OCENA FUNKCJONALNA UKŁADU ODDECHOWEGO
Dzieci nie oklepujemy, oklepujemy plecy, kl piersiową i boki. Pozycje ułożeniowe.
Osoby te mają wzmożoną męczliwość.
MECHANIZM ODDYCHANIA:
Wdech - skurcz mm wdechowych => zwiększenie 3 wymiarów kl piersiowej. Cieśn. w klatce piersiowej obniża się, jamie brzusznej wzrasta
Pokonywane są opory nieelastyczne dróg oddechowych oraz opory elastyczne i nieelastyczne płuc i klatki piersiowej
Przy dużych wysiłkach oddechowych pracują dodatkowe mięśnie oddechowe.
Wydech - zmniejszenie 3 wymiarów kl piers po ustaniu wdechu i czynności mm wdechowych. Działają siły sprężyste płuc i żeber, kl piers zapada się oraz wzrasta ciśń pęcherzykowe.
Faza wydechu czynnego - nasilone i przedłużone wydechy (np. śpiew) wymagają udziału mm oddechowych.
Fizjologiczny rytm oddechowy:
- niemowlęta 30-50odd/min
- dzieci 18-30odd/min
- dorośli 10-16
Pobieranie tlenu wzrasta podczas wysiłku fiz:
w spoczynku org pobiera 250mlO2/min
wraz z rozpoczęciem ruchu pobór wzrasta ~int wysiłku dzięki zwiększeniu objętości oddechowej (zapotrzebowanie energetyczne organizmu jest zaspokajane gł przez przemiany tlenowe)
podczas max wysiłku fiz pobieranie tlenu może wzrosnąć nawet 20-25-krotnie w stos do spoczynkowego (u wytrenowanych mężczyzn często przekracza 6l/min - zależne od dużej pojemności minutowej serca i różnicy tętniczo-żylnej).
Podczas wysiłku submax wentylacja wynosi 20-25l pow/1lpobranego tlenu - EKWIWALENT WENTYLACYJNY
Pobieranie tlenu podczas wysiłku ustala się na stałym poziomie po ok. 5 minutach od jego rozpoczęcia
Trening wytrzymałościowy powoduje wzrost max wentylacji min płuc
fizjologicznie wzrost wydolności tlenowej oznacza większe zapotrzebowani na tlen i wzmożone wydalanie dwutlenku węgla
maksymalna wentylacja min wynosi:
W spoczynku 7-8l/min
W wysiłkach maksymalnych do 100l/min
U osób bardzo dobrze wytrenowanych - 200 l/min. Jednak po przekroczeniu 150l/min wzrasta pobór tlenu przez mięśnie oddechowe z 3% do 10%.
W diagnostyce ważne:
TV - objętość oddechowa - ilość powietrza wciągana do płuc i z nich wydychana podczas spoczynkowego oddychania
VC - pojemność życiowa płuc - największa ilość pow, kt można wciągnąć do płuc i z nich usunąć
Pojemność życiowa VC zależy od płci, wieku, wzrostu i masy ciała. Zmniejsza się przy:
Chorobach upośledzających czynność wdechową (zwłóknienie śródmiąższowe, ubytek czynnego miąższu w płucach, zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej)
Upośledzeniu czynności wydechowej: otyłość, przepuklina oponowo-rdzeniowa, puchlina brzuszna, ciąża
Wzroście objętości zalegającej: rozedma płuc, rozdęcia płuc
IC - pojemność wdechowa - ilość powietrza jaką można wciągnąć do płuc po spokojnym wydechu
MV - wentylacja minutowa płuc - ilość pow wdychana i usuwana z układu oddechowego w ciągu minuty MV=TV x f (rytm oddechowy), w spoczynku 8l/min, w wysiłku wzrasta nawet do 120l/min.
MVV - max wentylacja dowolna - największa ilość pow przepływającego przez płuca w danej jednostce czasu 12s, wskazująca na możliwości funkcjonalne płuc w ciągu jednej minuty oddychania.
FVC - natężona pojemność życiowa płuc - ilość pow usuwana z układu oddechowego podczas max szybkiego wydechu wykonana po max wdechu
FEV1 - natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa - ilość pow, kt można usunąć z płuc w ciągu pierwszej sekundy max szybkiego i pełnego wydechu po maksymalnym wdechu.
FEV1 stanowi procent FVC i w prawidłowych warunkach czynności płuc powinna wynosić 80%
FVC, wskazując na fizjologiczne przewietrzanie płuc i brak oporów obturacyjnych utrudniających oddychanie.
W określonych jednostkach chorobowych (związanych z obturacją, np. mukowiscydozie) dochodzi do zwężenia dróg oddechowych i wzrostu oporu oddechowego - FEV1 i obniża się <80%FVC.
W chorobach restrykcyjnych wartość FEV1 nie zmienia się, zmniejsza się VC.
Ogromną rolę w poprawie wydolności oddechowej osób po uszkodzeniu rdzenia kręgowego ma prawidłowo prowadzona rehabilitacja pulmonologiczna, mając na uwadze ogromną rezerwę funkcjonalną płuc i brak w tej grupie chorych wyraźnych objawów niewydolności pracy układu oddechowego.
Objętość oddechowa podczas wysiłku ćwiczeń rehabilitacyjnych może stanowić 60% poj życiowej płuc, co w pełni zaspokaja potrzeby tlenowe organizmu - ok. 1500 ml O2 zużywanego przez ustrój do przemian energetycznych.
Przy wyższej wydolności i większych obciążeniach fiz takie zużycie tlenu jest za małe do potrzeb energetycznych.
Czynnikiem limitującym jest tzw. przepływ płucny - zależność funkcji oddechowych od stopnia ukrwienia płuc.
PEF - peak expiratory flow - szczytowy przepływ wydechowy zarejestrowany w trakcie badania max natężonego wydechu. Odzwierciedla drożność dużych oskrzeli, zależy od współpracy badanego i siły mm wydechowych.
PIF - peak inspiratory flow - szczytowy przepływ wdechowy zarejestrowany w trakcie badania maksymalnie natężonego oddechu.
MEF25%FVC - natężony przepływ wydechowy, gdy 25% FVC pozostało do wydmuchnięcia. Analogicznie MEF50%FVC, MEF75%FVC. Czuły wskaźnik drożności drobnych dróg oddechowych (o średnicy <2mm). Wielkość przepływu w tych drogach jest mało zależna od współpracy badanego. Zmniejszenie wielkości przepływów jest charakterystyczne dla zaburzeń obturacyjnych.
W rehabilitacji fizycznej ze wzgl na występującą często niską wydolność osó rehabilitowanych można zaobserwować zjawisko tzw. duszności wysiłkowej, pojawiającej się w razie nieodpowiedniego przewietrzenia płuc w stosunku do potrzeb wymiany gazowej.
Miara takiej reakcji fizjologicznej jest wskaźnik duszności - stosunek wentylacji minutowej do maksymalnej wentylacji dowolnej MVV.
WPŁYW PROWOKACJI WYSIŁKOWEJ NA PARAMETRY CZYNNOŚCIOWE UO
U wielu chorych z nadreaktywnością oskrzeli wyniki badań czynnościowych płuc wykonanych w warunkach podstawowych są prawidłowe. Dopiero testy prowokacyjne ujawniają nadreaktywność np. łagodna astma.
Grupy testów prowokacyjnych:
Próby z użyciem subst chem tj. metacholina lub histamina
Prowokacyjne testy osmotyczne - obciążenie wysiłkiem fiz, hiperwentylacja zimnym powietrzem oraz inhalowanie hipo i hipertonicznej mgły rozpylanej przez nebulizator UD. Testy prowadzą do zmian w równowadze wodno-elektrolitowej => skurcz mm gładkich.
Test prowokacyjny:
Standaryzowane obciążenie, temp i wilg powietrza
Wykonuje się na ruchomej bieżni
Biegnie przez 6-8 min z szybkością gdzie HR wskazuje na max zużycie tlenu przez m sercowy (80-90% tętna max dla określonego wieku)
Przed testem oraz bezpośrednio po jego zakończeniu, oraz co 5 min przez następne 20-30 min wykonuje się badanie czynności płuc.
Pacjent z astmą wysiłkową wykazuje w czasie pierwszych kilku minut po obciążeniu poprawę FEV1, z następowym pogorszeniem czynności płuc (spadek najbardziej wyrażony po 5-15 min). Okres powrotu do normy trwa 20-30 min.
Astma wysiłkowa jest wyrazem nadreaktywności oskrzeli, a nie szczególnej postaci astmy - pacjent nie musi unikać wysiłku fiz.
Trening i rozgrzewka przed wysiłkiem zmniejszają częstość występowania napadów i ciężkości astmy wysiłkowej.
2