Gmina Kleszczów to gmina wiejska w województwie łódzkim, w powiecie bełchatowskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie piotrkowskim.Siedziba gminy to Kleszczów.Według danych z 31 grudnia 2007[1] gminę zamieszkiwało 4425 osób.

Struktura powierzchniGmina Kleszczów ma obszar 124,82 km², w tym:

• użytki rolne: 42%

• użytki leśne: 28%

Na terenie gminy znajdują się również kopalnia odkrywkowa węgla brunatnego oraz elektrownia "Bełchatów".[2]Gmina stanowi 12,90% powierzchni powiatu bełchatowskiego.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007[1]:Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni

jednostka osób % osób % osób %

populacja 4425 100 2224 50,3 2201 49,7

gęstość zaludnienia

(mieszk./km²) 35 18 18

Według danych z roku 2005[3] średni dochód na mieszkańca wynosił 34 058,03 zł. Gmina Kleszczów jest najbogatszą gminą w Polsce (dochód per capita), dzięki zlokalizowanej na tym terenie Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów i Elektrowni Bełchatów.

SołectwaNa terenie gminy znajduje się 10 sołectw: Antoniówka, Czyżów, Dębina, Kamień, Kleszczów, Łękińsko, Łuszczanowice, Rogowiec, Wolica, Żłobnica

Kleszczów to jedna z najbardziej uprzemysłowionych gmin. W połowie lat 70. stała się miejscem budowy największego w Polsce kompleksu energetycznego, w którego skład weszła odkrywkowa Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów” oraz Elektrownia „Bełchatów” (moc 4440 megawatów). Od tego czasu gmina o rolniczym charakterze zaczęła przechodzić przez proces dynamicznych zmian. Stało się to szczególnie widoczne po roku 1990, kiedy polskie samorządy odzyskały swoją podmiotowość.

ATUTY GMINY KLESZCZÓW:

• Zaktualizowane plany zagospodarowania przestrzennego gminy.

• Najniższe w Polsce ceny całkowicie uzbrojonych gruntów inwestycyjnych.

• Dostęp do najtańszej energii elektrycznej w kraju (poprzez komunalną sieć energetyczną).

• Dogodne położenie w pobliżu tras Warszawa-Wrocław i Katowice-Gdańsk.

• Preferencje podatkowe dla firm inwestujących w gminie.

• Profesjonalna pomoc w załatwianiu formalności związanych z inwestycją. Gmina podjęła starania o włączenie części terenów Kleszczowskich Stref Przemysłowych do Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

W artykule podjęto próbę sformułowania na podstawie obowiązujących przepisów o finansach publicznych pojęcia "nadwyżka operacyjna" i metodologii jej obliczania. Zaprezentowano jednocześnie zbiorcze dane o wielkości nadwyżki operacyjnej oraz, co najważniejsze, określono jej wpływ na kondycję finansową jednostki samorządu terytorialnego. W celu pokazania pełnego wpływu nadwyżki operacyjnej na kondycję finansową jednostki samorządowej przeanalizowano również faktyczne przepływy środków finansowych między jednostką a innymi podmiotami.

1. Wprowadzenie

Pojęcie "nadwyżka operacyjna" nie zostało dotychczas zdefiniowane w polskim prawie finansowym, jednak coraz częściej pojawia się ono w praktyce zarządzania finansami lokalnymi; nadwyżka operacyjna określana jest nawet mianem "najbardziej syntetycznej miary sytuacji finansowej" bądź "barometru kondycji finansowej jednostki samorządu terytorialnego".

Celem niniejszego artykułu jest sformułowanie - na podstawie obowiązującej ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych i rozporządzenia wykonawczego do niej - pojęcia nadwyżki operacyjnej i metodologii jej obliczania oraz określenie wpływu tej nadwyżki na kondycję finansową jednostki samorządu terytorialnego (JST). Strukturę artykułu dostosowałem do wskazanych wyżej założeń. Po scharakteryzowaniu pojęcia nadwyżki operacyjnej, metodologii liczenia oraz przedstawieniu zbiorczych danych dotyczących kształtowania się nadwyżki operacyjnej budżetów jednostek samorządu terytorialnego omówiłem wpływ tej nadwyżki na kondycję finansową jednostki samorządowej. Jest on w artykule rozpatrywany zarówno z punktu widzenia możliwości przeznaczenia nadwyżki operacyjnej bezpośrednio na inwestycje samorządowe, jak i z perspektywy finansowania nadwyżką operacyjną spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań dłużnych. Dla pokazania pełnego wpływu nadwyżki operacyjnej na kondycję finansową JST przeanalizowałem również faktyczne przepływy środków finansowych między JST a innymi podmiotami.

2. Pojęcie i metoda obliczania nadwyżki operacyjnej

Nadwyżka operacyjna (bieżąca) to dodatni wynik bieżący budżetu jednostki samorządu terytorialnego, przy czym wynik bieżący rozumiany jest jako różnica między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi tego budżetu. Przyjmując, że dochody bieżące budżetu JST są wyższe niż jego wydatki bieżące, nadwyżkę operacyjną można wyrazić następującym wzorem:

Poziom nadwyżki operacyjnej zależy więc od dwóch wielkości budżetowych: dochodów bieżących i wydatków bieżących.

Kategorie dochodów/wydatków bieżących budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zostały określone w sposób pośredni w art. 165a u.f.p..

Ustawa o finansach publicznych określa, że przez dochody bieżące budżetu jednostki samorządu terytorialnego rozumie się dochody budżetowe niebędące dochodami majątkowymi; przy czym dochody majątkowe określone zostały dość precyzyjnie. W świetle tej ustawy dochodami bieżącymi są mianowicie wszystkie dochody budżetowe, z wyjątkiem dotacji i środków otrzymanych na inwestycje, dochodów ze sprzedaży majątku oraz dochodów z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Należy zwrócić uwagę, że istota rozumienia dochodów bieżących sprowadza się do uznania za nie wszystkich dochodów, które gromadzone są w sposób systematyczny i stały (nie jednorazowo lub incydentalnie).

Analogicznie ustawa o finansach publicznych określa wydatki bieżące budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Uznaje je za wydatki budżetowe niebędące wydatkami majątkowymi, do których należą wydatki na: inwestycje i zakupy inwestycyjne, w tym na programy i projekty realizowane ze środków zagranicznych w części związanej z realizacją zadań jednostki samorządu terytorialnego, na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.

Szczegółowy sposób obliczania nadwyżki operacyjnej, uwzględniający konkretne paragrafy klasyfikacji budżetowej dochodów/wydatków bieżących, przedstawia tabela 1.

3. Wielkość nadwyżki operacyjnej

Kształtowanie się wielkości nadwyżki operacyjnej w budżetach jednostek samorządu terytorialnego w wartościach bezwzględnych oraz stopę jej wzrostu prezentuje tabela 2.

Z danych zaprezentowanych w tabeli 2 wynika, że w latach 2003-2007 wielkość nadwyżki operacyjnej w jednostkach samorządu terytorialnego ogółem miała tendencję wzrostową. Jej wzrost był następstwem szybszego wzrostu dochodów bieżących niż wydatków bieżących. O ile skokowy wzrost nadwyżki operacyjnej, który wystąpił w 2004 roku, można wiązać z wejściem w życie ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która wprowadziła zmiany w systemie dochodów tych jednostek, o tyle wzrost nadwyżki w 2007 roku należy przypisać endogenicznym zmianom w gospodarce finansowej JST.

Tabela 3 pokazuje z kolei liczbę jednostek samorządu terytorialnego, które - wykonując budżety w latach 2003-2007 - odnotowały nadwyżkę operacyjną na koniec roku budżetowego.

Z tabeli 3 wynika, że nadwyżką operacyjną charakteryzuje się zdecydowana większość jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Jej powszechność powinna mieć korzystny wpływ na kondycję finansową JST.

4. Wpływ nadwyżki operacyjnej na kondycję finansową jednostki samorządu terytorialnego

Nadwyżka operacyjna jest wielkością informującą, ile środków finansowych pozostaje po pokryciu najważniejszych wydatków związanych z bieżącym funkcjonowaniem jednostki samorządu terytorialnego. W literaturze wskazuje się, że jeżeli JST nie ma nadwyżki operacyjnej, to jednostka ta albo wyprzedaje majątek samorządowy, albo "żyje na kredyt", pożyczając pieniądze na zaspokajanie bieżących potrzeb wspólnoty samorządowej. Jeden rok bez nadwyżki operacyjnej jest do zaakceptowania, ale jeśli taki stan utrzymuje się w dłuższym okresie, musi się to skończyć źle dla jednostki samorządowej. Jeśli natomiast istnieje nadwyżka operacyjna, oznacza to, że dana jednostka dysponuje środkami, które może przeznaczyć wprost na inwestycje zwiększające dobrobyt lokalnej wspólnoty albo na spłatę wcześniejszego zadłużenia.

Występowanie nadwyżki operacyjnej budżetu jednostki samorządu terytorialnego jest niewątpliwie pozytywnym zjawiskiem w samorządowej gospodarce finansowej, jednak samo jej istnienie (nawet nadwyżki relatywnie dużej w stosunku do dochodów) nie przesądza o dobrej kondycji finansowej jednostki samorządowej. Opieranie ocen dotyczących kondycji finansowej JST wyłącznie na nadwyżce operacyjnej jest bowiem niezasadne z co najmniej kilku względów:

- po pierwsze, nadwyżka operacyjna nie obejmuje dochodów/wydatków majątkowych, a są to przecież kategorie ekonomiczne ważne dla gospodarki finansowej JST;

- po drugie, nadwyżka operacyjna budżetu JST nie uwzględnia "strony przychodowo-

-rozchodowej" budżetu JST - do dochodów bieżących nie wlicza się przychodów pozyskanych przez JST w drodze zaciągnięcia pożyczki lub kredytu bankowego oraz nadwyżek z lat ubiegłych i środków pochodzących z prywatyzacji majątku jednostek samorządu terytorialnego (przychód), zaś do wydatków bieżących nie wlicza się kwot przeznaczonych na spłatę kapitału zaciągniętej pożyczki (rozchód);

- po trzecie, obowiązujący w Polsce system finansów publicznych oparty jest na zasadzie kasowego ujęcia budżetu, czyli uznania za dochody i wydatki rzeczywistych płatności dokonanych w roku budżetowym, niezależnie od tego, jakiego okresu dotyczą i kiedy stały się wymagalne; w analizie sytuacji finansowej JST nie można się zatem opierać tylko na danych dotyczących jednego roku.

W celu uzyskania prawidłowego obrazu gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego i jednoczesnego pokazania wpływu nadwyżki operacyjnej na jej kondycję finansową, analizę gospodarki finansowej należy oprzeć na faktycznych przepływach środków finansowych między JST a innymi podmiotami. Do analizy należy włączyć zarówno dochody i wydatki budżetu w podziale na bieżące i majątkowe, jak i uwzględniane w budżecie przychody i rozchody. Różnica między dochodami ogółem a wydatkami bieżącymi, powiększona o przychody i pomniejszona o kwoty wydatkowane na spłatę istniejącego zadłużenia, stanowi pulę środków, która może być przeznaczona na wydatki majątkowe (inwestycyjne):

* Na użytek niniejszego artykułu prezentowany wzór został uproszczony. Lewa strona równania powinna być pomniejszona nie tylko o kwoty wydatkowane na spłatę istniejącego zadłużenia, ale także o rozchody z tytułu pożyczek udzielanych przez JST z własnych budżetów dla innych podmiotów.

Uwzględniając definicję nadwyżki operacyjnej (NO = Db-Wb) i biorąc pod uwagę, że dochody ogółem to dochody majątkowe plus dochody bieżące (D = Dm+Db), równanie 2 można zapisać w postaci:

W ten sposób obliczamy wielkość środków pozostających do dyspozycji jednostki samorządu terytorialnego, które mogą być przeznaczone na finansowanie inwestycji. Równanie 3a pokazuje, że nadwyżka operacyjna jest jednym z trzech źródeł finansowania inwestycji JST. Dwa pozostałe to dochody majątkowe i przychody (m.in. zaciągnięte kredyty i pożyczki) pomniejszone o spłatę zaciągniętego długu.

Dane empiryczne zawarte w tabeli 4 wskazują, że między wielkością nadwyżki a wydatkami majątkowymi (inwestycyjnymi) występuje dodatnia korelacja, tj. równoległe tempo wzrostu.

Ponieważ środki pozostające do dyspozycji jednostki samorządu terytorialnego (I), w czasie ich przeznaczenia na finansowanie inwestycji stają się wydatkami majątkowymi (Wm), równanie 3b można przekształcić w sposób następujący:

Równania 4a i 4b pokazują wpływ nadwyżki operacyjnej budżetu JST na możliwości spłaty istniejącego długu, czyli bardziej precyzyjnie - wpływ nadwyżki operacyjnej na możliwości spłaty długu wynikającego z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek i innych zobowiązań wymagalnych zaliczanych do długu jednostki samorządu terytorialnego. Dług jednostki samorządu terytorialnego może być zatem spłacony:

nadwyżką operacyjną,

nadwyżką majątkową (kwota dochodów majątkowych budżetu JST pomniejszona owydatki majątkowe),przychodami, w tym pochodzącymi zkredytu lub pożyczki zaciągniętych na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu pożyczek i kredytów.

Dane przedstawione w tabeli 5, podobnie jak i w tabeli 4 w odniesieniu do wydatków majątkowych wskazują, że między wielkością nadwyżki a spłatą długu jednostki samorządu terytorialnego występuje dodatnia korelacja. Im większa jest nadwyżka operacyjna, tym większe są możliwości spłaty długu przez JST. Należy zaznaczyć, że analogiczny wpływ na możliwości spłaty nadwyżki operacyjnej ma nadwyżka majątkowa oraz uzyskane przychody.

Dotychczas brałem pod uwagę gospodarkę finansową jednostki samorządu terytorialnego w określonym roku budżetowym, bez uwzględniania wyników finansowych JST z lat poprzednich; aby się przekonać, jaka kwota pozostanie w kasie jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego, należy wielkość "I", określoną w równaniu 2, pomniejszyć o wydatki majątkowe, uwzględniając jednocześnie pozostałości (albo braki) z lat ubiegłych.

Podstawiając w równaniu 5 za "I" wielkość określoną w równaniu 3a (I = Dm+ NO + P - S), uzyskujemy wzór (równanie 6a) na rzeczywisty wynik finansowy jednostki samorządu terytorialnego, pokazujący w szczególności wpływ nadwyżki operacyjnej na RWF.

Uzyskany wynik odzwierciedla rzeczywisty stan finansów JST na koniec roku budżetowego; jest to wynik uwzględniający wszystkie faktyczne przepływy pieniężne. Rzeczywisty wynik finansowy w danym roku zależy nie tylko od nadwyżki operacyjnej budżetu, ale i od wielu innych parametrów finansowych JST, a mianowicie od: nadwyżki majątkowej, nadwyżki finansowej (rozumianej jako kwota przychodów pomniejszona o spłatę długu) oraz od wyniku finansowego roku ubiegłego.

5. Podsumowanie

Nadwyżka operacyjna będąca różnicą między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi budżetu jednostki samorządu terytorialnego wskazuje, czy jednostka ta jest w stanie pokryć wydatki bieżące dochodami bieżącymi. Im wyższa jest wartość nadwyżki operacyjnej, tym większe są możliwości realizacji przez JST przedsięwzięć inwestycyjnych, zarówno bezpośrednio, dzięki przeznaczeniu kwoty nadwyżki operacyjnej na inwestycje, jak i pośrednio, w drodze spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań dłużnych na cele inwestycyjne. Dane statystyczne pokazują, że w latach 2003-2007 zdecydowana większość jednostek samorządu terytorialnego w Polsce odnotowała nadwyżkę operacyjną, a zbiorcza jej wartość charakteryzowała się tendencją wzrostową. Nadwyżka operacyjna jest istotnym wskaźnikiem oceny kondycji finansowej jednostki samorządowej, nie może dać jednak pełnej informacji o stanie gospodarki finansowej JST, bowiem nie uwzględnia ona dochodów/wydatków majątkowych oraz "strony przychodowo-rozchodowej" budżetu JST. Rzeczywisty wynik finansowy jednostki samorządu terytorialnego w danym roku zależy nie tylko od nadwyżki operacyjnej budżetu, ale także od innych parametrów finansowych JST, zwłaszcza takich jak nadwyżka majątkowa czy nadwyżka finansowa. Nadwyżka operacyjna powinna być jednak istotnym kryterium badania zdolności kredytowej JST, a także parametrem, który państwo powinno uwzględnić w ustawowej formule ograniczającej zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego. Wymaga to dalszych pogłębionych badań.

Z kolei wskaźnik udziału wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem odzwierciedla ak-tywność władz gmin, w ramach istniejących możliwości finansowych. Należy jednak zaznaczyć, że – aby środki przeznaczone na inwestycje nie były marnotrawione – infra-struktura powinna być rozbudowywana z myślą o potrzebach mieszkańców [Czempas 2004]. Wydatki na inwestycje wywołują szczególny rodzaj efektu mnożnikowego. Bar-dziej rozwinięta gmina przyciąga inwestorów, powodując powstanie nowych miejsc pracy. W rezultacie zwiększa się konkurencyjność danej gminy [Klimek 2005]. Nato-miast wskaźnik udziału wydatków na obsługę zadłużenia i spłat rat kapitałowych w dochodach bieżących pozwala na ocenę poziomu wydatków przeznaczonych na spła-tę zadłużenia z pominięciem wpływu dochodów majątkowych na dochody ogółem. Wyższe wartości tego wskaźnika oznaczają ryzyko niewypłacalności [Analiza... 2007].

36,4 mln zł to wartość unijnego wsparcia dla dziewiętnastu projektów, realizowanych przez gminę Kleszczów, działające na jej terenie firmy, rolników i organizacje pozarządowe. W przeliczeniu na głowę mieszkańca daje to wynik 8232 zł. Po podsumowaniu wskaźników wyrażających wielkość unijnych środków przypadających na mieszkańca gminy, wartość środków przypadających na jeden projekt oraz liczby projektów, przypadających na 1000 mieszkańców autorzy rankingu przyznali gminie Kleszczów I miejsce w rankingu w województwie łódzkim, I miejsce w kategorii gmin wiejskich w rankingu ogólnopolskim i III miejsce wśród wszystkich samorządów w Polsce.

Na tak wysoką pozycję Kleszczowa w rankingu złożyły się przede wszystkim środki pozyskane przez firmy (15,4 mln zł) i samorząd gminy (1,9 mln zł z ZPORR) w ramach tzw. I perspektywy UE oraz dofinansowanie do projektów realizowanych w ramach tzw. nowej perspektywy unijnej z programów operacyjnych Innowacyjna Gospodarka (18,4 mln zł) oraz Kapitał Ludzki (0,6 mln zł).

Uroczyste ogłoszenie wyników ogólnopolskich rankingu "Europejska Gmina - Europejskie Miasto 2009 r." przygotowanego przez "Dziennik - Gazetę Prawną" odbyło się 4 listopada w Warszawie podczas specjalnej konferencji, której tematami były m.in. budżety zadaniowe samorządów, efektywność wykorzystania unijnych środków i analiza przykładów inwestycji realizowanych z udziałem środków Regionalnego Programu Operacyjnego. Wójt gminy Kleszczów, Kazimiera Tarkowska odebrała przyznane gminie dyplomy oraz szklaną statuetkę.

Zdaniem autorów ranking "Europejska Gmina - Europejskie Miasto" stanowi próbę oceny, które samorządy w Polsce mogą pochwalić się największymi osiągnięciami w pozyskiwaniu środków unijnych. Brane były pod uwagę wszystkie programy pomocowe, a więc te do których aplikowały władze samorządowe, jak również firmy, rolnicy i organizacje pozarządowe. Ranking obejmował zarówno "stare", jak i "nowe" środki (z unijnego budżetu 2007 - 2013).

Miejsce danego samorządu w rankingu uzależnione było od wartości przyznanej pomocy z UE, liczby realizowanych projektów oraz liczby mieszkańców gminy/miasta podanej przez GUS. Dane o wartości projektów realizowanych w danej gminie redakcja pozyskiwała w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa. Pod uwagę brane były umowy podpisane do połowy kwietnia 2009 r. (bez programów przedakcesyjnych).

Gmina Kleszczów to najbardziej uprzemysłowiony fragment regionu łódzkiego. Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów i Elektrownia Bełchatów należą do grona największych firm w Polsce. Elektrownia ma moc 4440 megawatów. W 2011 roku po uruchomieniu nowego bloku energetycznego (858 MW) jeszcze mocniej ugruntuje pozycję lidera wśród polskich elektrowni.

Aby dodatkowo wzmocnić gospodarczy rozwój gminy Kleszczów samorząd lokalny pod koniec lat 90. zdecydował o przygotowaniu nowych terenów inwestycyjnych. Kleszczowskie Strefy Przemysłowe spotkały się z zainteresowaniem wielu inwestorów, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Swoje zakłady na terenie gminy ulokowali m.in. przedsiębiorcy z Niemiec, Finlandii, Austrii, Francji, Holandii, Włoch, Portugalii, Szwajcarii i Hiszpanii.

COLEP CCL Poland

Kleszczowskie Strefy Przemysłowe to grunty przeznaczone w obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego gminy dla zabudowy produkcyjnej. Mają bardzo atrakcyjną cenę, uregulowany status prawny oraz kompletne uzbrojenie w niezbędne media. Dogodne rozwiązania komunikacyjne (w tym gminna obwodnica, która połączyła tereny stref i wyprowadzi z nich ruch w kierunku ważnych dróg krajowych) ułatwiają przedsiębiorcom transport surowców do produkcji oraz gotowych produktów.

Gmina oferuje obecnie inwestorom ponad 350 ha tak przygotowanych terenów.

300 osób chce zatrudnić w Kleszczowie Online - inwestor z kanadyjskim rodowodem

Inwestycja firmy Online jest warta kilkanaście milionów dolarów. Chce ona wybudować zakład, w którym będą powstawać materiały budowlane, m.in. okna i dachówki. Ryzyko jest minimalne, bo wyroby te są już na polskim rynku od dawna i świetnie się sprzedają. Tylko że nie produkuje się ich w Polsce - są importowane z Kanady.