Spis treści:
Bolimowski Park Krajobrazowy………………………………………………………………………………4
Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki………………………………………………………..7
Przedborski Park Krajobrazowy………………………………………………………………………………7
Spalski Park Krajobrazowy…………………………………………………………………………………..12
Sulejowski Park Krajobrazowy………………………………………………………………………………15
Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich……………………………………………………………………15
Załęczański Park Krajobrazowy……………………………………………………………………………..18
Bolimowski Park Krajobrazowy
Bolimowski Park Krajobrazowy - park krajobrazowy położony na pograniczu województw łódzkiego i mazowieckiego.
Położenie
Bolimowski Park Krajobrazowy obejmuje kompleks lasów Puszczy Bolimowskiej, rozciągającej się pomiędzy Skierniewicami, Łowiczem, Bolimowem i Żyrardowem. Lasy te są ostatnią pozostałością historycznych puszcz: Bolimowskiej, Wiskickiej, Miedniewickiej, Korabiewickiej oraz Jaktorowskiej i stanowią cenną przyrodniczo enklawę wśród wylesionych terenów rolniczych. Przez środek Puszczy przepływa rzeka Rawka, która zachowała naturalny charakter silnie meandrującej rzeki nizinnej, a jej dolina stanowi ważny korytarz ekologiczny i objęta jest ochroną rezerwatową. W krajobrazie Parku dominuje lekko falista równina polodowcowa, a rzeźbę terenu urozmaicają wcięte w kilkanaście metrów doliny Rawki i jej większych dopływów, terasy oraz nieliczne wydmy piaszczyste.
Puszcza Bolimowska leży w dorzeczu Bzury, do której wpada największa rzeka Parku - Rawka. Główne dopływy Rawki uchodzące do niej na tym terenie to: Chojnatka, Rokita, Korabiewka i Grabinka. Dolina Rawki, szerokości od kilkuset metrów do ponad kilometra, stanowi największą atrakcję krajobrazową i przyrodniczą Parku. Rzeka tworzy dziesiątki meandrów i starorzeczy, a w przebiegu jej doliny występują na przemian rozszerzenia i zwężenia, mające na niektórych odcinkach charakter przełomów. Zbocza doliny są wyraźnie wyodrębnione, a miejscami strome. Malownicze obramowanie stanowią rosnące w pewnej odległości od rzeki lasy Puszczy Bolimowskiej. Dno doliny pokrywają łąki, torfowiska oraz zespoły zarośli, a miejscami podmokłe olsy i łęgi. Na terenie Parku i jego otuliny znajduje się kilka niewielkich kompleksów stawów rybnych: w Nieborowie, na Polanie Siwica, w uroczysku Buczyna, koło Kamionu i Wycześniaka oraz w Patokach i Jeruzalu.
Kompleksy leśne
Lasy zajmują ok. 70% powierzchni Parku. W Puszczy Bolimowskiej przeważają różne typy borów sosnowych, głównie świeże, wilgotne, suche i mieszane. W drzewostanach dominuje sosna, a najważniejsze domieszki stanowią: brzoza, osika, dąb, grab, lipa, klon i jesion. Na żyźniejszych siedliskach, m.in. na stromych zboczach doliny Rawki, spotyka się grądy, gdzie wielogatunkowy drzewostan tworzą głównie dąb i grab, z domieszką lipy i klonu. W podszycie występują leszczyna, kruszyna i trzmielina. W uroczyskach Bolimów, Sokule, Mokra i w Lesie Jeruzalskim wykształciły się na niewielkich powierzchniach cenne i bogate florystycznie zbiorowiska dąbrowy świetlistej. Na podmokłych terenach w dolinie Rawki występują łęgi jesionowo-olszowe oraz olsy i zarośla wierzbowe. Cenne zbiorowiska roślinności łąkowej, torfowiskowej, bagiennej i szuwarowej zachowały się w dolinie Rawki oraz na licznych Puszczy Bolimowskiej śródleśnych polanach jak: Siwica, Starożyska, Serwituty, a także we fragmentach uroczysk Nieborów, Bolimów (Halin) i Miedniewice oraz koło Bartnik.
Flora
W Parku stwierdzono występowanie ponad 900 gatunków roślin naczyniowych, w tym blisko 100 gatunków rzadkich i ginących. Do najcenniejszych roślin runa leśnego należą: widłaki jałowcowaty, spłaszczony i wroniec, paprotka zwyczajna, paprotka krucha, narecznica szerokolistna, wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, lilia złotogłów, orlik pospolity, naparstnica zwyczajna, jaskier kaszubski, zdrojówka rutewkowata, rutewka wąskolistna, marzanka wonna, mącznica lekarska,pomocnik baldaszkowy, gruszyczka zielonawa, łuskiewnik różowy, korzeniówka pospolita i turówka wonna. Na rozległych powierzchniach występuje obficie konwalia majowa, będąca symbolem Parku. Na polanach rosną rzadkie rośliny łąkowe: starodub łąkowy, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, pierwiosnka lekarska, goryczka wąskolistna oraz goździki kosmaty, pyszny i piaskowy. Są wśród nich także rośliny ciepłolubne: ożanka czosnkowa, centauria pospolita i oman łąkowy. Licznie występują storczyki: kruszczyki szerokolistny i błotny, podkolany biały i zielonawy, listera jajowata, gnieździk leśny oraz storczyk szerokolistny, storczyk plamisty, storczyk krwisty i storczyk Fuchsa. Do rzadszych roślin torfowiskowych należą: nasięźrzał pospolity, fiołek mokradłowy, gnidosze rozesłany i błotny, rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, żurawina błotna, bobrek trójlistkowy, dziewięciornik błotny, świbka błotna, wąkrota zwyczajna, groszek błotny, mniszek błotny, marzanka wonna, ponikło jednoprzysadkowe, sit drobny, wełnianka pochwowata, selernica żyłkowana i turzyca luźnokwiatowa. Wśród roślin wodnych warto wymienić wolffię bezkorzeniową, grzybienie białe, grążela żółtego, pływacze zwyczajnego i drobnego oraz jeżogłówkę najmniejszą. Występuje tu także 110 gatunków mszaków, w tym dwa bardzo rzadkie gatunki w skali kraju, reprezentujące element borealny i uznane za relikty glacjalne: skorpionowiec brunatny i krzywosz lśniący. Na uwagę zasługuje występowanie rzadkich porostów: płucnicy islandzkiej i gatunków z rodzaju brodaczka, a także chronionego grzyba - sromotnika bezwstydnego.
Fauna
Największym reprezentantem bogatej fauny Parku jest łoś, żyjący tu stale od lat 80. XX w. W roku 1983 samym czasie introdukowano w Parku bobry, które znakomicie się zadomowiły nad Rawką i żyją w norach wykopanych w ziemi. Nad wodami często spotykana jest też wydra europejska. Osobliwością Puszczy Bolimowskiej jest stado danieli sprowadzonych tu jeszcze w XVII w. oraz rysie, które przywędrowały z Puszczy Kampinoskiej. Pospolicie występują na terenie Parku dzik, sarna, lis, zając szarak, królik europejski, piżmaki i jeż wschodni. Rzadsze są: jeleń europejski, borsuk, jenot, tchórz oraz kuny domowa i leśna. Z drobniejszych ssaków warto wymienić orzesznicę, ryjówki aksamitną i malutką oraz rzęsorka rzeczka. Wśród liczącej ponad 130 gatunków grupy ptaków lęgowych rzadkie to: bocian czarny, żuraw, bąk, bączek, gęgawa, płaskonos, kulik wielki, słonka, samotnik, derkacz, kropiatka i kraska. Inne ciekawsze gatunki to: czapla siwa, łabędź niemy, cyraneczka, głowienka, perkozek, trzmielojad, błotniak stawowy, krogulec, kobuz, pustułka, sowa uszata, lelek kozodój, kszyk, wodnik, dudek, zimorodek, dzięcioł średni, krzyżodziób świerkowy, muchołówki mała i białoszyja, podróżniczek, pokrzewka jarzębata, dziwonia, remiz i strumieniówka. Liczny jest bocian biały, w Parku zinwenatyzowano kilkadziesiąt zasiedlonych gniazd tego ptaka. Wśród przedstawicieli hepetofauny na uwagę zasługują żmija zygzakowata, zaskroniec, padalec, traszka grzebieniasta, kumak nizinny, rzekotka drzewna i ropucha paskówka. W Rawce i jej dopływach żyje ok. 25 gatunków ryb, m.in. rzadkie gatunki występujące w bystrych strumieniach, jak: głowacz białopłetwy, strzebla potokowa i pstrąg potokowy oraz przedstawiciel smoczkoustych - minóg strumieniowy.
Stosunkowo dobrze poznane są bezkręgowce w Parku, a zwłaszcza owady, których stwierdzono tu blisko 800 gatunków, z czego prawie 100 to gatunki rzadkie. Do największych osobliwości należą, mające tu swoje jedyne znane krajowe stanowiska: jętka Metreleutus balcanicus, błonkówka Solierella compedita, muchówka Morelia simplicissima, chrząszczAderus pentatomus i motyl Spatalia argentina. Z innych ciekawszych gatunków warto wymienić trzmiela paskowanego, motyle: pazia królowej, pazia żeglarza, mieniaka strużnika i zmierzchnicę trupią główkę, chrząszcze: kozioroga dębosza, wonnicę piżmówkę, rohatyńca oraz biegacze skórzastego, ogrodowego i fioletowego. W dolinie Rawki występuje chroniony pająk - tygrzyk paskowany.
Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody Kopanicha
Historia
W czasie I wojny światowej na linii Rawki (która przepływa przez park) i Bzury od grudnia 1914 do lipca 1915 przebiegała linia frontu niemiecko-rosyjskiego, a walki miały charakter wojny pozycyjnej. Ślady okopów są widoczne do dziś w lasach, zwłaszcza na skarpie doliny Rawki, na terenie parku znajdują się też cmentarze wojenne, na których spoczywają żołnierze, którzy wtedy polegli (min. w Joachimowie Mogiłach, Kamionie, Budach Grabskich).
Zabytki i muzea
Na terenie i w bezpośrednim sąsiedztwie parku znajdują się również zabytki kultury materialnej m.in.:
zespół pałacowo-parkowy i kościół w Nieborowie
park romantyczny w Arkadii
renesansowe kościoły i zabudowa małomiasteczkowa w Bolimowie
osada fabryczna w Żyrardowie
zabytki Skierniewic
sanktuarium w Miedniewicach
dworzec w Radziwiłłowie
kościół i grodzisko w Starej Rawie
kościoły w Puszczy Mariańskiej (spalony, częściowo odbudowany), Jeruzalu, Bartnikach, Bełchowie, Wiskitkach
cmentarze z I wojny światowej w Kolonii Bolimowskiej-Wsi, Joachimowie Mogiłach, Wólce Łasieckiej, Budach Grabskich, Kamionie, Wiskitkach, Huminie
cmentarz żydowski w Wiskitkach
dwory i parki podworskie
Leśna Galeria Rzeźby i Malarstwa Jana Graczyka w Budach Grabskich
Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki
Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki położony jest w województwie łódzkim, na pograniczu powiatów: łaskiego, wieluńskiego, zduńskowolskiego i sieradzkiego w obrębie gmin Widawa, Konopnica, Burzenin, Zapolice, Sieradz, Ostrówek i Zduńska Wola.
Został utworzony w roku 1989 roku. Łączna powierzchnia wynosi 26 636 ha. Przedmiotem ochrony są doliny Warty, Widawki i ich dopływów wraz z otoczeniem, a także towarzysząca tym obszarom naturalna szata roślinna. W centralnej części parku znajduje się interesujący węzeł hydrograficzny, który tworzą zbiegające się rzeki Widawka, Grabia i Nieciecz. Obszar parku wyróżnia się w swoim otoczeniu urozmaiconą rzeźbą terenu, zwłaszcza malowniczymi przełomami Warty, gdzie wysokości względne stoków dochodzą do 45 metrów (między Beleniem a Strońskiem) a na powierzchni ukazują się stare utwory wapienne. Z wysokich brzegów można obserwować rozległe panoramy doliny, meandrujące odcinki rzek, starorzecza, obszary wydmowe, torfowiska, tereny podmokłe z bogactwem roślin bagiennych. Bogata flora i fauna, cenne wartości kulturowe, stawiają park jako jeden w bardziej atrakcyjnych w województwie łódzkim i Polsce centralnej.
Przedborski Park Krajobrazowy
Przedborski Park Krajobrazowy - park krajobrazowy, utworzony w maju 1988 r. na granicy ówczesnego województwa piotrkowskiego i kieleckiego. Obecnie na terenie województwa świętokrzyskiego i łódzkiego. Rozpościera się od doliny Czarnej Włoszczowskiej na południu po północną część Pasma Przedborsko-Małogoskiego.
Położenie
Położenie administracyjne
Teren Przedborskiego Parku Krajobrazowego i jego otulina leżą na pograniczu województw łódzkiego i świętokrzyskiego. Położone są na obszarze czterech powiatów: radomszczańskiego, włoszczowskiego, koneckiego i kieleckiego. Obejmują gminy: Przedbórz, Wielgomłyny, Masłowice, Żytno - powiatu radomszczańskiego w województwie łódzkim oraz gminy: Kluczewsko i Krasocin - powiatu włoszczowskiego, Fałków i Słupia Konecka - powiatu koneckiego oraz Łopuszno - powiatu kieleckiego w województwie świętokrzyskim Południowy fragment Przedborza wchodzi w granice Przedborskiego Obszaru Chronionego. Do największych jednostek osadniczych należą miasto Przedbórz, wsie Oleszno i Góry Mokre. Pozostałe miejscowości są niewielkie z zabudową rozproszoną wśród pól lub ciągnącą się wzdłuż dróg.
Położenie fizyczno-geograficzne
Przedborski Park Krajobrazowy leży na pograniczu pasa wyżyn i nizin, w obrębie Wyżyny Małopolskiej. Od północy graniczy bezpośrednio z Wzniesieniami Południowomazowieckimi, leżącymi w obrębie Nizin Środkowopolskich.
Park leży w środkowej części makroregionu zwanego Wyżyną Przedborską, która stanowi północno-zachodni fragment podprowincji Wyżyna Środkowomałopolska w prowincji Wyżyna Małopolska.
W krajobrazie Parku dominuje Pasmo Przedborsko-Małogoskie, będące przedłużeniem Gór Świętokrzyskich i jednocześnie jego osią. Pilica, która płynie południkowo, stanowi zachodnią granicę Przedborskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Główny dopływ Pilicy na terenie Parku stanowi Czarna Włoszczowska.[1]
Budowa geologiczna
Oś morfologiczną Parku w kierunku SE-NW stanowi Pasmo Przedborsko-Małogoskie będące południowo-zachodnim mezozoicznym obramowaniem Gór Świętokrzyskich. Jest ono podwójną monokliną, w której biegną równolegle dwa grzbiety: jeden zbudowany z wapieni górnojurajskich, drugi z piaskowców górnokredowych.
Różnorodność morfologii Parku jest wynikiem nakładania się całego szeregu procesów rzeźbotwórczych od trzeciorzędu do czasów współczesnych i wykazuje związek zarówno z czynnikami strukturalnymi - budową geologiczną i tektoniką podłoża, jak też z działalnością procesów czwartorzędowych. Występują tu obok siebie formy rzeźby o charakterze typowym dla niżu, jak też elementy rzeźby wyżynnej. Do głównych cech wyżynnych Parku należy występowanie utworów mezozoicznych - skał wapiennych i piaskowcowych, triasowych, jurajskich i kredowych, a także wysokości bezwzględne terenu przekraczające 250 m n.p.m.. Dodatkowo uzupełniają je znaczne wysokości względne przekraczające 60 m, a także duży spadek głównej rzeki Pilicy przekraczający 0,6%. Deniwelacja terenu sięga maksymalnie 157 m, od 191 m n.p.m. w dolinie Pilicy w rejonie miejscowości Łączkowice do 347 m n.p.m. na Górze Fajna Ryba. Jednocześnie cechom wyżynnym towarzyszą elementy typowe dla nizin: płaskie powierzchnie zbudowane z utworów wodnolodowcowych, rozległe zabagnione obniżenia, bardzo małe, nie przekraczające 1‰ spadki dopływów Pilicy - Czarnej Włoszczowskiej i Nowej Czarnej.
Pomiędzy Przedborzem a przełomem Czarnej Włoszczowskiej pod wsią Zamoście grzbiet piaskowcowy wznosi się ponad 120 m ponad przyległe od wschodu niziny i 80-100 m ponad faliste i zwydmione obszary po jego zachodniej stronie. Dno przełomu w Zamościu leży na poziomie 220 m, a najwyższe wzniesienia to Fajna Ryba (347 m n.p.m.), Góra Kozłowa (336 m n.p.m.) i Góra Krzemycza (334 m n.p.m.).
Po zachodniej stronie grzbietu piaskowcowego biegnie nieciągły grzbiet wapienny. Na powierzchni ukazują się tylko jego najwyższe kulminacje - Góra Bukowa (335 m n.p.m.) i Góra Krzemyk (332 m n.p.m.) - reszta grzbietu wapiennego ukryta jest pod młodszymi osadami.
W południowo-wschodnim odcinku pasma, od wsi Zamoście przez Oleszno po Świdno, grzbiety są niższe i zmienia się ich sekwencja: wapienie zajmują wschodnią część pasma, a piaskowce tworzą grzbiet zachodni. Najwyższe wzniesienia to Góra Świdzińska (311 m n.p.m.), piaskowce i Góra nad Świdnem (300 m n.p.m.), wapienie. Na południowy-wschód od Świdna pasmo jest przecięte następną doliną przełomową w poziomie 230 m.
Drugą ważną jednostką morfologiczną Parku jest dolina Pilicy, biegnąca południkowo w zachodniej jego części. Dno doliny, o szerokości 1-2 km, leży od 202 m przy ujściu Czarnej do 190 w Przedborzu. Dolina Pilicy ma łagodne i niewysokie stoki z niezbyt wyraźnie zaznaczającą się terasą nadzalewową. Teren pomiędzy wzgórzami Pasma Przedborsko-Małogoskiego a doliną Pilicy to północny skraj Niecki Włoszczowskiej. Utwory kredowe tej struktury są przykryte płaszczem osadów czwartorzędowych. Falista równina wznosi się 225-235 m n.p.m., a jedyne - poza dolinami - jej urozmaicenie wprowadzają wały i parabole wydm, które osiągają do 10 m wysokości.
Gleby
Zmienność podłoża skalnego i morfologii terenu, powodując zróżnicowanie warunków hydrologicznych i roślinnych, zdeterminowały przebieg procesów glebotwórczych. Wyrazem wartości użytkowej gleb jest zaliczenie ich do odpowiedniej klasy bonitacji oraz do kompleksów przydatności rolniczej. Gleby na obszarze Parku przedstawiają stosunkowo niską wartość użytkową. Brak jest gleb I i II klasy. Jedynie na obszarze gmin: Kluczewsko, Krasocin i Przedbórz występują bardzo niewielkie, rozproszone płaty rędzin właściwych i brunatnych w III klasie bonitacyjnej, zajmujące łącznie 31,5 ha, z czego 3,6 ha znajduje się w Parku, 25,8 ha w otulinie i 2,1 w projektowanym powiększeniu otuliny.
Gleby klas IVa i IVb występują większymi kompleksami i zajmują łącznie powierzchnię 2130,1 ha, z tego 167,04 ha znajduje się na obszarze Parku, 1594,54 ha w otulinie i 368,52 ha w projektowanym powiększeniu otuliny. Typologicznie są to rędziny węglanowe na kredowych skałach wapiennych.
Zwarty kompleks gleb brunatnych i rdzawych występuje w obniżeniu Piskorzeniec, w rejonie Wojciechowa, na utworach wodnolodowcowych oraz stokowych osadach peryglacjalnych. Występują też niewielkie powierzchniowo obszary gleb brunatnych kwaśnych i wyługowanych.
Dość znaczną powierzchnię zajmują gleby pochodzenia organicznego, tzn. takie, które zostały wytworzone przy udziale materii organicznej w warunkach nadmiernego uwilgotnienia. Są to gleby mułowe, torfowe, murszowe i murszowate. Na terenie parku najliczniej występują gleby murszowo-mineralne, stanowiące w klasyfikacji przydatności rolniczej kompleksy IIIz tj. użytki zielone słabe, położone w dolinach rzek i naturalnych obniżeniach terenu.
Duża część gleb wykazuje skład granulometryczny piasków słabo gliniastych, ubogich w części spławialne. Występujące tu rędziny właściwie są najczęściej płytkie i przeważnie silnie szkieletowe, natomiast wierzchnia warstwa rędzin mieszanych to głównie piaski słabo gliniaste pochodzenia fluwioglacjalnego. Piaszczysty skład granulometryczny jest jedną z ważniejszych przyczyn, z powodu których większość gleb parku jest okresowo, bądź stale sucha. Zaznacza się to szczególnie wyraźnie we fragmentach parku leżących na obszarach gmin Przedbórz i Kluczewsko. Jest charakterystyczne, że na brak wody cierpią tu nie tylko grunty orne, ale również użytki zielone.
Wzgórzowa i wysokopagórkowa rzeźba terenu - głównie dotyczy to Pasma Przedborsko-Małogoskiego - jest czynnikiem poważnie utrudniającym uprawę mechaniczną gleb. Rzeźba terenu wpływa na zagrożenie gleb, głównie rędzin, erozją wodną w stopniu silnym i bardzo silnym. Erozją wietrzną zagrożone są te obszary parku, na których piaski luźne i słabo gliniaste występują na powierzchni.
Hydrologia
Wody podziemne
Obszar Przedborskiego Parku Krajobrazowego obejmuje fragmenty trzech regionów hydrogeologicznych: Łódzkiego, Niecki Nidziańskiej i Wokółświętokrzyskiego.
Podstawowe użytkowe poziomy wód głębinowych związane są z osadami podłoża mezozoicznego. Największe zasoby wodne, występują w seriach wapieni górnej jury i piaskowcowo-marglistych utworach kredy dolnej i górnej. Najmniejsze zasoby związane są utworami triasowymi. Ujmowane wody są czyste, nie wymagają skomplikowanych procesów uzdatniania. Często natomiast konieczne jest stosowanie odżelaziaczy.
Wody występujące w utworach czwartorzędowych należą głównie do kategorii wód gruntowych. W nielicznych tylko przypadkach studnie czerpią wodę z poziomów wód wgłębnych. W licznych miejscach wody gruntowe występują bardzo blisko powierzchni terenu i w sytuacjach gwałtownych roztopów, bądź zwiększonych opadów atmosferycznych, przyczyniają się poprzez podnoszenie zwierciadła, do przyspieszonego powstawania zjawisk zalewów.
Wody powierzchniowe
Cały obszar Przedborskiego Parku Krajobrazowego leży w zlewni rzeki Pilicy. Pilica jest też największą rzeką znajdującą się w granicach parku. Płynie ona peryferyjnie przecinając otulinę w pobliżu jej zachodniej granicy. Wodowskaz na Pilicy znajdujący się w Przedborzu, na 201,4 km biegu rzeki do ujścia, zamyka zlewnię o powierzchni 2536 km². W granicach otulin parku, od miejsca wpłynięcia na jej teren do miasta Przedborza, rzeka płynie południkowo. W rejonie Przedborza Pilica tworzy ostro zarysowany przełom przez Pasmo Przedborsko-Małogoskie. Szerokość doliny wynosi w tym rejonie 1,5 km. Rzeka do tej pory nie została uregulowana, płynie więc naturalnym korytem silnie meandrując i tworząc strorzecza.
Największym prawobrzeżnym dopływem Pilicy jest rzeka Czarna zwana również Czarną Włoszczowską. Za początek Czarnej Włoszczowskiej zostało uznane połączenie rzeki Czarna Pilczycka i Potoku Borowa. Ten największy dopływ Pilicy odwadnia przeważającą część parku. Jest rzeką osobliwą, którą tworzą 4 rzeki mające własne nazwy. Górną część jej dorzecza tworzy podmokła Niecka Zabrodzka, mająca ogólne pochylenie w kierunku zachodnim. Ponieważ na drodze swobodnego odpływu wód w tym kierunku stoi Pasmo Przedborsko-Małogoskie, wody gromadzą się w niecce. Od północy płynie Czarna Pilczycka, a od południowego wschodu Czarna Mieczyńska. Obie mają minimalny spadek (mniej niż 0,1%), do niedawna ich koryta błądziły wśród rozległych bagien i torfowisk. Obecnie Czarna Pilczycka jest skanalizowana, a większość bagien osuszona. Równolegle do Czarnej Mieczyńskiej wykopano kanał odwadniający, zwany Nową Czarną, który przyjął większość przepływu wód. Nowa Czarna, Czarna Mieczyńska oraz połączone wcześniej na północy Czarna Pilczycka i potok Borowa niosą wspólnie wody, od bramy przełomu koło wsi Zamoście, pod nazwą Czarna Włoszczowska. Warto wspomnieć, że wody Czarnych są rzeczywiście ciemniejsze od wód Pilicy (stąd nazwa). Jest to efekt nie tyle działalności ludzkiej w sensie zanieczyszczenia ściekami, co przede wszystkim wypłukiwania znacznych ilości związków humusowych z obszarów torfowisk, występujących w dolinach. Te zakwaszone wody w okresach wezbrań i związanego z tym burzliwego przepływu ulegają spienieniu.
Charakterystycznym składnikiem parku są torfowiska oraz obszary podmokłe. Są to niestety najbardziej zagrożone i najszybciej znikające ekosystemy parku. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu zajmowały setki hektarów. Największy wpływ na niszczenie torfowisk miały melioracje, w wyniku których osuszono ponad 90% tych terenów. Konsekwencją są obecne zmiany zachodzące na ocalałych jeszcze torfowiskach. Polegają one na przyspieszonej sukcesji roślinności, a jej efektem jest zarastanie torfowisk roślinnością krzewiastą.
Rys klimatyczny
Średnie temperatury obszaru parku uzyskano jako średnie z wartości notowanych w Przedborzu i Kielcach. Najwyższe temperatury notowano w lipcu, a najniższe w lutym. Średnia roczna równa jest 7,1°C, Na szczytach wzgórz i w nieckach torfowisk temperatura jest nieco niższa, natomiast na zboczach południowych i południowo-zachodnich wyraźnie wyższa. Roczna suma opadów wynosi 662 mm. Okres wegetacyjny trwa 213 dni i zaczyna się około 5 kwietnia, a kończy około 4 listopada.
Kompleksy leśne
Lasy zajmują ok. 68% powierzchni Parku. Są to przeważnie drzewostany sosnowe na siedlisku borów mieszanych, przeplecione olsami i borami bagiennymi. Występują także większe powierzchnie grądów, buczyn i dąbrów świetlistych. W dolinach rzecznych spotyka się łęgi olszowo-jesionowe, a w bagnistych zagłębieniach - partie olsów. Na uwagę zasługuje udział jodły w wielogatunkowych drzewostanach, a także stanowiska rzadkiego cisa. Na nasłonecznionych zboczach wzgórz Pasma Przedborsko-Małogoskiego występują murawy kserotermiczne oraz ciepłolubne zarośla z udziałem tarniny, kaliny, róż, głogu, derenia świdwy, ligustru i jałowca. Na terenie parku znajduje się kilka par drzew pozornie zrośniętych: zrost sosny z dębem szypułkowym w uroczysku Rączki i zrost sosny z brzozą brodawkowatą przy gajówce Stara Wieś. W północno-wschodniej części Parku znajdują się większe obszary torfowisk, z największym bagnem Piskorzeniec.
Flora
Flora Parku liczy ponad 900 gatunków roślin naczyniowych, w tym 39 gatunków rzadkich i chronionych. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują gatunki stepowe i ciepłolubne: wiśnia karłowata, dziewięćsił bezłodygowy, zawilec wielkokwiatowy, pluskwica europejska, pajęcznica gałęzista, fiołek kosmaty, głowienka wielkokwiatowa, dzwonek syberyjski, goryczki wąskolistna i orzęsiona, czosnek skalny, gorysz siny, rojnik pospolity, oman wierzbolistny, aster gawędka, pszeniec różowy, ośmiał mniejszy, czechrzyca grzebieniasta, miłek letni i miłek szkarłatny, kurzyślad błękitny, macierzanka pannońska, ciemiężyk białokwiatowy, rumian barwierski, przetacznik pagórkowy, koniczyna dwukłosowa i perłówka jednokwiatowa. Do gatunków górskich należą: nerecznica szerokolistna, bez koralowy, liczydło górskie, parzydło leśne, czerniec gronkowy, trybula lśniąca i widłak wroniec. Na torfowiskach w Parku rośnie wiele reliktowych gatunków roślin bagiennych, jak: wierzba borówkolistna, rosiczka okrągłolistna, wąkrota zwyczajna, gwiazdnica błotna, wełnianka wąskolistna i świbka błotna. Inne rzadkie rośliny to: wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, pełnik europejski, kosaciec syberyjski, orlik pospolity, lilia złotogłów, rutewki mniejsza i rutewka orlikolistna|orlikolistna]], śnieżyczka przebiśnieg, sasanka wiosenna, jarzmianka większa, kozłek całolistny, barwinek pospolity, pomocnik baldaszkowy, paprotka zwyczajna, widłak spłaszczony, obuwik pospolity, buławniki czerwony i wielkokwiatowy, kruszczyki szerokolistny i rdzawoczerwony, podkolan biały, listera jajowata, gnieźnik leśny, żłobik koralowy, storczyki szerokolistny, samiczy i plamisty, wolffia bezkorzeniowa oraz grzyb szmaciak gałęzisty.
Fauna
W lasach Parku żyją duże ssaki leśne: łoś, jeleń, sarna, dzik i borsuk. W rzekach żyje wydra, a w uroczysku Piskorzeniec introdukowane zostały bobry. Spośród mniejszych gatunków występują tu: gronostaj, łasica oraz ryjówki malutka i aksamitna. Występuje tu 168 gatunków ptaków, z czego 98 należy do awifauny lęgowej. Najrzadsze z nich to: bielik, rybołów, orlik krzykliwy, błotniak łąkowy, bocian czarny, żuraw, cietrzew, płomykówka, bąk, kulik wielki, rycyk, dzięcioł zielonosiwy, zimorodek i podróżniczek. Wśród ryb występują głównie gatunki pospolite, z rzadszych stwierdzono tu sumika karłowatego i amura białego. W Parku znajdują się także stanowiska rzadkich i chronionych bezkręgowców: mieniaka tęczowca, tęcznika mniejszego, biegaczy łysego, zielonozłotego i fioletowego oraz trzmieli rudoszarego i leśnego.
Rezerwaty przyrody
Użytki ekologiczne
Na terenie parku i jego otulinie spotyka się ciekawe obiekty przyrodnicze w postaci użytków ekologicznych: buczyna w Jeżowcu, Czerwony Kamień, wzgórze w uroczysku Rączki (290 m n.p.m.), Dąbrowa Świetlista w Gustawowie, góra Fajna Ryba (346 m n.p.m.), Jurajskie Wzgórze koło Oleszna (274,m m n.p.m.) - woj. świętokrzyskie, Majowa Góra w Woli Przedborskiej (244 m n.p.m.), modrzewie w uroczysku Gustawów, stare dęby i pełnik europejski w uroczysku Gustawów.
Spalski Park Krajobrazowy
Spalski Park Krajobrazowy - park krajobrazowy położony w województwie łódzkim.
Park został utworzony w 1995 r., w okolicach Spały i Inowłodza, na terenie województwa łódzkiego. Obejmuje on częściowo lub całkowicie tereny gmin: Inowłódz, Poświętne, Rzeczyca, Tomaszów Mazowiecki, Lubochnia, Czerniewice, Opoczno i Sławno. Siedziba dyrekcji Parku znajduje się w Spale.
Spalski Park Krajobrazowy wraz ze strefą ochronną położony jest na obszarze Wzniesień Południowomazowieckich i obejmuje wschodnią część Równiny Piotrkowskiej oraz północno - wschodni fragment Równiny Radomskiej.
Przedmiot ochrony
Park stanowi obszar o dobrze zachowanych cechach krajobrazu naturalnego z bogatym i różnorodnym światem roślinnym i zwierzęcym. Chroni on dolinę rzeki Pilicy wraz z najbardziej cennymi przyrodniczo terenami przyległymi. W granicach parku przeważają tereny leśne (57,4%), ale znaczny udział mają też użytki rolne (35,6%). Pozostałe 7% powierzchni przypada na tereny zainwestowane i wody.
Flora
Rozległe lasy w środkowym biegu Pilicy coraz częściej nazywane są Puszczą Pilicką, choć nie mają one w rzeczywistości charakteru historycznej puszczy. Są one jedynie fragmentem Puszczy. Składają się z kilku kompleksów, położonych po obu stronach Pilicy, przy czym największa ich część przypada na Równinę Piotrkowską.
Na tle równinnego, mało lesistego krajobrazu Polski Środkowej dolina rzeki Pilicy wyróżnia się malowniczością i różnorodnością krajobrazu. Pilica płynie tutaj naturalnym korytem, miejscami meandrując. Liczne wysepki, mielizny, starorzecza stwarzają dobre warunki siedliskowe dla wielu gatunków roślin i zwierząt.
Najbardziej atrakcyjny krajobrazowo fragment doliny to przełomowy odcinek rzeki w okolicach Inowłodza. Z krawędzi wysoczyzny na Legnicy i Zakościelu rozpościera się rozległy widok na dolinę Pilicy i zwarte kompleksy leśne. Równie atrakcyjnym miejscem widokowym są tereny krawędziowe w okolicach Łęgu i Grotowic.
W rozległej dolinie Pilicy występują mozaikowo: łąki, resztki starych drzewostanów, wrzosowiska murawy piaskowe, turzycowiska i trzcinowiska. Na terenie Parku dominują lasy sosnowe w różnym wieku, ale spotyka się również lasy mieszane i liściaste: olsy, grądy, świetliste dąbrowy oraz łęgi olszowo - jesionowe. Najciekawsze przyrodniczo lasy ze starymi drzewostanami występują w okolicach Spały, Konewki, Luciążnej, Żądłowic i Smardzewic.
Liczbę występujących tutaj gatunków roślin naczyniowych można wstępnie oszacować na ponad 800. Łącznie na terenie Parku stwierdzono: 19 gatunków roślin objętych ochroną całkowitą (m.in. lilię złotogłów, orlika pospolitego, widłaki, storczyki), 11 ochroną częściową (paprotkę zwyczajną, pierwiosnkę wyniosłą, kocanki piaskowe) oraz 42 gatunki, które w Polsce Środkowej występują nielicznie.
Fauna
Najlepiej poznaną grupa kręgowców występujących na terenie Spalskiego Parku Krajobrazowego są ptaki. Dotychczas na terenie parku stwierdzono 205 gatunków, w tym 140 mających tu swoje lęgowiska. Z wyjątkiem 3 gatunków (wrony siwej, sroki i gawrona) wszystkie inne patki bądź to podlegają ochronie bądź też są ptakami łownymi.
W Pilicy oraz jej starorzeczach stwierdzono występowanie 28 gatunków ryb i jednego przedstawiciela smoczkoustych - minoga strumieniowego. Odnotowano również 9 gatunków płazów, w tym 6 chronionych oraz 5 gatunków gadów, wszystkich podlegających ochronie.
Dobrze zbadane są ssaki tego terenu - występuje tu 31 gatunków, z czego 7 objętych jest całkowitą ochroną, a 12 należy do zwierzyny łownej. Należy podkreślić występowanie zwierzyny grubej, a zwłaszcza dzików, saren, jeleni szlachetnych i danieli.
Jak dotąd na terenie Spalskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny utworzono jak dotąd 5 rezerwatów przyrody. W granicach Parku leżą 3 rezerwaty: Konewka, Spała i Żądłowice, w granicach otuliny dwa - Sługocice i Jeleń. Interesującym miejscem jest Ośrodek Hodowli Żubrów w Książu k. Smardzewic, znajdujący się od 1976 r. pod zarządem Kampinoskiego Parku Narodowego.
Warto zobaczyć
Spalski Park Krajobrazowy wraz z otuliną jest obszarem o bogatej historii sięgającej średniowiecza. Leży na obszarze granicznym trzech historycznych prowincji: Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza. Sytuacja ta wywarła niewątpliwy wpływ na język, folklor i zabytki kulturowe.
Duże wartości krajobrazowe, które objawiają się przede wszystkim malowniczością doliny i rzeki Pilicy, obecnością dużych kompleksów leśnych oraz usytuowanie na skrzyżowaniu szlaków handlowych już od dawna przyciągały na ten teren wielu ludzi.
Świadczy o tym czas powstania i funkcje miejscowości takich jak: Inowłódz z romańskim kościołem pw. św. Idziego i ruinami zamku kazimierzowskiego, Spała - dawny ośrodek łowiecki i rezydencja prezydentów II Rzeczypospolitej czy Rzeczyca i Luciąża.
Znaną miejscowością jest również Studzianna - Poświętne, na terenie której znajduje się bardzo cenny obiekt budownictwa sakralnego - zespół kościelno - klasztorny Filipinów, stanowiący cenny przykład architektury barokowej. Na terenie Spalskiego Parku Krajobrazowego występują ponadto liczne zabytki techniki, takie jak wiatraki, młyny wodne i tartaki.
We wsiach zachowały zabytkowe drewniane zabudowania m.in. w Brzustowie, Brudzewicach oraz Studziannej - Poświętnem. Na obszarze parku przetrwał żywy folklor regionu rawskiego i opoczyńskiego - ośrodkami gdzie kultywowane i rozwijane są tradycje ludowe są: Królowa Wola, Zakościele, Rzeczyca, Poświętne czy Brudzewice.
Liczne miejsca pamięci narodowej znajdujące się w obrębie parku związane są głównie z okresem II wojny światowej. Należy do nich pomnik poświecony pamięci legendarnego majora Henryka Dobrzańskiego "Hubala" w Anielinie.
Sulejowski Park Krajobrazowy
Sulejowski Park Krajobrazowy - park krajobrazowy położony w województwie łódzkim, utworzony w październiku 1994 r. Powierzchnia parku wynosi 17137 ha, jego otulina obejmuje 39569 ha. Park znajduje się w środkowej części doliny Pilicy (od Skotnik i Łęgu Ręczyńskiego na południu po Smardzewice i Swolszewice Małe koło Tomaszowa Mazowieckiego na północy). Na Równinie Piotrkowskiej obejmuje teren do rejonu granicy Piotrkowa Trybunalskiego. Leży na terenie gmin: Ręczno, Aleksandrów, Tomaszów Mazowiecki, Sulejów, Wolbórz, Mniszków. Pewne części parku znajdują się również w Piotrkowie Trybunalskim.
Należy wraz z Przedborskim i Spalskim Parkiem Krajobrazowym do Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych.
Przyroda
Na terenie Parku oraz jego otuliny znajduje się 9 rezerwatów przyrody. Chronione są jodły pospolite, świerki, buki, klony i jawory.
Charakter dolinny parku odzwierciedla występowanie muraw nawapiennych, torfów i laków o podłożu piaszczysto-torfowym.
Turystyka
Przez park przebiega pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy.
Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich
Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich - to park krajobrazowy położony w województwie łódzkim (na północny wschód od Łodzi, pod względem administracyjnym na terenie 2 miast - Brzeziny, Łódź oraz 5 gmin - Brzeziny, Dmosin, Nowosolna, Stryków, Zgierz).
Data utworzenia: 31 grudnia 1996 r. (rozporządzenie wojewody łódzkiego i skierniewickiego; pomysł założenia pochodzi z lat 80.)
Powierzchnia całkowita: 10 747 ha
Strefa ochronna (otulina): 3 020 ha
Najwyższy punkt: 284,1 m n.p.m. (tzw. wzgórze "Radary", koło miejscowości Dąbrowa)
Najniższy punkt: 150 m n.p.m. (dolina Mrożycy w Niesułkowie)
Powierzchnia leśna: 3 845 ha (co stanowi ok. 28% powierzchni Parku z otuliną)
Historia powstania
Na początku lat osiemdziesiątych w Biurze Programowania i Projektowania Rozwoju Łodzi zrodziła się koncepcja ochrony obszaru w dorzeczu Moszczenicy, na terenie gminy Nowosolna, pod roboczą nazwą „Park Krajobrazowy Górnej Moszczenicy”. Wkrótce opracowana została nowa koncepcja ochrony większego obszaru obejmującego także część dorzecza Mrożycy. W końcu 1993 roku została opracowana dokumentacja projektowa PKWŁ zawierająca pełną argumentację naukową. Projekt ten uzyskał pozytywną opinię Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz Ministerstwa Środowiska. Ostateczny kształt granic Parku ustalony został w 1994 r., kiedy to pod patronatem Wojewódzkiej Komisji Ochrony Przyrody doszło do uzgodnień pomiędzy grupą projektantów oraz przedstawicielami samorządów gminnych i władz wojewódzkich. Uzgodniono, że Park obejmie ochroną najcenniejszy pod względem przyrodniczym i krajobrazowym fragment strefy krawędziowej Wzniesień Łódzkich na terenie ówczesnego województwa łódzkiego i skierniewickiego. W procesie delimitacji granic Parku bardzo istotne znaczenie miało rozwiązanie problemu związanego z projektowanym przebiegiem przyszłej autostrady, której wstępna lokalizacja biegła nieomal dnem doliny Moszczenicy. Na wniosek WKOP w Łodzi dokonano korekty przebiegu autostrady przez teren projektowanego parku krajobrazowego, w celu zminimalizowania negatywnych oddziaływań na przyrodę i krajobraz. Usunięta została w ten sposób ostatnia przeszkoda na drodze formalnego uzgodnienia decyzji o powołaniu Parku.
W ostatnim dniu grudnia 1996 roku wojewodowie łódzki i skierniewicki podpisali rozporządzenie o utworzeniu Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich.
Położenie geograficzne
Umiejscowiony pomiędzy Łodzią, Brzezinami i Strykowem Park Krajobrazowy jest częścią Wyżyny Łódzkiej. Według regionalizacji fizycznogeograficznej Kondrackiego Park położony jest w obrębie makroregionu Wzniesień Południowomazowieckich, w jego północnej części, która znana jest pod nazwą Wzniesień Łódzkich i obejmuje najsilniej eksponowaną północną krawędź tego mezoregionu, przebiegającą równoleżnikowo od Zgierza na zachodzie, po Brzeziny na wschodzie. Najwyższy punkt na terenie PKWŁ leży na wysokości 284 m n.p.m. (tzw. wzgórze "Radary", koło miejscowości Dąbrowa). Wzgórza w południowej części Parku opadają wyraźnymi stopniami w kierunku północnym, ku Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej. Północy skraj Parku, leżący w odległości 7-9 km od krawędzi znajduje się na wysokości 165 m n.p.m. (dolina Moszczenicy pod Strykowem), a nawet poniżej 150 m n.p.m. (dolina Mrożycy w Niesułkowie). Celem istnienia PKWŁ jest ochrona unikalnych na terenie Polski Środkowej wyżynnych krajobrazów, występujących w strefie krawędziowej Wzniesień Łódzkich. Duże wysokości względne Parku, nadające krajobrazowi wyżynny charakter, można zaobserwować z wielu punktów widokowych (m.in. w okolicach Teolina, Borchówki, Dąbrowy, Janowa, Plichtowa). Umożliwiają one podziwianie panoramy - nieskażonego budownictwem przemysłowym - krajobrazu.
Kompleksy leśne
Zalesienie Parku jest niewielkie (28%), jednak znajdują się w nim takie "perełki", jak największy w centralnej Polsce las bukowy - Las Janinowski, czy największy w Europie kompleks leśny w granicach miasta - łódzki Las Łagiewnicki (na drugim miejscu jest Lasek Buloński w Paryżu). Tutaj biorą swoje początki liczne rzeki i strumienie (przebiega tędy dział wodny I rzędu), m.in. Bzura, Moszczenica, Mrożyca, Mroga, Miazga , tworzące gęstą sieć wodną, której towarzyszą szuwary, torfowiska, kwieciste łąki i roślinność łęgowa.
Największe zwarte kompleksy leśne:
Las Łagiewnicki (1205 ha)
Las Janinowski (557 ha)
Las Poćwiardowski (548 ha)
Uroczysko Tadzin-Szymaniszki (343 ha)
Uroczysko Dobieszków (204 ha)
Flora
735 gatunków roślin naczyniowych (tj. łącznie paprotników i roślin kwiatowych)
71 gatunków zaliczonych do listy zagrożonych w skali regionu oraz kilka znajdujących się w "Polskiej czerwonej księdze roślin"
39 gatunków roślin prawnie chronionych (w tym 24 podlegających ochronie ścisłej oraz 15 chronionych częściowo)
Fauna
Liczna grupa rzadkich bezkręgowców typowych dla pogórza, a nawet gór.
Trzmiel tajgowy - relikt borealny (w Lesie Łagiewnickim), umieszczony w "Polskiej czerwonej księdze zwierząt".
13 gatunków nietoperzy, w tym jeden z najrzadszych w Polsce - Borowiaczek.
Najcenniejsze elementy fauny Polski Środkowej:
Rezerwaty
Najcenniejsze pod względem przyrodniczym fragmenty parku chronione są w rezerwatach przyrody:
Las Łagiewnicki - 69,85 ha
Struga Dobieszkowska - 37,65 ha
Parowy Janinowskie - 41,66 ha
Planowane jest założenie rezerwatu Torfowisko Żabieniec. Ponadto utworzono zespół przyrodniczo-krajobrazowy Górna Mrożyca.
Obiekty historyczne i kulturowe
Podczas zwiedzania Parku napotkać można występujące powszechnie głazy narzutowe (czasem o kilkumetrowym obwodzie), przywleczone na obszar środkowej Polski przez lądolód skandynawski w plejstoceńskiej epoce lodowcowej. Niektóre mają wartość historyczną, czego dowodem są umieszczone na nich tablice, upamiętniające ważne wydarzenia w regionie.
Dodatkowym walorem Parku jest nagromadzenie cennych obiektów kulturowych, m.in. średniowieczne grodzisko w Starych Skoszewach (z VI-IX wieku), klasycystyczny dwór w Byszewach (gdzie często bywał Jarosław Iwaszkiewicz), parki podworskie i zespoły pałacowo-parkowe w Łagiewnikach, Klęku, Dobieszkowie (oraz zachowany w stanie szczątkowym park w Niesułkowie), czy obiekty sakralne w Dobrej, Niesułkowie, Starych Skoszewach, Łagiewnikach i Łodzi (przy ul. Wycieczkowej).
Turystyka
Sąsiedztwo dużej aglomeracji, oprócz pewnych zagrożeń, jest czynnikiem ułatwiającym wykorzystanie Parku do celów turystycznych, rekreacyjnych i dydaktycznych. Sieć szlaków pieszych, a także doskonale oznakowanych tras rowerowych (Szlak Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich) przebiegających przez najatrakcyjniejsze obszary umożliwia łatwe dotarcie do interesujących miejsc.
Załęczański Park Krajobrazowy
Załęczański Park Krajobrazowy - park krajobrazowy na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej, w województwach łódzkim, województwie opolskim i śląskim. Utworzony został 5 stycznia 1978 roku jako pierwszy w centralnej Polsce. Celem jego powołania była ochrona jurajskiego krajobrazu Wyżyny Wieluńskiej.
Park obejmuje część Wyżyny Wieluńskiej, tereny leżące w zakolu rzeki Warty (tzw. Łuk Załęczański) oraz przełomy Warty przez Wyżynę Wieluńską (Działoszyński i Krzeczowski).
Załęczański Park Krajobrazowy utworzony został uchwałą XIII/50/78 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu dnia 5 stycznia 1978 roku (Uchwała nr XIII/50/78). W 1989 roku, na mocy Uchwały nr VIII/44/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu, zostały zmienione granice Załęczańskiego Parku Krajobrazowego i jego strefy ochronnej w obrębie województwa sieradzkiego (Uchwała nr VIII/44/89).
Obecnie obowiązującym aktem prawnym jest Rozporządzenie nr 45/2005 Wojewody Łódzkiego z dnia 24 listopada 2005 r. w sprawie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego w granicach województwa łódzkiego. Powierzchnia parku wynosi 14 750 ha, a strefy ochronnej 12 010 ha. Około 53% powierzchni parku stanowią lasy, 34% grunty orne, 10% użytki zielone i wody, a 3% osadnictwo.
Charakterystyka
Licznie występują tu zjawiska krasowe (leje krasowe, jaskinie krasowe, suche doliny). Bogata flora (Flora ZPK i jego otuliny liczy prawie 770 taksonów roślin naczyniowych, ok. 100 gatunków mszaków i ok. 80 gatunków porostów, obecnie na obszarze ZPK występuje 39 gatunków roślin naczyniowych podlegających ochronie, w tym 25 objętych jest ochroną ścisłą, ponadto stwierdzono tu ok. 30 gatunków roślin rzadkich w skali kraju lub regionu, gatunków górskich oraz występujących na granicy zasięgów geograficznych: rojownik (rojnik) pospolity czy czosnek skalny, szczelinowy zespół wapieniolubnych paproci, zanokcica skalna, zanokcica murowa i paprotnica krucha, lilie wodne: grążel żółty i grzybień biały, wgłębik pływający, mszar torfowcowy, rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata, modrzewnica zwyczajna i żurawina błotna, Znaczną część powierzchni parku (ok. 53%) zajmują lasy. Dominują siedliska borowe na bardzo ubogim piaszczystym podłożu, w większości w postaci sosnowych monokultur o słabej kondycji zdrowotnej. W bezpośrednim sąsiedztwie koryta rzeki występują wikliny nadrzeczne. Znajdziemy tu również fragmenty łęgu wierzbowo-topolowego oraz olsu porzeczkowego. Najcenniejsze, niewielkie płaty lasów o naturalnym charakterze, występują poza doliną Warty: świetlista dąbrowa w okolicy Niżankowic, kwaśna dąbrowa trzcinnikowa w uroczyskach Ruda i Mierzyce, wyżynny jodłowy bór mieszany - w uroczysku Kluski (w szczątkowej postaci) i kwaśna buczyna w południowo-zachodniej części parku.) i fauna (np. owady: motyle, chrząszcze z gatunku: biegaczowatych, świerszczy, szarańczaków, ryby: płoć, szczupak, kiełb, brzana, ukleja, płazy i gady: salamandra plamista, gniewosz plamisty, ptaki: tracz nurogęś, gągoł, łabędź krzykliwy (łącznie odnotowano w parku występowanie ok. 130 gatunków ptaków), chomik europejski, bóbr, wydra, kilkanaście gatunków nietoperzy - m in. nocek duży, nocek Natterera, nocek rudy, gacek brunatny, mopek, nocek wąsatek, nocek Brandta).
Zabytki
drewniane budownictwo sakralne pochodzące z pierwszej połowy XVI w. Kościółki typu wieluńskiego znajdują się w Łaszewie Rządowym oraz poza terenem parku w pobliskim Grębieniu, Popowicach, Gaszynie, Kadłubie i Wierzbiu.
bogate stanowiska archeologiczne.
zabytki techniki: drewniany wodny młyn (obecnie elektryczny) w Kępowiźnie z XIX w.
prymitywne piece do wypału kamienia wapiennego, tzw. wapienniki z początku XX w. w okolicach Działoszyna, Lisowic i Kolonii Lisowice.
W obrębie parku znajdują się rezerwaty przyrody:
2 rezerwaty przyrody znajdują się w otulinie parku:
Jaskinie
Na Górze Zelce znajdują się jaskinie:
Za Kratą (trzypoziomowa, długość korytarzy 70 m, głębokość 17 m)
Stalagmitowa (długość korytarzy 110 m, głębokość 12 m)
Niespodzianka (długość korytarzy 90 m, głębokość 17 m)
Samsonowicza (długość korytarzy 12 m, głębokość 9 m)
oraz wiele innych jaskiń bez nazw.
Na Górze Draby znajduje się jaskinia:
Ewy (długość korytarzy 40 m, głębokość 8 m).
Na Górze Buki znajduje się jaskinia:
Buki.
Na Krzemiennej Górze znajduje się jaskinia:
Szachownica I (długość korytarzy 600 m),
Szachownica II (długość korytarzy 200 m),
Pomniki przyrody
Góra św. Genowefy w Załęczańskim Parku Krajobrazowym.
na terenie parku:
"Góra Świętej Genowefy" (200 m. n.p.m.) - najdalej wysunięty ostaniec Jury Wieluńskiej ok. 1 km na zachód od Bobrownik.
Góra Wapiennik (198 m n.p.m.),
Góra Krzemionki (228 m n.p.m.),
"Granatowe Źródła" - jedyny przykład pulsujących, terasowych źródeł krasowych na Jurze Polskiej (część wody bije ze skalnej szczeliny na brzegu, a część na dnie zbiornika, którym jest starorzecze rzeki Warty).
Ujscie "Suchej Strugi" - w okolicach Lisowic
"Żabi Staw" - wysoko zawieszony nad dnem doliny rzeki Warty zbiornik wody stojącej z ogromną populacją grzybieni północnych, które podlegają ścisłej ochronie - ok. 1 km na zachód od Bobrownik.
5 pomników przyrody - drzewa o imponujących rozmiarach pni od 270 do 674 cm. Przeważnie są to lipy i dęby.
w otulinie parku:
"Jaskinia Ewy" - Góra Draby (230 m n.p.m.) w m. Draby
Użytki ekologiczne
na terenie parku:
"Wronia Woda" - starorzecze rzeki Warty, tzw. "warcisko".
3 bagna śródleśne w Nadleśnictwie Wieluń.
w otulinie parku:
5 użytków ekologicznych - wszystkie to bagna śródleśne na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictwa Wieluń
Warto również zobaczyć
"Meander Jarzębieski".
"Meander Toporowski".
Bramę pomiędzy "Górą Wapiennik" i "Górą Św. Genowefy".
"Załęczański Łuk Warty".
"Wąwóz Królowej Bony".
"Dolinę Warty pod Kamionem".
"Przełom Krzeczowski".
"Parowy Łaszewskie".
Most w Bobrownikach.
Źródło "Objawienie" w m. Kałuże (silne źródło (1,5 l /sek.) wg tradycji woda posiada właściwości lecznicze, dość trudne do odszukania, gdyż leży pośród lasu o bogatym poszyciu).
Źródła w Bobrownikach (grupa przykorytowych wywierzysk krasowych o dużej wydajności ok. 500 metrów na zachód od zabudowań wsi, przy północnym brzegu koryta Warty).
Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy "Nadwarciański Gród" w Załęczu Wielkim - Kepowiżnie.
Drewniany, alkierzowy dwór w Ożarowie z 1757 r. - obecnie Muzeum Wnętrz Dworskich.
Drewniany kościółek typu wieluńskiego pw. Wszystkich Świętych w Popowicach z XVI w (zbudowany bez użycia gwoździ).
Drewniany kościółek typu wieluńskiego pw. Świętej Trójcy w Grębieniu, wzniesiony na przełomie XV i XVI wieku
6
