OCZODÓŁ

1. ściana górna - paries superior

- część oczodołowa kości czołowej- pars orbitalis ossis frontalis;

+spina trochlearis- ścięgno mięśnia skośnego gałki ocznej górnego

+ fossa glandulae lacrimalis- dół gruczołu łzowego

- skrzydło mniejsze kości klinowej- ala minor ossis sphenoidalis

2. ściana dolna- paries inferior

- powierzchnia oczodołowa trzonu szczęki- facies orbitalis corpus maxillae

- część powierzchni oczodołowej kości jarzmowej- facies orbitalis ossis zygomatici

- wyrostek oczodołowy kości podniebiennej- processus orbitalis ossis palatini

3. ściana przyśrodkowa- paries medialis

- tylna część wyrostka czołowego szczęki- processus frontalis maxillae

- kość łzowa- os lacrimale

- blaszka oczodołowa (papierowata) błędnika sitowego- lamina orbitalis (papyracea) labyrinthi ethmoidalis

- powierzchnia boczna trzonu kości klinowej- corpus ossis sphenoidalis

4. ściana boczna- paries lateralis

- powierzchnia oczodołowa kości jarzmowej- facies orbitalis ossis zygomatici

- powierzchnia oczodołowa skrzydła większego kości klinowej- facies orbitalis alae majoris ossis sphenoidalis

KOMUNIKACJA:

- z DOŁEM ŚRODKOWYM CZASZKI (fossa cranialis medii) przez:

A. kanał wzrokowy- canalis opticus:

• nerw wzrokowy- n. opticus

• tętnica oczna- arteria ophtalmica

B. szczelinę oczodołową górną- fissura orbitalis superior:

• gałązka tętnicy oponowej środkowej

• żyła oczna górna

• gałąź żyły ocznej dolnej

• nerwy:

okoruchowy- 3 nerw czaszkowy- n. oculomotorius

bloczkowy- 4 n. czaszkowy- n. trochlearis

oczny- pierwsza gałąź nerwu trójdzielnego- n. ophtalmicus

odwodzący- 6 n. czaszkowy- n. abducens

• włókna współczulne splotu jamistego

- z DOŁEM PODSKRONIOWYM oraz SKRZYDŁOWO-PODNIEBIENNYM ( fossae infratemporalis et pterygopalatina) przez

A. szczelinę oczodołową dolną- fissura orbitalis inferior

• naczynia podoczodołowe- vasa infraorbitales

• gałąź dolna żyły ocznej dolnej-ramus inferior venae ophtalmicae inferioris

• nerw podoczodołowy od n. szczękowego (drugiej gałęzi nerwu trójdzielnego)- n. infraorbitalis

• nerw jarzmowy od nerwu szczękowego- n. zygomaticus

• gałęzie oczodołowe zwoju skrzydłowo-podniebiennego- rami orbitales ganglioni pterygopalatini

- z OKOLICĄ CZOŁOWĄ przez:

A. otwór nadoczodołowy lub wcięcie nadoczodołowe - foramen resp. incisura supraorbitalis

• naczynia i nerw nadoczodołowy- arteria, vena, nervus supraorbitalis

B. otwór lub wcięcie czołowe- foramen resp. incisura frontale

• naczynia i nerw czołowy- a., v., n. frontalis

- z OKOLICĄ PODOCZODOŁOWĄ przez

A. kanał podoczodołowy- canalis infraorbitalis, na powierzchni oczodołowej szczęki

• naczynia i nerw podoczodołowy- a., v., n. infraorbitalis

- z KOMÓRKAMI SITOWYMI i ZATOKĄ KLINOWĄ przez:

A. otwór sitowy tylny - foramen ethmoidalis posterius

• jednoimienne naczynia i nerw

• gałęzie skrzydłowe ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego

- z DOŁEM PRZEDNIM CZASZKI- fossa cranialis anterior przez

A. otwór sitowy przedni- foramen ethmoidale anterius:

• jednoimienne naczynia i nerw (będący gałęzią n. nosowo-rzęskowego, od n. ocznego, od trójdzielnego)

• gałęzie skrzydłowe ze splotu skrzydłowo-podniebiennego

- z PRZEWODEM NOSOWYM DOLNYM przez:

A. kanał nosowo-łzowy- canalis nasolacrimalis

• przewód nosowo-łzowy - ductus nasolacrimalis

- z OKOLICĄ JARZMOWĄ i SKRONIOWĄ TWARZY przez:

A. otwór jarzmowo-oczodołowy- foramen zygomaticoorbitale- prowadzi on do kanału n. jarzmowego, który dzieli się na dwa kanały:

a. jeden kończy się w okolicy jarzmowej otworem jarzmowo-twarzowym- foramen zygomaticofaciale

• gałąź jarzmowo-twarzowa n. jarzmowego- ramus zygomaticofacialis n. zygomatici; od n. szczękowego, od trójdzielnego

b. drugi kończy się w dole skroniowym otworem jarzmowo-skroniowym - foramen zygomaticotemporale

• gałąź jarzmowo-skroniowa n. jarzmowego- ramus zygomaticotemporalis n. zygomatici

b) JAMA NOSOWA- cavum nasi

1. paries superior:

- kości nosowe- ossa nasalia

- kolec nosowy kości czołowej- spina nasalis ossis frontalis

- blaszka sitowa kości sitowej- lamina cribrosa ossis ethmoidalis

- trzon kości klinowej z małżowinami klinowymi- corpus ossis sphenoidalis + conchae sphenoidales

2. paries inferior= palatum durum- podniebienie twarde

- wyrostki podniebienne szczęk- processus palatini maxillarum

- blaszki poziome kk. podniebiennych- laminae horizontales ossium palatinorum

3. paries lateralis

- powierzchnia przyśrodkowa wyrostka czołowego szczęki

- trzon szczęki

- k. łzowa

- przyśrodkowa ściana błędnika sitowego- paries medialis labyrinthi ethmoidalis

- małżowina nosowa dolna- concha nasalis inferior

- blaszka pionowa kości podniebiennej- lamina perpendicularis ossis palatini

- blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego kości klinowej

4. paries medialis= septum cavi nasi= septum osseum nasi

- blaszka pionowa kości sitowej

- lemiesz- vomer

PRZEWODY NOSOWE

1. GÓRNY- ograniczony małżowinami nosowymi górną i środkową; spływ komórek sitowych TYLNYCH

2. ŚRODKOWY- między małżowinami środkową i dolną; spływ zatok: czołowych (50% przez infundibulum,50% bezpośrednio), szczękowych (50% przez infundibulum, 50% przez otwór pojedynczy), komórek sitowych PRZEDNICH

3. DOLNY- między małżowiną nosową dolną a podniebieniem twardym; ujście przewodu nosowo-łzowego.

4. WSPÓLNY- pomiędzy małżowinami a przegrodą nosową (w płaszczyźnie strzałkowej)- meatus nasi communis

5. NOSOWO-GARDŁOWY- meatus nasopharyngeus- leży do tyłu od małżowin nosowych, poprzez nozdrza tylne- choane- prowadzi do części nosowej gardła

6. ZACHYŁEK KLINOWO-SITOWY- leży powyżej małżowiny nosowej górnej; ujście zatok klinowych- recessus sphenoethmoidalis

7. niestały PRZEWÓD NOSOWY NAJWYŻSZY- pomiędzy m. n. górną a niestałą najwyższą.

OGRANICZENIA NOZDRZY TYLNYCH:

- od góry: trzon kości klinowej i skrzydła lemiesza

- od boków: blaszki przyśrodkowe wyrostków skrzydłowatych kości klinowej

- od dołu: tylne brzegi blaszek poziomych kości podniebiennych

c. JAMA USTNA KOSTNA cavum oris

1. ściana przednia i boczne:

- wyrostki zębodołowe szczęk- processus alveolares maxillarum wraz z zębami

- część zębodołowa żuchwy- pars alveolaris mandibulae wraz z zębami

2. ściana górna= podniebienie twarde- palatum durum

- wyrostki podniebienne szczęk- processus palatini maxillarum

- blaszki poziome kości podniebiennych- laminae horizontales ossium palatinorum

KOMUNIKACJA:

1. z JAMĄ NOSOWĄ przez kanał przysieczny- canalis incisivus

- gałązki żyły i tętnicy podniebiennej większej

- gałązki nerwu nosowo-podniebiennego od zwoju skrzydłowo-podniebiennego

2. z DOŁEM SKRZYDŁOWO-PODNIEBIENNYM przez

- otwór podniebienny większy:

• tętnica podniebienna zstępująca od t. szczękowej

• nerwy podniebienne

• gałązki nosowe tylne (od szczękowych, od n. trójdzielnego) zwoju skrzydłowo-podn.

- otwory podniebienne mniejsze

• jednoimienne nerwy i naczynia

UWAGA: kanały podniebienne większy i mniejsze łączą się w kanał skrzydłowo-podn.

łączący jamę ustną z dołem skrzydłowo-podn.

c. DÓŁ SKRZYDŁOWO-PODNIEBIENNY- fossa pterygopalatina

1. ściana przednia:

• wyrostek oczodołowy kości podniebiennej

• trzon szczęki

2. ściana tylna:

• wyrostek skrzydłowaty kości klinowej

• powierzchnia szczękowa skrzydła większego kości klinowej

3. ściana przyśrodkowa: blaszka pionowa kości podniebiennej

4. ściana górna: trzon kości klinowej

5. ograniczenie boczne: szczelina skrzydłowo-podniebienna

6. ograniczenie dolne: kanał podniebienny większy

ZAWARTOŚĆ:

a. zwój skrzydłowo-podniebienny

b. n. szczękowy dzieli się na n. jarzmowy, podoczodołowy i nn.skrzydłowo-podniebienne

c. tętnica szczękowa z odgałęzieniami

d. część splotu żylnego skrzydłowego- plexus venosus pterygoideus

KOMUNIKACJA:

- z jamą nosową przez otwór klinowo-podniebienny:

• tętnica klinowo-podniebienna

• gałęzie nosowe tylne górne zwoju skrzydłowo-podniebiennego

- z oczodołem przez szczelinę oczodołową dolną

- z dołem środkowym czaszki przez otwór okrągły

• nerw szczękowy

- z otworem poszarpanym- for. lacerum- przez kanał skrzydłowy

• nerw skalisty głęboki

• nerw skalisty większy- oba te nerwy łączą się w nerw skrzydłowy

- z zewnętrzną powierzchnią podstawy czaszki przez kanał podniebienno-pochwowy- canalis palatovaginalis

• gałąź tętnicy klinowo-podniebiennej

• gałęzie nosowe tylne boczne ze splotu skrzydłowo-podniebiennego

- z jamą ustną przez kanał skrzydłowo-podniebienny(następnie przez kanały podniebienne większy i mniejsze)- p. jama ustna

- z dołem podskroniowym przez szczelinę skrzydłowo-podniebienną

• tętnica szczękowa

• splot żylny skrzydłowy

e. DÓŁ SKRONIOWY- fossa temporalis

1. ściana przyśrodkowa:

• kość ciemieniowa

• część łuskowa kości skroniowej

• powierzchnia skroniowa kości czołowej

• powierzchnia skroniowa skrzydła większego mości klinowej

2. ściana przednia:

• powierzchnia skroniowa kości czołowej

• powierzchnia skroniowa kości jarzmowej

3. ściana boczna: łuk jarzmowy

4. ograniczenie górne: kresa skroniowa na k. czołowej

5. ograniczenie dolne: grzebień podskroniowy na pow. skroniowej skrzydeł większych

ZAWARTOŚĆ

a. pod powięzią skroniową

• mięsień skroniowy

• naczynia skroniowe głębokie i środkowe

• nerwy skroniowe głębokie- od żuchwowych

• gałąź jarzmowo skroniowa nerwu jarzmowego

b. na powięzi skroniowej:

• naczynia skroniowe powierzchowne

• gałęzie skroniowe powierzchowne nerwu uszno-skroniowego

• gałęzie skroniowe i jarzmowe nerwu twarzowego

f. DÓŁ PODSKRONIOWY

1. ściana górna: powierzchnia podskroniowa skrzydła większego kości klinowej

2. ściana przednia: powierzchnia podskroniowa szczęki

3. ściana boczna: gałąź żuchwy

4. ściana przyśrodkowa: blaszka boczna wyrostka skrzydłowatego kości klinowej

5. ograniczenie dolne: przestrzeń przygardłowa

ZAWARTOŚĆ:

• mięśnie skrzydłowe przyśrodkowy i boczny

• tętnica szczękowa z odgałęzieniami

• nerw żuchwowy, który oddaje tutaj:

nerw kolcowy= gałąź oponową n. żuchwowego

nerw żwaczowy - n. masticatorius

nerw językowy

nerw zębodołowy dolny

n. uszno-skroniowy

KOMUNIKACJA:

1. z DOŁEM SKRZYDŁOWO-PODNIEBIENYM przez szczelinę skrzydłowo-podn.

tętnica szczękowa

2. z OCZODOŁEM przez szczelinę oczodołową dolną

3. z DOŁEM ŚRODKOWYM CZASZKI przez

• otwór owalny: nerw żuchwowy - trzecia gałąź nerwu trójdzielnego

• otwór kolcowy: nerw kolcowy- gałąź oponowa n. żuchwowego

4. z KANAŁEM ŻUCHWY przez otwór żuchwy

• naczynia i nerw zębodołowy dolny- a., v., n. alveolaris inferior

5. z OKOLICĄ POWIERZCHOWNĄ TWARZY przez wcięcie żuchwy

• naczynia i nerwy dla mięśnia żwacza- a., v., n. massetericus

G. DÓŁ ZAŻUCHWOWY

1. ściana przednia: gałąź żuchwy

2. ściana tylna: wyrostek sutkowaty kości skroniowej

3. ściana górna: część bębenkowa kości skroniowej

4. ściana przyśrodkowa: wyrostek rylcowaty kości skroniowej (przyczep więzadeł: rylcowo-gnykowego i rylcowo-żuchwowego)

ZAWARTOŚĆ:

• część głęboka ślinianki przyusznej

• nerw twarzowy i jego gałęzie: n. uszny tylny, gałąź dwubrzuścowa, splot przyuszniczy

• n. uszno-skroniowy

• tętnica szyjna zewnętrzna i jej gałęzie: t. skroniowa powierzchowna, t. uszna tylna, t. szczękowa

• żyła zażuchwowa

JAMA BĘBENKOWA- cavum tympani

1. Ściany jamy bębenkowej:

a. ściana górna, POKRYWKOWA- paries tegmentalis

- utworzona przez pokrywkę jamy bębenkowej -tegmen tympani

- komórki pokrywkowe- cellulae tegmentales; pneumatyczne

b. ściana ŻYŁY SZYJNEJ (dolna) paries jugularis= dno jamy bębenkowej- solum tympani

- odpowiada dolnej powierzchni piramidy

- kki bębenkowe- cellulae tympanicae; pneumatyczne

c. ściana przyśrodkowa, BŁĘDNIKOWA- paries labirynthicus

- oddziela jamę bębenkową od ucha wewnętrznego

- promontorium

- okienko przedsionka (owalne)- fenestra vestibuli (ovalis)- prowadzi do przedsionka błędnika kostnego, zamknięte podstawą strzemiączka. Ponad okienkiem przedsionka znajduje się wyniosłość kanału nerwu twarzowego- prominentia canalis facialis; nad nią- wyniosłość kanału półkolistego bocznego

- okienko ślimaka (okrągłe)- fenestra cochleae (rotunda)- prowadzi do schodów bębenka, zamknięte błoną bębenkową wtórną- membrana tympani secundaria

d. ściana boczna, BŁONIASTA- paries membranaceus

e. ściana przednia, TĘTNICZA-paries caroticus

- oddziela jamę bębenkową od kanału tętnicy szyjnej

- ujście 2 kanalików szyjno-bębenkowych- canaliculi caroticotympanici; zawartość

• gałąź szyjno bębenkowa tętnicy szyjnej wewnętrznej

• nerwy szyjno-bębenkowe od nerwu bębenkowego, od językowo-gardłowego

- w części górnej : ujście bębenkowe kanału mięśniowo-trąbkowego:

• półkanał mięśnia napinacza błony bębenkowej- semicanalis m. tensoris tympani

• przegroda kanału mięśniowo-trąbkowego- septum canalis musculotubarii

• półkanał trąbki słuchowej- semicanalis tubae auditivae

f. ściana tylna, SUTKOWA

- aditus ad antrum- wejście do jamy sutkowej, wyniosłości kanału półkolistego bocznego i kanału nerwu twarzowego

- wyniosłość piramidowa- przyczep ścięgna mięśnia strzemiączkowego (który jest najmniejszym mięśniem organizmu); + nerw strzemiączkowy odchodzący od twarzowego

- dół kowadełka

- zachyłek nadbębenkowy

- kanalik struny bębenkowej- canaliculus chordae tympani; zawartość:

• tętnica bębenkowa tylna od tętnicy rylcowo-sutkowej

• struna bębenkowa od nerwu twarzowego

2. KOSTECZKI SŁUCHOWE

Leżą między błoną bębenkową a okienkiem przedsionka. Wyróżniamy:

1. MŁOTECZEK- malleus. Składa się z głowy, szyjki, rękojeści i 2 wyrostków: przedniego (długiego) i bocznego (krótkiego).

2. KOWADEŁKO- incus. Składa się z trzonu, odnogi krótkiej - crus breve incudis, odnogi długiej- crus longum incudis. Odnoga długa zakończona jest wyrostkiem soczewkowatym- processus lenticularis.

3. STRZEMIĄCZKO- stapes. Części: podstawa (basis), głowa, odnoga przednia i tylna, tworzące razem łuk strzemiączka (crus ant. = rectilineum, c. post. = curvilineum)

---