VI kadencja
Interpelacja nr 2725
do ministra zdrowia
w sprawie powszechnego stosowania szkodliwej dla zdrowia substancji Aspartam jako sztucznego środka słodzącego
Na podstawie art. 192 Regulaminu Sejmu przedkładam Pani Minister interpelację poselską w sprawie powszechnego stosowania przez przemysł spożywczy niebezpiecznej substancji Aspartam jako sztucznego środka słodzącego, z którą zwrócił się do mnie pan Adam Półchopek. Zainteresowany zwraca uwagę na powszechne stosowanie Aspartamu (substancja oznaczana na produktach spożywczych kodem E-951), substancji, która od wielu lat budzi poważne zastrzeżenia wielu środowisk naukowych na świecie.
Zainteresowany alarmuje, że Aspartam jest substancją szkodliwą dla zdrowia człowieka, bowiem substancje wchodzące w jego skład mogą prowadzić do szerokiej gamy dolegliwości. Niektóre z tych dolegliwości narastają stopniowo, inne występują nagle i powodują ostre reakcje.
Występowanie licznych dolegliwości zostało naukowo udokumentowane. Pediatra genetyk z Emory University zaświadczył, że Aspartam powoduje wady wrodzone. Natomiast w przewodniku prenatalnym napisanym przez doktora medycyny George˝a R. Verrilli i Annie Marie Mueser istnieje stwierdzenie, iż Aspartam jest podejrzewany o powodowanie uszkodzeń mózgu. Niektórzy badacze sugerują także, że wysokim dawkom Aspartamu mogą być przypisywane problemy, począwszy od zawrotów głowy i małych zmian w mózgu, aż do niedorozwoju umysłowego.
W 1981 r. rozpoczęto dwuletnie badania przeprowadzane przez producenta Aspartamu. Wyniki tych badań nawet dziś są przerażające. U 200 spośród 320 szczurów laboratoryjnych karmionych normalną dietą i Aspartamem rozwinął się nowotwór mózgu, podczas gdy w grupie kontrolnej nowotwór nie rozwinął się ani u jednego szczura. Natomiast badania przeprowadzone przez H.J. Robertsa, specjalistę diabetologa, autorytet w dziedzinie środków słodzących, dowodzą, iż Aspartam prowadzi do wywołania cukrzycy klinicznej, pogorszenia powikłań cukrzycowych takich jak neuropatia, gastropareza czy retinopatia. Zaskakujące z uwagi na ten fakt jest zalecanie osobom chorym na cukrzycę Aspartamu jako alternatywy dla cukru zarówno przez Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne, jak i portal dla cukrzyków www.cukrzyca.pl.
Jak twierdzi pan Adam Półchłopek, substancja Aspartam jest obecnie sprzedawana w ponad 70 krajach na całym świecie. Możemy ją znaleźć m.in. w napojach słodowych, płatkach śniadaniowych, sokach, koncentratach, wyrobach piekarniczych, mrożonych deserach, jogurtach, a także w lekach. Zatrważającym faktem jest, iż wiele osób nie zdaje sobie sprawy ze szkodliwego wpływu spożywanego Aspartamu, pomimo iż jest on jedynym praktycznie bezalternatywnym słodzikiem używanym przez przemysł i konsumentów na olbrzymią skalę.
Mając na względzie powyższą sprawę, zwracam się do Pani Minister z następującymi pytaniami:
- Czy ministerstwo potwierdza zagrożenia dla zdrowia związane ze stosowaniem Aspartamu?
- Czy zdaniem ministerstwa możliwe jest wycofanie Aspartamu z użytku w przemyśle spożywczym i przy produkcji żywności dietetycznej?
- Dlaczego mimo badań naukowych, które dowodzą szkodliwości Aspartamu, jest on dopuszczony na polskim rynku?
- Czy ministerstwo będzie informowało o szkodliwym wpływie Aspartamu konsumentów produktów spożywczych zawierających tę substancje?
Z poważaniem
Poseł Artur Górski
Warszawa, dnia 22 kwietnia 2008 r.
VI kadencja
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 2725
w sprawie powszechnego stosowania szkodliwej dla zdrowia substancji aspartam jako sztucznego środka słodzącego
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Artura Górskiego z Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość, przesłaną przy piśmie znak: SPS-023-2725/08, w sprawie powszechnego stosowania szkodliwej dla zdrowia substancji aspartam jako sztucznego środka słodzącego uprzejmie przedstawiam stanowisko w przedmiotowej sprawie.
Dozwolone substancje dodatkowe można stosować do produkcji żywności zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych i substancji pomagających w przetwarzaniu (Dz. U. Nr 94, poz. 933, z późn. zm.). Przepisy tego rozporządzenia są zgodne z postanowieniami dyrektyw wspólnotowych dotyczących substancji dodatkowych, m.in. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 94/35/WE z dnia 30 czerwca 1994 r. o substancjach słodzących przeznaczonych do stosowania w środkach spożywczych (Dz. Urz. WE L 237 z 10.09.1994, z późn. zm.), do implementacji których Polska została zobowiązana jako kraj członkowski Unii Europejskiej. Tak więc należy zaznaczyć, że polskie przepisy prawne dotyczące stosowania w żywności substancji dodatkowych są takie same jak przepisy obowiązujące w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Ponadto zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 9 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171, poz. 1225) substancje dodatkowe mogą być stosowane w żywności, jeżeli przy dozwolonym poziomie nie stanowią zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka, ich stosowanie jest uzasadnione technologicznie, a cel ich stosowania nie może być osiągnięty w inny sposób, praktycznie możliwy z punktu widzenia technologicznego i ekonomicznego oraz ich użycie nie wprowadza konsumenta w błąd.
Przepisy prawne nie nakładają obowiązku stosowania substancji dodatkowych w produkcji żywności. W związku z tym to przedsiębiorca podejmuje decyzję o użyciu do produkcji żywności np. substancji słodzących, co powinno wynikać z ustalonego procesu technologicznego. Mogą być one dodawane na zasadzie dobrowolności do określonych rodzajów żywności w dawkach i na warunkach określonych w przepisach ww. rozporządzenia ministra zdrowia. W przypadku substancji, dla których nie ustalono dopuszczalnych dawek, stosuje się je w dawce najniższej, niezbędnej do osiągnięcia zamierzonego efektu technologicznego, zgodnie z dobrą praktyką produkcyjną.
Wykaz substancji dodatkowych dozwolonych do stosowania w produkcji żywności określa załącznik nr 1 do ww. rozporządzenia ministra zdrowia. Decyzję o zastosowaniu w produkcie dozwolonych substancji dodatkowych, w tym substancji słodzących, np. aspartamu, podejmuje producent. Warunkiem jest, aby substancja ta, zgodnie z przepisami, była dopuszczona do danego rodzaju żywności.
Ponadto obowiązkiem przedsiębiorcy jest poinformowanie konsumenta, poprzez informację na opakowaniu, o składzie danego produktu, tak aby konsument miał możliwość wyboru żywności pod kątem jej składu. Dlatego też zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych (Dz. U. Nr 137, poz. 966, z późn. zm.) w oznakowaniu środka spożywczego oprócz jego nazwy należy podać m.in. informacje dotyczące składników w nim występujących. Zamieszczając w wykazie składników dozwolone substancje dodatkowe podaje się ich nazwę lub numer oraz zasadniczą funkcję technologiczną, którą substancje te pełnią w środku spożywczym.
Ponadto opakowany środek spożywczy znakuje się dodatkowo poprzez zamieszczenie informacji:
- ˝zawiera substancję/e słodzącą/e˝, jeżeli środek spożywczy zawiera jedną lub więcej substancji słodzących,
- ˝zawiera cukier/cukry i substancję/e słodzącą/e˝, jeżeli środek spożywczy zawiera jednocześnie cukier lub cukry oraz jedną lub więcej substancji słodzących,
- ˝zawiera źródło fenyloalaniny˝, jeżeli środek spożywczy zawiera aspartam lub sól aspartamu i acesulfamu.
Aspartam w Polsce można stosować w określonych dawkach oraz do określonych rodzajów żywności podanych w załączniku nr 2 w rozdziale 2 w tabeli 5 do powyższego rozporządzenia ministra zdrowia.
W zakresie przewidzianym w ww. dyrektywie 94/35/WE aspartam jest również szeroko stosowany w innych krajach członkowskich Wspólnoty. Oprócz aspartamu do żywności można stosować również inne substancje słodzące: acesulfam K, kwas cyklamenowy i jego sole, sacharynę i jej sole, sorbitol, mannitol, izomalt, taumatynę, sukralozę, neohespydrynę DC, maltitol, laktitol oraz ksylitol. Podkreślić należy, że substancje słodzące, w tym aspartam, nie są dopuszczone do stosowania do żywności dla niemowląt i dzieci do 3 lat.
Aspartam jest zaliczany do substancji słodzących o intensywnych właściwościach słodzących i jest od wielu lat stosowany w produkcji żywności. Jest on jednocześnie jednym z najlepiej przebadanych składników żywności - ponad 200 badań naukowych potwierdziło jego bezpieczeństwo dla zdrowia człowieka. Przedmiotem badań był nie tylko aspartam, ale również produkty jego rozkładu: kwas asparaginowy, fenyloalanina i metanol oraz zanieczyszczenie - diketopiperazyna.
Aspartam został dopuszczony do stosowania na mocy ww. dyrektywy 94/35/WE, ale już w latach 80. jego stosowanie w żywności było możliwe w niektórych krajach członkowskich ówczesnej Unii Europejskiej. Dopuszczenie tej substancji do stosowania w przepisach dyrektywy było poprzedzone trzema ocenami bezpieczeństwa tej substancji dokonanymi przez Komitet Naukowy ds. Żywności (SCF). Ponadto w 2002 r. komitet ten dokonał ponownego przeglądu danych dotyczących bezpieczeństwa aspartamu. W opinii stwierdzono, że długoterminowe badania rakotwórczości wykonane zgodnie z międzynarodowymi standardami nie wykazały zależności pomiędzy spożyciem aspartamu i powstawaniem nowotworów. Komitet uznał również, że nie ma potrzeby zmiany ustalonego poprzednio dopuszczalnego dziennego pobrania (ADI) dla tej substancji (0-40 mg/kg masy ciała/dzień).
Bezpieczeństwo aspartamu było również oceniane przez inne organizacje naukowe: Połączony Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności (JECFA, 1980), Urząd ds. Żywności i Leków w Stanach Zjednoczonych Ameryki Płn. (FDA, 1984) oraz Komitet ds. Toksyczności w Wielkiej Brytanii (COT, 1992). JECFA i COT ustaliły takie samo ADI dla aspartamu jak SCF, tj. 0-40 mg/kg masy ciała/dzień, natomiast ADI ustalone przez FDA wynosi 0-50 mg/kg masy ciała/dzień. JECFA oraz SCF określiły ponadto ADI dla diketopiperazyny - głównej pochodnej aspartamu, która tworzy się w niektórych roztworach wodnych. ADI dla diketopiperazyny wynosi 0-7,5 mg/kg masy ciała/dzień.
W najnowszej opinii z 2006 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (The EFTA Journal (2006) 356, 1-44) przytoczył najnowsze wyniki pięcioletnich badań epidemiologicznych wykonanych przez Narodowy Instytut Raka w Stanach Zjednoczonych Ameryki Płn. i zaprezentowanych w dniu 4 kwietnia 2006 r. na spotkaniu Amerykańskiego Stowarzyszenia Badania Raka (AACR) w Waszyngtonie. Wyniki te są potwierdzeniem rezultatów wcześniejszych badań, w których nie stwierdzono zależności pomiędzy spożyciem aspartamu a powstawaniem nowotworów.
W opinii tej zwrócono uwagę na fakt, że wielkość spożycia tzw. intensywnych substancji słodzących była przedmiotem badań w wielu krajach Unii Europejskiej. Wyniki badań wykazały, że spożycie aspartamu jest dużo niższe niż ADI dla tej substancji, nawet w przypadku osób spożywających duże ilości substancji słodzących, np. diabetyków. Spożycie aspartamu jest mniejsze niż 10 mg/kg masy ciała/dzień, przy ADI wyznaczonym na poziomie 0-40 mg/kg masy ciała/dzień.
W konkluzji Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności stwierdził, że na podstawie najnowszych wyników badań, a także biorąc pod uwagę poprzednie oceny bezpieczeństwa aspartamu, nie ma podstaw do zmiany ustalonego wcześniej dziennego dopuszczalnego pobrania (ADI) dla tej substancji słodzącej, a w związku z tym nie ma konieczności wprowadzania zmian w obowiązujących przepisach prawnych dotyczących stosowania aspartamu w żywności.
Ponadto zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia możliwe jest zawieszenie lub ograniczenie stosowania danego środka spożywczego, w tym substancji dodatkowej, np. aspartamu, albo mogą zostać ustanowione dla niego szczególne wymagania. Można tego dokonać, jeżeli na podstawie nowych informacji lub po dokonaniu ponownej oceny dotychczasowych informacji zaistnieją dostateczne podstawy do stwierdzenia, że ten środek spożywczy może zagrażać zdrowiu lub życiu człowieka, pomimo spełniania wymagań zdrowotnych określonych w przepisach działu II ww. ustawy wdrażających dyrektywy Unii Europejskiej lub w rozporządzeniach Unii Europejskiej dotyczących bezpieczeństwa żywności.
Zawieszenie lub ograniczenie obrotu albo ustanowienie nowych wymagań dla środka spożywczego następuje w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa. Minister zdrowia przekazuje niezwłocznie ww. rozporządzenie wraz z uzasadnieniem innym państwom członkowskim Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej. Rozporządzenie to obowiązuje do dnia wejścia w życie odpowiednich przepisów Unii Europejskiej albo do dnia odmowy przyjęcia przez Komisję Europejską lub Radę Unii Europejskiej takich przepisów.
Należy zaznaczyć, że brak jest wiedzy o wynikach badań wskazujących na szkodliwe działanie aspartamu na zdrowie człowieka w Polsce, jeśli jest on stosowany w zakresie określonym obowiązującymi przepisami, co mogłoby być podstawą do zawieszenia lub ograniczenia stosowania w Polsce tej substancji słodzącej. Takich dowodów nie ma również w interpelacji pana posła Artura Górskiego, który powołuje się na bliżej nieokreślone doniesienia, w których brak jest odwołań do konkretnych publikacji naukowych, z podaniem miejsca ich opublikowania - tytułu czasopisma naukowego, roku, tomu, strony.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Krzysztof Grzegorek
Warszawa, dnia 19 maja 2008 r.