Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic
Cooperation and Development, OECD)
W 1960 roku w Paryżu szefowie rządów: Austrii, Belgii, Kanady, Danii, Francji, Niemiec,
Grecji, Islandii, Irlandii, Włoch, Luksemburga, Holandii, Norwegii, Portugalii, Hiszpanii,
Szwecji, Szwajcarii, Turcji, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
oraz Stanów Zjednoczonych podpisali Konwencję o OECD, która weszła w życie w 1961
roku. Wspólnoty Europejskie na mocy Protokołu Dodatkowego do Konwencji uczestniczą w
pracach Organizacji. Siedzibą OECD jest Paryż.
Funkcjonowanie OECD jest finansowane przez państwa członkowskie. Rada podejmuje decyzje
o rozdysponowaniu środków. Wysokość kontrybucji państwa zależy od wielkości i stanu
gospodarki. Członkowie mogą wnosić dodatkowo środki celowe, przeznaczone na
realizację danego projektu. Celem OECD jest udzielanie poparcia dla:
dążeń do trwałego wzrostu gospodarczego, wzrostu zatrudnienia,
rozwoju ekspansji gospodarczej członków (przy zachowaniu zasad konkurencji),
rozwoju handlu światowego. Jednocześnie państwa członkowskie zobowiązały się do:
ograniczania i znoszenia przeszkód w wymianie towarów, usług, płatności bieżących, liberalizacji przepływów kapitałowych,
podejmowania działań na rzecz rozwoju gospodarczego członków OECD oraz państw nie członkowskich.
W związku z dążeniami do stabilizacji finansowej i rozwoju gospodarki światowej członkowie
prowadzą regularne konsultacje za sobą, ściśle współpracują, podejmują skoordynowane
działania, Państwa członkowskie, obecnie 29, mogą skorzystać z rekomendacji OECD, które
pozwalają na lepsze ukierunkowanie rozwoju gospodarek narodowych. Organizacja może
także służyć pomocą prawną oraz arbitrażem przy negocjacjach wielostronnych porozumień.
OECD jest wielostronnym forum, na którym pojawiają się zagadnienia z każdej dziedziny
działalności gospodarczej państwa. Prezentacje są oparte o własne analizy Organizacji,
które mają bardzo dużą renomę. Główną formą działania OECD jest koordynacja prac nad
regularnymi przeglądami analiz, dotyczących wszystkich aspektów ekonomicznych i
społecznych rozwoju gospodarczego.
W posiadaniu OECD jest niezwykle bogata baza informacji, analiz porównawczych,
statystyk. OECD zapewnia także mikro i makroekonomiczne badania oraz doradztwo w
poszczególnych sektorach dla swoich członków, ale także innych państw. Brak ograniczeń w
udzielaniu pomocy wyłącznie dla członków jest wyrazem dążeń OECD do rozwoju światowej
gospodarki, a nie jedynie gospodarek narodowych członków OECD. Stąd także nacisk na
rozwój stosunków OECD z innymi państwami. Przy OECD działa Centrum na Rzecz
Współpracy z Państwami Nie Członkowskimi. Centrum zarządza programami wsparcia.
Prognozy sektorowe dla gospodarek słabiej rozwiniętych koncentrują się na realizacji
projektów dostosowawczych do reguł wolnego handlu.
Programy wsparcia są przeznaczone dla poszczególnych państw, mają służyć rozwojowi
gospodarczemu , a także współpracy z OECD. Obecnie istnieją także programy dla krajów
ubiegających się o członkostwo. Dodatkowo, obok programów krajowych, OECD stworzyło
na swoich łamach organy konsultacyjne dla krajów rozwijających się, np. Klub Sahelu dla
państw Afryki Zachodniej. Dyskusje prowadzone w Komitetach mogą prowadzić do zawarcia
wiążących porozumień bądź do ustanowienia reguł, których członkowie zobowiązują się
dobrowolnie przestrzegać. Wraz z rozwojem Organizacji zwiększała się liczba członków - w
1964 r. przystąpiła Japonia, 1969 - Finlandia, 1973- Nowa Zelandia, 1979 - Australia, 1994 -
Meksyk, 1995 -Czechy i w roku 1996 - Korea, Polska, Węgry i Czechy.
Polska w OECD
Ścisła współpraca Polski, Czech i Węgier z OECD rozpoczęła się w 1990 roku programem
Partners in Transition w ramach Centrum Współpracy z Gospodarkami w Procesie Transformacji.
Centrum przede wszystkim wspierało proces transformacji, rozwój warunków dla
gospodarki rynkowej w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. W jego działalności
wpisane była wsparcie, udzielane regionowi przez inne organizacje międzynarodowe.
Czechy jako pierwsze stały się członkami OECD (1995). Uzyskanie przez Polskę
członkostwa było możliwe po stworzeniu warunków przestrzegania reguł międzynarodowych
otwartego rynku dla inwestycji zagranicznych i handlu międzynarodowego. OECD równie
kładła także duży nacisk na rozwój przemian demokratycznych w tym regionie jako element
stabilizujący go.
Obecnie jako członek OECD Polska (podobnie jak pozostali) jest zobowiązana wypełniać
postanowienia Konwencji oraz przyjmować decyzje Rady OECD. Mają one moc wiążącą
członków, wyjątek stanowi możliwość uzasadnionego (i uzgodnionego z Radą) zawieszenia
wypełniania postanowień decyzji. Oprócz Decyzji Rada wydaje Zalecenia, które nie mają
mocy wiążącej. Mimo to wywierają silny wpływ na prawodawstwo krajowe. Obecnie 30
Decyzji i 110 Zaleceń jest stosowanych przez kraje OECD, dotyczą one min.
międzynarodowego prawa gospodarczego (liberalizacji przepływów kapitałowych, inwestycji
międzynarodowych, prawa konkurencji, ochrona środowiska).
Oprócz instrumentów prawnych bardzo duże znaczenie wywiera OECD poprzez oddziaływanie,
np. wpływ Deklaracji Rady (przyjętej na szczeblu ministerialnym) dotyczącej
przedsiębiorstw trans narodowych.
Starania Polski o członkostwo w OECD miało także wpływ na przebieg przygotowań do
członkostwa w Unii Europejskiej. Wymogi OECD oraz uzyskanie członkostwa w 1996 roku
wpłynęły na przyśpieszenie procesu liberalizacji przepływu kapitału w stosunku do
postanowień Układu Europejskiego. Szybciej zostały wprowadzone zmiany w prawie
dewizowym i regulacjach dotyczących inwestycji zagranicznych. Organy:
Sekretarz Generalny - jest wybierany przez Radę na 5-letnią kadencję, jest także
przewodniczącym Rady na szczeblu stałych przedstawicieli. Może wysuwać swoje
propozycje Radzie i innym organom. Zapewnia dobre stosunki pomiędzy członkami a
organami.
Sekretariat - zapewnia i dostarcza członkom informacje, wyniki badań, prognoz, które są realizowane przez ekspertów Organizacji.
Rada - jest najwyższym organem decyzyjnym, tworzącym akty prawne OECD, składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich w randze ambasadora. Dodatkowo Wspólnoty Europejskie są reprezentowane przez przedstawicieli Komisji Europejskiej.
Może obradować na szczeblu ministrów państw członkowskich lub na szczeblu stałych
przedstawicieli. Każdy członek, strona Konwencji, posiada jeden głos.
Komitet (Komitet Wykonawczy) - organ doradczy, powoływany dla lepszego monitoringu realizacji celów Organizacji w danej dziedzinie (np. Komitet ds. Edukacji, Komitet ds. Handlu, Komitet ds. Ochrony Środowiska). Spotkania odbywają się regularnie, czasami na szczeblu ministerialnym. W skład wchodzą eksperci, doradcy rządowi.