1. POJĘCIE PRZESTRZENI

PRZESTRZEŃ - jest to trójwymiarowy obszar. Ograniczona jest ona trzema wymiarami: wysokością, szerokością i długością. Dwa pierwsze wymiary odpowiada pojęciu powierzchni Ziemi. Po uwzględnieniu trzeciego wymiaru mamy do czynienia z biosferą. Przestrzeń geograficzna jest silnie zróżnicowana pod względem fizycznym, biologicznym, społecznym, gospodarczym i kulturowym.

Zróżnicowanie to wynika z położenia geograficznego. Od położenia zależą cechy przestrzeni: wyniesienie nad poziomem morza, rozczłonkowanie powierzchni, urzeźbienie, energia słoneczna, klimat, woda, gleby, zollogia, botanika, czynniki fizykochemiczne. Tą przestrzeń fizyczno-geograficzną określa się mianem środowiska geograficznego. Jest to zbiór rzeczy materialnych występujących na pewnych wycinkach powierzchni Ziemi.

Przestrzeń ekonomiczna - to jest zespół elementów żywych i martwych powiązanych z człowiekiem wzajemnym oddziaływaniem.

Przestrzeń ekonomiczna jest częścią przestrzeni geograficznej. Jest ona wspólna i ograniczona dla całej ludzkości, wytyczona granicami polityczno - administracyjnymi poszcególnych społeczeńst. Wynika to zfaktu wprowadzenie przez człowieka elementów antropogenicznych, ponieważ one jego kształtują. Gdy elementy antropogeniczne przeważają nad przyrodniczymi, powstaje środowisko sztuczne.

2. CEHY PRZESTRZENI

Cechy: ograniczoność, opór i zróżnicowanie.

Przestzeń jest ograniczoną, co wynika z ograniczonej wielkości planety i struktury oraz jej poszczególnych komponentów. Stale wzrasta liczba ludności zaludnienia, co oznacza że coraz mniej przestrzeni przepada na statycznego mieszkańca globu. z coraz większą liczbą użytkowników przestrzeni, wzrasta liczba konfliktów między podmiotami, funkcjami gospodarczymi. Istnieje zależność wypierania funkcji mniej intensywnych przez funkcje bzrdzej intensywne. Wyparte zostały z Europy lasy przez rolnictwo, ponieważ ludność potrzebowała pożywienia.Obzary rolne były wypierane przez górnictwo, przemysł, urbanizację, infrastrukturę komunikacyjną.

Drugą cechą przestrzeni jest jej opór, jaki stawia ona działalności ludzkiej. Im dalej lub głebiej jest położone jakieś miejsce, tym więcej jest potrzeba czasy, energii i środków, by go niego dotrzeć. Z ekonomicznego pinktu widzenia oznacza, to że intensywność zagospodarowania i wykorzystania przestrzeni jest funkcją dostępności komunikacyjnej, postępu technicznego ludzkości. Potrzeba jej posiadania jest motywem walki o nią każdego gatunku i pokonywania naturalnego oporu w celu udostępnienia do spełniania określonych funkcji w działalności ludzkiej.

Trecią cechą jest zróżnicowanie pod względem cech naturalnych i antropogenicznych. Podstawowe znaczenie dla gospodarki ma zróżnicowanie pod względemcech naturalnych, zagospodarowania i zasobów kulturalnych. Te cechy decydują o atrakcyjności, o przeznaczeniu danych obszarów do określonych funkcji i odpowiedniego sposobu użytkowania.

Jest 6 atrybutów:

• wyłączność - każdy obiekt zajmuje tylko jedno miejsce w przestrzeni.

• odległość - dystans między obiektami i mierzy się w jednostakach miary.

• kierunek - wynika z 3 pierwszych.

• sąsiedztwo - każdy obiekt znajduje się w otoczeniu innych obiektów.

• wielkość - przestrzeń i każda jej część ma jednostki fizyczne.

• wypełnienie - przestrzeń wypełniają obiekty fizyczne i ludzie, tworzące różne instytucje.

Przestrzeń jest dobrem ekonomicznym, które posiada określoną wartość. Nie może bez ograniczeń podlegać prawom rynku. Niezbędne jest wspieranie przez inne prawa rynkowe i system regulacji prawnwj, administracyjnej, finansowej, planistycznej.

3. STRUKTURA PRZESTRZENI

Struktura - jest to wytrwałe zróżnicowanie danego terenu z punktu widzenia określonych cech oraz wynikających z tego zróżnicowania, relacje między częściami składowymi danego obszaru.

Wyróżnia się 3 rodzaje jej elementów: elementy sferowe są obszarami o określonych cechach naturalnych, które predysponują je do pełnienia różnych funkcji gospodarczyc. chodzi tu głównie o obszary leśne,rolne, rejony wydobycia surowców mineralnych, obszary turystyczno - wypoczynkowe. Do tych elememtów zalicza się obszary o cechach jednorodnych (nieużytki), takie jak bagna, skaliste zbocza pasm górskich.

Elementy liniowyme są to ciągi infrastruktury technicznej, będące nośnikami powiązań między elementami użutkowania stacjonarnego.

Elementy punktowe powstają one i rozwijają się na skrzyżowaniach ciągów infrastruktury technicznej. Są to miasta, osiedla mające strukturę hierarchiczną.

Inne przestrzeni:

• przestrzeń przyrodnicza - jest wypełniona ona elementami przyrodniczymi stwarzającymi warunki do życia i posiada wartość ekologiczną.

• przestrzeń ekonomiczna - występuje w niej człowiek, podporządkowuje sobie przestrzeń geograficzną i rozwja działalność gospodarczą.

• przestrzeń społeczna - przestrzeń jest zajmowana przez określone społeczności, które w aspekcie politycznym funkcjonują w formie państw i dążą do zaspokojenia swych potzeb.

• przestrzeń kulturowa - dzieje ludzkości są związane z tworzemiem kultury materialnej, której przejawy są umiejscowane w przestrzeni i nabiera ona wartości kulturowej.

Zagospodarowanie - obejmuje wszystkie stałe zmiany w środowisku geograficznym,a zwłaszcza wszystkie urządzenia trwałe świadomej działalności człowieka.

4. FORMY PRZEJAWIANIA SIĘ PODSTAWOWYCH FUNKCJI BYTU SPOŁECZNEGO W PRZESTRZENI

W procesie zagospodarowania potrzeby społeczne znajdują swój materialno - techniczny wyraz w postaci zamieszkania, psrodukcji, usług, wypoczynku i władzy. 6ą funkcją stanowi system powiązań przestrzennych, czyli urządzenia sieciowe infrastruktury ekonomicznej, których podstawowym zadaniem jest zapewnienie możliwości pokonywania przestrzeni, integracji układów przestrzennych.

5. POJĘCIE I STRUKTURA GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ

Gospodarka przrestrzenna - jest to całokształt działalności gospodarczej związany z użytkowaniem przestrzeni.

Gospodarka przrestrzenna jest złożona z czynników biernych i czynnych. Czynniki bierne są to działki trenów o zróżnicowanym użytkowaniu i elementy wiążące te działki, czyli urządzenia i sieci infrastruktury technicznej (salaki transportu i komunikacji, linie energetyczne). Cyznniki czynne są to podmioty gospodarcze, właściciele i dysponenciprzypisanych im działek terenu oraz regulatory systemu, czyli aparat władz odpowiedzialnych za całość gospodarki przestrzennej kraju, regionów i miejscowości.

Strukturę tworzą następujące komponenty:

• elementy przyrodnicze - ich struktura, ilość, unikatowość zależy od zajmowanej przestrzeni;

• sieć osiedleńcza, miejska, procesy urabanizacji samych wsi;

• ludność jako podmiot władający przestrzenią oraz ją wypelniający działalnością i zabudową;

• działalność produkcyjna różnie rozmieszczona przez poszczególne państwa i społeczności lokalnej.

• działalność usługowa społeczności żyjących w określonej przestrzeni;

• system powiązań przestrzennych umożliwia utrzymywanie więzi społecznych i gospodarczych, przepływ energii, materii, informacji, innowacji, kształtowanie stosunków.

System - to całość, która składa się z innych części i współdziałają między sobą.

6. STABILNOŚĆ UKŁADÓW PRZESTRZENNYCH I JEJ PRZYCZYNY

Przyczyny stabilności układów przestrzennych:

• prawo trwania, stan istniejący jest punktem dalszego rozwoju;

• środowisko geograficzne, jest trudno podatne do przekształcenia;

• skala zmian, jej tempo i dynamika są zdetererminowane przez inwestycje;

• kosztowność przeprowadzenia zmian, w procesie przyśpieszonego rozwoju społeczno - gospodarczego występuje brak środków fizycznych.

• trudności techniczno - technologiczno - organizacyjne w przeprowadzeniu zmian, są związane z "barierami wzrostu gospodarczego".

• teoria kosztów komparatywnych, podział pracy i to umożliwia wytworzenie globalnej ilości potrzebnych produktów o niższych kosztach jednostkowych.

• teoria kosztów alternatywnych, została sformułowana przez G. Haberlera twierdzącego, że dany kraj może produkować tylko towar X lub tylko towar Y lub też może wytwarzać kombinowaną ilość zarówno towaru X, jak i Y. Każdy kraj powinien specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne, co pozwala na swobodniejszy wybór wytwarzania produktów X lub Y, lub też i X i Y w zależności od panującej sytuacji na rynku międzynarodowym.  

7. POJĘCIE, STRUKTURA I NACZENIE UKŁADU LOKALNEGO

Terytorialny podział kraju:

• 16 województw;

• 314 powiat;

• 2478 gmin.

Gmina ma swój budżet, działa na zasadzie samorządowej, stanowi formę społeczności lokalnej, wnosi wkład do dorobku ogólnokrajowego, posiada własność komunalną i własne żródła dochodów, może podejmować decyzje według własnych kryteriów - ekonomicznych, każdy powinien dążyć do maksymalnego zaspokojenia potzeb, każda z nich jest jednostką ekonomiczną, każda ma prawo oddziaływać na sposób funkcjononowania jednostek prawnych i fizycznych dzałających na terenie gminy.

Władza gminy składa się z rady gminy (organ o charakterze uchwałodawczym). Jej funkcje:

• uchwalenie budżetów i statutów, planów i programów gospogarczych, podatków i opłat;

• decydowanie z innymi gminami.

• podejmowanie uchwał w sprawie majątkowych gminy

Wójt, burmistrz i prezydent miejski decydują o gospodarowaniu mieniem miejskim, opracowują budżety, wykonują zlecenia samorządu administracyjnego i przygotowują projekty uchwał.

Lokalność - zespół warunków, które są związane z danym miejscem, społecznością, gospodarką, kulturą, zagospodarowaniem.

Stąd wywodzi się: pojęcie społeczności lokalnej, kultura lokalnego społeczeństwa, gospodarka lokalna, demokracja lokalna.

Atrybuty społeczeństwa lokalnego:

• samodzielność

• zbiorowość ludzka

• integracja i więzi społeczne;

• wytworzenie się instytucji samorządowych;

• Dążenie do zaspokojenia swoich potrzeb społecznych poprzez racjonalną działalność społeczno-gospodarczą;

• solodarność grupowa i patriotyzm lokalny;

• struktury nieformalne;

• woeloaspektowość samego terminu.

Wszystkie jednostki występujące na terenie gminy wchodzą w określone stosunki i powiązania między sobą oraz stają się częścią składową społeczności lokalnej. Taką jednostką jest również przedsiębiorstwo wyodrębnione z układu lokalnego pod względem terytorialnym, techniczno-technologicznym, organizacyjnym i ekonomicznym. Przedsiębiorstwo - jest to jednostka organizacyjna, łącząca ludzi, środki materialne i technologię w realizacji działalności w celu osiągnięcia pożądanych efektów niezbędnych do zaspokojenia potrzeb załogi i społczeństwa zgodnie z zasadą racjonalnego działania.

Przedsiębiorstwo:

• zajmuje określony wycinek przestrzeni;

• grupuje pewną liczbę pracowników;

• grupuje pewną część społecznych środków pracy wykorzystywanych w procesach produkcyjnych lub usługowych;

• przejmuje określoną organizację i kieryje się pewnymi zasadami postępowania;

• korzysta z części sił wytwórczych będących w gestii danego społeczeństwa (np. z infrastruktury społecznej i gospodarczej);

• wytwarza produktu lub usługi;

• wynagradza swoich pracowników, tworząc tym samym zasadniczy składnik poziomu ich życia;

• kształtyje stosunki społeczne.

Gospodarka rynkowa - to gospodarka, w której poszczególne podmioty i prowadzona przez nie działalność jest powiązana z pośrednictwem rynku.

Rynek to miejscem na którym:

• spotykają się konsumenci i producenci, usługodawcy i usługobiorcy;

• ujawniają się stosunki między popytem a podażą oraz między sprzedającymi a kupującymi;

• głównum regulatorem zachowań uczestników gry ekonomicznej jest cena i prawa ekonomiczne.

Podstawowe cechy gopodarki:

• rozwinięta struktura podmiotów i ich samodzelność;

• istnienie prywatnej własności;

• możliwość rółżnokierunkowych restrukturyzacji i upadłości.

Podmioten jest jednostka organizacyjna, która:

• dysponuje budżetem;

• podejmuje samodzielne skutki i ponosi ich skutki;

• przewiduje ryzyko swych decyzji i działań;

• kieruje się własnym interesem zgodnie z zasadą racjonalnego działania.

Podmioty gospodarki rynkowej:

• gospodarstwa rolne;

• gospodarstwa domowe, w tym także produkcyjno usługowe;

• przedsiębiorstwa produkcyjne lub usługowe - konkurencyjne, kooperatywne, wspólpracyjące,a w tym:

1. rynku zbytu i odbiorcy;

2. źródła zaopatrzenia i dostawcy;

3. transport, łączność i handel,informacja;

4. infrastruktura komunalna,

5. instytucja infrastruktury społecznej;

• banki:

1. centralne i komercyjne;

2. parabanki, tj. kasy oszczędnościowe, instytucje kredytowe, spółki oszczędnościowo - kredytowe, stowarzyszenia oszczędnościowo - budowlane, komunalne kasy oszczędności, spółki finansujące transakcje i przedsięwzięcia;

• towarzystwa ubezpieczeniowe;

• giełdy:

1. towarowe (targi);

2. papierów wartościowych (kapitałowe).

• instytucje skarbowe;

• instytucje admistracji samorządowej i państwowej;

• akcjonariusze;

• towarzystwa, organizacje;

• społeczność lokalna;

• jednostki międzynarodowe.

8. OTOCZENIE PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH

Otoczenie - jest to zbiór podmiotów zewnętrznych i wsewnętrznych zjawisk społeczno - ekonomicznych, wzajemne realcje zachodzą między nimi.

Cechy otoczenia:

• złożoność struktury podmiotów, ponieważ rozwnięta gospodarka rynkowa i zakres spezjalizacji warunkują występowanie ogromnej liczby podmiotów społecznych, gospodarczych i politycznych;

• sąsiedztwo firmy względem otoczenia:

1. bliższe, które możemy analizować w skali lokalnej lub regionalnej,

2. dalsze, które możemy rozpatrywać w ujęciu krajowym lub międzynarodowym,

3. makroekonomiczne, które nie posiada charakteru materialnego i podmiotowego.

• relacje zachodzące między firmą a otoczeniem, które mają charakter sprzężeń zwrotnych a ich skala uwarunkowana jest wieloma czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi;

• zmienność w czasie, w zależności od skali zmian istnieje stabilne, zmienne i burzliwe otoczenie.

Możemy wydzielić 9 segmentów:

• przyrodnicze. Są 2 elementy przyrodnicze: obszar, jaki zajmuje dane społeczeństwo,a którego część jest użytkowana przez firmę, zasoby nauralne. Interakcje będą zwązane z użźytkowaniem elentów środowiska, szkodliwym oddziaływaniem na komponenety, ochroną środowiska;

• społeczne: ludność i jej stuktura, rynek i zasoby pracy oraz zachowania pracowników, gospodarstwa domowe i rolne, system wartości, grupy interesów;

• technologiczne: firmy - konkurencyjne, kooperatywne, wspólpracyjące,: rynku zbytu i odbiorcy; źródła zaopatrzenia i dostawcy;

• finansowe: banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, instytucje skarbowe, akcjonariusze ;

• gospodarcze: transport i spedycja, łączność i system informacji, elekrtroenergeryka, ciepłodawnictwo, gazownictwo, zaopatrzenie w wodę, utylizacja odpadów i ścieków;

• infrastrukturalne: ochrona zdrowia, oświata i nauka, kultura i sztuka, środki masowego przekazu, targi handlowe, hotelarstwo, reakreacja i sport;

• instytucjonalne: administracja rządowa i samorządowa, organy bezpieczeństwa pblicznego i obrony narodowej, związki zawodowe, inspekcje sanitarna, organizacje oraz towarzystwa;

• makroekonomiczne: system ekonomiczny kraju, monetarny, prawny, polityka społeczna i ekonomiczna, system podatkowy, kursy walut, stopa procentowa, polityka celna i stawki, poziom inflacji, ceny urzędowe;

• światowe: ma charakter podmiotowy i niematerialny. ?Istotne są stosunki stosunki międzynarodowe, rynki międzynarodowe, inwestycje zagraniczne, ceny światowe, organizacje ponadnarodowe.

9. CZAS W GOSPODARCE PRZESTRZENNEJ

Czas - jest to wielkość fizyczna określająca kolejność zdarzeń oraz odstępy między zdarzeniami.

Cechy czasu:

• dynamiczność - rytm życia zbiorowego;

• niejednolitość - czas można podzielić na mniejsze jednostki;

• mierzalność - można mierzyć za pomocą urządzeń i kalendarza;

• zdarzeniowość - nie ma charakteru substancjonalnego, jets raaczej bytem pojęciowym, co decyduje o jego rozciągłości czasowej;

• przemijanie - czas można podzielić na 3 stany: przeszły, teraźniejszy i przyszły;

• jednowymiarowość i jednokietun kowość - istnieje jeden porządek zdarzeń, 2 kierunki przeciwne, kolisty;

• postrzeganie czasu - odbywa się w sposób zmysłowy, to co się wydarzyło w tym czasie;

• kategoria społeczno - ekonomiczna - orientacja różnych dziedzin naukowych;

• nieprzelwalność.

---