FRANCJA :
ABSOLUTYZM:
KRÓL
► władca dziedziczny;
► posiadający władzę absolutną - nie podlegającej niczyjej kontroli;
► stanowił prawo, sam stojąc ponad prawem (wyj. prawa fundamentalne monarchii)
► omnipotencja władzy ogarniająca wszystkie dziedziny życia społecznego;
► podporządkowane mu było całe ustawodawstwo;
► należała do niego władza wykonawcza i sądowa;
► decydował o wojnie i pokoju;
► był naczelnym dowódcą.
Cecha charakterystyczna - wszechstronność władzy królewskiej powodowała rozszerzenia działalności administracyjnej państwa, którą określano mianem policji.
ZARZĄD PAŃSTWA
► opierał się na centralizmie i biurokratyźmie.
ORGANA CENTRALNE
► Kanclerz
► Sekretarze Stanu - podział kompetencji:
♦ początkowo - wg kryterium geograficznego
♦ od końca XVI wieku - wg kryterium rzeczowego.
► Generalny kontroler finansów.
► Rady Królewskie:
♦ Rada Stron Procesowych (Rada Prywatna),
♦ Rada Stanu ( Rada Tajna),
♦ Rada Depesz,
♦ Rada Finansowa.
► Stany Generalne
ZARZĄD LOKALNY
► do XV wieku okręgi - baliwaty z baliwami na czele, wyposażonymi w pełnię władzy:
♦ wojskowej,
♦ sądowej,
♦ skarbowej
► od XV wieku głównym organem lokalnym stali się gubernatorzy - mianowani na 3 lata, przebywający głównie na dworze królewskim;
► w połowy XVII wieku uprawnienia gubernatorów przejęli intendenci - jako urząd komisaryczny.
REWOLUCJA I DYKTATURA NAPOLEOŃKA:
→ monarchia ograniczona - 1789-1792:
♦ Stany Generalne:
* Zgromadzenie Narodowe,
* Konstytuanta
♦ 3 września 1789 - konstytucja:
► władza wykonawcza:
♦ król Francuzów:
mianował ministrów, którzy ponosili odpowiedzialność konstytucyjną, ale nie parlamentarną,
nietykalny,
nieodpowiedzialny
♦ władza ustawodawcza:
jednoizbowe Zgromadzenie Ustawodawcze
► Reformy zarządu terytorialnego:
♦ nowy podział administracyjny na 83 departamenty,
♦ departamenty dzieliły się na dystrykty,
♦ dystrykty na kantony,
♦ kantony składały się z gmin miejskich i wiejskich;
► całą administrację powierzono obieralnym organom samorządowym:
♦ na poszczególnych szczeblach - wybieralne rady:
municypalne w gminach (3-21 osób),
dystryktowe (12 osób),
departamentalne (36 osób);
♦ rady wybierały ze swego grona:
merów - w gminach,
4 -osobowe dyrektoriaty w dystryktach,
8- osobowe dyrektoriaty w departamentach
→ Konwent - 1792- 1793:
► Francja faktycznie stała republiką:
♦ król został zawieszony w czynnościach,
♦ władza w rękach Zgromadzenia Ustawodawczego i wybranej z jego składu Tymczasowej Rady Wykonawczej;
► Zgromadzenie Ustawodawcze ustąpiło miejsca Konwentowi,
► 22.IX. 1792 - proklamowanie republiki,
►styczeń 1793 - skazanie i ścięcie na gilotynie Ludwika XVI
→ dyktatura jakobińska - 1793 -1794:
►24.VI.1793 - nowa konstytucja:
♦ cała władza w ręku jednoizbowego Ciała Ustawodawczego;
♦ władza wykonawcza - Rada Wykonawcza podporządkowana Ciału Ustawodawczemu;
► konstytucja nie weszła w życie, a władza przeszła w ręce Komitetu Ocalenia Publicznego.
→ Dyrektoriat - 1795 - 1799:
► nowa konstytucja z 1795 tzw. dyrektorialna:
♦ władza ustawodawcza - dwuizbowe ciało ustawodawcze:
Rada Pięciuset
Rada Starszych;
♦ władza wykonawcza - Dyrektoriat złożony z 5 dyrektorów;
► 9 listopada 1799 roku - zamach stanu dokonany przez Napoleona Bonaparte.
→ dyktatura napoleońska - 1799 - 1814/1815:
* konsulat - 1799-1804:
► grudzień 1799 - nowa konstytucja - tzw. konsularna:
♦ władza ustawodawcza - podzielona pomiędzy pierwszego konsula i cztery organy:
Radę Stanu
Trybunat
Ciało Ustawodawcze
Senat
♦ władza wykonawcza - trzej nieodwołalni konsule nominowani na 10 lat przez Senat.
→ w praktyce pełnia władzy wykonawczej - w rękach pierwszego konsula.
► 1800 rok - Napoleon dokonał reformy zarządu terytorialnego, wprowadzając system trójstopniowy i pozostawiając z systemu rewolucyjnego podział na departamenty. Kantony utrzymały się jedynie jako okręgi administracji skarbowej i sądowej. Odtąd terytorium Francji zostało podzielone na:
♦ departamenty - z prefektami na czele,
♦ okręgi - z podprefektami,
♦ gminy - z merami.
→ Przy boku prefektów, podprefektów i merów działały odpowiednio rady: departamentalne, okręgowe i gminne o doradczych jedynie kompetencjach.
→ Zwierzchnikiem prefekta w dziedzinie administracji ogólnej był minister spraw wewnętrznych, w pozostałych sprawach - właściwi ministrowie.
→ Wraz z reformą nastąpiło daleko idące zespolenie administracji oraz nie dopuszczanie samorządu ludności, było bardzo często odwzorowywane w innych państwach jako model administracji centralistycznej.
* cesarstwo - od 1804:
► senatus - consulte z 1804 roku zniosła urząd konsulów a Francja stała się dziedzicznym cesarstwem,
► senatus - consulte z 1807 roku zniosła Trybunat,
► wzrost uprawnień Senatu,
► już od 1802 roku Napoleon powoływał Radę Prywatną dla rozstrzygania określonych spraw,
► bonapartyzm - powolne zatarcie podziału władzy, skupionej teraz niepodzielnie w rękach Napoleona.
♣♣♣
Wojenna klęska Napoleona doprowadziła do jego abdykacji i zasadniczych zmian ustrojowych w samej Francji - nastąpiła restauracja monarchii. Zaś król w roku 1814 oktrojował nową konstytucję, z której wynikało, że:
► jest on źródłem wszelkich władz,
► w jego rękach spoczywa cała władza państwowa,
► król jedynie z własnej woli dopuszcza ludność do jej wykonywania,
► król zezwolił na funkcjonowanie dwuizbowego parlamentu:
♦ Izba Parów
♦ Izba Deputowanych.
► powoływani przez króla ministrowie mogli być członkami jednej z izb, posiadali prawo głosu w nich oraz ponosili jedynie odpowiedzialność karną realizowaną w drodze impeachmentu.
W roku 1848 (Wiosna Ludów) we Francji po raz drugi została obalona monarchia i proklamowana Druga Republika, która przetrwała jedynie 4 lata. Sprawujący w niej na mocy konstytucji z 1848 roku władzę wykonawczą prezydent - dokonał zamachu stanu. Powstało Drugie Cesarstwo. Przetrwało ono do roku 1870. Klęska w wojnie z Prusami, niewola i detronizacja cesarza przyczyniły się do proklamowania we Francji republiki.
Prawa fundamentalne monarchii stanowiły ograniczenie prawne absolutnej władzy królewskiej. Były to prawa, których, nawet absolutny monarcha, nie mógł naruszyć. Odnosiły się do prawa następstwa tronu i niepozbywalności domeny królewskiej. XVII wieku zaliczono do nich również zasadę, że król musi być katolikiem, a władza królewska jest niezawisła od władzy duchownej. Na straży praw fundamentalnych stał Parlament.