Temat: Kontakt uczniów z biblioteką jako czynnik wzbudzający zainteresowanie książką i czynnik samokształcenia.

Chcemy dla dzieci jak najlepiej. Zależy nam na tym, aby osiągały sukcesy w szkole, a potem znalazły dobrą pracę. Czy regularny kontakt z książką może w tym pomóc? Oczywiście, że tak. O ile oglądanie telewizji działa na nasz umysł jak jedzenie cukierków na zęby - psuje i rozleniwia, o tyle czytanie książek pobudza szare komórki do pracy. Zmusza do tworzenia w głowie obrazów, do krytycznego myślenia, podążania za wątkiem, zastanawiania się nad tym, co się jeszcze wydarzy. Dzieci, które dużo czytają, lepiej pojmują związki przyczynowo - skutkowe, mają sprawniejszą pamięć, koncentrację i są bardziej kreatywne. Kontakt z książką wzbogaca słownictwo, dzięki czemu maluch staje się bardziej komunikatywny. Czytanie dziecku na głos lub wspólne przeglądanie książeczki i opowiadanie co widać na obrazkach, pogłębia więź, otwiera nowe tematy do wspólnych rozmów, powoduje, że lepiej rozumiemy w jaki sposób dziecko postrzega świat i co je obecnie nurtuje. Dlatego nie warto rezygnować ze wspólnego, rodzinnego czytania na głos, nawet wtedy gdy dziecko potrafi już samodzielnie czytać.

Serdecznie zachęcam do wspólnego przeglądania i czytania książek. To wspaniały sposób na spędzanie czasu z dziećmi w wartościowy sposób.

MOTYWACJE CZYTELNICZE

Każde działanie człowieka wynika z określonych motywów. Od nich zależy, jaki kierunek działania przyjmie jednostka. W motywacjach czytelniczych bardzo ważna rolę odgrywają wewnętrzne potrzeby człowieka oraz wpływ środowiska.
Niezbędnym warunkiem rozwoju kultury czytelniczej jednostki są właściwie trzy czynniki: kontakt z książka, opanowanie sztuki czytania i odczucie gratyfikacyjnej wartości lektury. Zapewnienie dziecku dostępu do książek pobudza chęć nauki czytania, aby móc samodzielnie zaspokajać potrzebę poznawczą. Wzbudzanie pozytywnych emocji poprzez kształtowanie stosunku do książek w dzieciństwie staje się dla człowieka wartością. Pozytywny stosunek do książek oraz posiadane umiejętności wpływają na powstanie motywacji czytelniczych.

Te trzy czynniki uwidaczniają, że na motywacje czytelnicze największy wpływ ma dzieciństwo. Wtedy najbardziej kształtuje się system wartości w podatnej na wpływy psychice dziecka. Im wcześniej odczuje ono wartości lektury (chociażby dzięki czytaniu książek przez matkę, która zaspokaja potrzebę bliskości, bezpieczeństwa), tym większa gwarancja przyjaźni z książką na całe życie. Jeśli dziecko nauczy się zaspokajać swe potrzeby psychiczne w inny sposób, ukształtowane przyzwyczajenia nie łatwo później zmienić. W późniejszym wieku szkolnym nauka odgrywa bardzo duży wpływ, im dłuższy okres nauki, tym istnieje większa szansa na rozbudzenie i wzmocnienie potrzeb czytelniczych. Z przekonania o wartości uprawiania lektury rodzi się potrzeba czytania.

Oprócz wartości uprawiania lektury, potrzeb, zamiłowań i zainteresowań istotną rolę odgrywają motywy czytania. Najważniejsze motywy to: poznawcze, rozrywkowo-relaksowe, emocjonalne, pragmatyczne (problemowe). Wywierają one pozytywny wpływ na istnienie i wzmocnienie motywacji czytelniczych.

Ważnym zadaniem rodziny, szkoły, biblioteki szczególnie w środowisku wiejskim jest, aby wzbudzać motywację do czytania i umieć przekonać jednostki, że warto czytać, ponieważ każde zetknięcie z tekstem przynosi korzyści i pozostawia pozytywny ślad w osobowości człowieka.

Czytanie należy rozpoczynać w klasach najmłodszych. Wyrabianie w dzieciach nawyku regularnego czytania oraz nadawanie książce odpowiedniego znaczenia w ich systemie wartości ma szansę powodzenia tylko przy pozyskaniu rodziców jako aktywnych sprzymierzeńców tej sprawy. Najważniejszy etap batalii o młodych czytelników to inspirowanie tą ideą rodziców. Pomocna była i jest kampania społeczna „Cała Polska czyta dzieciom”.

WPŁYW RODZINY

Rodzina najwcześniej oddziałuje na dziecko, kształtuje nie tylko zainteresowania książką, ale również przekonuje, że warto ją czytać. W wyniku tego przekonania rodzi się potrzeba czytania w dzieciństwie, a później w wieku dojrzałym.

"We wczesnym okresie życia dziecko nie przejawia samoistnych potrzeb czytelniczych. W przeciwieństwie do potrzeby manipulowania przedmiotami, potrzeby zabawy naśladowczej czy też potrzeby zabawy grupowej w zespole rówieśników, połączonej z podziałem ról pojawienie się potrzeb czytelniczych nie jest zjawiskiem samorzutnym, spontanicznym, autonomicznym, lecz dopiero uwiecznieniem procesu inicjacji"

Człowiek nie rodzi się czytelnikiem. Staje się nim w trakcie wrastania w konkretną kulturę. Aby w owej kulturze rodzinnej dziecko mogło kształtować pozytywne nawyki czytania, obcowania z książka, musi widzieć czytających domowników, musi mieć w domu książki i czasopisma. "Nieustanny brak czasu, niemożność dysponowania dłuższymi odcinkami wolnego czasu utrudnia zaplanowany kontakt z kulturą, czyni go raczej dorywczym, nie pogłębionym, przypadkowym"

Zjawisko to jest zauważalne we współczesnych rodzinach, gdzie kontakt z książka staje się ograniczony, jest powszechną barierą. Telewizja, komputer zajmuje miejsce książki zarówno wśród dzieci, młodzieży jak i dorosłych, we wszystkich środowiskach. Dlatego ważne jest, aby rodzice, znaleźli wolny czas i wraz z dzieckiem uczestniczyli w kulturze. Zdarza się, że dzieci z różnych powodów rzadko mają styczność z książka w domu rodzinnym i dopiero szkoła próbuje wpajać nawyki czytania i przekonuje, że czytanie ma duży wpływ na jego rozwój.

Najlepiej potwierdzają ten argument następujące słowa "jeśli dom nie odgrywa żadnej roli w kierunkowaniu kontaktów kulturowych dziecka, przeważnie kształtuje się w nim przekonanie, że wszystko, co nazywa się kulturą, jest jeszcze jedną formą szkolnego obowiązku. To szkoła każe czytać książki, prowadzi do teatru, na koncert czy wystawę. Skutki takiego przeświadczenia nie każą na siebie długo czekać.

Brak wpajania nawyku czytania w środowisku rodzinnym może doprowadzić do zmniejszenia aktywności czytelniczej.

Czytanie książek przez rodzinę małym dzieciom ma duży wpływ na wychowanie moralne dziecka, uczy radości, smutku, współczucia. Oglądanie ilustracji pobudza wyobraźnię oraz dostarcza wielu doznań estetycznych. Z obserwacji wynika, że najaktywniejszą i często najliczniejszą grupę użytkowników biblioteki stanowią dzieci i młodzież, które miały styczność z książką już od najmłodszych lat. Pozytywny stosunek do książki kształtowany był przez rodzinę (mamę, tatę, babcię, dziadka, rodzeństwo).

Jak może pomóc rodzic, który chce aby jego dziecko czytało? Jakie zastosować metody?

1. Czytać ksiązki bajki, które dziecko interesują

2. Czytać dziecku głośno przynajmniej 10-15 minut dziennie

3. Wybrać się wspólnie do księgarni , biblioteki- kupić, wypożyczyć książkę

4 . Założyć własny kącik, biblioteczkę w pokoju

5. Kupić ciekawe czasopisma

6. Rozwijać pasje kolekcjonerską, czekając na kolejne odcinki przygód ulubionego bohatera

7. Czytać z dzieckiem na zmianę

8. Wspólnie w gronie rodzinnym czytać o ustalonej porze

9. Opowiadać przeczytany tekst, snuć dalsze losy bohatera.

10.Pokazaċ, że czytanie może by przyjemne, nigdy nie traktować czytania jako karę.  

Dzieci, którym od najmłodszych lat czytamy i w których zaszczepiamy miłość do książek, na pewno będą czytać w przyszłości. 

Kolejnym narzędziem może być ankieta, której głównym celem będzie skłonienie rodziców do autorefleksji na temat czytania dzieciom a ponadto zdiagnozowanie sytuacji dotyczącej tego zagadnienia w rodzinach uczniów. Na spotkaniach z rodzicami omówić można korzyści płynące z czytania dziecku na głos, zachęcić rodziców do robienia dzieciom prezentów książkowych. Równocześnie należy prowadzić oddziaływania wobec dzieci. Muszą być one długofalowe, rozłożone na cały rok szkolny.

Przykładowe formy pracy z czytelnikiem to:

• Konkurs na czytelnika roku. Tytuł „Czytelnik roku” oraz nagrodę książkową otrzymałby  uczeń, który przedstawi zeszyt lektur zawierający największą liczbę dobrze opisanych książek, przygotowanych w bieżącym roku. Poza tym najciekawiej zachęci kolegów z klasy do przeczytania swojej ulubionej książki i będzie brał najaktywniejszy udział w konkursach związanych z czytaniem.

• Zachęcanie dzieci do korzystania z biblioteki szkolnej i biblioteki publicznej poprzez udział konkursach organizowanych przez bibliotekę oraz specjalnie zorganizowaną wizytę w bibliotece publicznej.

• Lekcja otwarta dla rodziców na temat „Chodź poczytam ci bajeczkę”, która zachęca dzieci do wspólnego czytania książek. W trakcie lekcji dzieci rozpoznają bohaterów popularnych baśni, których krótkie prezentacje nagrane są na taśmie magnetofonowej. Po nazwaniu bohaterów, dzieci odnajdują wśród zgromadzonych książek te baśnie, z których pochodziły prezentowane postacie. Przy okazji poznają autorów tych pozycji.

• Organizowane raz w semestrze prezentacje ulubionych książek. Dzieci przygotowują atrakcyjne formy zachęcania kolegów do przeczytania prezentowania przez nich książki. Klasa przez głosowanie wybiera tę, którą przeczytałaby najchętniej.

Można też zastosować inne sposoby zainteresowania dzieci książką, np. zwrócić uwagę na interesującą szatę graficzną, piękne ilustracje, organizować godziny z „ciekawą książką”.

Powyższe oddziaływania w przypadku ich zastosowania byłyby ważnym elementem procesu dydaktyczno- wychowawczego, stwarzają szansę na przełamanie niechęci do czytania wśród młodszych uczniów oraz kształtują nowy sposób spędzania wolnego czasu przez rodziny uczniów.

WPŁYW SZKOŁY

Szkoła odgrywa istotną rolę w kształtowaniu kultury czytelniczej. Poprzez przemyślany system kształcenia ma możliwość stworzenia równego startu kulturowego młodzieży z różnych środowisk społecznych.

"Dla dzieci wywodzących się z rodzin, w których nie ma zwyczaju czytania książek i w których książka jest nieobecna, instytucją kompensującą jest szkoła".

Szkoła odgrywa wyjątkową rolę w edukacji czytelniczej dzieci i młodzieży.

Stwarza każdemu dziecku możliwość kontaktu ze słowem drukowanym poprzez stosunkowo długi czas, co jest ważne przede wszystkim w środowisku wiejskim, gdzie dostęp do książki jest utrudniony, a książka nie jest wartością cenioną. Szkoła proponuje przyjaźń z książką w okresie życia człowieka, cechującym się wielką chłonnością umysłu, ciekawością świata i podatnością na wpływy wychowawcze. Szkoła przez swój system dydaktyczno-wychowawczy oddziaływuje profilaktycznie na ucznia, który z różnych przyczyn stroni od książki. Dziecko sięga w różnych okresach rozwoju po odmienne lektury, odpowiadające jego potrzebom społecznym, psychicznym. Nie należy wychodzić z założenia, że lektura ma większy wpływ od innej książki na edukację czytelniczą. Każdy kontakt z literaturą rozwija osobowość jednostki oraz kształtuje jego różnorodne kompetencje czytelnicze. Błędne jest również myślenie, że należy usunąć z dzieciństwa telewizję, komputer, internet, a zostawić tylko książkę. Dłuższy okres edukacji zapewnia dłuższe obowiązkowe obcowanie ze światem książek, większe oswojenie z publikacjami różnego typu. W związku z tym czytelnictwo ludzi dorosłych w dużym stopniu zależy od nabytego nawyku czytania literatury w okresie szkolnym.

Szkoła niekiedy daje uczniom jedyną szansę szerokiego kontaktu z książką. Uczniowie starsi czytają lektury nakazane przez MENiS pod przymusem, wbrew własnym zainteresowaniom. To zajęcie dla nich trudne, nudne i niepotrzebne. Jak nauczyciel może przełamywać tę niechęć?

Mogą to być następujące działania:

- konkursy pięknego czytania, recytacji

- konkursy plastyczne dotyczące ulubionego bohatera książki, wystawki tych prac

- inscenizowanie wybranych utworów- wtedy towarzyszy uczniom duży ładunek emocjonalny(rozwijają przy okazji wyobraźnię plastyczną, muzyczną)

- wystawki przedstawiające twórczość literacką dzieci

- systematycznie organizować „godzinę z ciekawą lekturą”

- w klasie przeczytać fragment ksiązki i przerwać w najciekawszym momencie

- zastosować opowiadanie twórcze, np. dalsze losy bohaterów

- sąd nad bohaterem

- zachęcać do prowadzenia dzienniczków lektur

- stosować często pytania dlaczego? Aby nauczyć dziecko wyrażania własnych myśli

- tak pokierować opracowaniem tekstu, aby uczeń rozpoznał w nim własne problemy i zmierzył się z trudem ich rozwiązywania

- odstąpić od szczegółowego omawiania lektury, a przybliżyć ją do życia

WPŁYW BIBLIOTEKI

Oprócz biblioteki i szkoły na motywacje czytelnicze mają duży wpływ również biblioteki, które udostępniają swoje zbiory szerokim kręgom społeczeństwa. Służą rozwijaniu i zaspokajaniu potrzeb czytelniczych oraz współdziałają w upowszechnianiu wiedzy i kultury. Biblioteki publiczne sprawują funkcję lokalną, która ma na celu "rozwijanie potrzeb czytelniczych społeczności gminnych, a przede wszystkim:
- Gromadzą i udostępniają materiały biblioteczne dobrane stosownie do potrzeb ogółu mieszkańców oraz są niezbędne do samokształcenia i rozwoju kulturowego.
- Udzielają wszystkim zainteresowanym wszechstronnej informacji i fachowego poradnictwa w doborze lektury".

Znaczną część użytkowników biblioteki publicznej stanowią uczniowie szkół podstawowych i średnich.

Z tego względu podobnie jak biblioteki szkolne gromadzą książki związane z realizacją programów nauczania, a szczególnie lektury z zakresu języka polskiego, publikacje popularnonaukowe poszerzające i utrwalające wiedzę szkolną z różnych dziedzin. W zbiorach bibliotek znajdują się popularne poradniki i informatory, które udzielają szybkich porad i informacji poszukiwanych przez czytelników. Literatura piękna zajmuje jedno z czołowych miejsc na półkach, zapewnia czytelnikom możliwość przyjemnego i kulturalnego spędzania czasu wolnego.

Biblioteka szkolna jest miejscem, gdzie użytkownicy od najmłodszych lat wdrażają się do pracy umysłowej. Proces ten nie jest łatwy. Podczas pobierania nauki w szkole podstawowej uczniowie poznają zasady czytelnictwa i przyswajają sobie metody zdobywania wiedzy. Mimo to często obserwuje się niepewność, onieśmielenie, brak samodzielności w poszukiwaniu źródeł informacji i nieumiejętność korzystania z nich. W tym celu bibliotekarze prowadzą różnorodną działalność z czytelnikiem indywidualnym i zespołowym, stwarzając warunki nawiązywania bliższych kontaktów, a dzięki temu podnoszą jego kulturę czytelniczą. Praca z czytelnikiem indywidualnym polega na doborze odpowiedniej lektury, udzielaniu potrzebnych informacji, wskazywaniu odpowiednich materiałów w zbiorach bibliotecznych potrzebnych do poszczególnych przedmiotów nauczania. Celem pracy z czytelnikiem zbiorowym jest oddziaływanie na grupę osób w celu zainteresowania ich książką i czytelnictwem. Biblioteka prowadzi różnorodne formy działalności, przede wszystkim wystawy książek, lekcje biblioteczne, wycieczki uczniów do biblioteki, konkursy czytelnicze. Są to najczęściej stosowane formy popularyzacji książki i czytelnictwa.

Od bibliotekarza, jego wiedzy, umiejętności zawodowych zależy poziom działalności biblioteki, jej ranga i przydatność w środowisku. Im więcej inwestycji i pomysłowości wykaże bibliotekarz, tym lepiej wychowa młodzież na świadomych czytelników i odbiorców kultury.

Nic tak nie zachęca do czytania książek jak zaszczyt posiadania własnej karty bibliotecznej. Szczególnie, gdy rodzic podkreśli wagę sytuacji, a młody człowiek będzie mógł na swoją kartę wypożyczać książki. Poczuje wtedy, że stał się członkiem grupy ludzi, którzy mają dostęp do nieprzebranego zasobu niezwykłych historii.

Istotną sprawą w rozwijaniu zainteresowań czytelniczych uczniów jest współpraca bibliotekarza z wychowawcami klas. Wychowawca poznaje, rozwija a nierzadko przekształca zainteresowania ucznia. Znajomość zainteresowań czytelniczych ucznia ułatwia wychowawcy dobór właściwego zespołu środków oddziaływana wychowawczego. Częste przychodzenie do biblioteki wyrobi w uczniach nawyk sięgania do ksiązki, jako źródła wiedzy a jednocześnie rozrywki. Najważniejsze w edukacji czytelniczej jest bowiem samokształcenie. Uczniowie mogą interesować się różnymi dziedzinami wiedzy i poszerzać wiadomości na podstawie różnych źródeł. Im więcej uczniów uprawiających samokształcenie, tym lepiej.

Stały kontakt dziecka z książką ma bardzo istotny wpływ na rozwój jego osobowości. Poprzez swoje treści książka oddziałuje na myśli, uczucia, postępowanie. Rozwija wrażliwość na piękno języka, wzbogaca słownictwo, pogłębia i poszerza wiadomości, pomaga w rozumieniu innych ludzi i otaczającego świata oraz pobudza wyobraźnię. Jeżeli pierwsze doświadczenie dziecka z książką pozwoli mu nabrać pewności, że czytanie jest ciekawe, wówczas jego chęć do poznawania  kolejnych będzie wzrastać. Dlatego tak ważne znaczenie ma  rozwijanie zainteresowań czytelniczych dzieci w młodszym wieku szkolnym.

Bibliografia:

1. J. Andrzejewska: Wzorzec kultury czytelniczej ucznia jako program edukacji czytelniczej.

„Biblioteka w szkole”;

2. W. Goriszowski: Książka a wychowanie;

3. J. Truskolaska: WYCHOWAĆ MIŁOŚNIKA KSIĄŻKI czyli czytelnictwo i okolice.

7

---