GŁÓWNE GAZOWE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA
Zanieczyszczenie gazami powoduje zachwianie proporcji składu naturalnego powietrza, a wszystkie gazy dostające się do atmosfery są bardzo szkodliwe dla zdrowia człowieka i prawidłowego rozwoju roślin i zwierząt. Głównymi gazowymi zanieczyszczeniami powietrza są: związki siarki, związki azotu, tlenki węgla, węglowodany.
ZWIĄZKI SIARKI
Zanieczyszczenia atmosfery powodują gazowe związki siarki, kwas siarkowy i siarczany różnych metali.
DWUTLENEK SIARKI
Jest bezbarwnym, silnie toksycznym gazem o duszącym zapachu. Wolno rozprzestrzenia się w atmosferze ze względu na duży ciężar właściwy. Powstaje m.in. w wyniku spalania zanieczyszczonych siarką paliw stałych i płynnych (np. węgla, ropy naftowej) w silnikach spalinowych, elektrociepłowniach i elektrowniach cieplnych. Największy udział w energii dwutlenku siarki ma przemysł paliwowo-energetyczny.
W powietrzu dwutlenek siarki utlenia się do trójtlenku siarki, a ten z kolej łatwo reaguje z wodą (z parą wodną zawartą w powietrzu), tworząc kwas siarkowy, jeden ze składników kwaśnych deszczów.
ZWIĄZKI AZOTU
W atmosferze występuje wiele związków azotu: tlenek azotu, dwutlenek azotu, podtlenek azotu, nadtlenek azotu, trójtlenek azotu, pięciotlenek azotu amoniak oraz kwas azotowy. Wiele z nich głównie tlenki azotu to naturalne składniki atmosfery, tworzące się w efekcie np. wybuchu wulkanów. W niewielkich ilościach nie są substancjami toksycznymi, jednak ich nadmiar powstający podczas procesów produkcyjnych (obróbka wysokotermiczna, komory paleniskowe elektrowni) oraz w silnikach spalinowych powoduje, że stają się one niebezpiecznymi zanieczyszczeniami atmosfery. W szczególności groźne są bezbarwny i bezwonny tlenek azotu oraz brunatny o duszącej woni dwutlenek azotu. Mogą się one kolejno utlenić do pięciotlenku azotu, który w obecności pary wodnej tworzy kwas azotowy, jeden ze składników kwaśnych deszczów.
W gospodarstwach hodowlanych częste są skażenia powietrza amoniakiem uwalnianym w procesach rozkładu szczątków organicznych. Gaz ten w tych przypadkach jest raczej uciążliwy niż szkodliwy.
TLENEK WĘGLA
Powstaje w wyniku niezupełnego spalania węgla lub jego związków. Głównym źródłem gazu są:
Spaliny z silników pojazdów mechanicznych;
Przemysł metalurgiczny, elektromaszynowy i materiałów budowlanych;
Elektrociepłownie, elektrownie cieplne;
Koksownie, gazownie;
Paleniska domowe.
Tlenek węgla jest gazem silnie toksycznym. Ze względu na mały ciężar właściwy łatwo rozprzestrzenia się w powietrzu atmosferycznym.
Jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ jest to gaz bez smaku, zapachu, barwy a więc ludzkie zmysły nie ostrzegają przed nim.
DWUTLENEK WĘGLA
Powstaje podczas wszelkich procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych, a także w procesie oddychania organizmów żywych. Dwutlenek węgla w atmosferze nie stanowi bezpośredniej groźby pod warunkiem, że nie nastąpi naruszenie równowagi biologicznej, spowodowane nadmierną jego emisją do atmosfery.
WIELOPIERŚCIENIOWE WĘGLOWODORY AROMATYCZNE (WWA).
To związki chemiczne zbudowane z węgla i wodoru, zawierające w cząsteczce kilka pierścieni aromatycznych. Węglowodory pojawiają się w powietrzu w wyniku parowania lub spalania paliw, głównie węgla, ropy naftowej i ropopochodnych. Wielopierścieniowe węglowodany aromatyczne powstają także podczas palenia tytoniu. Jednym z najbardziej niebezpiecznych węglowodanów jest 3,4 - benzopiren, będący substancją rakotwórczą. Największy udział w wytwarzaniu 3,4 benzopirenu (ok. 70%) ma transport samochodowy.
SPOSOBY ZAPOBIEGANIA GAZOWYM ZANIECZYSZCZENIOM POWIETRZA
Wzrost zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, związany z rozwojem przemysłu i komunikacji, wywołał potrzebę odnowy powietrza oraz zabezpieczenia gospodarki i człowieka przed szkodami powstającymi wskutek emitowania zanieczyszczeń do atmosfery.
Ograniczenie zanieczyszczeń atmosfery powodowanych przez niedoskonałe procesy technologiczne i procesy spalania polegają przede wszystkim na:
odpylaniu, unieszkodliwieniu gazów odlotowych i eliminowaniu wyziewów przemysłowych przez
wprowadzenie urządzeń odpylających i oczyszczających (filtrów, odpylaczy) o wysokiej skuteczności, np. cyklonów, multicyklonów, filtrów tkaninowych, filtrów mokrych, elektrofiltrów,
hermetyzację procesów produkcji i transportu,
odsiewanie paliwa,
zmiany w technologii spalania (kotły fluidalne, palniki niskoemisyjne);
zmniejszenie uciążliwości pojazdów przez wprowadzenia:
benzyn bezołowiowych (wraz z niezbędnymi katalizatorami lub dodatkami do paliw);
paliwa gazowego, silników elektrycznych.
W ograniczeniu przepływu zanieczyszczeń powietrza niebagatelną rolę odgrywają pasy zieleni, będące naturalną barierą ochronną.
Rozwiązanie złożonych i niełatwych problemów, jakie wiążą się z zanieczyszczeniem gazowym atmosfery, wymaga określonych metod i środków. Osiągnięcie tego celu jest możliwe tylko w ramach skoordynowanych działań systemowych, opartych na rzetelnej bazie informacyjnej i kompetencji w rozwiązywaniu zagadnień techniczno-technologicznych, organizacyjnych i prawnych.
Bibliografia:
Ewa Pyłka - Gutowska - „Ekologia z ochroną środowiska”
Teresa Krynicka - Sarnacka - „Geografia społeczno-gospodarcza świata”.