1) Zasada praworządności - organy administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa. Konsekwencją tej zasady jest postulat, że decyzje administracyjne mogą być oparte wyłącznie na ustawie oraz po drugie, że do organu prowadzącego postępowanie należy przestrzeganie, aby prawo nie było naruszone
2) Zasada prawdy obiektywnej - organy podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Organ nie jest, więc związany wnioskami stron i samodzielnie dąży do ustalenia prawdy obiektywnej.
3) Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli- organ administracyjny załatwiając sprawę powinien mieć na względzie interes społeczny i słuszny interes strony. Istotne jest jednak to, że pojęcia "interesu społecznego" oraz "słusznego interesu strony" nie są zdefiniowane. W rezultacie określenie tych terminów należy do organu orzekającego. Kodeks postępowania administracyjnego stoi jednak na stanowisku priorytetu interesu społecznego nad interesem indywidualnym. Zasada ta obejmuje swoim zakresem całe postępowanie administracyjne.
4) Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu - ustawodawca nałożył na organ prowadzący postępowanie dwa podstawowe obowiązki. Organ ten ma obowiązek zapewnić stronie czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić stronie wypowiedzenie się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Wyjątek od tej zasady dotyczy sytuacji, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.
5) Zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa a także świadomości i kultury prawnej obywateli - Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli.
6) Zasadę dwuinstancyjności - postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Zasada ta wynika także z innych przepisów kpa w szczególności dotyczących odwołania od decyzji administracyjnej. Organ odwoławczy nie weryfikuje decyzji wydanej w pierwszej instancji a ponownie rozpoznaje sprawę. Najważniejszą konsekwencją zasady dwuinstancyjności jest to, że od każdej decyzji nie ostatecznej przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia nad organem, który wydał zaskarżoną decyzję.
7) Zasada trwałości decyzji administracyjnych - decyzje, od których nie służy odwołanie są ostateczne. Natomiast uchylenie, zmiana lub stwierdzenie nieważności takich decyzji oraz wznowienie postępowania może nastąpić jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie.
8) Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych- decyzje mogą być na zasadach i w trybie przewidzianym w Kodeksie zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem.
9) Zasada wpływu wychowawczego na obywateli - Należy działać tak, aby pogłębiać świadomość i kulturę prawną obywateli. Należy wskazywać obowiązujące przepisy i stosować je w działaniu organów administracji publicznej.
10) Zasadę przekonywania organy administracyjne powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi się kierują przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Zasada przekonywania rozciąga się na wszystkie przepisy postępowania administracyjnego i jako taka nie stanowi instytucji prawnej. Zasada ta przejawia się także w motywowaniu uzasadnienia decyzji administracyjnej.
11) Zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom,
Organ administracyjny ma obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, które są przedmiotem postępowania. Oprócz tego, na organach administracyjnych spoczywa obowiązek dbania o to, aby strony i inni uczestnicy postępowania nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa. W tym celu organy mogą udzielać niezbędnych wskazówek i wyjaśnień.
12) Zasada ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron. W takiej sytuacji sprawy mogą być załatwiane w drodze ugody administracyjnej zawartej przed organem, przed którym sprawa się toczy. Mało tego, organ administracyjny ma obowiązek nakłaniania stron do zawarcia takiej ugody. Każda ze stron posiada, więc prawo do załatwienia sprawy w formie ugody administracyjnej. Zawarcie ugody administracyjnej uzależnione jest jednak od spełnienia dwóch przesłanek: w postępowaniu musi brać udział kilka stron, (co najmniej dwie), postępowanie musi mieć charakter sporny.
13) Zasada szybkości i prostoty postępowania - jest jedną z najważniejszych zasad tego postępowania. Od szybkości postępowania zależy nieraz realizacja określonego prawa strony. Przewlekłość postępowania podważa stabilność obrotu prawnego oraz zawyża koszty postępowania. KPA nakłada na organy administracyjne obowiązek szybkiego i wnikliwego działania, nakazując im przy tym posługiwanie się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Natomiast sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.
14) Zasadę pisemności - sprawy należy załatwiać w formie pisemnej. Pisemność postępowania administracyjnego odnosi się do wszystkich czynności dokonywanych w jego toku, a nie tylko do czynności kończących postępowanie. Sprawy mogą być jednak załatwiane w formie ustnej:
- Interes strony za tym przemawia,
- Przepis prawny się temu nie sprzeciwia.
Fakt ustnego załatwienia sprawy powinien być uwidoczniony w aktach sprawy w formie protokołu lub w formie podpisanej przez stronę adnotacji.
Przesłanki stosowania przepisów K.P.A
-Postępowanie ogólne
Rozróżniamy 4 przesłanki pozytywne stosowania przepisów, które muszą wystąpić łącznie:
- postępowanie w sprawie będzie prowadzić organ administracji publicznej
- sprawa pozostaje we właściwości tego organu (rzeczowej, miejscowej, instancyjnej)
- sprawa ma charakter indywidualny
- przepisy dają podstawę do rozstrzygnięcia sprawy przez wydanie decyzji administracyjnej
Przesłanki negatywne wyłączają spod mocy obowiązującej kpa:
- sprawy karne skarbowe,
- sprawy podatkowe,
- sprawy będące we właściwościach polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych działających na terenie obcego państwa (jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej)
- sprawy nadrzędności i podległości organizacyjnej i służbowej w państwowych jednostkach organizacyjnych
- dodatkowo, przepisy kodeksu nie mogą naruszać uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego i konsularnego
-Sprawy sporów o właściwość
-Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń
-Postępowanie w sprawach skarg, wniosków i petycji.
Właściwość to zdolność prawna organu do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym.
Wyróżniamy właściwość ustawową (wynika wprost z przepisu ustawy) oraz delegacyjną (wynika z przekazania danej sprawy lub czynności procesowej jednemu organowi administracji publicznej przez drugi organ)
Zarówno kpa i op dzielą właściwość ustawową na:
- rzeczową,
- miejscową.
- instancyjną (na podst. przepisów o weryfikacji decyzji)
Właściwość rzeczowa
Rodzaj spraw, jakie rozstrzyga dany organ administracyjny. Np. urząd skarbowy to sprawy podatkowe. Właściwość rzeczowa nie jest uregulowana w KPA
KPA odsyła do przepisów prawa ustrojowego i materialnego. Należą tutaj m.in. prawo budowlane, prawo wodne, prawo o zgromadzeniach, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawa o autostradach płatnych, ustawa o zbiórkach publicznych, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o administracji rządowej w województwie, ustawa o inspekcji ochrony środowiska, ustawy samorządowe.
Właściwość miejscowa
To terytorialny zasięg działania danego organu. Właściwość miejscową ustala się wg miejsca zamieszkania, siedziby lub miejsca pobytu. Odnosi się to zarówno do osób fizycznych, jak i do prawnych oraz do jednostek organizacyjnych, które nie posiadają osobowości prawnej.
Właściwość miejscową ustala się wg dwóch zasad:
W sprawach dot. nieruchomości i zakładu pracy
* według miejsca położenia tej nieruchomości
Jeżeli nieruchomość znajduje się na terenie dwóch lub więcej organów, organem właściwym będzie ten, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości.
* w sprawie zakładu pracy według miejsca, gdzie on był, jest albo będzie prowadzony.
W pozostałych sprawach
* właściwość miejscową ustala się według miejsca zamieszkania (siedziby)
* w razie braku, według miejsca pobytu strony / jednej ze stron
* w razie braku, według ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu (siedziby) w kraju.
Gdy nie można ustalić właściwości według powyższych przesłanek:
Właściwość ustala się według miejsca zdarzenia dającego podstawę do wszczęcia postępowania. Gdy również takiego miejsca nie można ustalić - właściwy będzie organ, który jest właściwy War-Śród
Wyłączenie pracownika organu
Podstawowymi elementami konstrukcji wyłączenia pracownika są: bliskość wobec strony i osobiste zaangażowanie w sprawie.
Pracownik podlega wyłączeniu, gdy:
- wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki
- jest to sprawa jego małżonka, krewnych, powinowatych do II stopnia
- sprawa dotyczy osoby związanej z pracownikiem stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli
- pracownik był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, lub tym przedstawicielem jest krewny, powinowaty, przysposobiony, podopieczny
- stroną jest osoba nadrzędna służbowo wobec pracownika
Poza tymi okolicznościami (wymienionymi w art. 24§1 k.p.a.), podstawę wyłączenia pracownika będą stanowić inne okoliczności mogące powodować bezstronność pracownika.
Wyłączenie pracownika następuje w formie postanowienia wydanego przez bezpośredniego przełożonego. Na to postanowienie nie służy zażalenie i można je zaskarżyć tylko łącznie z odwołaniem od decyzji.
W przypadku wyłączenia, bezpośredni przełożony wyznacza inną osobę do prowadzenia sprawy.
Wyłączenie organu
Na konstrukcję prawną wyłączenia organu składają się 3 elementy: Rodzaj sprawy, osobiste zaangażowanie, bliskość wobec strony.
Organ podlega wyłączeniu od załatwiania sprawy dotyczącej interesów majątkowych:
- jego kierownika
- osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia.
Organ administracji w razie wystąpienia przesłanek wyłączenia, traci z mocy prawa zdolność do prowadzenia postępowania w danej sprawie.
Strona - to każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Pierwsza część definicji daje podstawę do wezwania do udziału w postępowaniu podmiotu będącego w nim stroną. Druga część oznacza, iż w dacie żądania wniesionego do organu administracji publicznej następuje wszczęcie postępowania.Organ administracji nie może prowadzić postępowania bez strony, czyli bez indywidualnie określonego podmiotu, będącego adresatem decyzji administracyjnej.
Pełnomocnictwo procesowe strony
To jednostronna czynność prawna, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie. W stosunku do postępowania cywilnego jest odformalizowane, tj. granice umocowania pełnomocnika do działania za stronę są wyznaczone zakresem czynności procesowych, które strona musi dopełnić osobiście.
Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna, która posiada ograniczoną zdolność procesową (w postępowaniu administracyjnym). Pełnomocnikiem nie może być osoba prawna.
Forma pełnomocnictwa
Pisemna - w aktach sprawy powinien znajdować się oryginał pełnomocnictwa lub odpis poświadczony urzędowo, przy czym radca prawny, adwokat i doradca podatkowy są zwolnieni z obowiązku urzędowego poświadczenia (mogą go sami poświadczyć).
Ustna do protokołu
Domniemanie pełnomocnictwa
W sprawach drobnych domniemywa się udzielenie pełnomocnictwa przez stronę członkom jej najbliższej rodziny lub domownikom. Domniemywa się, że ta osoba nie mając pełnomocnictwa działa dla dobra strony.
Uzyskanie domniemania wymaga spełnienia 3 warunków:
Można dokonać czynności, które stanowią sprawy mniejszej wagi, tj. przeglądanie akt sprawy, wnoszenie opłaty, dostarczenie dokumentów (czynności techniczne, które nie wpływają na postępowanie);
Jeżeli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony (tj. osoba prowadząca wspólne gospodarstwo i zamieszkująca razem ze stroną pod jednym dachem);
Organ nie ma wątpliwości, co do istnienia i zakresu pełnomocnictwa (np. ktoś już występował wcześniej w roli pełnomocnika strony).
O domniemaniu pełnomocnictwa zawsze decyduje organ i nie występuje tutaj żaden środek zaskarżenia. W przypadku sporu między pełnomocnikiem a stroną zawsze decyduje wola strony.
Pominięcie przez organ pełnomocnika w postępowaniu jest równoznaczne z pominięciem strony, ponieważ pełnomocnik ma takie same prawa jak strona. Wymienienie pełnomocnika w treści decyzji jest wada materialno-prawną i skutkuje nieważnością decyzji.
Możliwe, że 7) Rozdział IX - Podmioty na prawach strony
Są to podmioty, które mają prawa procesowe tak jak strona, ale nie mają w postępowaniu interesu. Należą do nich Prokurator, organizacja społeczna, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz inne podmioty. Przysługują im prawa wynikające z kpa oraz ustaw szczególnych (np. ustawa o ochronie środowiska- Inspekcja Ochrony Środowiska może żądać wszczęcia postępowania).
ORGANIZACJA SPOŁECZNA
Jest to organizacja zawodowa, samorządowa, spółdzielcza i inne organizacje społeczne (art., 5 §2 pkt 5), która chroni interesów publicznych (np. izba lekarska, rada adwokacka)
Organizacja społeczna nabywa prawa procesowe po spełnieniu 2 przesłanek:
Jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji, sprawa będąca przedmiotem postępowania mieści się w celach określonych w statucie organizacji;
Zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego, okoliczność ta zaistnieje wtedy, gdy skutki decyzji wpływać będą na sytuację prawną strony i innych podmiotów, na otoczenie.
Organizacja społeczna występując o przyznanie jej praw procesowych w postępowaniu, musi udowodnić, że spełniła obie przesłanki. Ocena czy zostało to dokonane należy do NSA i sądu orzekającego w sprawie.
Do praw procesowych organizacji należą:
Żądanie wszczęcia postępowania w sprawie indywidualnej.
Gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu. Organ uznając żądanie za słuszne - wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu. Na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie. Zażalenie przysługuje (a następnie skarga do SA) na postanowienie odmowne.
Dopuszczenia jej do toczącego się już postępowania.
Dopuszczenie następuje w drodze postanowienia. Organ administracji publicznej może podjąć postanowienie o nie dopuszczeniu organizacji społecznej do udziału w postępowaniu. Musi je uzasadnić wykazując w jakim zakresie udział ten nie ma uzasadnienia w interesie społecznym i celach statutowych.
Ponadto organizacja społeczna:
Może żądać wszczęcia postępowania wtedy, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu, o czym mówi art. 31 §2.
Może żądać dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu już się toczącym, zarówno na wniosek strony i z urzędu.
Dopuszczenie strony do udziału w postępowaniu oraz wszczęcie postępowania następuje w formie postanowienia.
Organizacja społeczna dopuszczona do postępowania ma prawa strony, zgodnie z art. 31§3.
Obowiązek zawiadominiea organizacji przez organ
Organizacja, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony ma uprawnienie do przedstawienia za zgodą
PROKURATOR
Zgodnie z ustawą o prokuraturze z 1985r. prokuraturę stanowią:
Prokurator Generalny;
Podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych;
Prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej- Komisja Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu.
KPA przyznaje prokuratorowi następujące prawa procesowe:
Prawo żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.
Jeżeli w danej sprawie administracyjnej nie toczyło i nie toczy się postępowanie, prokurator ma prawo zwrócić się do właściwego organu administracyjnego z żądaniem wszczęcia postępowania. Przesłanką jest tutaj usunięcie stanu niezgodnego z prawem.
Jeżeli postępowanie w danej sprawie się już toczy, prokurator ma prawo udziału w każdym stadium postępowania, w celu zapewnienia by postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem.
Jeżeli postępowanie zostało zakończone, to prokuratorowi przysługują 2 środki zaskarżenia:
- sprzeciw w drodze administracyjnej, który może spowodować wszczęcie postępowania w jednym z trybów nadzwyczajnych (tj. wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmianę decyzji)
- skarga do NSA. Nie może jednak użyć obydwu środków zaskarżenia. Sprzeciw rozpatruje organ właściwy do wszczęcia postępowania w danym trybie nadzwyczajnym. Postępowanie tego typu jest wszczynane z urzędu, o czym organ zawiadamia strony. Sprzeciw powinien być załatwiony w terminie 30 dni (od daty złożenia go przez prokuratora) i generalnie nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania decyzji.
Prokurator, który bierze udział w postępowaniu głównym lub w trybach nadzwyczajnych przysługują prawa procesowe strony.
Uczestnicy postępowania administr.
W postępowaniu administracyjnym wyróżnić można podmioty postępowania i uczestników postępowania.
Podmioty postępowania - to organy administracyjne powołane do autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego w sprawie administracyjnej będącej przedmiotem postępowania. Do tej grupy należą też podmioty, które w danej sprawie mają chronione przez prawo interesy (tj. strona i podmioty na prawach strony). Podmioty postępowania korzystają z przyznanych im przez prawo procesowe pełni praw procesowych.
Prawa procesowe - to zespół uprawnień i obowiązków procesowych zróżnicowanych ze względu na pozycję prawną określonego podmiotu w postępowaniu administracyjnym.
Uczestnicy postępowania - to osoby fizyczne, prawne lub inne jednostki organizacyjne, które w sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego nie mają interesów chronionych przez prawo.
- Uczestnicy postępowania mający w sprawie interes faktyczny to osoby zainteresowane.
- Drugą grupę uczestników postępowania tworzą świadkowie, biegli, osoby trzecie wezwane do przedstawienia przedmiotu oględzin.
Uczestnicy postępowania posiadają jedynie ograniczone prawa procesowe, ze względu na fakt, iż rozstrzygnięcie sprawy nie ma żadnego wpływu na ich sytuację prawną czy faktyczną. Natomiast biegłym, świadkom przyznane są pojedyncze uprawnienia, np. uchylenia się od składania zeznań w sprawie najbliższych.
Przedmiot postępowania rozumiany jako obiekt regulacji prawnej, jest to pewien zbiór reguł, które powinny odnosić się wyłącznie do samego podejmowania decyzji stosowania prawa.
Tworzą go takie przypadki decyzji stosowania prawa przez organy, w których ograny te są wprost powołane przepisami prawa publicznego do orzekania, w razie sporu o prawo lub w razie nieustalenia prawa, w drodze zewnętrznego aktu admin. indywidualnego, w prawnie uregulowanym trybie podejmowania decyzji stosowania prawa, zapewniającym jej standard zgodny z ideą decyzji praworządnej.
Przedmiotem procesu administracyjnego jest konkretna sprawa indywidualnego podmiotu, w której na podstawie przepisów prawnych, organy administracji publicznej są władne podjąć decyzję administracyjną, albo orzekając w niej o uprawnieniach lub o obowiązkach indywidualnego podmiotu, albo stwierdzając o niedopuszczalności orzekania.
Wszczęcie postępowania
Może być wszczęte na wniosek (zasada skargowości) lub z urzędu (zasada oficjalności). O tym, w jakiej sprawie lub, w jaki sposób postępowanie zostanie wszczęte decydują przepisy materialno-prawne.
Wyjątkiem od tej zasady jest art.61§2: Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć.
Żądanie wszczęcia postępowania może być wniesione w formie skargi powszechnej (petcji) przez stronę postępowania (jedną z nich lub wszystkie jednocześnie) i niezależnie od nazwy będzie podstawą wszczęcia postępowania.
Ważna jest data wszczęcia postępowania - od tej chwili biegną terminy do załatwienia sprawy:
- wszczęcie postępowania na wniosek - dzień doręczenia żądania organowi,
- droga elektroniczną - dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu
- wszczęcie postępowania z urzędu - dzień pierwszej czynności organu.
Wszczęcie postępowania może nastąpić, gdy:
Organ działa z własnej inicjatywy lub z inicjatywy organu nadzoru;
Z żądaniem wszczęcia postępowania występują podmioty na prawach strony;
Wszczęcie postępowania następuje na skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią.
Jedno postępowanie może być również prowadzone w odniesieniu do kilku spraw (art.62). Chodzi tutaj o sprawy, w których prawa i obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego i z tej samej podstawy prawnej oraz właściwy jest ten sam organ. Zasady tej nie można zastosować do spraw, w których występują strony o sprzecznych lub uzależnionych od siebie interesach, ponieważ to, co będzie prawem dla jednej strony, dla drugiej będzie obowiązkiem lub pozbawieniem praw. Sprawy muszą być tutaj od siebie odrębne.
Wniesienie podania
Treścią podania może być żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie, tj. każdy wniosek procesowy lub inne oświadczenie strony, uczestnika postępowania. Podanie może być wniesione w celu wszczęcia postępowania lub też w trakcie jego trwania i po zakończeniu decyzją.
Podanie powinno zawierać, co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania.
Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu (podobnie w sprawach podatkowych). Wnoszący podanie ma prawo żądać potwierdzenia jego wniesienia przez adnotację na kopii lub osobnym poświadczeniem.
a) Wezwania
Mogą być skierowane do każdej osoby posiadającej informacje konieczne w postępowaniu.
Jest to czynność dokonywana z zachowaniem jawności i musi dokładnie określać:
Podmioty, (kto kogo wzywa).
Sprawę, pozycje procesową wezwanego.
Cel, w którym go się wzywa z zaznaczeniem, czy ma obowiązek osobistego stawienia się, czy też może się on posłużyć pełnomocnikiem lub przekazać żądane wiadomości na piśmie.
Termin stawienia się.
Pouczenie o skutkach nie stawienia się.
Osobistego stawienia się można żądać tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym wezwany zamieszkuje albo przebywa lub też, gdy zamieszkuje lub przebywa w sąsiedniej gminie albo mieście. Każda osoba, która stawi się na wezwanie ma prawo do zwrotu kosztów podróży, utraconego zarobku dziennego, diety, kosztów noclegu, co regulują przepisy postępowania sądowego.
b) Doręczenia
Stanowią czynność procesową o dużej doniosłości z uwagi na obowiązywanie zasady pisemności w postępowaniu oraz z uwagi na skutki prawne, jakie z doręczeniem wiążą przepisy prawa procesowego i materialnego.
Od daty doręczenia biegną terminy procesowe i materialne, a organ i strona będą związani decyzją lub postanowieniem. Możliwe jest też stosowanie środków dyscyplinujących lub egzekucyjnych.
Przepisy o doręczeniach regulują jedynie kwestię samego doręczenia pisma, nie odnoszą się do dotarcia jego treści do adresata. Właciwie i zastępcze
c) Protokoły, adnotacje.
Wynikają z zasady pisemności.\
Protokół - to podstawowa forma utrwalenia na piśmie czynności procesowych. Powinien odpowiadać wymaganiom formalnym i materialnym, pod tym względem podlega kontroli procesowej.
Z protokołu powinno wynikać, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.
Kontrola procesowa protokołu - protokół odczytuje się wszystkim obecnym osobom, które biorą udział w czynności urzędowej. Osoby te powinny podpisać protokół, co zapewni jego wiarygodność. Informacja o odmowie lub brak podpisu którejkolwiek osoby powinna być zawarta w protokole.
Adnotacja - to notatka sporządzona w aktach sprawy, w postaci osobnego dokumentu lub na innym dokumencie. Opisuje się w niej czynności, które mają istotne znaczenie w sprawie.
Adnotacja nie ma żadnych wymagań formalnych i materialnych, ma znaczenie pomocnicze przy rozpatrywaniu sprawy, ale nie obejmuje ustaleń, od których może zależeć rozstrzygnięcie sprawy.
d) Udostępnienie akt sprawy
Opiera się na zasadzie jawności wobec stron. Mając dostęp do akt sprawy strona może skutecznie bronić swoich interesów.
Organ administracji publicznej w każdym stadium postępowania jest obowiązany umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów, wyłączając wykazy wiadomości stanowiące tajemnicę państwową lub służbową.
Jeżeli jest to uzasadnione ważnym interesem strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej uwierzytelnionych odpisów.
Wyłącza się od przeglądania dokumenty objęte ochroną tajemnicy państwowej, ze względu na interes publiczny. Odmowa umożliwienia zapoznania się z dokumentami następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, a następnie skarga do NSA. Ograniczenie jawności akt dla stron ze względu na ochronę tajemnicy państwowej i służbowej wynika z mocy prawa.
Przywrócenie terminu
4 przesłanki do przywrócenia terminu, które muszą być spełnione razem: 7 dni
Uprawdopodobnienie braku swojej winy - brak winy zachodzi w sytuacji, gdy przeszkody nie można było, według obiektywnych kryteriów, usunąć; tzn., jeżeli zaszły przeszkody niemożliwe do przezwyciężenia;
Złożenie wniosku o przywrócenie terminu
Dochowanie terminu (7 dni) do wniesienia prośby o przywrócenie terminu,
Dopełnienie wraz z wnioskiem czynności, dla której termin był ustanowiony
Zawieszenie postępowania administracyjnego
To taki stan postępowania, w którym trwa nadal stan zawisłości sprawy, w którym nadal istnieją powstałe w nim skutki prawno procesowe, ale tok postępowania ulega wstrzymaniu, sprawa spoczywa bez biegu i żadne czynności procesowe nie są podejmowane. Żadne terminy nie biegną. Po ustaniu przyczyny zawieszenia postępowanie zostaje podjęte na nowo.
Przesłanki obligatoryjnego zawieszenia postępowania:
Brak reprezentacji strony w postępowaniu (np. śmierć, utrata zdolności do czynności prawnych, brak reprezentanta lub zastępcy)
Konieczność rozstrzygnięcia w trybie zwykłym kwestii wstępnej, tzw. zagadnień prejudycjalnych (rozstrzygnięcie istotnego dla sprawy zagadnienia przez inny organ)
Przesłanki fakultatywnego zawieszenia postępowania:
Na wniosek strony, na której żądanie wszczęto postępowanie, o ile pozostałe strony nie wnoszą sprzeciwu i gdy nie godzi to w interes społeczny.
Jeśli strony następnie przez 3 lata nie zgłoszą wniosku o ponowne podjęcie czynności postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane.
Zawieszenie postępowania następuje postanowieniem, na które przysługuje zażalenie.
Obowiązki organu w czasie zawieszenia postępowania:
Kontrola stanu sprawy
Czynności zmierzające do usunięcia przeszkody w prowadzeniu postępowania
Zastosowanie wyjątkowego trybu rozstrzygania kwestii wstępnej, jeśli strona nie podejmuje starań w tym kierunku
Wszczęcie czynności zawieszonego postępowania z urzędu po ustaniu przeszkody, chyba że strona wystąpi z takim wnioskiem wcześniej
Respektowanie wstrzymania biegu terminów kodeksowych
Dowód - to wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem - zasada prawdy obiektywnej. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Dowodem może być także oświadczenie złożone przez stronę w sytuacji, gdy przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji. Dowodu nie wymagają fakty powszechnie znane i fakty znane organowi z urzędu. Domniemania faktyczne i prawne.
Klasyfikacja środków dowodowych.
Ze względu na kryterium zetknięcia się organu orzekającego z faktem będącym przedmiotem dowodu:
Bezpośrednie - organ orzekający może bezpośrednio spostrzegać i stwierdzać prawdziwość określonego faktu (oględziny);
Pośrednie - organ stwierdza pośrednio istnienie określonego faktu na podstawie spostrzegania innego faktu (zeznania świadków).
Ze względu na kryterium rodzaju źródła informacji:
Rzeczowe - źródłem informacji są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady zdarzeń, a organ zaznajamia się z nimi przez oględziny.
Osobowe - źródłami informacji są osoby (zeznania świadków).
Mieszane (tj. osobowo-rzeczowe: dokumenty i opinie biegłych)
Ze względu na kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego:
Podstawowe - przeprowadzenie nie ma określonych przesłanek (dokumenty, zeznania świadków).
Posiłkowe - ich dopuszczalność jest możliwa po spełnieniu określonych przesłanek (przesłuchanie stron).
Ze względu na kryterium regulacji prawnej środków dowodowych:
Uregulowane w kpa - dokumenty, zeznania świadków, oględziny, przesłuchanie stron, opinie biegłych.
Nieuregulowane w kpa - nowe środki dowodowe powstające w wyniku rozwoju nauki i techniki.
Dowód z dokumentów
Dokument - akt pisemny, stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości
Kpa wprowadza pojęcie dokumentu urzędowego - to dokumenty, które mają zwiększoną moc dowodową, w zakresie tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, jeżeli zostaną spełnione 2 przesłanki: sporządzone zostaną w określonej formie i sporządziły je powołane do tego organy państwowe lub jednostki organizacyjne.
Dokumenty urzędowe korzystają z 2 rodzajów domniemań:
Domniemanie prawdziwości - dokument pochodzi od organu, który go wystawił
Domniemanie zgodności z prawdą oświadczenia organu, od którego pochodzi dokument.
Dowód jest prawdziwy, jeżeli spełnia 3 warunki:
Został wystawiony przez kompetentny organ;
Treść dokumentu odpowiada rzeczywistości;
Dokument posiada nie zmienioną treść, taką, jaką nadał mu wystawca.
Zeznania świadków
Świadek - osoba fizyczna powołana przez organ, która w postępowaniu ma wiadomości o określonych faktach, mających znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego w danej sprawie administracyjnej. W tym celu składa ona zeznania.
Pozycja świadka jest ograniczona przepisami, co wynika z 2 przesłanek:
Przesłanki faktyczne: świadkami nie mogą być osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń.
Przesłanki prawne: tajemnica państwowa służowa i spowiedzi.
Świadkiem nie może być strona. Osoba fizyczna, która nie ma ograniczeń posiada prawny obowiązek występowania w charakterze świadka, bowiem nikt nie ma prawa odmówić występowania w charakterze świadka. Świadek może jedynie odmówić składania zeznań lub odpowiadać na pytania.
Prawo odmowy do składania zeznań - przysługuje małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu strony oraz jej powinowatym I stopnia, jak również osobom pozostającym ze strona w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo to trwa po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Prawo odmowy odpowiedzi na pytania - przysługuje świadkowi, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową, albo też naruszenie chronionej ustawowo tajemnicy zawodowej.
Biegły - (rzeczoznawca, ekspert) osoba fizyczna powołana do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie.
Przesłanki zdolności do występowania w postępowaniu w charakterze biegłego:
Przesłanki pozytywne - posiadanie wiadomości specjalnych.
Przesłanki negatywne - utrata zdolności na skutek ich wystąpienia:
Istnieje określony związek biegłego z daną sprawą będący podstawą wyłączenia biegłego. Biegły podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie, w której:
Jest stroną lub jest ze stroną w stosunku prawnym powodującym wpływ wyniku sprawy na jego prawa i obowiązki;
Stroną jest jego współmałżonek, krewny lub powinowaty do II stopnia;
Stroną jest osoba związana z nim z tytułu przysposobienia pozostająca pod jego opieka lub kuratelą;
Już był świadkiem, biegłym, przedstawicielem strony lub osób z nim spokrewnionych;
Uczestniczył w wydaniu decyzji organu niższej instancji, która została zaskarżona;
Jego udział był powodem wdrożenia przeciw niemu dochodzenia służbowego, postępowania dyscyplinarnego lub karnego;
Stroną jest jego przełożony służbowy.
Po zaistnieniu innych okoliczności, wywołujących wątpliwości, co do bezstronności, zgodnie z art. 24 kpa
Oględziny
Jest to bezpośrednie zbadanie jakiegoś przedmiotu przez organ orzekający w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu (np. wzroku, słuchu), co do właściwości tego przedmiotu. Przedmiotem oględzin może być wszystko, co oddziałuje na zmysły ludzkie, łącznie z samym człowiekiem.
Jest to środek dowodowy bezpośredni, tj. taki, który pozwala na bezpośrednie zetknięcie się organu orzekającego ze stanem faktycznym w danej sprawie. Oględziny wysuwane są na I miejsce spośród środków dowodowych zabezpieczających zrealizowanie zasady prawdy obiektywnej. Organ orzekający ma swobodę oceny potrzeby przeprowadzenia oględzin.
Przesłuchanie stron a oświadczenie stron
Przesłuchanie - jest to środek dowodowy posiłkowy, dopuszczalny w postępowaniu w ostateczności, gdy spełnione zostały łącznie dwie przesłanki:
Wyczerpanie innych środków dowodowych lub ich brak. Przesłuchanie jest tutaj dopuszczalne tylko w wypadku, gdy organ orzekający nie ma możliwości ustalenia stanu faktycznego za pomocą innych środków dowodowych.
Rozprawa
Jest to forma postępowania wyjaśniającego, która umożliwia realizację zasady kontradyktoryjności, koncentracji dowodów, bezpośredniości, szybkości, prostoty, oszczędności, jedności i celowości wszystkich czynności składających się na proces administracyjny. Rozprawa umożliwia koncentrację w jednym czasie i miejscu wszystkich uczestników postępowania, którzy ustnie i bezpośrednio dokonują poszczególnych czynności procesowych.
Przeprowadzenie rozprawy administracyjnej jest obowiązkowe, jeżeli:
Przyspieszy to lub uprości postępowanie - Ocena czy przeprowadzenie rozprawy administracyjnej będzie miało wpływ na przyspieszenie lub uproszczenie postępowania należy do organu administracyjnego
Zapewni osiągnięcie celu wychowawczego - Osiągnięcie celu wychowawczego poprzez przeprowadzenie rozprawy administracyjnej jest kwestią wątpliwą. Trudno jest, bowiem porównywać w tym zakresie rozprawę administracyjną z rozprawą w postępowaniu cywilnym
Wymaga tego przepis prawa - Organ administracyjny jest zobowiązany przeprowadzić rozprawę przed wydaniem decyzji, jeżeli wymaga tego przepis ustawy. Wydanie decyzji bez przeprowadzania rozprawy stanowi naruszenie przepisów postępowania administracyjnego i powoduje uchylenie decyzji przez NSA
zachodzi potrzeba ustalenia interesów stron
jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy z udziałem świadków, biegłych, oględzin.
Postępowanie wyjaśniające gabinetowe.
Ma zastosowanie wtedy, gdy nie zajdą przesłanki z art. 89 o przeprowadzeniu rozprawy (tj. przyspieszenie to lub uproszczenie postępowania, zapewnienie osiągnięcia celu wychowawczego, lub wymaga tego przepis prawa). Np. w sprawie jest tylko 1 strona lub kilka stron, ale nie mają sprzecznych interesów. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe jest mniej sformalizowane od rozprawy, obowiązują w nim wszystkie elementy postępowania dowodowego, strona musi mieć czynny udział we wszystkich czynnościach. Dominuje tutaj zasada pisemności. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe ma dominujące znaczenie w postępowaniu podatkowym.
Decyzja administracyjna - jest to objaw woli kompetentnego organu administrującego, zakomunikowany stronie, podjęty na podstawie przepisów prawa procesowego lub materialnego, w trybie, formie i strukturze przewidzianej prawem procesowym, rozstrzygający sprawę merytorycznie lub niemerytorycznie.
Postanowienie - objaw woli kompetentnego organu administrującego, zakomunikowany stronie oraz innym uczestnikom postępowania, podjęty na podstawie prawa procesowego, w trybie, formie i strukturze przewidzianej prawem procesowym.
Można je podzielić na 4 kategorie:
Ściśle procesowe (incydentalne) - stanowią o czynnościach postępowania oraz o prawach i obowiązkach jego uczestników, stron. Są od razu wykonywane. Na ich podstawie można wykonywać czynności procesowe lub stosować środki dyscyplinujące strony postępowania i innych uczestników.
Procesowe, wpływające na dalszy bieg postępowania - wywierają skutki postanowień ściśle procesowych oraz skutki wymienione w kpa.
Odnoszące się, co do istoty sprawy - należą tutaj m.in. postanowienia wydawane przy współdziałaniu organów administracyjnych (art. 106)- organ współdziałający, wyrażając opinię lub zgodę, czyni to w formie postanowienia, które może wpływać na treść decyzji wydanej w sprawie. Wywierają skutki zawarte w kpa. Skutki tych postanowień są zindywidualizowane, bo inny skutek wywiera postanowienie wydane przez organ współdziałający, a inny postanowienie o ugodzie.
Wydawane poza ramami postępowania administracyjnego, (np., co do zaświadczeń).
Forma postanowienia:
Oznaczenie organu administracji publicznej,
Datę jego wydania,
Oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu,
Powołanie podstawy prawnej,
Rozstrzygnięcie,
Pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego.
Podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania.
Uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie.
Postanowienie ogłasza się ustnie, a na piśmie doręcza się zawsze tylko te, które mogą być zaskarżone na drodze administracyjnej lub sądowej.
Różnice między decyzją a postanowieniem:
Przedmiot rozstrzygnięcia - postanowienie procesowe może mieć wpływ na poszczególne czynności procesowe lub na stosowanie określonych instytucji procesowych. Postanowienia procesowe zawierają rozstrzygnięcia, które umożliwiają rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy, ale czynią to przez kształtowanie procesowych praw i obowiązków stron oraz uczestników postępowania. Decyzja kończy sprawę przez rozstrzygnięcie jej, co do istoty (ustalając wynik postępowania) lub w danej instancji przez umorzenie bezprzedmiotowego postępowania.
Zakres stosowania formy - jest prawnie od siebie rozdzielony, ale może być zbliżony. Podstawowe znaczenie ma tutaj treść aktu, a nie błędna forma czy nazwa nadana przez organ.
Krąg adresatów - decyzje są adresowane do stron, postanowienia do wszystkich uczestników postępowania.
Nazwa i elementy określone w art. 124.
Forma decyzji:
Decyzja administracyjna może występować pod różnymi nazwami typu zezwolenie, koncesja, pozwolenie, koncesja. Nazwa nie jest tutaj jednak istotna.
Elementy, które powinna zawierać decyzja:
Oznaczenie organu administracji publicznej,
Datę wydania,
Oznaczenie strony lub stron,
Powołanie podstawy prawnej,
Rozstrzygnięcie,
Uzasadnienie faktyczne i prawne
Decyzja może zawierać klauzulę rygoru natychmiastowej wykonalności. Wynika on z przepisów szczególnych lub ze stwierdzonej przez organ niezbędności nadania go dla ochrony zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami czy inny ważny interes społeczny lub interes strony. Rygor natychmiastowej wykonalności może zostać nadany od razu lub później, w drodze osobnego postanowienia.
Decyzja jest dostarczana stronom na piśmie lub ogłaszana ustnie z adnotacją w protokole. Od daty doręczenia lub ogłoszenia decyzja jest aktem zewnętrznym, który wiąże organ i strony.
Podstawowym skutkiem wywieranym przez decyzje jest to, że wiąże ona organ oraz strony od daty jej doręczenia lub ogłoszenia.
Decyzja nieostateczna podlega wykonaniu, jeżeli z mocy prawa ma rygor natychmiastowej wykonalności oraz jeżeli przed upływem terminu odwołania będzie wykonana decyzja zgodna z żądaniem wszystkich stron.
Decyzja ostateczna podlega wykonaniu, jeżeli organ lub sąd nie wstrzyma jej w przypadkach określonych w kpa.
Ugoda administracyjna jest jednym ze sposobów merytorycznego zakończenia postępowania administracyjnego.
Przesłanki zawarcia ugody:
Sprawa jest zawisła tj. toczy już przed organem administracji państwowej,
Przemawia za tym charakter sprawy,
Zawarcie ugody przyczyni się do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania,
Nie sprzeciwia się temu przepis prawa,
Zgodne oświadczenie stron o zawarciu ugody złożone zostanie przed organem administracji państwowej w pierwszej instancji lub w postępowaniu odwoławczym, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie.
W sprawie biorą, co najmniej 2 strony.
Treść ugody nie narusza wymagań interesu społecznego lub stron.
Po złożeniu przez strony zgodnego oświadczenia o zamiarze zawarcia ugody organ administracji państwowej:
Odracza wykonanie decyzji oraz
Wyznacza stronom termin do zawarcia ugody.
Organ administracji państwowej odmawia zatwierdzenia ugody, jeżeli:
Zawarta została z naruszeniem prawa,
Nie uwzględnia stanowiska organu, o którym mowa w art. 118 § 2 k.p.a.,
Narusza interes społeczny bądź słuszny interes stron.
Forma ugody: Musi być zawarta w formie pisemnej, a jej zawarcie utrwala się w protokole.
Skutki ugody:
Utrzymuje w mocy odroczenie wydania decyzji przez organ administracyjny poza pierwotny termin wyznaczony do zawarcia ugody;
Korzysta z domniemania prawidłowości
Generalnie wywiera takie same skutki jak decyzja.
Wykonanie ugody jest powiązane z charakterem postanowienia zatwierdzającego ugodę. Ugoda staje się wykonalna, gdy to postanowienie staje się ostateczne. W postępowaniu odwoławczym traci moc decyzja organu I instancji w momencie, gdy ostateczne stanie się postanowienie o zatwierdzeniu ugody.
Rektyfikacja- jest to usunięcie wad nieistotnych i obejmuje:
Sprostowanie błędów pisarskich - (np. niewłaściwe użycie wyrazu, mylna pisownia), błędy rachunkowe (pomyłki w działaniach arytmetycznych), inne omyłki (podobne w naturze do błędów pisarskich i arytmetycznych). Następuje z urzędu lub na żądanie stron w każdym czasie w formie postanowienia.
Uzupełnienie decyzji - dotyczy jej rozstrzygnięcia oraz pouczeń, co do możliwości wniesienia środków zaskarżenia na drodze administracyjnej lub sądowej. Rozstrzygnięcie powinno być kompletne w ukształtowaniu wyniku sprawy. Następuje na wniosek strony, zgłoszony w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji. Uzupełnienie rozstrzygnięcia następuje w formie decyzji uzupełniającej wcześniej wydaną.
Wykładnia treści wyroku - dokonuje się jej w przypadku wątpliwości, co do jej treści, zakresu praw i obowiązków nią uregulowanych, terminu, w którym powstaje skutek prawny. Wykładnia treści decyzji nie może prowadzić do zmiany treści rozstrzygnięcia. Następuje na żądanie stron lub z urzędu. Organ dokonuje wykładni w drodze postanowienia, które może zostać zaskarżone, a na postanowienie ostateczne służy skarga do NSA.
Weryfikacja decyzji i postanowień w toku postępowania.
Składowymi elementami systemu weryfikacji decyzji i postanowień są:
Środki zaskarżenia - to instytucje procesowe, za pomocą, których uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Środki zaskarżenia są oparte na zasadzie skargowości, tj. służą one podmiotom uprawnionym do żądania uruchomienia określonego postępowania weryfikacyjnego. Nie dają podstawy do uruchomienia postępowania z urzędu. Drugą cechą środków zaskarżenia jest doprowadzenie do kasacji lub reformacji.
Środki nadzoru - to instytucje procesowe, za pomocą, których organy powołane do sprawowania nadzoru uruchamiają z urzędu postępowanie weryfikacyjne, które służy do wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji przez ich kasacje lub reformację. Oparte są na zasadzie oficjalności oraz celu, którym jest wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.
Odwołalność decyzji - to prawna możliwość kasacji lub reformacji decyzji z urzędu przez organ, który wydał decyzję. Oparta jest na zasadzie oficjalności oraz celu, którym jest wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.
Odwołanie
Jest to środek zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym. Należy do podstawowych środków zaskarżenia ze względu na krąg decyzji administracyjnych podlegającym zaskarżeniu jak i na szerokie podstawy zaskarżenia, które kwestionują legalność i zasadność decyzji.
Prawo do odwołania wynika z art. 78 Konstytucji - „każdej ze stron przysługuje prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji”. Zakres dopuszczalności odwołania jest oparty na zasadzie dwuinstancyjności (art. 15), wg, której każda sprawa indywidualna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu I instancji podlega w wyniku wniesienia odwołania ponownemu rozpoznaniu i rozstrzygnięciu przez organ II instancji.
Od każdej decyzji nieostatecznej służy odwołanie. Wyjątkiem jest tutaj decyzja wydana w I instancji przez ministra, której nie służy odwołanie oraz decyzja wydana przez SKO w sprawach należących do zadań własnych samorządu terytorialnego.
Weryfikacja w postępowaniu odwoławczym nie obejmuje również decyzji o odszkodowaniu, gdyż można ich dochodzić również na drodze sądowej. Weryfikację decyzji w toku instancji wyłączają przepisy szczególne (np. prawo wodne). Strony mogą w obronie swojego interesu prawnego wystąpić na drogę postępowania sądowego.
Podmioty uprawnione do wniesienia odwołania:
Postępowanie odwoławcze jest oparte na zasadzie skargowości. Nigdy nie może zostać wszczęte z urzędu, może zostać tylko uruchomione na wniosek strony.
Uprawnionym do wniesienia odwołania jest podmiot, który:
Twierdzi, że decyzja organu I instancji dotyczy jego interesu lub obowiązku prawnego;
Ma zdolność do czynności prawnych i zdolność prawną.
Prawo do wniesienia odwołania nie przysługuje osobom, które nie spełniły przesłanek wynikających z art. 28, 29, 30. Osobom tym dla ochrony swoich interesów faktycznych służy postępowanie skargowo - wnioskowe.
Prawo do odwołania jest oparte na zasadzie rozporządzalności.
Uprawnienie do wniesienia odwołania mają obok strony podmioty na prawach strony, tj. prokurator oraz organizacja społeczna.
Forma i skutki prawne odwołania
Postępowanie odwoławcze uruchamia czynność procesowa strony, jaką jest wniesienie odwołania. Kpa nie wymaga zachowania szczególnej formy wniesienia odwołania ani też szczególnego uzasadnienia. Odwołanie poza wyrażeniem niezadowolenia z decyzji powinno mieć formę odpowiadającą ogólnym wymaganiom stawianym podaniom. Pojęcie podania jest rozumiane szeroko i obejmuje: żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia.
Generalnie odwołanie powinno mieć formę pisemną. Może być wnoszone telegraficznie, dalekopisem, telefaksem lub poczta elektroniczną. Strona może również wnieść odwołanie ustnie do protokołu.
Warunek formalny odwołania to termin wniesienia. Musi być ono wniesione w terminie 14 dni od daty ogłoszenia (doręczenia decyzji) stronie. Odwołanie można wnieść za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.
Odwołanie jest środkiem bezwzględnie suspensywnym, bo z mocy prawa wstrzymuje wykonanie zaskarżonej decyzji, ale nie dotyczy to decyzji objętej klauzulą rygoru natychmiastowej wykonalności, lub, gdy decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. W tych przypadkach organ może natychmiast wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji.
Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji.
Czynności procesowe tutaj obejmują:
Zawiadomienie stron o wniesieniu odwołania;
Samokontrolę do własnej decyzji (tj. postępowanie odwoławcze przed organem I instancji)
Samokontrola - opiera się na 2 kryteriach:
Kryterium formalne - wniesienie odwołania przez wszystkie strony. Organ musi ustalić czy odwołanie wniosły wszystkie strony, którym decyzja została doręczona lub ogłoszona.
Samokontrola odbywa się w dwóch fazach:
Kontrola własnego postępowania - ponowne rozpoznanie i rozpatrzenie sprawy oraz ustalenie, czy może być zmienione stanowisko przyjęte w danej sprawie.
Konfrontacja stanowiska z żądaniem stron.
W tej fazie organ może ustalić, że:
Żądanie strony jest uzasadnione, więc czuje się kompetentny do uchylenia lub zmiany decyzji;
Żądanie strony jest uzasadnione tylko częściowo, w związku z tym nie czuje się kompetentny do wzruszenia decyzji;
Żądanie strony nie jest uzasadnione.
Kryterium merytoryczne - stanowisko organu musi się pokrywać ze stanowiskiem stron.
Organ I instancji jest zobowiązany rozpatrzyć sprawę w ciągu 7 dni od dnia otrzymania odwołania, w postępowaniu podatkowym w terminie miesiąca. Od nowej decyzji stronom służy odwołanie.
Postępowanie przed organem II instancji
Można je podzielić na 3 fazy:
Postępowanie wstępne
Organ odwoławczy ustala tutaj, czy odwołanie jest dopuszczalne (do dwukrotnego rozpoznania, jeżeli nie to odwołanie jest niedopuszczalne) i czy zostało wniesione z zachowaniem terminu. Jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia odwołania, a wystąpi o jego przywrócenie, to organ odwoławczy może ostatecznie zadecydować o jego przywróceniu.
Niedopuszczalność może wynikać z przyczyn:
- Przedmiotowych - brak przedmiotu zaskarżenia, wyłączenie przez przepisy prawne możliwości zaskarżenia decyzji w toku instancji. Np. decyzja nie została wydana, lub czynność organu administracyjnego nie jest decyzją administracyjną.
- Podmiotowych - odwołanie wnosi jednostka niemająca legitymacji do jego wniesienia (tj. osoba trzecia lub strona, która nie brała udziału w postępowaniu przed I instancją) lub strona niemająca zdolności do czynności prawnych.
Jeżeli odwołanie dotyczy interesu prawnego strony, to organ odwoławczy jest zobowiązany do rozpatrzenia jej odwołania, w przeciwnym przypadku wydawana jest decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego.
Negatywny wynik przeprowadzenia czynności w postępowaniu wstępnym skutkuje wydaniem postanowienia o niedopuszczalności odwołania lub uchybieniu terminowi. Są to postanowienia ostateczne, przy czym stronie służy skarga do NSA.
Postępowanie rozpoznawcze
Jego przedmiotem jest ponowne rozpatrzenie sprawy indywidualnej rozstrzygniętej decyzją organu I instancji. Granice postępowania rozpoznawczego są wyznaczone przez zasady ogólne kpa, a w szczególności przez zasadę dwuinstancyjności, zasadę prawdy obiektywnej, zasadę praworządności.
W postępowaniu rozpoznawczym organ dokonuje oceny materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przed I instancją.
Organ może tutaj stwierdzić, że:
- Brak było rozpoznania sprawy w I instancji;
- Postępowanie w I instancji wymaga uzupełnienia, ponieważ nie zostały ustalone wszystkie istotne dla sprawy okoliczności faktyczne. Organ odwoławczy przeprowadza na wniosek lub z urzędu uzupełniające postępowanie dowodowe. Może je przeprowadzić sam lub zlecić je organowi, który wydał zaskarżoną decyzję.
c) Podjęcie decyzji
Rozstrzygnięcie organu odwoławczego może być następujące:
Utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję. Decyzja o utrzymaniu w mocy decyzji organu pierwszej instancji powinna być wydana wówczas, gdy rozstrzygnięcie organu odwoławczego pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji.
Rozstrzygnięcie merytoryczne organu odwoławczego jest niezgodnie z rozstrzygnięciem organu I instancji. Organ odwoławczy uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub części i w tym zakresie orzeka, co do istoty sprawy (decyzja merytoryczno - reformacyjna). Podstawą wydania takiej decyzji może być każdy rodzaj wadliwości. Może to być naruszenie przepisów prawa materialnego czy przepisów postępowania, ale także błędna ocena faktów
Organ odwoławczy może także uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji (decyzja kasacyjna). Rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części.
Dwa typy decyzji kasacyjnych:
Decyzja kasacyjna typowa
Organ odwoławczy uchyla zaskarżoną decyzję i nie rozstrzyga sprawy merytorycznie. Kpa wyklucza wydanie typowej decyzji kasacyjnej. Nie możliwe jest uchylenie decyzji przez organ odwoławczy bez merytorycznego rozpatrzenia sprawy bądź umorzenia postępowania albo bez przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji. Brak podstaw prawnych do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, powoduje wydanie decyzji kasującej decyzję organ I instancji i umorzenie postępowania w sprawie.
Decyzja kasacyjna powodująca przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ I instancji.
Organ stwierdza tutaj o istnieniu podstaw do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej. Organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia, gdy postępowanie w I instancji zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem norm prawa procesowego:
organ I instancji nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego
przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego z rażącymi naruszeniami.
Przekazując sprawę organ odwoławczy może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy (art. 138 § 2). Decyzja kasacyjna może być podjęta wyłącznie w oparciu o przesłanki określone w art. 138 § 2 kpa. Drugim rodzajem tego typu decyzji jest decyzja kasacyjna wprowadzona ze względu na rozwiązania ustrojowe, w celu ochrony kompetencji organów jednostek samorządu terytorialnego.
Do tych wad należą:
1) Dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności, okazały się fałszywe,
2) Decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
3) Decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu,
4) Strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
5) Wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nie znane organowi, który wydał decyzję,
6) Decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
7) Decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji.
W przypadku wystąpienia powyższych wad organ odwoławczy jest obowiązany uchylić decyzję i przekazać sprawę właściwemu organowi. W tym przypadku nie może on tutaj dokonać reformacji i umorzyć postępowania.
Organ odwoławczy może uchylić w całości decyzję organu I instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez ten organ, rozstrzygnięcie sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.
Organ odwoławczy uchyla decyzję, w sprawach należących do właściwości organów samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy prawa nie pozostawiają sposobu jej rozstrzygnięcia uznaniu organu samorządu terytorialnego.
Organ może zakończyć postępowanie odwoławcze umorzeniem postępowania, jeżeli stało się ono bezprzedmiotowe. Decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego jest ostateczne i powoduje, że decyzja pozostaje w obrocie prawnym.
Zakaz reformationis in peius w postępowaniu odwoławczym
(rozstrzygnięcia sprawy na niekorzyść strony)
Organ odwoławczy nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w decyzji organu I instancji na niekorzyść odwołującej się strony, chyba, że zaskarżona decyzja narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.
Środki odwoławcze służą ochronie interesów strony, która nie powinna obawiać się ich stosowania. Natomiast pojęcie "rażącego naruszenia prawa", jak i "interesu społecznego" jest pojęciem nieostrym i jako takie podlega swobodnej ocenia organu administracyjnego.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy
Jest to środek zaskarżenia przysługujący stronie w przypadku, gdy jest ona niezadowolona z decyzji wydanej przez ministra (strona może się zwrócić do tego organu o ponowne rozpatrzenie sprawy) lub SKO. Jest to środek niedewolutywny. Do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy stosuje się przepisy o decyzji.
Zażalenie
Jest to środek zaskarżenia służący od postanowień. Służy tylko na postanowienia. Prawo do wniesienia zażalenia ma strona i pozostali uczestnicy postępowania. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia stronie. Ma taką samą treść i formę jak odwołanie. Zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym, bo wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Organ, który wydał postanowienie może jedynie wydać wstrzymanie jego wykonania, o ile jest to uzasadnione. Rozpatrzenie zażalenia następuje wg tych samych przepisów, służących odwołaniu.
9