Oddziaływanie zabaw i gier ruchowych na rozwój człowieka .

1. Rola zabaw i gier ruchowych w wychowaniu wszechstronnym

Zabawy i gry w wychowaniu umysłowym

Gry i zabawy w kształceniu intelektualnym zmierzają do rozwoju i kształcenia motoryczności, cech i procesów psychicznych takich jak pamięć, myślenie, spostrzeganie, uwaga i wyobraźnia.

Zabawy i gry w wychowaniu estetycznym

Zabawy i gry ze śpiewem i przy muzyce sprzyjają rozwijania piękna ruchu, płynności harmonii, rozwijają zdolności wyczuwania rytmu i taktu, powodują przeżycia, budzą emocje.

Zabawy i gry w wychowaniu moralno-społecznym

Zabawy i gry posiadają ogromne możliwości oddziaływania na stronę psychiczną dziecka, nauczyciel może kształtować postawę a także charakter dziecka (takie cechy jak samodzielność, zdyscyplinowanie, panowanie nad sobą). Zabawy i gry uczą dzieci do działania w zespole przy rezygnacji z własnych ambicji, uczą przestrzegania przepisów i zasad, pełnego zaufania do kolegów i sędziów

2. Zadania zabaw i gier ruchowych w rozwoju fizycznym dziecka

Oddziaływanie zdrowotne

Gry i zabawy również mają za zadanie podnoszenia zdrowia dziecka. Ważne są trzy kierunki działania:

• profilaktyka

• korektywa istniejących wad w postawie

• kompensacja różnego rodzaju braków i uszkodzeń

Zabawy i gry odgrywają istotną rolę w oddziaływaniu na system nerwowy - rozładowują napięcia nerwowe, wprowadzają uspokojenie, zapobiegają powstawaniu różnego rodzaju stresom i chorobom nerwicowym. Również dodatnio wpływają na wydolność układu krążenia, oddychania, przemiany materii i działania innych układów. Ćwiczenia i zabawy o charakterze korektywnym są dostępną formą usuwania defektów powstałych w przypadku braku kontroli w procesie rozwoju dzieci i młodzieży. Kompensacja różnego rodzaju braków i odchyleń od normy przez zabawy i gry - rozwijają i pobudzają bodźce działające korzystnie, usuwają niekorzystne a także przełamywują występujące zahamowania utrudniające niezależność fizyczną i moralną.

Rozwijanie sprawności

Za pomocą odpowiednio dobranych zabaw i gier możemy od najmłodszych lat kształtować takie cechy sprawności fizycznej jak: siła, szybkość, skoczność, wytrzymałość, zwinność. Odpowiednia sprawność fizyczna dzieci i młodzieży korzystnie oddziałuje na rozwój fizyczny, stan zdrowia, pokonywanie trudności życiowych, wpływa dodatnio na przygotowanie do wykonywania zawodu.

Charakterystyka zabaw i gier ruchowych

ZABAWY PROSTE

• występują najprostsze ruchy naturalne związane z motoryką człowieka, takie jak: chód, bieg, skok, rzut itp.

• zasady i przepisy są jasne i nieskomplikowane

• może ale nie musi występować element współzawodnictwa, rywalizacji. Jeśli występuje to jest to współzawodnictwo indywidualne między poszczególnymi uczestnikami zabawy.

• W trakcie zabawy bawiący może opuścić grupę, a także nowy uczestnik może w każdej chwili do niej dołączyć i nie zmienia to zupełnie charakteru i przebiegu zabawy

W zabawach można wyodrębnić następujące rodzaje:

• ze śpiewem i przy muzyce

• orientacyjno-porządkowe

• bieżne

• na czworakach

• skoczne

• rzutne

• kopne

• z mocowaniem i dźwiganiem

GRY RUCHOWE

• podstawowym czynnikiem różniącym grę od zabawy jest to, iż w grze musi występować element współzawodnictwa

• wszyscy uczestnicy wykonują to samo zadanie

• może wystąpić funkcja kapitana

Gry ruchowe dzielą się na następujące podgrupy:

Gry proste

• przynajmniej dwa zespoły, a w każdym minimum po dwóch zawodników

• przepisy są proste nieskomplikowane

• do każdego zespołu powinien być przydzielony sędzia

• o zwycięstwie na pierwszym miejscu decyduje dokładność wykonania zadania a w drugiej kolejności szybkość zakończenia gry

• musi w niej występować tylko jeden element ruchu np. rzut

Gry złożone

• w grze złożonej występuje kilka elementów ruchu np. bieg i skoki

• liczba zespołów minimum dwa

• przepisy w porównaniu do gier prostych są bardziej skomplikowane

• do każdego zespołu jest przydzielony jeden sędzia

• o zwycięstwie na pierwszym miejscu decyduje dokładność wykonania zadania a w drugiej kolejności szybkość zakończenia gry

Gry przejściowe

• charakteryzują się wyższą formą organizacyjną oraz wymagają od uczestników większych umiejętności niż gry złożone

• na boisku znajdują się równocześnie tylko dwa zespoły o równej liczbie zawodników, które walczą o zwycięstwo

• grę prowadzi sędzia

• gry odbywają się na czas

• o zwycięstwie decyduje liczba zdobytych punktów

Gry specjalistyczne

• walczą dwa zespoły o zmniejszonej liczbie zawodników

• zmniejszone i ograniczone boisko do gry zespołowej

• przepisy odpowiadają przepisom sportowych gier zespołowych mogą jednak ulegać pewnym modyfikacjom wynikającym np. z liczby zawodników w drużynie

• grę prowadzi jeden sędzia

• gra odbywa się na czas lub do uzyskania przez jeden zespół ustalonej ilości punktów

• o zwycięstwie decyduje liczba zdobytych punktów

Gry drużynowe

• są najwyższą formą organizacyjną i wymagającą największych umiejętności od uczestników

Metodyka nauczania zabaw i gier ruchowych

Zabawy i gry orientacyjno-porządkowe

Mają na celu kształtowania szybkiej reakcji, spostrzegawczości oraz orientacji na sygnały wzrokowe i słuchowe.

Pamiętając o stopniowaniu trudności, w kolejności należy nauczać:

• ustawiania się w określonym szyku

• natychmiastowego zatrzymywania się w miejscu

• szybkiego rozbiegania się i zajmowania wyznaczonych miejsc

• ustawiania się w określonym szyku z nieoczekiwaną zmianą miejsca zbiórki

Zabawy i gry bieżne

Bieg jest podstawową formą aktywności ruchowej dzieci i młodzieży. Poprzez bieg kształtuje się m.in. szybkość, zręczność, wytrzymałość, wzmacniają zaraz pracę układu krążenia i oddychania oraz korzystnie wpływając na prawidłową przemianę materii

Naukę zabaw i gier bieżny uczymy kolejno:

• swobodne biegi (zabawy masowe)

• wyścigi

• po liniach prostych o kierunkach znanych

• po liniach prostych z wymijanie się

• po liniach prostych ze zmianą kierunku

• po liniach łamanych (slalomem)

• zabawy i gry z pościgiem

Zabawy i gry na czworakach

Dla dzieci młodszych zabawy i gry na czworakach są doskonałym ćwiczeniem tułowia, przeciwdziałającym w tym wieku nadmiernej krzywiźnie lędźwiowej.

Naukę zabaw i gier na czworakach uczymy kolejno:

• formy swobodne - swobodne chody i biegi później swobodne skoki na czworakach. Po opanowaniu następuje nauka toczenia piłki głową w pozycji czworakowej.

• Zabawy i gry z wyścigiem w następującej kolejności:

• Z elementami biegu na czworakach

• Ze skokami na czworakach

• Z toczeniem piłki głową

• Zabawy i gry na czworakach z pościgiem

Zabawy i gry skoczne

• swobodne podskoki, wyskoki, zeskoki, przeskoki obunóż i jednonóż

• wyścigi skokami obunóż i jednonóż ze współzawodnictwem indywidualnym w szybkości

• zabawy i gry z pościgiem - berki z elementem skoków

W zabawach i grach skocznych stosowane są również przeszkody, a ich stopniowanie jest następujące:

• przeskoki przez narysowane linie na podłożu

• przeskoki przez leżące na podłożu krążki tekturowe

• przeskoki przez woreczki

• przeskoki przez przeszkody wąskie i miękkie takie jak guma, skakanka, lina itp.

• przeskoki przez przeszkody twarde, szerokie lub naskoki i zeskoki z przeszkody

Zabawy i gry rzutne

Stopniowe trudności zależy od:

• doboru przyborów

• rodzaju rzutów

Wśród przyborów w kolejności należy wymienić:

• woreczki

• małe piłeczki szmaciane, gumowe miękkie

• piłeczki palantowe - rzuty

• piłki do siatkówki

• piłki do koszykówki

• piłki palantowe - zabawy rzutno - chwytne

• piłki do piłki ręcznej

• przybór podbijany i podbijak

• dętki

• piłki lekarskie

Rodzaj rzutów jako kryterium stopniowania trudności:

• rzuty na odległość

• dowolne rzuty z wyznaczonej linii

• rzuty nad przeszkodą

• rzuty na odległość

• rzuty do celu

• cel duży umieszczony na wysokości wzroku

• cel obniżany i zmniejszany

• cel podwyższany powyżej wysokości wzroku

• rzuty i chwyty

• oswojenie się z przyborem

• podania z rąk do rąk

• podania ze stopniowym zwiększaniem odległości między podającymi

• podania z toczeniem

• podania i chwyty w marszu, biegu

• łatwe pod względem orientacji gry i zabawy rzutno-chwytne

• Podbijanie

Zabawy i gry kopne

• oswojenie z piłką - podbicia piłki wewnętrzną częścią stopy, prostym podbiciem, uda, kolanem, głową.

• Uderzenia i podania w zabawach i grach

Naukę przyjęcia piłki uczymy w kolejności:

• toczącej się po podłożu

• po odbiciu piłki z podłoża

• z powietrza

• w powietrzu

Naukę prowadzenia piłki uczymy w kolejności:

• po linii prostej

• po linii łamanej

• po linii krzywej

Zabawy i gry z mocowaniem

Nauczane w kolejności:

• ciągnięcia

• przeciągania

• przepychania

• elementy walki wręcz

• dźwigania

• dźwigania współpartnera z elementami walki wręcz

Metodyka prowadzenia gry i zabawy ruchowej

Metodyka prowadzenia zabawy i gry ruchowej składa się z czterech podstawowych etapów: przygotowania, organizacji, przeprowadzenia i zakończenia gry lub zabawy.

1. Przygotowanie do prowadzenia gry i zabawy ruchowej

Przygotowanie prowadzącego

• powinien zaplanować w najdrobniejszych szczegółach całą organizację gry

• odpowiedni dobór gier ruchowych

Przygotowanie zawodników do gry

• podział na drużyny, zespoły

• wybór pomocników

2. Organizacja gry ruchowej

W zakresie szybkiej i właściwej organizacji gry ruchowej należy:

• sprawnie ustawić zawodników na pozycjach wyjściowych do gry

• właściwie ustawić się prowadzącemu

• odpowiednio objaśnić grę:

• podanie nazwy i wyjaśnienie w jakim celu ją organizujemy

• określenie ograniczenia terenu

• ustalenie nazw drużyn, rozmieszczenie na boisku

• wyznaczenie sędziów

• objaśnienie gry

• podanie sposobu wyłonienia zwycięskiej drużyny

• omówienie przepisów i błędów

• zwrócenie się z pytaniem „czy są jakieś pytania”

• Przeprowadzenie gry ruchowej

Właściwe przeprowadzenie, odpowiednie dozowanie wysiłku w grach ruchowych wymaga od prowadzącego pewnej aktywności, powinien on tak poruszać się po boisku aby widzieć wszystkich uczestników gry, a jednocześnie móc zareagować w konfliktowych, nieprzewidzianych sytuacjach.

4. Zakończenie gry ruchowej

Po zakończeniu gry należy:

• ogłosić wyniki rywalizacji

• podsumować grę lub zabawę

Lekcja zabaw i gier ruchowych

1. Zadania lekcji

Do zadań fizjologiczno-zdrowotnych zaliczamy:

• dostarczenie dziecku poprzez ruch wszechstronnego bodźca rozwojowego

• kształtowanie i utrwalanie nawyków higienicznych

• wzmacnianie odporności organizmu poprzez hartowanie

• kształtowanie dobrej postawy lub w miarę potrzeby korygowanie jej

Do zadań pedagogicznych zaliczamy:

• rozwijanie zdolności motorycznych i umiejętności ruchowych

• rozwijanie cech moralnych, jak wola i charakter

Również powinny zawierać takie zadania:

• wprowadzenie radosnego nastroju i dobrego samopoczucia

• stworzenie warunków do czynnego wypoczynku dla aparatu ruchowego i nerwowego

• nauczanie podstawowych elementów technicznych lub doskonalenie ich dla potrzeb różnych dyscyplin sportu

2. Podstawowe zasady obowiązujące w prowadzeniu lekcji

Zasada wszechstronności - polega na tym, że w lekcjach wychowania fizycznego opartych o zabawy i gry ruchowe, w równym stopniu powinny być uwzględniane zagadnienia natury wychowawczej, zdrowotnej i sprawnościowej.

Zasada prawidłowego natężenia lekcji czyli stopniowania wysiłku jest realizowana poprzez odpowiedni dobór zabaw i gier ruchowych jak też ćwiczeń gimnastycznych do poszczególnych punktów toku.

Zasada zmienności pracy mięśniowej czyli oddziaływanie różne partie mięśni w trakcie zajęć.

3. Toki lekcji oparte na zabawach i grach ruchowych

Tok klasyczny

1. Ćwiczenia porządkowo - wychowawcze (zbiórka, raport, przywitanie, sprawdzenie obecności) - ok. 3min.

2. Zabawa lub gra o charakterze ożywiającym - ok. 3min

3. Zabawa lub gra orientacyjno - porządkowa - ok. 3min

4. Zabawa lub gra na czworakach - ok. 3min

5. Zabawa lub gra z mocowaniem lub dźwiganiem - ok. 4min

6. Zabawa lub gra masowa bieżna albo skoczna - ok. 5min

7. Zabawa lub gra rzutna lub kopna - ok. 10min

8. Zabawa lub gra skoczna albo bieżna o mniejszym natężeniu - ok. 6min

9. Ćwiczenia korektywne - ok. 2min

10. Zabawa o charakterze uspokajającym pracę serca i płuc - ok. 2 min

11. Ćwiczenia porządkowo - wychowawcze

Tok z grą drużynową

1. Ćwiczenia porządkowo - wychowawcze - ok. 3min

2. Zabawa lub gra o charakterze ożywiającym - ok. 3min

3. Ćwiczenia gimnastyczne kształtujące, wolne ramion, nóg, tułowia we wszystkich płaszczyznach - ok. 5min

4. Zabawy lub gry, ewentualnie ćwiczenia doskonalące elementy ruchowe tej gry drużynowej która jest głównym zadaniem dydaktycznym lekcji - ok. 10min

5. Gra drużynowa, mini-gra sportowa - ok. 15-17min

6. Ćwiczenia korektywne - ok. 2min

7. Zabawa o charakterze uspokajającym - ok. 2min

8. Ćwiczenia porządkowo - wychowawcze - ok. 2min

4. Dobór zabaw i gier ruchowych do lekcji

1. Grupa ćwiczebna

• Wiek

• Płeć

• Stan zdrowia

• Stopień usprawnienia

• Zainteresowania

• Ubiór

2. Miejsce zajęć

• W pomieszczeniach zamkniętych

• Na wolnym powietrzu

• Rodzaj i liczba posiadanych przyborów

• Przybory faktyczne

• Przybory zastępcze

• Zadania lekcji

• Zachowania odpowiedniego stosunku zabaw do gier

• Program nauczania

---