIESZANA (kombinowana) to taka kiedy sprawca zmierza do popełnienia jakiegoś przestępstwa, czyli działa umyślnie, przy czym skutek jaki to przestępstwo wywołuje jest już objęty wina nieumyślną, np. pobicie z skutkiem śmiertelnym (dot. przestępstw umyślnych kwalifikowanych przez określone następstwo Art.115 & 2 k.k.)
KLASYFIKACJA PRZESTĘPSTW
1.wg. wagi czynu:
- zbrodnia - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności , nie krótsza niż 3 lata lub
surowsza ( 25 lat lub dożywocie)
- występek - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności, przekraczająca 1 m-c lub kara grzywny przekraczająca 30 stawek dziennych
Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie np. zabójstwo a występek także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi np. wypadek drogowy.
tryby ścigania:
2.przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego (z urzędu, publiczno skargowe)
to te przestępstwa, które państwo ściga niezależnie od woli pokrzywdzonego, co
oznacza, że pokrzywdzony nie ma wpływu na bieg postępowania.
Wyjątki: przestępstwa ścigane na wniosek- to te, które są ścigane z urzędu natomiast w stosunku do nich ustawa uzależniła wszczęcie i prowadzenie postep. od woli pokrzywdzonego, np. gwałt, przestępstwo na szkodę osoby najbliższej.
3. przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego (prywatno-skargowe)- zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej
4. wg. formy winy - umyślne
- nieumyślne, ustawa wyraźnie zaznacza nieumyślność
Odrębne kategorie
- przestępstwa trwałe - to takie, w których stan przestępcy występuje w rozciągniętym dłuższym okresie czasu, np. niealimentacja. Okres przedawnienia jest liczony od ostatniego czasu, kiedy stan przestępcy przestał istnieć
- przestępstwa ciągłe - to takie, których istota jest podejmowanie kilku czynów zabronionych w krótkich odstępach czasu w realizacji z góry powziętego zamiaru
IMMUNITETY
Immunitet materialny - polega na stałym uchyleniu karalności czynu wypełniającego znamiona przestępstwa. Ma charakter trwały tzn. karalność czynu nie może być przywrócona. Immunitet materialny przewidziany jest w Art. 8 ust. 2 ustawy o adwokaturze. Zgodnie z nim nadużycie przez adwokata przy wykonywaniu zawodu wolności słowa i pisma stanowiące ściąganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka biegłego lub tłumacza polega ściąganiu tylko w drodze dyscyplinarnej.
Materialny immunitet parlamentarny przewidziany w Art. 105 ust. 1 Konstytucji RP. Według tego przepisu poseł ( senator) nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działalność w zakresie wykonania mandatu ani w czasie trwania mandatu ani po jego wygaśnięciu chyba że narusza prawa osób trzecich.
Immunitet formalny - oznacza czasowe wyłączenie możliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego. Immunitet formalny przestaje chronić posiadającą go osobę gdy zostanie uchylony przez odpowiedni organ lub gdy osoba ta przestaje pełnić określoną funkcję. Dotyczą one Prezydenta RP, posłów i senatorów, Rzecznika Praw Obywatelskich, sędziów, prokuratorów i pracowników NIK.
Prezydent za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed Trybunałem Stanu.
Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być pozbawiony wolności ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu. ( Art. 211 Konstytucji)
Immunitet sędziowski obejmuje sędziów sądów powszechnych, sędziów SN i NSA, sędziów Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Sędzia nie może być bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być też zatrzymany ani aresztowany.
Formalny - Immunitet dyplomatyczny i konsularny ich zakres określają Art. 578 i 584 KPK oraz umowy i powszednie uznane zwyczaje międzynarodowe.
FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTW
Przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony, i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.
Przestępstwo można popełnić w formach:
Zjawiskowych - nie chodzi o cykl myśli przestępcy lecz formy współuczestnictwa w przestępstwie:
- sprawstwo - sprawca ten kto realizuje znamiona przestępstwa
- współsprawstwo - wspólny zamiar popełnienia przestępstwa
- sprawstwo kierownicze - kart. 18 k.k. - kierowanie polega na faktycznej możliwości kierowania aktem przestępczym
- sprawstwo polecające - art. 18 kk
- podżegacz- osoba nakłaniająca do popełnienia przestępstwa, wina umyślna jest zamiar
- pomocnik - art. 18 & 3 kk
Stadialnych (zamiar popełnienia przestępstwa) - realizowanie myśli zamiaru popełnienia przestępstwa potem przygotowanie, popełnienie przest., usiłowanie popeł. przest., ostatecznie myśl przestępna będzie realizowana dokonując przestępstwo.
- zamiar popełnienia przest. nie jest formą stadialną , nie jest karalne (czyn jest karalny) np. myśl wywieszenia flagi faszystowskiej nie jest karalny , dopiero wywieszenie tej flagi jest karalne za propagowanie faszyzmu.
- przygotowanie - art. 16 k.k. , np. wejście w porozumienie z inna osobą )nie musi ona współtowarzyszyć w przestępstwie aby pomagała (mogła np. udzielić inf. o godz. powrotu do domu, Art. 148, 118,310 - co jest karalne tylko za przygotowanie, art. 17 - gdy sprawca odstepuje od przygotowania wtedy sprawca nie podlega karze, ale odpow. karnej i na podst. art. 17 Sąd odstąpi od wymierzenia kary) .lub też przysposobienie środków, przygotowanie planu działania. Jest ono karalne tylko i wyłącznie wtedy, gdy ustawa tak przewiduje, np. przestępstwa przeciwko państwowości, przestępstwa fałszerstwa banknotów . Formy przygotowania wg. kodeksu : zbieranie informacji ; przygotowanie.
kara od 3 m-cy do 5 lat
- usiłowanie - art. 13 k.k. „Odpowiada za usiłowanie ten kto w zamiarze bezpośrednim zmierza do jego dokonania, które to dokonanie nie nastąpiło”- istotą jest rozpoczęcie realizowania zamiaru przestępstwa:
Usiłowanie nieudolne art. 13 & 2 - sprawca usiłuje dokonać przestępstwa, ale nie zdaje sobie sprawy, że dokonanie czynu zabronionego uwagi na brak przedmiotu lub który nie nadaje się do popełnienia przestępstwa lub z uwagi na użycie niewłaściwych środków do jego popełnienia np. próba zastrzelenia z odległości 500 a użycie broni o zasięgu 100 m, dosypanie białego proszku zamiast trucizny.
Art. 14 Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpić od jej wymierzenia.` np. sprawca który działał z zamiarem dokonania czynu np. gdy odratowano otruta osobę
Usiłowanie udolne
- dokonanie - jest wtedy, gdy wszystkie znamiona przestępstwa zostały zrealizowane przez
sprawcę
CZYNNY ŻAL - art. 15 kk - nie podlega karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpił, np. usiłowanie zgwałcenia lecz nie może i ucieka z miejsca zdarzenia, zgłasza ona na policję i ma naskórek za paznokciami, policja go łapie, jeżeli powie że nie chciał to można zastosować odstąpienie
DOKONANIE PRZESTĘPSTWA - zachodzi wówczas gdy zrealizowane są wszystkie znamiona przestępstwa np. kto zabiera w celu przewłaszczenia rzeczy ruchomej (jest dokonanie). Jeżeli przyjmiemy, że skutek nastąpił i brak czynnego żalu to sprawca odpowiada.
Ad. 1 .ZJAWISKOWE FORMY - nie chodzi o cykl myśli przestępcy lecz formy współuczestnictwa w przestępstwie:
- sprawstwo - sprawca ten kto realizuje znamiona przestępstwa
- współsprawstwo - wspólny zamiar popełnienia przestępstwa
- sprawstwo kierownicze - kart. 18 k.k. - kierowanie polega na faktycznej możliwości kierowania aktem przestępczym
- sprawstwo polecające - art. 18 kk
- podżegacz- osoba nakłaniająca do popełnienia przestępstwa, wina umyślna jest zamiar
- pomocnik - art. 18 & 3 kk
formy zjawiskowe związane z współdziałaniem popełnienia przestępstwa charakterystyczne jest że podlega one na współdziałaniu dwóch lub więcej osób
-sprawstwo Art. 18 § 1 KK odpowiada za nie ten kto wykonuje czyn zabroniony sam - indywidualnie. Oznacza to z jednej strony osobiste ( nie przez inną osobę) wypełnienie znamion, z drugiej strony określa się przez to sformułowanie że chodzi o działanie pojedynczej osoby
- współsprawstwo - polega na wykonaniu przestępstwa wspólnie i w porozumieniu z inną osobą. Oznacza to że działania dwóch lub więcej osób objęte są ich porozumieniem i są pewnym działaniem wspólnym składają się na pewną całość wypełniającą znamiona określonego przestępstwa. Aby wspólnie objąć zamiarem popełnienie przestępstwa np. nie wszyscy muszą wykonywać te same czynności - jeden przecina kratę, drugi wynosi towar inny czeka w samochodzie - jest to działanie wspólne i w porozumieniu. Wazne ustalenie działania wspólnego czy wszyscy wiedza że idą na włamanie.
- sprawstwo kierownicze Art. 18 & 1 -jego istotą jest pewne podporządkowanie wykonawców sprawcy kierowniczemu które może wprawdzie wynikać z formalnego podporządkowania ale może też łączyć się po prostu z uznaniem autorytetu osoby kierującej lub jej przewagi intelektualnej albo też faktycznej władzy w ramach organizacji przestępczej. Kto wykonuje czyn zabroniony musi być uzależniony od sprawcy kierowniczego np. szefowie grup przestępczych wobec swoich żołnierzy są kierującymi.
- sprawstwo polecające art. 18 & 1 - ten kto wykorzystuje uzależnienie od siebie innej osoby i poleca jej wykonanie czynu zabronionego. Ma charakter :
- prawny - zależność służbowa w zakładzie pracy lub wynikające z podporządkowania w wojsku
- faktyczne np. uzależnienie narkomana od osoby dysponującej narkotykami
- sprawstwo pośrednicze polegające na popełnieniu przestępstwa za pośrednictwem innej osoby.
-podżeganie - Art. 18 § 2 odpowiada za podżeganie ten kto nakłaniania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego. Zamiar bezpośredni - podżegacz musi chcieć nakłonić podżeganego i chcieć by popełnił on czyn zabroniony
-pomocnictwo Art. 18 § 3 polega na ułatwieniu innej osobie popełnienia czynu zabronionego przez dostarczenie jej narzędzi, środka przewozu udzielenie rady lub informacji. Ogólnie dzielimy pomocnictwo na:
- fizyczny np. dostarczenie narzędzi
- psychiczne - (np. udzielenie rady)
Prowokator (odmiana podżegacza) czyli osoba która nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego „wydania „ go organom ścigania (donos)
Prowokacja której istotą jest zastawienie swojego rodzaju pułapki na osobę podżeganą nie zasługuje zadaniem ustawodawcy na dobrodziejstwo czynnego żalu jako działanie jaskrawo niemoralne.
Art. 24 Prowokacja - Odpowiada jak za podżeganie kto w celu skierowania przeciwko innej osobie postępowania karnego nakłania ją do popełnienia czynu zabronionego w tym wypadku nie stosuje się Art. 22 i 23
Art. 20 Nieakcesoryjność odpowiedzialności „ Każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających”
Art. 22 Akcesoryjność odpowiedzialności
”1. Jeżeli czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać podmiot określony w Art. 18 § 2 i 3 odpowiada jak za usiłowanie
2. Jeżeli czynu zabronionego nie usiłowano dokonać sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia”
Czynny żal Art. 15 § 1 KK nie podlega karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpi od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Czynny żal musi być dobrowolny jeżeli jest on wymuszony przez okoliczności lub działania innych osób to sprawca nie korzysta z bezkarności. Dobrowolność czynnego żalu nie oznacza że usiłujący musi się kierować dodatkowo moralnie pobudkami czy motywami. Wystarczy jeżeli sprawca przejawił czynny żal mimo że nie był do tego zmuszony i mógł usiłowanie kontynuować
Art. 23 Czynny żal
1.Nie polega każde współdziałający który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego
2.Sąd może zastosować nadzwyczajne załagodzenie kary w sposób do współdziałającego który dobrowolnie starał się zapobiec dokonaniu czynu zabronionego
Art. 31 Niepoczytalność i poczytalność ograniczona
& 1. ”Nie popełnia przestępstwa kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznej nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem
& 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary
& 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się gdy sprawca wprawiła się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności które przewidywał albo mógł przewidzieć.
Okoliczności wyłączające przestępczość czynu.
Okoliczności te można podzielić na trzy grupy:
1 - znikoma społeczna szkodliwość czynu
2- okoliczności wyłączające bezprawność czynu - kontratypy
3 - okoliczności wyłączające winę sprawcy
Ad. 3 - okoliczności wyłączające winę są następujące:
-niepoczytalność art. 31 kk polega na tym, że sprawca popełniając czyn zabroniony
nie jest w stanie go rozpoznać ani pokierować swoim zachowaniem i spowodowany jest
upośledzeniem umysłowym, chorobą psych. lub innym zakłóceniem czynności psych.
-błąd co do faktu - sprawca ma mylne wyobrażenie rzeczywistości, nie popełnia umyślnie
czynu zabronionego np. X ujawnia tajemnice agentowi myśląc, że to dziennikarz
-nieświadomość bezprawności czynu (błąd co do prawa) - usprawiedliwiona nieznajomość
prawa np. przewłaszczenie znalezionej rzeczy nie wszyscy mogą wiedzieć, że jest to
czyn karany ale , że kradzież jest przestępstwem to wszyscy wiedzą
-rozkaz przełożonego - w wojsku prawo polskie dopuszcza, ale zbrodnie przeciwko ludzkości
czy pokojowi są karane zgodnie z prawem karnym międzynarodowym
W przypadku okoliczności wyłączających winę czyn pozostaje wprawdzie bezprawny ale nie jest przestępstwem ze względu na brak elementu zawinienia.
Ważne - Ad.1 - znikoma społeczna szkodliwość czynu art. 1 &2 kk, - „ Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma”
art.115 &2 kryteria o szkodliwości czynu. Przy ocenie stopnia społ. szkodl. czynu sąd bierze pod uwagę:
- rodzaj i charakter naruszonego dobra
- rozmiary wyrządzonej krzywdy
- sposób i okoliczności popełnienia czynu
- wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków
- postać zamiaru
- motywację sprawcy
Art. 115 & 1 definiuje czyn zabroniony jako zachowanie, które wyczerpuje znamiona określone w ustawie (opis danego przestępstwa)
Ad. 2 - okoliczności wyłączające bezprawność czynu to takie przy których czyn wypełniający znamiona przestępstwa nie jest jednak w rzeczywistości przestępstwem ponieważ na mocy przepisu prawnego lub utartej praktyki działania takie uważa się za zgodne z prawem i nie pozwalają na przypisanie sprawcy odpowiedzialności karnej. np. ktoś pozbawia człowieka życia a gdy uznamy że działał w granicach kontratypu jest to czyn bezprawny np. obrona własna, żołnierz
Do kontratypów zaliczamy następujące okoliczności:
- obrona konieczna
- stan wyższej konieczności
- działanie w granicach uprawnień i obowiązków
- zwyczaj -utarta praktyka akceptowana w określonych środowiskach np. witanie
Nowego Roku
- karcenie małoletnich - tylko rodzice lub opiekunowie prawni w celu wychowawczym, znaczenie stopień intensywności kary
Obrona konieczna - Art. 25 kontratyp polega na odpieraniu bezpośredniego bezprawnego zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu. Działanie w obronie koniecznej jest działaniem prawnym. Uzasadnienie tej instytucji opiera się na złożeniu że każdemu wolno bronić prawa przed bezprawiem.
- art. 25 - sprawca działający w warunkach obrony kon. nie popełnia przestępstwa, gdyż podejmowane przez niego działania są prawne. Muszą być spełnione warunki :
odpierany w ramach obrony koniecznej zamach musi być:
- rzeczywisty
- bezpośredni
- bezprawny
Zamach - polega na działaniu lub zaniechaniu zagrażającym naruszeniem dobra prawnego.
Jest bezpośredni jeżeli zagrożone dobro może być naruszone w najbliższym czasie tzn. dla jego zapobieżenia konieczne jest podjęcie działania obronnego, gdyż w przeciwnym razie może zamach być skuteczny. Aby mówić o bezprawności zamachu być on dokonany przez człowieka.
Obrona musi być konieczna w sensie technicznym tj. że zastosowany sposób obrony nie przekracza granicy potrzebnej do odparcia zamachu i jest współmierny do zaistniałego niebezpieczeństwa.
W stosowaniu obrony koniecznej ustawodawca nie wymaga by zachowana była zasada proporcjonalności dóbr pomiędzy dobrem naruszonym a zagrożonym zamachem.
Przekroczenie granic obrony koniecznej może mieć postać excesu. Może mieć dwie formy:
- exces intensywny - gdy zastosowany sposób obrony był niewspółmierny do zaistniałego lub gdy nastąpiła rażąca dysproporcja dóbr
- exsces ekstensywny - gdy obrona była przedwczesna lub spóźniona
Art. 243 kpk - przedłużenie działania instytucji obrony koniecznej, każdy obywatel ma prawo zatrzymać sprawcę .................
Pościg bezpośredni - musi być nieprzerwany
Stan wyższej konieczności - art. 26 kk - polega na poświęceniu jednego dobra w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek innemu dobru chronionemu.
Regulacje stanu wyższej konieczności:
- bezpośrednie niebezpieczeństwo - naruszenie dobra w najbliższej przyszłości np. przy
pożarze na początku wsi gospodarz na końcu wsi rozbiera stodołę sąsiada aby ogień
nie doszedł - brak poniewaz bezpośr. niebez. nastąpi w dalszej przyszłości
- zasada subsydialności oznacza, że ktoś kto działał w obronie wyższ. koniecz. nie miał
innego wyjścia i było to rozwiązanie ostateczne np. świadek wypadku zabiera
samochód X aby przewieźć rannego do szpitala, nie działa w st. w. kon. jeżeli mógł
przewieść swoim samochodem ale tego nie uczynił żeby go nie zabrudzić
- dobro poświęcone ma niższą wartość niż dobro ratowane
DP < DR
DP = DR
DP > DR
Stan wyższej konieczności a obrona konieczna - przy obr. kon. mówimy o bezprawnym zamachu przy st. wyż. kon. mówimy o niebezpieczeństwie i jest pojęciem szerszym od zamachu. Przy obr. kon. mówimy o zachowaniu osoby odpierającej zamachprzy st. wyż. kon. mówimy o poświęceniu jakiegoś dobra.
Przy st. wyż. kon. mamy do czynienia z instytucją subsydialności (działanie w obronie wyższej konieczności gdy nie ma wyjścia i było to rozwiązanie ostateczne)- można się powołać na nią gdy niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć niż poświęcanie jakiegoś dobra. Istnieje tu zasada proporcjonalności dóbr. Dobro poświęcone nie może przedstawiać wartości wyższej od ratowanego.
Przy stanie wyż. kon. elementem jest bezpośred. niebezpieczeństwo grożące jakiemuś dobru.
Kolizja obowiązków - odmiana stanów wyższej konieczności jest kol. obow. (art. 26 & 2)
Przekroczenie stanów wyższej konieczności następuje gdy :
- nie mamy zachowanej bezpośredniości bezpieczeństwa
- nie została zachowana zasada subsydialności
- naruszono zasady proporcjonalności
Przekroczenie stanów wyższej konieczności - exces:
-ekstensywny - poświęcenie dobra nastąpiło za nim niebezpieczeństwo nabrało char. bezpośr. lub go już utraciło.
- intensywny - gdy sprawca nie wykorzystał innego możliwego w danych okolicznościach sposobu uniknięcia niebezpieczeństwa lub gdy poświęcone przez sprawcę dobro przedstawia wartość oczywiście wyższą od ratowanego.
Kontratyp poza ustawowy - dzialanie w granicach uprawnień i obowiazkow jest ogólną okolicznością wyłączającą odpowiedzialność (art.15)
Zgoda pokrzywdzonego - nie ma przestępstwa, jeżeli naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego jest za zgoda pokrzywdzonego czyli dysponenta dobra.
Zgoda jest prawnie skuteczna, gdy :
- dotyczy dobra, którym osoba udzielająca zgody może prawnie dysponować np. wolność lub nietykalność. Ponad to zgoda jest dobrowolna. Istnieje w chwili czynu.
Art. 150 & 1 k.k. - eutanazja - kara od 3 m-cy do 5 lat
ZATRACIE SKAZANIA
Polega na przyjęciu pewnej fikcji prawnej, która polega na tym, że po spełnieniu określonych przesłanek uważa się osobę skazaną za nie karaną, zaś wpis o skazaniu usuwa się z rejestru:
- kara pozbawienia wolności lub 25 lat pozbaw. wolności - zatarcie skazania z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania
- kara pozbawienia wolności nie przekracza 3 lat - sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania po upływie 5 lat , jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego
- kara dożywotniego pozbawienia wolności - zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania kary albo od przedawn. jej wykonania
- grzywna lub ograniczenie wolności - zatracie skazania następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawn. jej wykonania, na wniosek skazanego sąd może zarządzić zatarcie skazania już po upływie 3 lat
- w razie odstąpienia od wymierzenia kary zatar. skaz. następ. z mocy prawa z upływem 1 roku od wydania prawomocnego orzeczenia
KARY
Grzywna
Ograniczenie wolności
3) Pozbawienie wolności (do 15 lat)
4) 25 lat pozbawienia wolności
5) Dożywotnie pozbawienie wolności (kara śmierci zniesiona w 1997 r.)
Domniemanie niewinności - instytucja, która utrzymuje przekonanie iż ktoś jest niewinny, dopóki nie zapadnie prawomocny wyrok o winie.
Ad 1. Grzywna - wymierza się ją w stawkach dziennych.
Wysokość jednej stawki wynosi 10, najwyższa 360 - od 10 do 360 art. 33 kk
Liczba 10-360 (art. 115 społ. szkodliwość czynu)
Wysokość 10 - 2000 zł (syt. mat. oskarżonego)
Wysokość stawki dziennej - ustalając bierze się sytuację finansową oskarżonego art.58 & 2
Ad 2. Kara ograniczenia wolności - art. 34 kk
- wymierza się od 1 m-ca do 12 m-cy, w czasie odbywania k.o.w. skazany ma następujące obowiązki:
- nie wolno mu bez zgody sądu zmieniać adresu zamieszkania
- jest zobowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd
- ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary
Art. 35 kk Praca - jest nieodpłatna i kontrolowana, na cele społeczne wskazana przez sąd, odbywa się ją w placówce służby zdrowia, opiece społ., organiz. charytat.
Wymiar pracy - 2-4- godzin miesięcznie. Wobec osób zatrudnionych zamiast wykonywania pracy orzeka się potrącenie w wys. 10-25 % wynagrodzenia z apracę.
Ad. 3. Kara pozbawienia wolności (do 15 lat) - trwa najkrócej 1 m-c, najdłużej 15 lat.
Kary nadzwyczajne obostrzone art. 38 &1 i 2:
- grzywna max. 540 stawek
- kara ograniczenia wolności 18 m-cy
- kara pozbawienia wolnosci 15 lat
Środki karne - mają sprawić aby kara miała większy sens ( art.39 kk) :
1 -pozbawienie praw publicznych - art.40 kk
2 -zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określ. zawodu lub
prowadzenia określonej działalności
3 -zakaz prowadzenia pojazdów (art. 42 & 3 kk)
4 -przepadek
5 - obowiązek naprawienia szkody
6 - nawiązka
7 - świadczenie pieniężne
8 - podanie wyroku do publ. wiadomości
Pozbawienie praw publicznych - utrata czynnego, biernego prawa wyborczego
Wszystkie wymieniona zakazy orzeka się na okres od 1 roku do 10 lat
Przepadek - traci własność określonych przedmiotów na rzecz Skarbu Państwa
art. 8
art 45
Obowiązek naprawienia szkody art. 46
13