Liturgika Zapowiedź Eucharystii w ST

Eucharystia, Wieczerza Pańska, Sakrament Ołtarza, Komunia Święta, z greckiego εὐχαριστία (eucharistía) czyli "dziękczynienie". Termin "komunia" pochodzi od łacińskiego communio (wspólnota) na pamiątkę ostatniego posiłku Chrystusa i przywołują "ucztę zaślubin Baranka" zapowiedzianą w Apokalipsie. Eucharystia wywodzi się od dziękczynienia złożonego Bogu Ojcu przez Jezusa podczas ostatniej wieczerzy. Jest to najważniejszy sakrament, na którym wspiera się całe chrześcijaństwo; sprawowany jako obrzęd w prawie wszystkich liturgiach chrześcijańskich: katolickiej (w czasie mszy), prawosławnej, protestanckiej i innych. Eucharystia od początku chrześcijaństwa ma znaczenie symboliczne: oznacza pamiątkę czyli wspomnienie doskonałej Ofiary Chrystusa, która obmyła ludzkość z grzechu i ucztę, celebrowaną przez Kościół i ogół chrześcijan uczestniczących w komunii (wspólnocie). Eucharystia, w liturgii chrześcijańskiej jest formą lub składnikiem uczty sakralnej. Oznacza albo Mszę lub też komunię. Obrzęd wywodzi się z liturgii żydowskiej a nazwa pochodzi od czynności Jezusa podczas Ostatniej Wieczerzy: "dziękczynienie". Eucharystia zastąpiła chrześcijanom żydowską Paschę i przekształciła się w obrzęd Mszy. Rozróżnia się: 1) "sprawowanie Eucharystii", co jest jednoznaczne z Mszą, 2) "przyjmowanie Eucharystii" - komunia. Eucharystia, termin zaczerpnięty z języka greckiego i znaczy dziękczynienie (składane Bogu), - ofiara, znaczy modlitwa złożona w ofierze Bogu, - Msza termin z języka łacińskiego oznacza po prostu zakończenie, rozesłanie, wyjście z Jezusem w życie. Już w Starym Testamencie zauważyć można zapowiedź Eucharystii. Kościół żyje dzięki Eucharystii. Ta prawda wyraża nie tylko codzienne doświadczenie wiary, ale zawiera w sobie istotę tajemnicy Kościoła. Na różne sposoby Kościół doświadcza z radością, że nieustannie urzeczywistnia się obietnica. Dzięki Najświętszej Eucharystii, w której następuje przeistoczenie chleba i wina w Ciało i Krew Pana, raduje się tą obecnością w sposób szczególny. Od dnia Zesłania Ducha Świętego, w którym Kościół, Lud Nowego Przymierza, rozpoczął swoje pielgrzymowanie ku ojczyźnie niebieskiej, Najświętszy Sakrament niejako wyznacza rytm jego dni, wypełniając je ufną nadzieją”.
Jan Paweł II w encyklika Ecclesia de Eucharistia napisał: Eucharystia, jest najwyższym i niezrównanym momentem naszego wspólnotowego, ludzkiego oraz chrześcijańskiego doświadczenia. Jest wielkim darem, gdyż jest znakiem życia Jezusa w każdej Chrystusowej wspólnocie. Jest ucztą miłości pomiędzy wiernymi a Zbawicielem oraz wyznacznikiem i drogowskazem na drodze prowadzącej do Królestwa Niebieskiego. Każda Eucharystia i komunia święta jest po prostu naszym całkowitym zawierzeniem się miłości Boga i oddaniem się Mu na wieczną służbę, a przez Niego na służbę każdemu człowiekowi - na wzór dobrego Samarytanina. Aby jednak dobrze zrozumieć tę wielką tajemnicę Eucharystii, należy ją każdorazowo na nowo przeżywać własnym, czystym sercem przepełnionym wielką Bożą Miłością.
Niezwykle ważna jest symbolika Eucharystii. Podczas przygotowania darów do ołtarza przynoszone są chleb i wino, aby stały się Ciałem i Krwią Chrystusa. Te dwa spośród ziemskich pokarmów, które już Starym Testamencie należały do darów składanych w ofierze Bogu, zostały w szczególny sposób wywyższone, gdyż z woli Chrystusa stały się Jego Ciałem i Krwią. W Starym Testamencie znaleźć można kilka innych obrazów pomagających zrozumieć znaczenie symboliki Eucharystycznego Chleba. Przede wszystkim Chleb Eucharystyczny nawiązuje do chleba spożywanego podczas pierwszej uczty paschalnej, w noc wyjścia Izraelitów z Egiptu. To - razem z Barankiem - chleb wyjścia, przygotowania na długą, trudną i niebezpieczną wędrówkę. Był niekwaszony, bo przygotowywano go i spożywano w pośpiechu, „I tej samej nocy spożyją mięso pieczone w ogniu, spożyją je z chlebem niekwaszonyi gorzkimi ziołami”(Wj 12, 8). Ten fakt znalazł specyficzną interpretację w Nowym Testamencie. W Biblii kwas jest symbolem oddziaływania na otoczenie. Jest go niewiele, a potrafi zmienić smak ciasta. Chrześcijanin przyjmujący przaśny chleb Eucharystii wezwany jest więc do tego, by wyrzucić wszystko co stare i złe, a stać się przaśnym i czystym, nieskażonym przez zadawnione urazy i złości. Ważnym elementem symboliki Chleba Eucharystycznego jest odniesienie do manny, jaką Izrael żywił się na pustyni podczas wędrówki do Ziemi Obiecanej. To był prawdziwy chleb z nieba, dar, który pozwolił przeżyć Narodowi Wybranemu czterdziestoletnią wędrówkę przez pustynię. Manna była znakiem skutecznej Bożej obecności wśród Jego ludu: Izraelici mogli powiedzieć, że Bóg jest z nimi, bo na co dzień doświadczali Jego łaskawości. Jednocześnie manna była sposobem wyrażania zaufania Bogu: nie zbierało się jej na zapas (z wyjątkiem dnia poprzedzającego szabat). Do tej starotestamentalnej nauki nawiązuje Jezus rozmnażając chleb zapowiada obfitość Chleba Eucharystycznego, a siebie nazywa chlebem życia. Przyjmujący Go nigdy nie będzie łaknął ani pragnął. Chrystus przedstawia się jako prawdziwy, zstępujący z nieba chleb, dający życie wieczne. W tym Chlebie stale jest obecny wśród wierzących. To Jego nauczanie domagało się też zawierzenia. Wielu nie przyjęło tej nauki. Podobnie chrześcijanin może spojrzeć na Chleb Eucharystyczny: jest on prawdziwym chlebem z nieba; Bożym darem, dzięki któremu wierzący zyskują siły w swojej wędrówce do Nowej Ziemi Obiecanej. Jest znakiem obecności Boga świecie, czego wyrazem jest kult, jakim otacza się ten Chleb, wyrażający się w adoracjach czy procesjach. Jest też wyrazem zaufania człowieka do Boga. Oczy widzą jedynie chleb, a wiara każe dostrzec w nim prawdziwe Ciało Chrystusa. Chleb Eucharystyczny przywodzi na myśl także starotestamentalny chleb ziemi obiecanej. W księdze Jozuego (5,11-12) czytamy: „Następnego dnia Paschy jedli z plonu tej krainy, chleby przaśne i ziarna prażone tego samego dnia. Manna ustała następnego dnia, gdy zaczęli jeść plon tej ziemi. Nie mieli już więcej Izraelici manny, lecz żywili się tego roku z plonów ziemi Kanaan”.
To zapowiedź nieba: Eucharystia nie będzie już potrzebna, gdy wędrówka się skończy i gdy chrześcijanin zasiądzie z Bogiem do innej uczty, co pięknie w obrazie uczty godów baranka zapowiada autor Apokalipsy. Symbolika wina nie zawsze jest jednoznaczna. Napoju tego można nadużyć, stąd rodzi czasem nie najlepsze skojarzenia. Zasadniczo jest symbolem radości, wesela, przyjaźni i miłości. W tym znaczeniu jest posługują się nim autorzy biblijni. Wino jest owocem winnego krzewu oraz pracy rąk ludzkich. A więc podobnie jak chleb jest znakiem współdziałania Bożej łaski i ludzkiego wysiłku. O ile jednak chleb był symbolem podstawowego pokarmu, to wino wydaje się czymś zbędnym, dodatkiem do ludzkiego życia. Wydaje się, że Chrystus zechciał właśnie wino zamienić w swoją krew, aby przypomnieć, że droga chrześcijanina ku wieczności nie jest mozolną drogą smutku, ale szlakiem radości: radości, jaką już tu, na ziemi, daje przebywanie z Bogiem.
Ważnym elementem biblijnej symboliki wina w kontekście eucharystycznym wydaje się tekst Izajasza o uczcie, jaką Bóg przygotuje kiedyś dla wszystkich narodów „Pan Zastępów przygotuje dla wszystkich ludów na tej górzeucztę z tłustego mięsa, ucztę z wybornych win, z najpożywniejszego mięsa, z najwyborniejszych win” (Iz 25, 6-10). Ma to być uczta z najpożywniejszego mięsa i najwyborniejszych win. Proroctwo to zapowiada czasy mesjańskie. Do niego nawiązuje Janowa historia o weselu w Kanie Galilejskiej. Jezus przyjmuje na nim funkcję gospodarza. Daje ludziom wino, którego walory docenił weselny starosta. Zwyczajne ludzkie wesele staje się ucztą czasów mesjańskich. Spożywanie z kielicha krwi Pańskiej staje się więc szczególnym znakiem zjednoczenia z losem Chrystusa: chrześcijanin powinien z Chrystusem dzielić swój los, a nawet być gotowym razem z Nim pójść na mękę, by kiedyś w radości razem z Nim zasiąść do uczty w niebie. W momencie przeistoczenia chleb staje się Ciałem Chrystusa, wino Jego Krwią. Dla Żydów krew była siedliskiem życia (stąd zakaz jej spożywania). Ciało pozbawione krwi jest martwe. Rozdzielenie na ołtarzu Ciała i Krwi Chrystusa, jest symbolem Jego śmierci. Przypomina, że Jezus został dla nas zabity. Przed komunią kapłan wrzuca do kielicha z Krwią Pańską kawałek Eucharystycznego Chleba. Ciało na powrót łączy się z krwią - wraca życie. Ten gest przypomina o zmartwychwstaniu: śmierć nie jest kresem, kresem jest życie. Eucharystia jest źródłem życia każdego chrześcijanina, która ujmowana jest w różnych aspektach: - Eucharystia jest owocem Drzewa Życia, duchowym pokarmem i napojem, którym może się karmić każdy chrześcijanin odrodzony w wodzie chrztu (por. Mdr 16,20 „i że potem, by się sprawiedliwi mogli pożywić, zapomniał on nawet swojej własnej moc”. Komunikuje nam i sprawia nasze stopniowe usynowienie i przebóstwienie. Chleb i wino, przeistoczone w Ciało i Krew Pańską, stają się tym samym zaczynem naszego własnego przeistoczenia Eucharystia jest też znakiem naszego realnego zjednoczenia z Chrystusem i z braćmi w jednym Ciele - Eucharystia jest znakiem „nowego i wiecznego Przymierza” zawartego przez Boga z ludzkością w Jezusie Chrystusie (por. Wj 24,6-8” Mojżesz zaś wziął połowę krwi i wylał ją do czar, a drugą połową krwi skropił ołtarz. Wtedy wziął Księgę Przymierza i czytał ją głośno ludowi. I oświadczyli: «Wszystko, co powiedział Pan, uczynimy i będziemy posłuszni». Mojżesz wziął krew i pokropił nią lud, mówiąc: «Oto krew przymierza, które Pan zawarł z wami na podstawie wszystkich tych słów” W czasie Komunii św. potwierdzamy je wypowiadając swoje „Amen” (niech się tak stanie). Niegodnie przystępujemy do Komunii św. zarówno wtedy, gdy świadomie i dobrowolnie zrywamy to Przymierze w istotnej kwestii, jak i wtedy gdy już uważamy, że Ona nam się należy, bo już zostaliśmy uczynieni doskonałymi. Chrześcijanin, który zerwał przymierze z Bogiem po chrzcie musi je przywrócić przez sakramentalne pojednanie z Bogiem i z braćmi . - Eucharystia jest pamiątką Ofiary Chrystusa na Krzyżu. Wskazuje na to chleb- ciało oddzielone od wina-krwi, podobnie jak podczas krwawych ofiar sprawowanych w świątyni jerozolimskiej „I będą jeść to, co było przebłaganiem za nich, aby ich wprowadzić w czynności kapłańskie i oddzielić jako świętych. Nikt zaś z niepowołanych nie będzie tego jadł, gdyż jest to rzecz święta” WJ 29,33. Niezwykle sugestywny opis zawiera się w Kpł 4,1-7: „Pan tak powiedział do Mojżesza: «To powiedz Izraelitom: Jeżeli kto przez nieuwagę zgrzeszy przeciwko jednemu z przykazań Pana, zabraniających jakiejś czynności, to jest postąpi wbrew jednemu z przykazań: jeżeli ten grzech popełni namaszczony kapłan, tak że jego wina spada na lud, to złoży Panu jako ofiarę przebłagalną za grzech, który popełnił, młodego cielca bez skazy. Przyprowadzi cielca przed wejście do Namiotu Spotkania, przed Pana, położy rękę na głowie cielca, i zabiją cielca przed Panem. Potem namaszczony kapłan weźmie trochę z krwi cielca i wniesie do Namiotu Spotkania. I umoczy kapłan palec we krwi i pokropi krwią siedem razy przed Panem, to jest przed zasłoną Miejsca Świętego. Następnie pomaże kapłan krwią rogi ołtarza wonnego kadzenia, który stoi przed Panem w Namiocie Spotkania. Całą resztę krwi cielca wyleje na podstawę ołtarza ofiar całopalnych, który stoi przed wejściem do Namiotu Spotkania. Przypomina nam to, że choć zostaliśmy już odkupieni, to dalej jesteśmy grzesznikami ze względu na wciąż istniejącego w nas „starego człowieka”, tak że każde przyjście Jezusa do naszego wnętrza dzieje się pomimo naszego grzechu . Eucharystia jest też pamiątką w sensie obecności Bożej pośród nas, ujętej we fragmencie: „Wtedy to obłok okrył Namiot Spotkania, a chwała Pana napełniła przybytek. I nie mógł Mojżesz wejść do Namiotu Spotkania, bo spoczywał na nim obłok i chwała Pana wypełniała przybytek^-porówna” Wj 40,34-35 oraz w tekście: Chwała Panaspoczęła na górze Synaj, i okrywał ją obłok przez sześć dni. W siódmym dniu [Pan] przywołał Mojżesza z pośrodku obłok” WJ 24,16 z którym możemy porównać fragment Pisma Świętego: „Skoro Salomon zakończył modlitwę, spadł ogień z nieba i strawił całopalenie oraz żertwy, a chwała Pańska wypełniła dom” Krn 7,1. Pamięć Boga o nas przedstawiają fragmenty: Kpł 24,5-9 „Następnie weźmiesz najczystszej mąki i upieczesz z niej dwanaście placków. Każdy placek z dwóch dziesiątych efy. Potem ułożysz je w dwa stosy, po sześć w każdym stosie, na czystym stole przed Panem. Położysz na każdym stosie trochę czystego kadzidła - to będzie pamiątkachleba, ofiara spalana dla Pana. Każdego szabatu przygotują to przed Panem jako dar nieustanny od Izraelitów, jako wieczne przymierze. To będzie dla Aarona i dla jego synów. Będą to jedli w miejscu poświęconym. Jest to rzecz najświętsza dla niego spośród ofiar spalanych dla Pana. Ustawa wieczysta». Lb 10,10 „ Również w wasze dni radosne, w dni święte, na nowiu księżyca, przy waszych ofiarach całopalnych i biesiadnych będziecie dąć w trąby; one będą przypomnieniem o was przed Panem. Jam jest Pan, Bóg wasz” a także Rdz 8,20-22 „Noe zbudował ołtarz dla Pana i wziąwszy ze wszystkich zwierząt czystych i z ptaków czystych złożył je w ofierze całopalnej na tym ołtarzu. Gdy Pan poczuł miłą woń, rzekł do siebie: «Nie będę już więcej złorzeczył ziemi ze względu na ludzi, bo usposobienie człowieka jest złe już od młodości. Przeto już nigdy nie zgładzę wszystkiego, co żyje, jak to uczyniłem. Będą zatem istniały, jak długo trwać będzie ziemia: siew i żniwo, mróz i upał, lato i zima, dzień i noc». - Eucharystia jest także naszą własną ofiarą, w której pozwalamy Bogu uśmiercać starego człowieka w nas, co jest szczególnie widoczne w tekście : Rz 12,1-2 „Pan rzekł do Abrama:
«Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem”. Eucharystia Święta jest wyjątkowym sakramentem ponieważ, pomimo różnych rzeczywistych form obecności Chrystusa w Kościele Jego obecność Eucharystyczna jest wyjątkowa. Przez ten Sakrament cały Chrystus, Bóg-człowiek, substancjalnie uobecnia się pośród nas. Obecność eucharystyczna Jezusa Chrystusa "nazywa się «rzeczywistą» nie z racji wyłączności, jakby inne nie były «rzeczywiste», ale przede wszystkim dlatego, że jest substancjalna i przez nią uobecnia się cały Chrystus, Bóg i człowiek" (Paweł VI, enc. Mysterium fidei.)." (KKK 1374), wówczas chleb i wino przeistaczają się w prawdziwe Ciało i Krew Chrystusa. Eucharystia staje się rzeczywistością życia codziennego, Eucharystia i życie codzienne przenikają się wzajemnie. Jako dar ofiarny człowiek składa na ołtarzu to wszystko, co ma i kim jest. Symbolizują to postaci chleba i wina, owoce pracy rąk ludzkich. Ta codzienna praca zostaje pobłogosławiona, a potem konsekrowana, przemieniona w Chrystusa. W Nim wszystko, co stanowi moje życie, ma sens, ma wartość zbawczą. Jezus, który jest Drogą, chce powtórzyć w nas swój styl życia. On jakby projektuje we mnie wnętrze: w Eucharystii jest łaską uzdrawiającą, działającą, uświęcającą... I odwrotnie - rzeczywistość Eucharystii kontynuuje się we wszystkim, co robię: każda czynność jest czynnością liturgiczną, dokonywaną dla chwały Ojca i dla mojego zbawienia. Oznacza to, że Eucharystia pozwala Jezusowi wzrastać we mnie. W ten sposób rzeczywistość moich codziennych spraw i ofiara Eucharystii nie będą oddzielone, ale staną się czymś jednym. Chrystus potrzebuje mojej ofiary, by móc się urzeczywistnić. Eucharystia to zadatek Życia wiecznego To życie Jezusa, którego doświadczam w mojej codzienności, przedłuża się na wieczność. Jezus składa obietnicę życia wiecznego w słowach: „Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym”. (J 6,54) i ta nadzieje pozwala nam żyć w pełni Bożej Łaski.