Whisky
Scotch whisky
Whisky (ze szkockiego gaelickiego: uisge beatha - woda życia, w pisowni irlandzkiej i amerykańskiej Whiskey), to napój alkoholowy kojarzony najczęściej ze Szkocji, produkowany również w Irlandii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i innych krajach. Najbardziej ceniona jest whisky ze Szkocji.
Historia
Whisky pochodzi najprawdopodobniej z Irlandii. Iryjscy mnisi pędzili trunek znany jako aqua vitae (gaelicka nazwa jest tłumaczeniem z łaciny) już w VII wieku. Była to mikstura uzyskiwana poprzez destylację produktów fermentacji owoców i używana wyłącznie dla celów leczniczych: środek przedłużający życie, łagodzenie dolegliwości takich jak kolka, paraliż, ospa i inne. W IX wieku, wraz ze słynącymi z misyjnego zapału mnichami z Irlandii, lekarstwo dotarło do Szkocji. Wzmianki o "wodzie życia" z jęczmienia pojawiają się w połowie XVI wieku. Była już wtedy trunkiem, którego znaczenie lecznicze, aczkolwiek doceniane, stanowiło drugorzędny aspekt coraz większej popularności. Na przełomie XVII i XVIII wieku parlament brytyjski opodatkował produkcję whisky, co spowodowało spadek legalnej produkcji. Oczywiście nastąpił jednocześnie wzrost produkcji nielegalnej. Przyczyniło się to, ze względu na konieczność wytwarzania napoju w niewielkich zakamuflowanych zakładach, do podtrzymania różnorodności rodzajów i utrzymania tradycyjnych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie w klanach, receptur. Legalnie produkowany w Irlandii i Szkocji trunek był przeznaczony przede wszystkim na eksport do innych części Imperium Brytyjskiego. W 1823 roku znacznie zmniejszono obciążenia podatkowe gorzelników. W połączeniu z wynalezieniem przez Aeneasa Coffey'a alembiku "patent still" do destylacji ciągłej, dało to impuls do produkcji whisky na skalę przemysłową. Dla kariery międzynarodowej trunku zasadnicze znaczenie miała plaga, która nawiedziła francuskie winnice w latach 80. XIX wieku, co spowodowało znaczny spadek produkcji koniaku. Na jego miejsce weszła whisky i znaczną część rynku utrzymała do dzisiaj. Wzrost produkcji i wejście na nowe rynki spowodowały, że coraz większy udział miała whisky kupażowana (blended). Prymat Szkotów pogłębiła prohibicja w USA. Irlandzka whiskey, produkowana głównie na amerykański rynek, straciła wówczas głównych odbiorców, a producenci podupadli. Po zniesieniu prohibicji ich miejsce zajęły wytwórnie szkockie. Być może dlatego, że rozwój wielkiej produkcji na skalę przemysłową został w Irlandii zahamowany, irlandzkie gatunki trunku uważane są powszechnie za najszlachetniejsze.
Whisky słodowa (Single Malt Whisky)
Produkt jednej gorzelni (destylarni), na bazie zesłodowanego jęczmienia. Do produkcji whisky słodowej wykorzystuje się słód jęczmienny, wodę i drożdże. Ważnym elementem produkcji wpływającym na smak whisky jest suszenie słodu na paleniskach torfowych. Whisky dojrzewa latami w dębowych beczkach używanych poprzednio do produkcji sherry, porto lub burbona. Whisky słodowa jest podstawowym produktem smakowym w kompozycji whisky mieszanych (blended). Koneserzy cenią bardziej whisky single malt. Destylarnie whisky szkockiej dzieli się na 6 głównych regionów.
Region |
Przykładowa Whisky |
Lagavulin |
|
Cragganmore |
|
The Highlands |
Dalwhinne |
The Lowlands |
Glenkinchie |
West Highlands |
Tabela: Podział whisky szkockiej według regionów.
Whisky słodowa z pojedynczej beczki (Single Cask Whisky)
Whisky słodowa pochodząca wyłącznie z jednej beczki jednej wytwórni i jednego destylatu. Jest bardzo rzadko spotykana i bardzo droga. Dla koneserów.
Whisky słodowa mieszana (vatted)
Whisky słodowa mieszana składa się ze słodowych whisky różnych destylarni. Inną, często używaną nazwą jest "Pure Malt".
Whisky zbożowa (grain)
Bardzo rzadko spotykana whisky zbożowa jest produkowana, w odróżnieniu do whisky słodowej, w przemysłowych alembikach, co pozwala na dużą i tanią produkcje. Do produkcji wykorzystywane są różne gatunki zbóż. Whisky zbożowa jest głównym składnikiem whisky mieszanej (blended).
Whisky mieszana (blended)
Najpopularniejsza odmiana whisky, powstała w wyniku połączenia od kilku do kilkudziesięciu gatunków typu Single-Malt z dodatkiem około 70% whisky zbożowej (grain). Liczba poszczególnych marek z rodziny blend idzie w tysiące. Whisky dobra dla początkujących, najczęściej serwowana jako "whisky on the rocks" czyli na kostkach lodu.
Tennessee Whiskey (Sipping)
Whisky produkowana z kukurydzy, żyta i słodu jęczmiennego. Wytwarzana w Tennessee. Słynie z tego, że jest mocnym trunkiem o gorzkim smaku, stąd nazwa wspominająca jedynie o sączeniu.
Whisky produkowana z kukurydzy. Po przedestylowaniu "dojrzewa" 2 lata w dębowych beczkach o osmalonych wewnątrz klepkach. Dzięki temu nabiera specyficznego smaku, aromatu i barwy.
