Neurotyczna osobowość naszych czasów

K. Horney

Rozdz. 1: Implikacje kulturowe i psychologiczne w nerwicach

Termin „neurotyczny” - często jako zintelektualizowany sposób wyrażania dezaprobaty.

Osoby neurotyczne różnią się od przeciętnych jednostek swoimi reakcjami.

Kryteria przy nazywaniu kogoś neurotycznym:

1. zbieżność jego stylu życia z którymś z uznawanych obecnie wzorców zachowania (kryterium ważne, ale niewystarczające)

2. sztywność reakcji (we wszystkich nerwicach!) - brak giętkości, która umożliwia reagowanie w różny sposób w odmiennych sytuacjach\

• neurotyk może być podejrzliwy cały czas, niezależnie od sytuacji i może nie zdawać sobie sprawy ze swojego stanu

• nieumiejętność odróżnienia szczerych komplementów od „podlizywania się”

• może reagować złośliwie na wszelkie sytuacje, nie tylko gdy ktoś próbuje mu coś narzucić

• może być ciągle niezdecydowany

• może być wyznacznikiem nerwicy tylko wtedy, gdy odbiega od wzorców kulturowych !!!

3. rozbieżność między możliwościami a osiągnięciami (we wszystkich nerwicach!) - gdy neurotyk ma poczucie, że sam sobie przeszkadza

• gdy wynika z przyczyn zewnętrznych nie świadczy o nerwicy !

• np. gdy mimo talentu i sprzyjających zewnętrznych warunków rozwoju człowiek jest wciąż nieproduktywny

• np. gdy nie czuje się szczęśliwy, mimo iż ma ku temu powody

4. pojawianie się leków i sposobów obrony przed nimi (czynnik wspólny dla wszystkich nerwic!!!)

• lęk jest motorem uruchamiającym i utrzymującym proces nerwicowy

• lęk i obrona przed nim u neurotyka:

1. nie tylko odczuwa lęki wspólne wszystkim członkom danej kultury, ale także te, wynikające z jego indywidualnych warunków życiowych, choć splecione z warunkami ogólnymi - lęki neurotyka różnią się pod względem ilościowym lub jakościowym od lęków człowiek normalnego żyjącego w tym samym kręgu kulturowym!!!

2. człowiek normalny uśmierza swoje lęki poprzez tabu, rytuały, obyczaje - środki obronne bardziej ekonomiczne niż u neurotyka; człowiek normalny cierpi tylko na tyle, na ile jest to konieczne w danej kulturze, neurotyk cierpi zawsze bardziej niż przeciętny człowiek; środki obronne neurotyka prowadzą do zahamowania zdolności do osiągnięć i radości rozbieżność między możliwościami a osiągnięciami; neurotyk nie musi być świadomy swojego cierpienia!

Termin „neurotyczny” początkowo miał charakter terminu medycznego. Różnice
w rozumieniu w zależności od:

1. kultury - implikacje kulturowe

2. epoki - w obrębie danej kultury na przestrzeni czasu

3. przynależności do danej klasy społecznej

4. płci

Cecha charakterystyczna nerwicy: występowanie tendencji konfliktowych, których istnienia, a przynajmniej dokładnej ich treści, neurotyk sobie nie uświadamia i dla których automatycznie poszukuje rozwiązań kompromisowych.

• Konflikty nerwicowe różnią się od powszechnych konfliktów tym, iż są ostrzejsze i bardziej widoczne (czyli różnice jakościowe!!!)

Nerwica jest zaburzeniem psychicznym, charakteryzującym się występowaniem lęków i środków obronnych stosowanych przeciwko tym lękom oraz poszukiwaniem rozwiązań kompromisowych w powstających sytuacjach konfliktowych.

• Zaleca się takie zaburzenie nazywać nerwicą tylko wtedy, gdy odbiega od wzorca powszechnie występującego w danej kulturze

Rozdz.2:Dlaczego mówimy o „neurotycznej osobowości naszych czasów?”

Rodzaje nerwic:

1. sytuacyjne - mogą pojawiać się u ludzi normalnych, jako reakcja na zewnętrzną sytuacje konfliktową

• świadczą o chwilowym braku przystosowania do danej sytuacji

charakteru - sytuacje, w których główne zaburzenie polega na zniekształceniu osobowości

• objawy mogą być takie same, jak w n. sytuacyjnej

• są wynikiem podstępnego, chronicznego procesu, rozpoczynającego się w dzieciństwie i obejmującego z różnym nasileniem większe lub mniejsze obszary osobowości

• osoba reaguje neurotycznie na sytuacje, które u zdrowej osoby nie wywołują konfliktu

Zaburzenia osobowości powtarzają się w nerwicy, podczas gdy objawy w sensie klinicznym mogą być różne, a czasem mogą w ogóle nie wystąpić.

• ustąpienie objawów ≠ uleczenie nerwicy

Nerwice różnią się w sposobie przejawiania się i sposobie rozwiązania, np.

• osobowość histeryczna - duża rola projekcji

• osobowość kompulsywna - dużą rola intelektualizacji

Podobieństwa polegają nie tyle na doświadczeniach, które doprowadziły w przeszłości do zaburzeń, ile na konfliktach, które obecnie wpływają na jednostkę.

Treść podstawowych dla dynamiki nerwicy konfliktów i ich wzajemne związki są podobne dla wszystkich rodzajów osobowości, nerwic.

Problemy neurotyków różnią się od problemów ludzi zdrowych tylko ilościowo!

Problemy, z którymi musi zmierzyć się każdy człowiek, są specyficzne dla każdego kręgu kulturowego.

„Neurotyczna osobowość naszych czasów”

• istnieją neurotycy mający pewne zasadnicze cechy wspólne,

• te podstawowe podobieństwa są głównie produktem trudności istniejących w naszych czasach i w naszej kulturze.

Jednym z przejawów podobieństw w zakresie podstawowych konfliktów jest podobieństwo postaw dostępnych potocznej obserwacji.

Klasyfikacja tych postaw:

1. postawy związane z dawaniem i przyjmowaniem uczuć

• nadmierna zależność od aprobaty lub uczucia innych osób charakterystyczne dla neurotyka naszych czasów

• u neurotyka niezróżnicowane pragnienie aprobaty lub uczucia, niezależnie od tego, czy lubią daną osobę i czy jej ocena ma dla niego jakiekolwiek znaczenie

• najczęściej nieuświadomione!

• Maskowanie postawa „nie zależy mi na tym”

• Sprzeczność między pragnieniem uczucia a niezdolnością do jego przeżywania czy dawania (nie musi ujawniać się na zewnątrz!)

2. postawy związane z oceną własnej osoby

• wewnętrzny brak poczucia bezpieczeństwa, wyrażający się w zależności od innych

• poczucie niższości i nieadekwatności - mogę ujawniać się w różnych postaciach, np. przekonanie o niekompetencji, głupocie, brzydocie

• postacie poczucia niższości:

- narzekanie i martwienie się

- bagatelizowanie

- ciągła potrzeba wzmacniania poczucia własnej wartości - kompensacja

- kompulsywna potrzeba podobania się, imponowania innym i sobie

3. postawy związane z samopotwierdzaniem - domaganie się uznania dla własnej osoby, dla swoich przekonań i praw, jednak nie w sposób zbyt agresywny czy brutalny

• wiąże się z wyraźnymi zahamowaniami, związanymi z:

- wyrażaniem swoich życzeń czy próśb

- robieniem czegoś we własnym interesie

- wyrażaniem opinii lub uzasadnionej krytyki

- wydawaniem rozkazów

- wyborem ludzi, z którymi chcą przebywać

- nawiązywaniem kontaktów z innymi

- próbami obrony własnego stanowiska neurotycy często nie potrafią
obronić się przed atakiem, czy powiedzieć „nie”

- uświadomieniem sobie własnych pragnień - szczególnie typowa jest
niezdolność do planowania neurotycy biernie ulegają zdarzeniom, nie mając obrazu tego, czego w życiu naprawdę pragną

4. przejawy agresji - czyny skierowane przeciwko komuś, np. atakowanie, ubliżanie, naruszanie cudzych praw

• sposoby ujawniania się:

1. skłonność do agresji, dominacji, nadmiernych wymagań, rozkazywanie, oszukiwanie, krytykowanie (czasami nieuświadomione!

2. trwanie w przekonaniu, iż cały świat jest przeciwko nim
   i próbuje narzucić im swoją wolę; nie uświadamiają sobie, iż jest to wyłącznie ich postawa; na zewnątrz przyjmują postawę ludzi zdominowanych, podporządkowanych, poniżonych

5. postawy związane z płcią

• podział na:

• kompulsywna pragnienie kontaktów seksualnych

• zahamowania wobec kontaktów seksualnych

- mogą wystąpić na każdym etapie prowadzącym do satysfakcji seksualnej

• wszystkie wcześniej wymienione zaburzenia mogą pojawić się także
  w postawach wobec seksu

---