HISTORIA ADMINISTRACJI - WYKŁAD 2

ADMINISTRACJA:

• Od łacińskiego słowa administrare - czyli zarządzać, kierować, prowadzić, wykonywać

ADMINISTRACJA PUBLICZNA:

• Administracja wykonywana przez państwo i związki publiczno-prawne.

• Powołana do bezpośredniego realizowania zadań państwa w sferze funkcji wykonawczych.

• Składał się na nią rozbudowany zespół organów administracyjnych, tworzący aparat administracji publicznej.

• Każda z jednostek organizacyjnych była wyposażona w szereg uprawnień zabezpieczających wykonywanie powierzonych jej funkcji - a najistotniejszym z nich było władztwo administracyjne.

• Wg kryterium terytorialnego dzieliła się na:

► administrację centralną

► administrację terytorialną, która składała się :

♦ organów administracji rządowej

♦ i samorządu

• W ustroju organów administracji rządowej występowały dwie struktury:

► administracja ogólna (polityczna), która wykonywała zadania ministra spraw wewnętrznych → nazywano ją administracją zespoloną;

► administracja specjalna, która wykonywała zadania pozostałych resortów → nazywano ją administracją nie zespoloną.

SAMORZĄD

► W Anglii - polegał na skupieniu całokształtu administracji terytorialnej w niezależnych od państwa organach, wybieranych i odwoływanych przez miejscową ludność;

► Na kontynencie europejskim - oznaczał formę udziału społeczeństwa, obok organów państwowych, w zarządzaniu np. określonym terytorium, polegającym na samodzielnym zaspakajaniu potrzeb o charakterze i znaczeniu lokalnym;

► Samorząd dzielono na:

♦ terytorialny,

♦ gospodarczy,

♦ zawodowy.

AUTONOMIA

► w XIX wiecznej Europie była rezultatem decentralizacji administracji;

► generalnie polegała na przyznaniu określonemu terytorium pewnego zakresu samodzielności prawodawczej i administracyjnej;

► mogła mieć podstawę prawną w konstytucji lub specjalnym statucie;

► przeważnie łączyła się z powołaniem organów autonomicznych o charakterze ustawodawczym i rządowym lub zapewnieniem miejsca dla reprezentacji danego terytorium w organie ustawodawczym państwa.

KONTROLA ADMINISTRACJI

► w XIX wieku - najbardziej powszechna - kontrola wewnętrzna - tzn. władze wyższego stopnia czuwały nad wykonaniem swych własnych zarządzeń;

► ponadto stopniowo zaczynają rozpowszechniać się państwowe organy kontrolne, usytuowane poza pionem administracji, co prowadzi do powstania - państwowej kontroli administracji.

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE

► sądy szczególne, wyodrębnione z systemu organizacyjnego sądownictwa powszechnego, sprawujące sądową kontrolę działań administracji publicznej z punktu widzenia ich zgodności z prawem;

SĄDOWA KONTROLA ADMINISTRACJI

► kontrolna działalność administracji przez sądy administracyjne lub sądy powszechne;

►dwa podstawowe typy sądowej kontroli administracji:

♦ angielski,

♦ francuski;

► uprawnienia sądów administracyjnych określają:

♦ klauzula generalna,

♦ klauzula enumeracyjna,

♦ metoda mieszana.

♣♣♣

PODSTAWOWE ZASADY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:

• ZASADA RESORTOWOŚCI:

► jedna z najważniejszych zasad, na których zaczęto opierać nowożytną administrację;

► wykształciła się we Francji;

► wykonywanie administracji państwa podzielono pomiędzy niezależne od siebie struktury organizacyjne, zwane resortami;

► do najważniejszych resortów należały:

♦ sprawy wewnętrzne,

♦ sprawy zagraniczne,

♦ skarbowość,

♦ wojskowość,

♦ wymiar sprawiedliwości.

• ZASADA CENTRALIZACJI:

►podporządkowanie organów niższego stopnia organom nadrzędnym oraz skupienie decyzji w organach centralnych i naczelnych;

►zakłada brak samodzielności organów niższego szczebla i ścisłe ich uzależnienie od struktur nadrzędnych, które kierują ich pracą;

►na pojęcie centralizacji składają się zależności:

♦ osobowa,

♦ służbowa.

• ZASADA DECENTRALIZACJI:

► rozkład uprawnień decyzyjnych pomiędzy władze centralne i lokalne (terytorialne);

► domniemanie samodzielności i niezależności podmiotów;

► w XIX wieku podstawową formę decentralizacji stanowił samorząd:

♦ terytorialny,

♦ zawodowy,

♦ gospodarczy.

• ZASADA KONCENTRACJI:

► wykształcona głównie na gruncie niemieckiej nauki prawa w XIX wieku;

► kompetencje przyznane administracji państwowej są realizowane przez wyższe szczeble administracji, zwłaszcza przez szczebel centralny;

► oznacza skupienie decyzji, z reguły w jednych rękach: ministra, wojewody, gubernatora, itp.

• ZASADA DEKONCENTRACJI:

► wykształcona głównie na gruncie niemieckiej nauki prawa w XIX wieku;

► polega na powierzeniu kompetencji administracyjnych, obok organów centralnych także organom terenowym, zwłaszcza szczebla podstawowego;

► takie rozłożenie kompetencji prowadzi do rozłożenia prawa decyzji i odpowiedzialności pomiędzy różne czynniki, niezależnie od tego, czy organy niższego szczebla mają jakikolwiek zakres niezależności od organów nadrzędnych.

• ZASADA HIERARCHICZNEGO PODPORZĄDKOWANIA:

► przede wszystkim podporządkowanie organów niższego szczebla organom nadrzędnym;

► z najpełniejszym zastosowaniem tej zasady w czasach nowożytnych mieliśmy do czynienia w monarchiach absolutnych;

► można wyróżnić podległość:

♦ pod względem osobowym,

♦ pod względem służbowym.

• ZASADA KOLEGIALNOŚCI:

► charakterystyczna cecha administracji XVII i XVIII - wiecznej;

► na czele organu stoi grupa osób - tzw. ciało zbiorowe;

► określony sposób podejmowania decyzji, które zapadają większością głosów;

• ZASADA JEDNOOSOBOWEGO KIEROWNICTWA:

► wprowadzona na szerszą skalę w XIX wieku, pod wpływem rozwiązań francuskich;

► zwana systemem ministerialnym;

► polegała na ze ześrodkowaniu całej przekazanej władzy;

► wyłączne prawo podejmowania decyzji powierzone zostało jednej osobie, która stanowi urząd - a jej wolę uważa się za wolę urzędu.

• ZASADA BIUROKRATYZMU:

► pojawiła się w okresie monarchii absolutnej;

► oznaczała trzymanie się formalnej strony przepisów;

► XIX wiek - przystąpiono do ograniczania wad systemu biurokratycznego;

► Na przełomie XIX/XX wieku Max Weber sformułował neutralne rozumienie biurokracji, jako zawodowego charakteru administracji.

• ZASADA LEGALNOŚCI (PRAWORZĄDNOŚCI):

► od XIX wieku;

► polegała na związaniu administracji prawem;

► państwo prawne wprowadziło:

♦ wymóg zgodności aktów administracyjnych z ustawami,

♦ sądownictwo administracyjne - stojące na straży tej zgodności.

• ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA WYRZĄDZONE SZKODY:

► od XIX wieku;

► dotyczyła odpowiedzialności zarówno urzędnika, jak i państwa za wyrządzone obywatelom przez administracje szkody, w związku z wykonywaniem swoich funkcji;

► uznawała, że obowiązek odszkodowawczy gwarantuje zarówno:

♦ lepszą ochronę interesów obywateli,

♦ jak i wpływa na sprawniejsze funkcjonowanie samego aparatu administracyjnego.

---