Kształtowanie pojęć stosunków przestrzennych

1. Podstawy kształtowania pojęć stosunków przestrzennych

Z pojęciami geometrycznymi z zakresu stosunków przestrzennych dziecko styka się wszędzie: w domu, w klasie, w szkole, na ulicy itp. Dotyczą one położenia przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni oraz kierunku ruchu. Ćwiczenia w określaniu położenia przedmiotów i kierunku ruchu prowadzimy na lekcjach matematyki i we wszystkich przedmiotach nauczania. Chodzi o sprawdzenie poziomu orientacji dzieci w tym zakresie, utrwalenie poznanych w przedszkolu stosunków przestrzennych i rozszerzenie ich zakresu oraz osiągnięcie sprawności operowania tym pojęciami.

Opracowanie działu Stosunki przestrzenne w szkole ma na celu kształtowanie pojęć na poziomie elementarnym i naukowym w zakresie położenia przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni oraz kierunku ich ruchu. Odbywać to się powinno w trakcie czynnościowego nauczania, polegającego na takim organizowaniu działań uczniów, aby od czynności konkretnych przechodzić stopniowo przez czynności wyobrażeniowe do abstrakcji matematycznej. Wypływa to z operatywnego charakteru matematyki w konfrontacji z psychologiczną koncepcją interioryzacji. Zgodnie z tym, uwzględniając teorię działań Galpierina, proces dydaktyczny w tym dziale powinien uwzględniać 5 etapów:

1. zapewnienie dobrej orientacji w zakresie działania, które dziecko ma wybrać

2. organizowanie czynności dziecka na przedmiotach materialnych w zakresie położenia przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni oraz kierunku ich ruchu

3. słowne ( głośne) określanie ich położenia i kierunku

4. określanie ich położenia i kierunku w mowie cichej

5. określanie na poziomie umysłowym ( myślowym) położenia przedmiotów i ich kierunku

W czasie realizacji omawianego działu i w czasie dalszych ćwiczeń w zakresie stosunków przestrzennych przy innych tematach w ciągu roku i na lekcjach innych przedmiotów występują następujące typy zajęć:

1. Ćwiczenia ruchowe ( układanie i określanie- opisywanie) prowadzące do kształtowanie rozumienia i umiejętności posługiwania się wyrażeniami określającymi wzajemne położenie przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni oraz kierunku ruchu

2. przedstawianie ( układanie, ilustrowanie, rysowanie) stosunków przestrzennych z wykorzystaniem różnorodnych środków dydaktycznych

3. Analizowanie zadań z zeszytu ćwiczeń w zakresie określania wzajemnego położenia przedmiotów słownie i w działaniu( układanki, rysowanie, ćwiczenia ruchowe itp.)

2. Ogólne wskazania dotyczące realizacji działu Stosunki przestrzenne

• Koniecznie sprawdzić poziom orientacji dzieci w operowaniu pojęciami z zakresu stosunków przestrzennych wyniesionych z przedszkola

• Należy zorientować dziecko w nowych warunkach przestrzennych: w klasie, w budynku szkolnym, na boisku, osiedlu , w drodze do szkoły itp.

• Należy pomóc dziecku w uzyskaniu orientacji w przestrzeni w zakresie ręki, oka i całego ciała poprzez wykonywanie różnych czynności przemieszczania przedmiotów i samego siebie oraz ich słowne określanie.

• Do kształtowania pojęć z zakresu stosunków przestrzennych warto wykorzystać: sprzęty i przybory w klasie, rozkład sal i innych pomieszczeń w budynku szkolnym, urządzenia na boisku szkolnym, drogę do szkoły z jej infrastrukturą, wycieczki w różne miejsca, graficzne przedstawienie stosunków przestrzennych w formie rysunków, obrazków wycinanek, kreślenia figur itp., ilustracje z podręcznika i różne środki dydaktyczne

• Ćwiczenia orientacyjne nasilać we wszystkich podmiotach i przy każdej nadarzającej się okazji głównie przez pierwszy miesiąc pobytu dziecka w szkole i okazjonalnie w ciągu całego roku szkolnego.

---