Progresywizm
Progresywizm pedagogiczny jest to stanowisko zakładające konieczność a za razem możliwość przeprowadzenia reform i pokonanie trudności społecznych, ekonomicznych i politycznych, na drodze wykorzystywania zasobów ludzkiej inteligencji i stosowania naukowych metod rozwiązywania problemów.
Jako ruch pedagogiczny progresywizm pojawił się na przełomie XIX i XX wieku a Stanach Zjednoczonych, dość szybko został przeniesiony na grunt Europy Zachodniej, po pewnym czasie zawitał także w Polsce.
Przeciwnicy szkoły tradycyjnej byli przekonani, co do pilnej potrzeby zniesienia represywnego nauczania, byli także zgodni, co do wprowadzenia radykalnych zmian. Jednak w tej krytyce herb artystów zarysowała się pewna dwu torowość, pojawiły się dwa odłamy:
Tych, którzy odwoływali się do koncepcji naturalistycznych i ten odłam występował przede wszystkim w Europie,
Drugi nurt zauważamy głównie w Stanach Zjednoczonych, tworzyli go zwolennicy filozofii pragmatyzmu i eksperymentalizmu.
Pierwsi domagali się przede wszystkim umożliwienia dzieciom swobodnego rozwoju, drudzy zaś na pierwszy plan wysuwali doświadczenia zmysłowe, podkreślali ważność, skuteczność, użyteczność i przydatność w nauczaniu a wreszcie domagali się uwzględnienia w edukacji istotnej roli społeczeństwa.
Zwrot ku pajdocentryzmowi, naturalizmowi, psychologizmowi zaowocował radykalnymi zmianami w widzeniu roli nauczyciela i ucznia. Od tego momentu to uczeń stał się najważniejszym podmiotem w procesie kształcenia. Jego wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka. Wychowanek powinien uczyć się wtedy, gdy tego chce i odczuwa potrzebę zdobycia wiedzy, przy czym nauczanie powinno być zidywdualizowane, dostosowane do potrzeb, zainteresowań i oczekiwań każdego ucznia.
Metody stosowane w nauczaniu powinny pobudzać aktywność dziecka, postulowano także zniesienie oceniania na rzecz rozbudzania motywacji wewnętrznej w jednostce. Z kolei sama ewaluacja nie może mieć charakteru nagród i kar. Kładziono duży nacisk na pracę zespołową, kooperację, twórczą ekspresję, na udział sztuki i zajęć praktycznych w procesie kształcenia i zdobywania wiedzy.
Zarzuty, jakie wysuwano wobec nowych nurtów pedagogicznych:
Wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach, co do wpływu spontanicznej działalności ucznia na jego rozwój intelektualny,
„zapuszczenie intelektualne” młodego pokolenia, w niektórych najmniej używanych dziedzinach wiedzy,
Przesadne zainteresowanie dzieckiem, wręcz kult dziecka i dzieciństwa, tak jak wcześniej dzieci dążyły do dorosłości, tak tutaj poorzą danym i modnym było być dzieckiem,
Przedkładanie swobody nad karność, chwilowej potrzeby nad dalsze cele,
Przedkładanie psychologicznej organizacji nauczania nad konsekwencję logiczną, przerost zajęć praktycznych, często przypadkowych pod względem treści nad zajęciami umysłowymi, zajęciami które zapewniały dzieciom podstawy usystematyzowanej wiedzy o świecie.