Jezyk polski:
Geneza "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza
Pierwsze ksiegi powstaly w Paryzu w latach 1832 - 1834 w atmosferze nadziei na odzyskanie niepodleglosci - liczono na Wojne Narod體. Poczatkowo zamiarem poety nie bylo pisanie eposu, ale wraz ze zmiana sytuacji politycznej, zmienily sie r體niez zamiary poety. "Pan Tadeusz" powstawal takze w zalobie po upadku powstania listopadowego, co autor przedstawil w epilogu. Poeta odkryl, ze tylko w krainie lat dziecinnych Polak moze uzyskac troche szczescia. Mickiewiczowi nie podobal sie swiat Zachodu, traktowal ta kulture jako zmaterializowana, niszczaca wiezi miedzyludzkie. Czul sie tam wyalienowany, zagubiony. "Pan Tadeusz" wyrasta z tesknoty za ojczyzna, czasami mlodosci. Mickiewicz w epilogu wyrazil poglad, ze Rzeczpospolita powinna sie odrodzic w dawnych, piastowskich granicach, swiadomy byl takze, ze jego dzielo bedzie elementem kultury narodowej. "Pan Tadeusz" jest epopeja gdyz :
-ukazuje dzieje zbiorowosci szlacheckiej, jej reprezentatywnych przedstawicieli w szczeg髄nym momencie historycznym,
-odchodza w przeszlosc dawne, sarmackie obyczaje,
-ukazuje rzeczywistosc w ostatnim momencie jej istnienia,
-role bog體 antycznych zastepuje przyroda,
-wystepuje trzecioosobowy narrator wszechwiedzacy, majacy rysy autorskie, spogladajacy na przedstawiany swiat z dystansem humorysty,
-zawiera liczne apostrofy,
-zawiera inwokacje o charakterze maryjnym,
-zawiera elementy stylu charakterystyczne dla eposu - por體nania homeryckie, peryfrazy, szeregi epitet體, heksametr wyrazony jest 13 - zgloskowcem.
Kreacja bohatera.
Jacek Soplica w 1792 r. zabil Stolnika Horeszke. Magnaci polscy zalozyli Konfederacje Targowicka - najazd Moskali na obronc體 konstytucji. Horeszko byl patriota, obronca konstytucji, czlowiekiem godnym, walczacym o dobro ojczyzny. Moskale najezdzaja na zamek Stolnika, Jacek zabija go z rosyjskiego karabinu. Rzad Targowicki przejmuje dobra Horeszk體 i nadaje je Soplicom. Jacek zostal okrzykniety zdrajca, choc Horeszko przed smiercia wybacza mu wine, kreslac znak krzyza - zemsta Gerwazego nie ma powod體 moralnych, jest aktem nieposluszenstwa wobec swego pana. Jacek ucieka do Rzymu - staje sie symbolem Polak體 walczacych o wolnosc ojczyzny. Zwiazuje sie z Legionami Dabrowskiego, splaca swe winy w bitwach pod Hochenlinden i Jena. W 1807 obecny przy oblezeniu Gdanska, w 1808 uczestniczy w ataku na Samosierre. Nastepnie wstepuje do zakonu bernardyn體, przyjmuje imie Robak i zostaje kwestarzem - emisariuszem napoleonskim dzialajacym na terenach zabor體. W 1811 powraca do Soplicowa by przygotowac powstanie. Nie udalo mu sie postawic swej rodziny na jego czele, by tym samym mogli zmyc hanbe ze swego nazwiska. Umiera jesienia 1811 oslaniajac przed kula Horeszke, odznaczony posmiertnie Legia Honorowa.
Przemiana Soplicy to symboliczny kierunek przemian, kt髍y musi sie dokonac w swiecie szlacheckim, aby Polska mogla odzyskac niepodleglosc. Nie ma takiej slabosci, kt髍ej nie da sie przezwyciezyc sila ducha.
Adama Mickiewicza inspirowaly kreacje europejskich bohater體 literackich. Literatura romantyczna wykreowala bardzo swoisty typ bohatera - jest to jednostka nieprzecietna, poszukujaca sensu istnienia, piekna swiata. We wczesnej mlodosci u wieszcza widzimy bohatera werterowskiego - Gustawa oraz bajronicznego - Wallenroda. Obaj sa indywidualistami, obaj nie akceptuja praw swiata. Gustaw to bohater nieszczesliwej milosci, Konrad - ofiarnej zdrady. Istote ewolucji dobrze ukazuje scena prologu III czesci "Dziad體" - Gustaw przemienia sie w Konrada, bojownika o wolnosc. Mickiewicz nie tworzy wrazliwego poety, lecz kogos, kto przezwyciezyl wlasny egoizm. Bedac indywidualista wykraczajacym poza przecietnosc staje sie bohater mickiewiczowski jednostka w pelni swiadoma swej ofiary - bohaterem prometejskim. Drugim rodzajem bohatera mickiewiczowskiego jest prorok, w kt髍ym dusze romantyczna zastepuje pokora - ksiadz Piotr.
W "Panu Tadeuszu" dokonuje sie negacja postaw bohatera romantycznego. Po przemianie moralnej jest on bohaterem pokory rezygnujacym z indywidualizmu. Kreacja bohatera mickiewiczowskiego to powolne odchodzenie od wartosci romantycznych.
Szlachta w "Panu Tadeuszu"
W zbiorowosci szlacheckiej mozna wyodrebnic kilka grup. Tradycjonalistami, obroncami dawnych ideal體 szlacheckich sa Sedzia i Podkomorzy. Dom Sedziego to tradycyjny, szlachecki, polski dom. Sedzia jest dobrym gospodarzem, prekursorem kapitalizmu - ludzie znajduja tam opieke i zarobek, jest ludzki dla chlop體. Druga taka postacia jest Podkomorzy - w 1812 roku zostal przez szlachte obrany marszalkiem konfederackim powiatu nowogrodzkiego. Drugie miejsce w poemacie zajmuja drobnoszlacheccy oryginalowie - Gerwazy Rebajlo - biedny szlachcic sluzacy u Horeszk體. Bral udzial w konfederacji barskiej, jest msciwy, okrutny, nie respektowal aktu milosierdzia swego pana, morduje kogo i gdzie sie da. Wojski (Hreczecha) - szlachcic, calkiem bogaty, przyjaciel i daleki krewny Sedziego. Byl mistrzem polowania, znakomitym kucharzem. Rejent Bolesta - urzednik sadowy, Asesor - sluzy kazdemu kto lepiej zaplaci, wstapi do policji powiatowej, to on sprowadzil Moskali. Wozny Protazy Brzechalski - pracowal przy trybunale w Grodnie, p髗niej poszedl na chleb do Soplic體. Trzecia grupa jest szlachta dobrzynska - zasciankowa - prowadzi zywot chlopski. Przybyla na Litwe z ziemi dobrzynskiej uchodzac przed Krzyzakami. Patriarcha rodu jest Maciej - dojrzaly patriota, obywatel, swiadek historii - bral udzial w konfederacji barskiej, w wojnie 1792 r., powstaniu kosciuszkowskim. On wyraza refleksje polityczne poety. Bartek Prusak - przedsiebiorczy kupiec, Maciej Chrziciel, Bartek Brzytewka - dzielni zolnierze, obroncy ojczyzny, ludzie prosci. Na marginesie Mickiewicz wspomina o szlachcie tubylczej.
Nowe wartosci wprowadza Tadeusz - uwlaszczenie chlop體 oraz zolnierze napoleonscy - postacie autentyczne - generalowie Dabrowski, Kniaziewicz, Malachowski, Grabowski.
Ocena swiata szlacheckiego.
Gdyby obraz byl realistyczny m骻lby wydac sie ponury - ludzie uwiklani w konflikty, pograzeni w prywacie, msciwi, niekiedy okrutni. Ale Mickiewicz spoglada na ten swiat z humorystycznym dystansem - wady ulegaja minimalizacji, a zalety wyeksponowaniu - sila wiezi zbiorowej, walecznosc, zdolnosc do poswiecenia, milowanie ojczyzny, poszanowanie tradycji.
Motywy napoleonskie.
Mickiewicz ukazal przemarsz wojsk napoleonskich przez ziemie polskie. 觲czesni Polacy wiazali z Napoleonem nadzieje na odzyskanie niepodleglosci. Poeta charakteryzuje rok 1812 jako rok nadziei na odzyskanie niepodleglosci. Przemarsz wojsk byl jutrzenka nadziei. Jednak poeta wlozyl w usta Macka krytyke Napoleona - armia napoleonska zachowuje sie jak okupanci - rabuje, gwalci, morduje. Stanowisko pisarza w tej kwestii nie jest jasne - uwielbienie w ksiedze 11, krytyka w 12.
Swiat przyrody w "Panu Tadeuszu"
3/4 utworu zajmuja opisy przyrody. Jest ona bohaterem dziela. Ukazana zostala zgodnie z duchem filozofii romantycznej jako byt uduchowiony. W rozmowie Hrabiego z Tadeuszem w ksiedze IV autor ukazujac bogactwo przyrody polskiej wyraza refleksje, ze krajobraz wlasciwy dla danej krainy jest materialnym obrazem ducha jej mieszkanc體. Przyroda jest swiadkiem historii danego narodu oraz jego kultury. Petryfikuje w sobie najistotniejsze elementy tradycji danego narodu.