Notatki z wykładów dr Tomasz Scheffler, Doktryny polityczne i prawne 2010/2011r.

Egzamin pisemny- opisowy

Do egzaminu lista oraz postacie omawiane na wykładach, należy znać dzieła w języku polskim oraz encykliki po łacinie i po niemiecku.

Koncepcja Platona i Arystotelesa

Idealizm obiektywny- istnieją dwa światy, jeden świat to świat idei, doskonały, perfekcyjny, świat abstrakcyjnych pojęć, świat niezmienny, oparty na zasadach hierarchii. Idea dobra, piękna, sprawiedliwości, idea zła, niesprawiedliwości, brzydoty. Idea kota, krzesła, drzewa. Drugi świat to świat rzeczy, który te idee odbija, to ten świat który widzimy wokół siebie, który możemy poznać zmysłami. Jest niedoskonałym, nieprecyzyjnym odbiciem świata idei. Świat idei dostarcza pewnego wzoru dla świata rzeczy. Świat idei pozwala uporządkować obserwacje. Świat idei poznaje się poprzez intelekt, nie poprzez zmysły „olbrzymia większość ludzi jest do tego niezdolna”. Ludzi są do kontemplowania świata idei niezdolni. Ludzie są w jaskini ciężkimi łańcuchami przykuci do ściany, gdzieś widać otwór, wyjście, światełko. Na ścianie w jaskini pojawiają się cienie. Te cienie to świat rzeczy, to pewna iluzja. Istnieje tylko jedna kategoria ludzi zdolnych do zdjęcia łańcuchów i wyjścia na zewnątrz- mędrcy. Zrozumieć na czym polega dobro, zło, sprawiedliwość i niesprawiedliwość, piękno i brzydota. Zrozumieć jak wygląda idealne państwo, prawo. Obowiązkiem filozofa jest powrót do jaskini i powiadomienie siedzącego tam tłumu, hołoty jak ten świat wygląda oraz przejęcie władzy w jaskini i podjęcie próby urządzenia jaskini na podobieństwo świata idealnego. Obowiązkiem ludzi jest posłuch.

Sofokracja- ideał ustrojowy Platona- RZĄDY MĘDRCÓW. Wprowadzenie RM to jedyny sposób na zapobieżenie degeneracji realnie istniejących ustrojów państwowych.

Platońska filozofia dziejów:

Platon jest twórcą pierwszej teorii historiozoficznej, (pokazującej ewolucję ustrojów politycznych). Platon podkreśla, że państwo nie jest tworem naturalnym. Państwo jest tworem człowieka, to twór konwencjonalny „Państwo powstaje wówczas, kiedy nikt z nas nie zdoła dbać w dostateczny sposób o zaspokojenie swoich potrzeb, lecz na wielu zdany jest pomoc, państwo tworzy wzajemna nasza potrzeba”. Pierwsza podstawowa potrzeba to bezpieczeństwo osobiste. W związku z tym w pierwszej kolejności ludzie decydują się powierzyć władzę osobą najsilniejszym, najmądrzejszym.

Timokracja- pierwszy polityczny system, czyli to są rządy rycerzy. To ustrój relatywnie nie najgorszy, natomiast od tego momentu następuje konsekwentne psucie się ustrojów. Każdy następny ustrój jest gorszy od poprzedniego. Dzielni wojownicy rozleniwiają się, demoralizują się. Zaczynają dążyć do pomnażania swojego majątku. Timokracja przekształca się w oligarchię czyli rządy bogaczy. Społeczność jest podzielona na dwie grupy. Pierwsza wąska grupa bogaczy, która darzy resztę osób pogardą, a zarazem panicznie boi się reszty społeczności. Być jeszcze bogatszym- podstawowy motyw. Druga grupa to lud, nieprzebrane masy ubogich ludzi. Podstawowym pragnieniem biednego jest wzbogacenie się, dołączenie do grupy oligarchów. Podstawowym uczuciem jest zawiść, zazdrość, która przekształca się w nienawiść. Powstaje trzeci ustrój czyli rządy ludów :wolność demokratyczna musi prowadzić do demoralizacji”. Ludzie nadużywają wolności „Jeśli ktoś może robić to co chce, na pewno zrobi to źle”. Demokracja przekształca się w anarchię. Demokracja zaburza naturalny porządek hierarchiczny. Ludzie są ze swej istoty nierówni, a demokracja ten fakt ignoruje. Demokracja to rządy ludzi niekompetentnych. To także despotyzm biednych, ubogich, którzy nienawidzą każdego kto w jakikolwiek sposób wyróżnia się spośród nich . Ci biedni popełnili jeden błąd- instrumentalizacja praw. Prawo nie realizuje w demokracji bowiem dobra ogółu, ale jakieś partykularne interesy. Demokracja jest destrukcyjna dla gospodarki ponieważ promuje nieróbstwo i lenistwo. W pewnych momentach demokracja przekształca się w totalny chaos. Ludzie mają dość tego chaosu. Z reguły wtedy pojawia się jakiś mąż opatrznościowy- demagogiczny polityk, który mówi „ja to wszystko naprawię tylko pozwólcie mi rządzić” - jednoosobowe rządy despoty. To jest kres. Są dwie możliwości, pierwsza- żyjemy w tym tyrańskim ustroju do końca świata, druga- ludzi tworzą opozycję i powstaje timokracji itd.

Platon- tylko ustanowienie sofokracji pozwala nam przełamać to błędne koło. Społeczeństwo składa się z trzech grup i jest zbudowane na podobieństwo duszy ludzkiej, która również składa się z trzech części. Pierwsza część to dusza rozumna zlokalizowana w głowie i jej odpowiednikami są oczywiście mędrcy. Druga część to dusza tymotejska zlokalizowana w sercu, odpowiedzialna jest za cech naszego charakteru (odwaga, męstwo, śmiałość)Jest odpowiednikiem wojowników. Trzecia część to dusza zmysłowa zlokalizowana w lędźwiach (brzuch) jej odpowiednikiem jest lud. 1- jest społecznością hierarchiczną. 2- jest to społeczność kolektywistyczna, w tym sensie, że interes jednostki musi być podporządkowany dobru całej społeczności. 3- to społeczność będąca społecznością anty-indywidualistów ale jest to społeczność harmonijna- każda z tych grup jest niezbędna. Społeczność może być doskonała tylko wtedy, gdy żadnej z tych grup nie brakuje.

Zadaniem ludu jest praca. Zaspokajanie potrzeb materialnych mędrców i wojowników. To rolnicy, rzemieślnicy kupcy. Status członka ludu jest dziedziczony. Platon bał się sytuacji, że lud zacznie domagać się władzy. Obawiał się, że wzbogacenie może budzić u nich takie aspiracje. „Człowiek, który zarabia w sposób godziwy, nigdy się nadmiernie nie wzbogaci ani zbytnio nie zbiednieje”. Granica między wojownikami, a filozofami nie jest nieprzekraczalna. System ma wpajać umiejętności jak i cnotę (patriotyzm), honor. Do 17 roku życia dzieci obu grup zdobywają wykształcenie podstawowe. Między 17 a 20 rokiem życia wszyscy są kształceni w sztuce wojennej. Mniej zdolni młodzieńcy i kobiety są kierowani do służby wojskowej. Druga grupa rozpoczyna 10 letni okres studiów. 30-35 r. życia 5 lat studiów filozoficznych. 35-50 członkowie elity podejmują aktywność polityczną na niższych szczeblach. Po 50 mamy do czynienia z gotowym mędrcem do sprawowania władzy. Koncepcja Platona jest koncepcją- Gerontokracją- rządy starców. Platon wprowadzał pewne bezpieczniki mające zapobiec zepsuciu mędrców.

1. Wrodzona chciwość- rozwiązaniem jest zniesienie własności prywatnej w obrębie elity. Idea komunizmu majątkowego.

2. Nepotyzm- rozwiązanie- zniesienie instytucji rodziny zarówno w wymiarze wertykalnym (pionowym) jak i horyzontalnym (poziomym). Dzieci powinny być odbierane rodzicom tuż po narodzeniu. Zniesienie instytucji małżeństwa. Ścisła reglamentacja współżycia. Wyznaczane są dni kiedy można współżyć, wybór partnera przez losowanie.

Platon jest prekursorem ustrojów totalitarnych. W koncepcji Platona nie ma miejsca na wolność. Cele, aspiracje, pragnienia są pozbawione znaczenia, w związku z tym państwo Platona to państwo nieszczęśliwych ludzi. Tytułem do sprawowania władzy jest wiedza. Nie wola ludzi, nie troska o dobro publiczne. Plato sformułował pod koniec życia ideę państwa najmożliwiej najlepszego, zbliżone do ideału. Rządy elity, bez komunizmu majątkowego i prywatnego w połączeniu z surowym nadzorem, regulacją życia obywateli. Zakaz wyjeżdżania za granicę. Istnienie religii i doktryny państwowej, których rytuał trzeba szanować. Cenzura, rozbudowany system donosicielski . Zakaz niemoralnych rozrywek. Surowe prawo. Myśl Platona to myśl z elementami totalitaryzmu.

ARYSTOTELES

Był zwolennikiem empiryzmu. Twierdził, że wszystkie doktryny polityczne muszą wynikać z obserwacji rzeczywistości, a nie z kontemplowania abstrakcyjnych idei. Metoda indukcjonizmu- generalizacja, przechodzenie od szczegółu do ogółu. Badamy rzeczywistość i dopiero wyciągamy wnioski. Zwolennik realizmu. Zbudowanie ustroju idealnego na ziemi jest niemożliwe. Takie dążenie do doskonałości kończy się źle. Jest zwolennikiem relatywizmu a nie platońskiego absolutyzmu. Relatywizm- pewne rzeczy w jednych warunkach są złe w innych dobre. Państwo jest tworem naturalnym, „Człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie, taki który z natury, a nie przez przypadek żyje poza państwem jest albo nędznikiem, albo nadludzką istotą”. „Człowiek jest zoon politicon” (zwierze polityczne). Człowiek zawsze egzystuje w ramach jakiejś wspólnoty.

Państwo jest potencjalnie wspólnotą doskonałą w tym sensie, że dobrze działający system polityczny jest w stanie zaspokoić wszystkie ludzkie potrzeby. Był zwolennikiem relatywizmu ustrojowego:

Kształt konkretnego ustroju zawsze zależy od lokalnych czynników:

• Wielkość terytorium

• Położenia geograficznego

• Charakteru narodowego

• Kondycji gospodarki

• Kultury politycznej i prawnej

• spójności społeczeństwa

Relatywizm normatywny- ustrój dobry w jednych warunkach może się nie sprawdzić w innych warunkach.

Kryterium przedmiotowe: (jak się rządzi -źle, -dobrze)

Ustrój dobry to taki, w którym władza kieruje się dobrem ogółu. Ustrój zły, w którym władza kieruje się własnym interesem.

Kryterium podmiotowe (kto rządzi - jednostka, - grupa, - większość)

Dobry ustrój w którym rządzi jednostka to monarchia (często na egzaminie !!!)

Jej zły odpowiednik to tyrania. Dobry ustrój, w którym rządzi grupa to arystokracja, zły to oligarchia. Dobry ustrój, w którym rządzi większość to politea, natomiast zły to demokracja.

Socjologiczna systematyka ustrojów:

• oligarchia- ustrój, gdzie rządzą bogaci, niezależnie ilu ich jest

• demokracja- rządzą biedni, niezależnie ilu ich jest

• politea- w tym sensie oznacza rządy klasy średniej, również niezależnie od ilości

Stratyfikacja:

Arystoteles dzielił społeczeństwo na trzy grupy. Pierwsza- znakomici, elita, wyodrębniona ze względu na swój majątek, ludzie żyjący wyłącznie z cudzej pracy (oligarchia)

Druga- lud, rolnicy, kupcy, rzemieślnicy, żeglarze, - to są ci, którzy posiadają tak mały majątek, że nie mogą sobie pozwolić na spoczywanie (demokracja). Trzecia- stan średni, osoby dysponujące znaczną niezależnością finansową, a zarazem nie na tyle bogate, żeby móc w ogóle nie pracować (politea).

Znakomici są chciwi, zdemoralizowani, aroganccy, osoby których jedynym celem jest zachowanie swojej pozycji społecznej, przeciwne wszelkim reformą.

Lud- chciwy, pazerny, zazdrosny, okrutny, brutalny, frustracja z zawiści, nie ceni stabilnych instytucji, nie dostrzega pozytywów w sytuacji społeczeństwa.

Średni- umiarkowanie, kierowanie się zdrowym rozsądkiem, gotowość do kompromisu, brak negatywnych uczuć w stosunku do bogatych, nie żywią pogardy wobec biednych, to ludzie „gotowi podążać środkiem drogi”

Arystoteles- filozof złotego środka, zdrowego rozsądku. Jest zwolennikiem politei. Ustrój, który stanowi kompromis pomiędzy oligarchią a demokracją. System uwzględniający interesy elity i ludu. System gdzie zachowana jest stabilizacja polityczna, ale zarazem reformy są wprowadzane. Dla Arystotelesa jest syntezą oligarchii z demokracją.

Niewolnictwo, dwa rodzaje:

1. naturalne, pewni ludzie są stworzeni do niewoli, bo rozum dostrzegają tylko u innych, a sami go nie posiadają. Dla nich niewola jest stanem sprawiedliwy, a zarazem pożytecznym. Lepiej powodzi im się w niewoli, niż na wolności.

2. Z mocy prawa- jeńcy wojenni, osoby zadłużone

Prawo naturalne

• to nie są prawa fizyki, przyrody

• to reguły wymagane do tego, aby społeczeństwo mogło stabilnie funkcjonować

• reguły prawa naturalnego muszą być odzwierciedlone w prawie stanów.

• Podstawową zasadą prawa naturalnego jest zasada hierarchii społecznej:

• niewolnicy powinni być podporządkowani panom

• dzieci powinny być podporządkowane rodzicom

• żony powinny być podporządkowane mężom

Gorsi są poddani lepszym:

Kwestia sprawiedliwości Arystotelesa:

• pojęcie sprawiedliwości jest pojęciem niejednoznacznym, złożonym

• sprawiedliwość funkcjonuje różnie w różnych kontekstach

• 3 rodzaje sprawiedliwości

a) wymienna (komutatywna)- oddawanie każdemu tego co mu się należy według jego zasług (np. w gospodarce) (w prawie karnym)

b) rozdzielcza (dystrybutywna) polega na oddaniu każdemu tego co mu się należy według jego miejsca w hierarchii społecznej.

c) legalna- oddanie każdemu co mu się należy według prawa, zgodnie z przepisami prawa

Fundamentalnym spostrzeżeniem Arystotelesa jest, że te 3 rodzaje sprawiedliwości często ze sobą kolidują. Ten konflikt należy zawsze rozstrzygać w konkretnym kontekście.

LIBERALIZM

Koncepcja trzeciej drogi- Hobbes

• w naukach humanistycznych nie ma obiektywizmu.

John Gray: Taka doktryna, która zawiera 4 elementy:

• indywidualizm

• egalitaryzm

• uniwersalizm

• melioryzm

Indywidualizm- przekonanie o tym, że jednostka jest pierwotna wobec społeczności. Interes jednostki jest nadrzędny wobec interesu zbiorowego. (do poł. XIX w.)

Hobhause, przełom w XIXw.

Spencer-

Neohiztoryzm angielski- rozważania rozszerzył poza krąg Anglii. Każde prawo rozwija się od stanu do kontraktu. Pozycja prawna człowieka w społeczeństwie uzależniona jest od stopnia rozwoju politycznego danego społeczeństwa. W społeczeństwie prymitywnym pozycja człowieka nie jest uzależniona od jego woli. Społeczeństwo cywilizowane- o pozycji człowieka decyduje aktywność składania przez niego oświadczeń woli. Zdaniem Hobhausa- wolność jednostki w społeczeństwie wynika od stopnia cywilizacji. Hobhause- wolność społeczna. Państwo jest regulatorem interesu jednostki.

Egalitaryzm- wszyscy ludzie są równi, równość formalna jako równość wobec prawa. Równość jest wartością stojącą w konflikcie z wartością wolności.

Spór między demokratami a liberałami.

Tocqueville- „O demokracji w Ameryce”

USA wytacza drogę, po której pójdzie Europa, ponieważ Ameryce udało się doprowadzić do praktycznego połączenia demokracji i liberalizmu. Demokracja jest nieuchronna „Dawny ustrój i rewolucja”.

Ciała pośredniczące-wszelkiego rodzaju samorządy, związki grup ludzkich, stowarzyszenia, które pośredniczą między jednostką a państwem. Jednostka bez grupy jest bezsilna.

W XV, XVI w. rozpoczął się proces destrukcji ciał pośredniczących. Władza centralna odbierała im kompetencje, a same te ciała pozostawały tworząc atrapy, puste twory. Takim ciałem pośredniczącym był system lenny. Państwo absolutne to państwo scentralizowane (Francja w XVII w. - ten proces). Następnie rewolucja (faktyczna rewolucja we Francji to XVII w.) W społeczeństwach europejskich następuje proces ujednolicenia. Atomizacja społeczeństwa. Przejawem tego procesu jest dążenie do rozbicia rodziny. Za tym procesem idzie proces upodabniania się. Ujednolicenie języka, mody, prawa. Izolacja jednostki. Umasowienie społeczeństwa. Demokracja jest ustrojem, w którym wszyscy chcą być do siebie podobni i równi. Demokracja jest ze swej natury ustrojem despotycznym. Rewolucja w znaczeniu ścisłym występuje wtedy, gdy system się reformuje. Tocqueville twierdził, że w Stanach władza bierze się od dołu do góry. Połączenie religii i funkcjonowania państwa. Moralność zakorzeniona w religii. Własność prywatna. W tych społeczeństwach, gdzie istnieje rozproszona własność prywatna nie ma rewolucji. Pozycja sądów. Zdolność asocjacyjna amerykanów. Zdolność do stowarzyszania się. Niewydolność państwa spowodowana reformami.

Te stowarzyszenia są buforem między jednostką a społeczeństwem.

John Stuart Mill- demoliberalizm- koncepcja wprowadzająca do systemu liberalnego. Podstawowym elementem demoliberalizmu jest rząd reprezentacyjny- taki ustrój w którym władza należy do elity intelektualnej.

Uniwersalizm- przekonanie o tym, że istnieją pewne prawa, które są wieczne, powszechne i niezmienne.

Melioryzm- wiara w postęp, ten element został wprowadzony przez liberałów francuskich. Meliore- poprawiać, ulepszać. Ta idea zakłada, że postęp jest niezależny od ludzkiej woli.

Tradycja anglosaska i kontynentalna (francuska).

Tradycja Anglosaska odwołuje się do empiryzmu, wyraża szacunek dla przeszłości, jest pragmatyczna, postuluje zmiany cząstkowe, częściowe wprowadzanie ewolucyjne, jest też teistyczna.

Kontynentalna- odwołuje się do racjonalizmu, odrzuca tradycje i przeszłość, jest konstruktywistyczna, postuluje zmiany całościowe, wprowadza także metodę rewolucyjną. Ponadto jest ateistyczną, bądź w najlepszym wypadku teistyczną.

Początek liberalizmu - XVII w. Tomasz Hobbes i John Locke. Hobbes nie jest liberałem, jest prekursorem liberalizmu, a jego doktryna to absolutyzm.

Hobbes- początkiem wszystkiego bytu społecznego jest jednostka- człowiek. Ten człowiek to pewien konstrukt myślowy. Egoizm, strach przed śmiercią, rozum = to czyni nas ludźmi. Rozum nie jest w stanie zapanować nad egoizmem. Naszym zachowaniem kieruje egoizm i instynkt samozachowawczy.

Istniał stan natury- stan przdpaństwowy i przedspołeczny jednocześnie. To taki stan gdzie nie ma trwałych więzów społecznych (np. rodzina). W stanie natury musi być wojna wszystkich ze wszystkimi. Stan natury jest zachowany na poziomie międzynarodowym. W stanie natury lepiej nic nie robić. Dochodzi do opuszczenia stanu natury i powstania państwa. Patriarchalna geneza państwa- Hobbes nie podziela jej. Koncepcja podboju- zakłada, że mamy dwie grupy itd. Koncepcja umowy społecznej- ludzie opuszczają stan natury i zawierają umowę społeczną. Oddają swoją całą absolutną wolność, pod warunkiem że to samo uczynią pozostali i przekażą tą wolność na rzecz innego podmiotu, który w zamian za to da nam bezpieczeństwo. Zdaniem Hobbesa ma wolność w stanie natury, po zawarciu umowy społecznej traci ją. Konsekwencją wyzbycia się wolności jest to, że umowa jest nienegocjowalna. Można ją co najwyżej zniszczyć. „Dla ludzi ważniejsze jest bezpieczeństwo niż wolność”. Jedynym nosicielem wolności po zawarciu umowy społecznej jest suweren. W wyniku umowy powstaje Lewiatan lub śmiertelny Bóg. Te twory są obrazem wszechmocy Bożej. Historia państwa to historia ciągłej walki o egzystencję. Lewiatan to społeczeństwo i państwo jednocześnie. Pośrednikiem jest suweren. Jego brak to rozpad umowy społecznej. Państwo staje się śmiertelnym Bogiem. Hobbes mówi, że nie istnieje prawo oporu. Jeden wyjątek, gdy działanie Lewiatana zagraża mojemu życiu. Suwerena poznajemy nie po normie prawnej, ale po zachowaniu. Suweren to ten, który pozwala zachować ład. Siła idzie przed prawem. Prawo jest tym za czym stoi siła. Porządek konkretny poprzedza porządek normatywny. Hobbes mówił o naturalnych uprawnieniach. Zastanawiał się jak naturalne uprawnienia działają w stanie natury. Nijak; prawo pojawia się dopiero wtedy, gdy to uprawnienie otrzymuje sankcje. Prawo to rozkaz suwerena poparty sankcją.

JOHN LOCKE

List o tolerancji, Dwa traktaty o rządzie. Twórca liberalizmu politycznego. Wigowie- ugrupowanie w rządzie angielskim przeciwne królowi. Torysi- opozycja wigów, za silną władzą królewską.

(Robert Filmer !) Pisma socynian- czytał je Locke. Socynianie- umiarkowany odłam braci polskich- opracowali doktrynę tolerancji (oznacza relację pionową, brak ingerencji władzy publicznej w religię). W Kościele zachodnim opracowano koncepcję rozdzielenia sfery sacrum i profanum. (2 wyjątki)

Moralność warunkuje sposób funkcjonowania społeczeństwa. Trwały ład moralny może powstać tylko wtedy gdy jest zakorzeniony w absolucie. Katolicyzm jest wyjęty spod tolerancji. Katolik jest zobowiązany do posłuszeństwa papieżowi, dlatego nie wiadomo jak katolicy zachowują się w czasie konfliktu.

Dwa traktaty o rządzie.

Locke rozprawia się z oficjalną doktryną stuartów- Filmeryzmem, jedna z pierwszych doktryn państwowych.

Filmeryzm zbudowany jest na dwóch fundamentach:

Władza ojcowska (najważniejsza władza wg Filmera). Depozytariuszami tej władzy są władcy. Zakres władzy ojcowskiej odwołuje się do patriarchów (Abraham, Izak, Jakub)

Naturalna nierówność- jedni rodzą się po to by rządzić, inni po to bu służyć. Władza ojcowska może być uzasadnieniem dla władzy społecznej. Istnieje granica działania patriarchy, tą granicą jest Bóg.

Zdaniem Locka wszyscy są równi, rodzimy się jako tabula raza, a tym kim się stajemy decyduje doświadczenie- stąd każdy jest nosicielem potencjalnej władzy ojcowskiej.

Punktem wyjścia dla Locka jest twierdzenie, że początkiem jest jednostka (sięga tym samym do indywidualizmu hobbsowskiego) . Dodaje, że rozum jest zdolny do ograniczenia zapędów egoistycznych i zachowawczych.

Modyfikacja stanu natury. Stan natury jest stanem ładu i pokoju. W stanie natury nie ma ogólnych reguł. 1Powód, dla którego ludzie opuszczają stan natury to konieczność wyłonienia niezależnego arbitra. 2) Termin własności występuje u Locka w znaczeniu wąskim i szerokim. W wąskim relacja prawna zachodząca między człowiekiem a rzeczami pozwalająca człowiekowi na korzystanie z dóbr. Zniszczenie rzeczy jest naganne. Własność oznacza katalog naturalnych uprawnień, czyli istniejących już w stanie natury, przysługujących człowiekowi z samego faktu bycia człowiekiem. Te uprawnienia to: prawo do życia, wolności i własności w znaczeniu wąskim.

Pojawienie się rodzin nie niszczy stanu natury. Własność prywatna pojawia się dopiero na pewnym etapie rozwoju ludzkości. Pojawia się w związku z zawłaszczeniem- dodanie pracy do rzeczy wspólnej. Źródłem własności jest praca.

Pieniądze zapobiegają marnotrawstwu. Ochrona własności w znaczeniu szerokim. 2 powód dla którego ludzie opuścili stan natury. Za pomocą umowy społecznej w dwóch etapach. Pierwszy- ludzie umawiają się, że wyzbywają się wolności, ale ta wolność wraca i pojawia się w społeczeństwie, którego zasadą jest wolność obywatelska. Granicą wolności mojej pięści jest nos bliźniego. Powstanie rządu- całokształt władz publicznych na pewnym terytorium. Umowa powiernicza. Społeczeństwo jest władzą. Państwo jest sługą, służącym obywatelom. Kompletna zamiana relacji. Dlatego władza jest ograniczona (bo jest arbitrem i służy). Jeśli robi coś więcej, wyrzuca się takiego sługę. Rząd- trójpodział władzy: ustawodawcza, wykonawcza, fedeacyjna- kompetencje do prowadzenia polityki zagranicznej, łącznie z prawem wojny i pokoju. U Locka jest wyrażana hierarchizacja władzy j.w. Popełnienie samobójstwa jest zniszczeniem czyjejś własności.

ANARCHIA

Anarchia (an- zaprzeczenie arche- zasada, rząd, władza= bez władzy) „Arche” oznaczał zasadę bytu, anarche- potworny chaos; Do przełomu XVIII/XIXw.

William Godwin (XVIII/XIX) anglik.

• człowiek jest istotą rozumną

• ma naturalną skłonność do czynienia dobra

• Godwina zaliczamy do optymistów antropologicznych (założenie, że człowiek jest raczej dobry)

• społeczeństwo to suma jednostek

• doświadczenie wpływa na nasze zachowanie

• źródłem zła jest szkoła (w szkole następują wypatrzenia charakteru ludzkiego) Najgorsza jest kara, człowiek spotyka się z przemocą instytucjonalną, a przemoc niszczy jednostkę. Traci zdolność kreatywnego myślenia. Szkoła uczy bezmyślności.

Koncepcja wolnej szkoły. Na straży szkolnictwa stoi państwo i nie da się zmienić szkoły bez zmiany państwa, dlatego trzeba je zmienić. Przemoc w szkole jest wtórna wobec przemocy w państwie. Anarchia dla Godwina jest czymś złym, ale jest też czasem oczyszczenia ludzkiego charakteru, a gdy to nastąpi można odbudować dobre państwo, czyli takie, gdzie nie ma instytucjonalnej przemocy. Anarchia jest stanem przejściowym. Jest złem ale mniejszym niż przemoc państwowa. Godwin jest prekursorem anarchizmu ale nie anarchistą. Postulował powstanie parafii, gdzie każdy musi każdego znać i obserwować. Naszym zachowaniem kieruje świadomość bycia obserwowanym.

• bycie obserwowanym zapobiega złym działaniom

• podstawą ekonomiczną jest praca narodu

• Godwin uważał, że każda zorganizowana działalność prowadzi do odrodzenia złego państwa

• każdy pracuje na własną rękę, praca prymitywna

• doktryny anarchistyczne należą do doktryn antyoświeceniowych

Doktryny oświeceniowe:

• kultura człowieka

• natura musi być okiełznana

Doktryny antyoświeceniowe:

• istnienie opozycji kultury i natury jest źródłem zła

• kultura ma być częścią natury

• powrót do natury jako remedium na zło społeczne

• homo ludens (w dosłownym tłumaczeniu- człowiek bawiący się)

• dobra są dzielone wg zasług, każdemu wg jego potrzeb

Piotr Józef Proudhon- ojciec anarchizmu

• nie miał trwałych przekonań

• dla Proudhona najważniejszą wartością była sprawiedliwość

• „O świętowaniu dziejów” szuka systemu sprawiedliwego, taki który nie jest ani wspólnotą, despocją, anarchią lecz wolnością prawa

• 1840 „Co to jest własność”

• po raz pierwszy używa terminu anarchia w sposób pozytywny, dlatego jest ojcem anarchizmu

• własność to, to co zostało ukradzione

• Proudhon nie jest przeciwnikiem własności !!!

• dobra własność jest owocem własnej pracy

• zła własność jest owocem czyjejś pracy, którą sobie przywłaszczam

• uderza w kapitalizm

• System sprawiedliwy to taki, w którym będzie połączenie własności i pracy

• brak spójności w jego poglądach

• każdy pracujący w zakładzie jest właścicielem zakładu

• Proudhon był przeciwnikiem stosowania przemocy

• zmiana ma zajść poprzez edukację, propagandę, a także stworzenie BANKU LUDOWEGO- instytucja wspomagająca pracowników pracujących już na swoim

• BANK PRACY ważnym zadaniem było wydawanie czeków prasy

• należy dążyć do likwidacji pieniądza

• o wartości rzeczy decyduje praca włożona w zrobienie tej rzeczy, w owych BANKACH WYMIANY

• Mutualizm- wzajemność ( motyw przewodni wieku doktryn anarchistycznych)

• Brak prawa

• Sieć umów w miejsce prawa

• anarchiści nie znoszą demokracji pośredniej (ponieważ jest ukrytą despocją)

• Anarchia to nie chaos

• Proudhon „Być rządzonym to być obserwowanym”

• Państwo to aparat totalnej represji

BAKUNIN - Anarchokolektywizm (Rosji)

Człowiek czynu, a nie słowa

Wolność- kategoria absolutna, wszechobecna, ogarniająca, brak wszelkich ograniczeń, za wyjątkiem ograniczeń przyrodniczych. Nie ma czegoś takiego jak wolność ograniczona, żadnych stanów pośrednich. Człowiek z natury jest zły:

• pewien obiekt o charakterze przyrodniczym (istota zła)

• pewien obiekt o charakterze społecznym (istota dobra)

W procesie cywilizowania stajemy się lepsi. Społeczeństwo jest naturalny stanem bytowania.

• Teoria przejścia:

Rewolucję pojmuje jako bunt, żywiołowe i niszczycielskie wystąpienie. Rolą rewolucji jest zniszczenie wszystkiego co dawne.

Buntarstwo. Twierdził, że Słowianie są buntownikami. W wyniku buntu powstaje nowy świat. Własność prywatna zostaje zlikwidowana utożsamia ją z nędzą. Wyjątki; żywność (którą się je), ubrania (które się nosi) mieszkania (w których się mieszka). Cała reszta miała stać się własnością wspólnotową. Kolektywy spółdzielnie - ma w nich panować skrajny demokratyzm, który miały tworzyć federacje. Ogólnoświatowa federacja wytwórców. Dopuszcza tworzenie się spontanicznych organizacji. Narzędziem za pomocą którego państwo niszczy ludzi jest kościół. W świecie wolności nie będzie dziedziczenia. Dziedziczenie jest uzyskiwaniem rzeczy bez zasługi. Zasada - każdemu wg jego zasług (w tym świecie). Dopuścił istnienie parlamentu. Pozbawienie praw publicznych za to, że się nie chce pracować. Wg Bakunina kobieta jest źródłem wolności.

KROPODKIN- książę lub papież anarchizmu

Z rodu książęcego, człowiek elity europejskiej

XIX w. po II poł. Czas scjentyzmu

Lombroso- twórca szkoły antropologicznej

Socjaldarwinizm- Społeczeństwo ludzkie rozwija się zgodnie z zasadami doboru naturalnego. Egoizm i walka są dobre bo wyłaniają najlepiej dostosowanych do życia. Wojna jest dobra . Można ulepszyć gatunek ludzki.

Federacyjny model wszechświata- wszystkie elementy we wszechświecie są ściśle powiązane i znaczenie zależy od tych powiązań, a nie części składowych. Te powiązania redukują się do altruizmu. Gwarancją przetrwania jest współpraca. Argument przemawiający za tym, że altruizm jest nad egoizmem. Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju. Rewolucja u Kropotkina ma chaeakter zjawiska przyrodniczego- wybór rewolucji jest niezależny od ludzkiej woli. Kłopot polega na tym, że rewolucja nie musi koniecznie doprowadzić do anarchii. Rewolucja dlatego musi być kierowana przez elity anarchistyczne. Elita jest świadoma jaki jest cel rewolucji. Nie wolno dopuścić do odbudowania starych struktur. Należy zdobyć chleb, „Zdobycie chleba”. Pierwszym zadaniem rewolucji jest opanowanie magazynów, drugim nieuspołecznianie chłopów.

3 WARUNKI ABY REWOLUCJIA DOPROWADZIŁA DO ANARCHII

Elity muszą chcieć samokasacji, samozniszczenia. W anarchii wszystko jest własnością wszystkich. Istnieją komuny miejskie i wiejskie z czego większe znaczenie mają te drugie. Praca jest działalnością artystyczną. Podział dóbr wg zasady- każdemu wg jego potrzeb.

Przykład Anarchii wg Kropotkina - komuny miejskie w płn. Włoszech w XIIw.

Koncepcja ewolucyjna (w jaki sposób można stworzyć anarchię, Kropotkin odwołał się do koncepcji fabiańskiej (Fabiusz) (Angielski socjalizm, kawałek po kawałku) Anarchosyndykalizm, Syndykalizm rewolucyjny.

Syndykaliści- mówili o sobie anarchiści

• Ferdynand Pelloutier

• Georg Sorel

F. Pelloutier - twórca syndykalizmu rewolucyjnego, dwa nurty:

• zgodnie z branżami

• zgodnie z terytorium, regionem

„Historia izm pracy”

Antyjntelektualizm …...............- pogląd głoszący że najważniejszą grupą społeczną jest proletariat. Największym wrogiem proletariatu są intelektualiści, bo zabijają ruch rewolucyjny. Syndykalizm jest ruchem, działaniem, a intelektualiści chcą to wszystko ująć w karty słów i zabijają ruch. Intelektualiści wspierają państwo.

Akcja bezpośrednia- wszelkiego rodzaju działania, służące obronie robotników, ich interesów i podkreślające różnicę między nimi, a proletariatem. Syndykaliści wprowadzili do kultury europejskiej bojówki. Akcja ma swój cel- doprowadzenie do wybuchu strajku generalnego. Strajk generalny; sytuacja, gdzie społeczeństwo rozpada się. Strajk to coś co zaczyna się od manewrów garnizonu, dalej wielkie manewry, dalej 3 etap; wszyscy jednocześnie odmawiają świadczenia pracy, 4 strajk generalny.

Społeczeństwo syndykalistyczne- społeczeństwo bez państwa. Istnieją 2 związki zawodowe: branżowy i terytorialny. Każdy robotnik jest jednocześni uczestnikiem obu. Ziemia jest gwarantem, że nie odbudują się struktury centralistyczne. Równouprawnienie kobiet poprzez zniesienie instytucji małżeństwa i rodziny.

JERZY SOREL, syndykaliści rewolucyjni nie uznawali go za przywódcę syndykalizmu rewolucyjnego. Był człowiekiem poszukującym. „Rozważania o przemocy”(warto zapamiętać). Stara się znaleźć taki system społeczny, który będzie sprawiedliwy. Taki, który będzie każdemu oddawał to co mu się należy. Czyli nie-kapitalistyczny. Postulat zniesienia państwa. Prawo powinno być zlikwidowane, w to miejsce mają odrodzić się normy zwyczajowe i moralne. Rzeczywistości przyrodnicza ujawnia się przez moralność. W społeczeństwie naturalnym zawsze występuje przemoc.

W każdym społeczeństwie są dwie części:

• Część aktywna (nieliczna) decyduje o ruchu, jest niejednorodna

• Część bierna (liczna)

podgrupy, „walczące mniejszości”, walczą między sobą i jedna wychodzi na prowadzenie

Koncepcja utopii i mitu. Zdaniem Sorela ludzie w dwojaki sposób wyobrażają sobie rzeczywistość

• racjonalne (utopia)

• irracjonalne (mit)

Tylko i wyłącznie mity są w stanie wpłynąć na zachowanie ludzi. Takie wielkie mity pojawiają się w czasach kryzysu społecznego. Mit strajku generalnego, on doprowadzi do przebudowy społeczeństwa syndykalistycznego. Wystarczy, że ten mit opanuje umysły walczącej części, aby doszło do przebudowy świata.

MAX STIRNER- „Jedyny i jego własność” źródło europejskiego nihilizmu. Każdy z nas jest egoistą. Nauczyliśmy się bać swojego egoizmu. Uświadomieni egoiści (nie boją się swojego egoizmu) i nieuświadomieni egoiści.

Ci którzy rządzą to uświadomieni egoiści, podstawowym narzędziem są widma- słowa nieposiadające desygnatów np. Bóg, państwo, prawo, dobro, społeczeństwo, człowieczeństwo.

Dzięki tym słowom zachowujemy się tak a nie inaczej. Widma do tego służą by wyzbyć się uświadomionego egoisty. Prawo to widmo.

Prawo- wola uświadomionego egoisty, skierowana do nieuświadomionego. Musimy uwierzyć w swój egoizm. Rebelia, czyli indywidualny bunt. Bunt polega na tym, abyśmy żyli jakby widm nie było. Robić to co mi się podoba, zabijać, kraść. Siła zmienia charakter twoich czynów.

Moralność, nie istnieje. A jeśli istnieje to jest tworem konkretnego człowieka, jest widmem. Jedynym realnym bytem jestem ja, a reszta to raczej do zdobycia.

STAROŻYTNOŚĆ

Homer - „Iliada” i „Odyseja”

EGIPT

Pojęcie „maat” sprawiedliwość, albo ład. Przypuszczali, że żyją w najszczęśliwszym momencie. Uważano, że zmiany prowadzą do gorszego. „Maat” był utożsamiany z boginią. W Egipcie było przekonanie, że istnieje jeden Bóg, ale ten Bóg ma różne przejawy i przeobrażenia.

Panteizm- podmiot, który zakłada, że Bóg jest większy od świata, świat jest częścią składową Boga. Głową jest faraon. Faraon jest tym, który kieruje w imieniu Boga całością. Urzędnicy przekazują w imieniu faraona. Niewolnictwo było zjawiskiem marginalnym, rzadkim. Monrchia magiczna. Przekonanie, że cechy władcy wpływają na pomyślność całości społeczeństwa. Faraon miał być obrońcą kultur. Nie istniała kasta kapłańska, kapłan był urzędnikiem. Faraon jest obrońcą kraju- ciąży na nim obowiązek utrzymywania ładu, armii i wymiaru sprawiedliwości. Faraon jest gwarantem ładu. W Egipcie prawo nie było tworzone, było odkrywane, istniało od zawsze. Faraon- przyjęcie, że on jest odpowiedzialny za pomyślność i dobrobyt. Można go obalić, gdy ład nie idzie. Takie obalenie faraona nie było świętokradztwem, ale było wyrazem prawa.

HEBRAJCZYCY- 1. Demokracja, 2. monarchia, 3. teokracja. Egalitarna wspólnota..., gdzie można co jakiś czas zbudować władzę centralną. Szofet- sędzia. Koncepcja budowy monarchii- budząca się koncepcja teokratyczna. Władzę możę sprawować tylko Bóg. Soul, Dawid, Salomon. Upadek władzy monarszej.

GRECJA - HOMER „Iliada”, „Odyseja” kierowane do arystokracji greckiej „Arete” -cnota. Cnota=śmiałość, sprytny rozum. Homer uważa, że jest wrodzona. Ktoś, kto nie ma jej jest godny pogardy. Tego z cnotą wspomagają bogowie.

Król, władca

aristo (szlachetni)

lud- demos

W świecie Homera lud ma zadanie, nie jest bierny. Cechą charakterystyczną jest zgromadzenie. Jeśli nie ma go to ktoś jest barbarzyńcą. Lud podejmuje decyzję. Idealnym ustrojem dla Homera jest monarchia. „Nie dobrze jest, gdy rządzi wielu”

HEZJOD- „Prace i dni”. Człowiek, który pisze z punktu widzenia rolnika. Pojawia się indywidualizacja własności. Wskazuje, że istnieje niesprawiedliwość. Arystokracja sądowa- zjadacze prezentów. W drugiej części pracy daje rady bratu- pracowitość. Cnotą wg Hezjoda jest pracowitość. Ciężka praca jest warunkiem dobrego życia. Nie chce zniesienia tej władzy. Zdaniem Hezjoda da się nauczyć sprawiedliwego zachowania i pracowitości. Prawo jest pierwotne wobec ludzi. Obowiązuje ludzi i bogów. U Hezjoda każde orzeczenie jest zgodne z wolą Boga. U Hezjoda pojawia się rozbieżność. Ktoś z pewnych pobudek nie jest w stanie orzec sprawiedliwie. Rozróżnienie na prawo dla ludzi myślących i świat niemyślących- prawo pięści, prawo zwierząt.

HERAKLIT Z EFEZU- założenie, że wszystko jest zmianą. Dąży do odkrycia arche- to stąd wszystko się bierze. Dla Heraklita rzeczywistości zbudowana jest z walki przeciwieństw. Ta walka powoduje wyłanianie się nowych rzeczy. W tej całej zmienności istnieje coś trwałego- LOGOS- kosmiczny rozum- w trzech aspektach. 1- zasada zmienności, 2- powszechny rozum, 3- Logos jest pojmowany jako swoiste bóstwo. Istnieją dwie kategorie ludzi na świecie różniący się tym w jakim zakresie partycypują w Logosie. Mędrcy i pozostali. Mędrcy wiedzą, że wojna jest wieczna. Pozostali bezsensownie walczą z tym. Heraklit uważa, że władzę powinni sprawować mędrcy, za pośrednictwem prawa pisanego, stanowionego. Neguje wartość tradycji, bo zwyczaj nie jest zmienny. Prawo musi być poparte sankcją. Ludzie są z natury nierówni. Władza nie może być demokratyczna.

Sofiści. To niejednorodna szkoła. Są gromadzeni ze względu na samo studiowanie filozofii, a nie ze względu na odpowiedzi. Relatywiści i naturaliści- egalitaryści, elitaryści.

Relatywiści- PROTAGORAS z ABDERY, ojciec relatywizmu, współpracował z Peryklesem. „Mowy przeciwstawne”, O pochodzeniu życia społecznego”, „O państwie”, „Sztuka Erystyki”

Erystyka- jest uprawiana przez nauczycieli filozofii, jest sprzedawana odpłatnie. Cnoty można się nauczyć. Uczyli technik funkcjonowania w życiu publicznym. Elementem kluczowym jest uczestniczenie w życiu publicznym. W tych zgromadzeniach decydującą rolę odgrywają mowy stron. Zaczęli odkrywać nowe techniki przekonywania do racji innych- Protagoras jako pierwszy. Twierdził, że o każdej sprawie istnieją zawsze dwa przeciwne sądy. Poszukiwanie argumentów na rzecz słabszej racji, mniejszościowego poglądu. Chodziło mu o wychowanie człowieka, dobrego obywatela. Sofiści zmieniają obiekt zainteresowania z kosmosu na człowieka. Badanie człowieka jako istoty społecznej, anie przyrodniczej. U Protagorasa widzimy ideę postępu. Protagoras mówi, że świat ulega poprawie; kiedyś było gorzej, teraz jest lepiej. Prometeusz daje ludziom rozum, ludzie wynaleźli mowę, zdolność budowania.

Istotą człowieka jest chęć krzywdzenia bliźniego. Wówczas pojawił się Zeus i dał ludziom poczucie wstydu. Dzięki temu jesteśmy w stanie okiełznać egoizm, chęć krzywdzenia bliźniego. Owo poczucie obejmuje wszystkich ludzi. Protagoras twierdzi, że życie opiera się na zasadzie umowy społecznej. Jedynym słusznym ustrojem jest demokracja. W Grecji istnieje niewolnictwo. Na cnotę składają się 3 elementy. 1- Sprawiedliwość, 2- Rozsądek (zdolność panowania nad sobą), 3- Pobożność. Nie wszyscy nauczyli się cnoty. Cnota jest nauczana. Protagoras był agnostykiem. To pogląd, który głosi że nie można powiedzieć nic o poznaniu Boga.

Homo mensura- człowiek w sposób niepowtarzalny postrzega rzeczywistość. Każda z opinii jest prawdziwa. Zasada relatywizmu łamie się gdy dochodzimy na poziom państwa i społeczeństwa. Jedynym źródłem prawa jest państwo. To prawo musi być zmienne. Protagoras uznaje zmienność prawa za zaletę a nie za wadę jak inni.

GORGIASZ- uznawano go za ojca retoryki, „O optyce”- wykłada o tym jak widzimy rzeczy. Później zachwycony był dialektyzmem- nurt filozoficzny. Przeciwieństwo szkoły jońskiej, tego co mówił Heraklit.

Fizis i doxa (błędne wyobrażenie, mniemanie). Paradoksy elaskie.

Gorgiasz- byt nie istnieje, nawet gdyby istniał to jest niepoznawalny. Myśl i byt to dwie różne rzeczy. Gorgiasz odrzuca badanie tego co jest zewnętrzne- kosmosu, skupia się na badaniu człowieka, w nim najważniejsza jest mowa, stąd tak ważna rola retoryki.

Prace: „Pochwała Heleny”, „Obrona Palamedesa”. Wymyślił, że można tworzyć wzorcowe mowy. Słowo jest rzeczą. Mówi, że prawda to, to co widzimy, w czym uczestniczymy, albo to co nam mówi bezpośredni świadek. Złuda jest związana z wypowiedziami, niepopartymi doświadczeniem. Nauka cnoty Arete, polega na prawidłowym dotarciu do rzeczywistości. Ocena tego co jest, zależy od okoliczności.

Kajos-okazja. Okazjonalizm-koncepcja Gorgiasza. Cnota kobiety jest inna niż mężczyzny, wolnego od niewolnika. Gorgiasz twierdził, że każdy z nas jest w stanie nauczyć się takiego rozeznania.

(Wykład 29.01.11r.)

PRODIKOS Z KEOS

• stan przedpaństwowy

• praca nauczyła ludzi współpracować, aby osiągnąć efekt, doprowadza to do zawarcia umowy społecznej

• ludzie pracujący (Mezojści)

• demokracja jako ustrój polityczny

• odrzucamy rządy masonerii, oligarchii, bo oni nie zawierali umowy społecznej, nie są pracowici

• pracowitość jest cnotą

• występek i cnota

• szczęście to bogactwo, zadowolenie wewnętrzne, siła fizyczna, zdrowie

• systematycznie dążyć do celu, z wysiłkiem

• dwie drogi- łatwa, z której łatwo zboczyć i trudna, którą dąży się systematycznie

• ludzie zaczęli ubóstwiać elementy świata przyrody

• ludzie zaczęli ubóstwiać tych ludzi, którzy dali coś dla świata

• religia odgrywa u Prodikosa pozytywną rolę, uczy ludzi pracowitości

• twierdził, że życie po śmierci nie istnieje

• synonimika- można manipulować słuchaczami używając synonimów

• śmierć tak naprawdę nie istnieje, bo gdy żyjesz śmierci nie ma, a gdy jesteś martwy też jej nie ma, bo jesteś martwy,

HIPPIASZ I ANTYFON

HIPPIASZ

• wprowadza wiedzę encyklopedyczną

• potok słów, informacji w stosunku do słuchaczy

• opracował metodę łatwego zapamiętywania

• najważniejsza praca to „Synagoga” forma encyklopedii

• starał się zebrać jak najwięcej informacji na temat ludzi, ustrojów, polis

• każde polis ma odrębne reguły

• podstawowym, uniwersalnym prawem jest prawo równości, wszyscy ludzie są równi,

• istnieje różnica pomiędzy tym co jest naturą (fizis) a tym co jest umową

• umowa społeczna powinna być tak skonstruowana aby oddawała zasadę równości, najlepsza jest demokracja

• prawo to, to co ogół obywateli uchwala i podaje w formie rozporządzenia na piśmie, mówiąc co należy czynić a czego unikać

• prawa pisane są zdegenerowaną formą

• jak można przestrzegać prawa, które sam ustawodawca uważa za złe, ponieważ są ciągle zmieniane

• Hippiasz zakwestionował praworządność niewolnictwa (zasada równości), było degeneracją prawa pisanego

ANTYFON

• Antyfon poszedł jeszcze dalej z postulatem zasady wolności niż Hippiasz

• dla Antyfona wszystkie różnice społeczne są wynikiem nieprawidłowo sporządzonej umowy społecznej

• postuluje demokrację, ale demokracja Ateńska nie jest prawdziwą demokracją

• wzorem demokracji jest społeczeństwo spartańskie, obywatele byli bardziej równi niż obywatele w społeczeństwie ateńskim

• został skazany na śmierć za postawę antydemokratyczną w Atenach i za poglądy pro spartańskie

SOFIŚCI POLITYCY

KALIKLES (postać fikcyjna wymyślona przez Platona)

• każda społeczność ludzka dzieli się na dwie grupy

• silni (w mniejszości)

• słabi (dominują liczebnością)

• silni są w stanie osiągnąć szczęście, słabi im tego zazdroszczą, to zazdrość spowodowała, że słabi zawarli umowę, aby poskromić silnych, w związku z tym państwo jest niezgodne z zasadami prawa natury (gdzie silny ma władzę nad słabym)

• wyrazem tego jest system demokratyczny

TRAZYMACH

• praca „Wielka technika”

• dwie grupy, silni i słabi

• kto jest tak naprawdę silny, a kto słaby jest skutek, ten jest silny kto potrafi przeforsować swoje postulaty

• grupa dominująca stanowi prawa dobre dla siebie, a więc prawo państwowe zawsze realizuje prawo silniejszego, a więc jest zgodne z prawem natury

• pasterz opiekuje się owcami tylko dlatego, że ma w tym interes (wełna, mleko, mięso)

KRITIAS (uczeń Sokratesa)

• wychodził z założenia, że państwo jest wytworem ludzkim, a etap przedpaństwowy był zły

• ludzi cechuje egoizm, pycha- te cechy spowodowały, że ludzi nie byli w stanie stworzyć wspólnoty politycznej

• ograniczeniem pychy było usankcjonowanie prawa, strach przed karą

• sposobem zapanowania nad ludźmi było wymyślenie religii i bogów, mówiono ludziom, że są cały czas obserwowani

• religia jest wymyślona przez ludzi ale odgrywa pozytywną rolę, bo dzięki niej może istnieć wspólnota polityczna

SOKRATES

• nic nie napisał

• człowiek to jest jego dusza, dusza to jest nasze świadome „ja”

• przedefiniował pojęcie arete- to co jest korzystne dla naszej duszy

• wiedza jest cnotą, ignorancja (niewiedza) jest przeciwieństwem cnoty

• ludzie, jeżeli czynią coś złego to jest to winą niewiedzy

• człowiek, który rozumie siebie jest w stanie zrozumieć innych, działanie we wspólnocie

• Sokrates uczy jak być dobrym obywatelem

• cnota cechuje się:

• ekrateją (zdolność panowania nad samym sobą)

• eliteja (wolność)

• antarchia (zaszczepienie sobie w duszy potrzeby wolności, rozum sam wystarczy do osiągnięcia szczęścia)

• dobry obywatel to taki, który jest wierny swojemu państwu

• Sokrates mówiąc o państwie myśli tylko o Atenach

• idea rewolucji bez przemocy

Awerroiści łacińscy

• świat wiary jest poza rozumem

• religia jest potrzebna dla takiej głuszy

BOECJUSZ Z DACJI

• świat jest wieczny, ludzkość też jest wieczna

• zakwestionował indywidualną duszę człowieka

• po śmierci nie ma indywidualnego wychowania

• nie ma też zmartwychwstania ciała

• jedynym czasem nam danym jest czas od urodzenie do śmierci

• jesteśmy zdeterminowani przez świat zewnętrzny

• zakwestionowanie idei wolnej woli

• koncepcja tzw. podwójnej prawdy w wersji „soft”, istnieje prawda religijna i filozoficzna, które się uzupełniają

DANTE ALGHIERI

MARSYLIUSZ Z PADWY

• najważniejszym celem istnienia wspólnoty jest pokój

• wyróżnił 6 grup społecznych; 3 istotne i 3 nieistotne

• 3 istotne to: kapłani, wojownicy i rządzący

• 3 nieistotne to: rolnicy, rzemieślnicy, kupcy

• źródłem prawa jest wspólnota obywatelska

• pojęcie suwerenności prawa nie istnieje w czasach Marsyliusza (uwaga !!), (suwerenność- Bodin)

• twórcą prawa jest lud, większość raczej się nie myli

• lud jest władny powoływać i odwoływać rządzących, może też przekazywać na ich rzecz swoje prawa

---