Rozwój osobniczy człowieka można podzielić na 4 okresy;
Wczesne dzieciństwo , to jest od narodzin dziecka do ok 6 roku życia (jest to okres do chwili zakończenia dojrzewania mózgu)
Okres dzieciństwa, od 6-7 roku życia do 11-12 roku życia czyl do okresu dojrzewania płciowego
Okres dorastania, od 12 roku życia do 16-17 roku życia
Okres dojrzewania cielesnego, wiek dorosły od 17 roku życia wzwyż
Są to granice psychologiczno biologiczne nie kulturowe i nie prawne.
W obrębie każdego z tych okresów istnieje wiele krótszych stadiów rozwojowych cechujących się odrębnymi potrzebami.
Każdy dorosły człowiek większą lub mniejszą wiedze na temat czynników warunkujących rozwój.
Brak tej wiedzy powoduje że nie potrafimy zapewnić naszym dzieciom optymalnych warunków rozwoju.
Taki harmonijny i prawidłowy rozwój możemy nazwać „zdrowiem” a zdrowie to idealna równowaga biologiczno - psychologiczno - społeczna.
Jak długo nie stwierdza się istotnych zaburzeń w budowie i czynnościach danego organizmu, tak długo taki osobnik może być uznawany za człowieka zdrowego mimo, że w może toczyć się już w jego organizmie niewykrywalny badaniem proces chorobowy.
Każdy z podstawowych komponentów otaczającego środowiska a więc gleba, woda, powietrze, rośliny, zwierzęta, ludzie wpływają bezpośrednio lub pośrednio na sprawność psychiczną, fizyczną i społeczną człowieka.
Podstawą takiego zdrowia jest harmonijna równowaga pomiędzy powyżej wymienionymi składnikami. Od wpływu tych czynników zależy tępo rozwoju, zapadalność na choroby, przystosowanie się do życia w grupie.
Procesy rozwojowe organizmu determinują 3 grupy czynników
Czynniki endogenne, genetyczne czyli de terminatory rozwoju
Czynniki endogenne (wewnętrzne) paragenetyczne czyli stymulatory rozwoju
Czynniki egzogenne (zewnętrzne) modyfikatory rozwoju
Biogeograficzne, modyfikatory naturalne
Flora
Fauna
Zasoby mineralne
Skład wody, powietrza
Klimat
Ukształtowanie terenu
Społeczne, kulturowe modyfikatory
Pochodzenie społeczne
Charakter i wielkość środowiska (miasto/wieś)
Poziom wykształcenia
Wysokość zarobków
Tradycja
Czasem wyróżnia się czwarty czynnik związany z uwarunkowaniami genetycznymi i środowiskowymi.
Czynniki dziedziczne to zespół odziedziczonych po rodzicach cech które wyznaczają rozwój osobniczy. Dlatego nazywane są DETERMINATORAMI . Decydują one o pewnych niezmiennych właściwościach gatunku jak również o pewnych jakościowych cechach osobnika określając w chwili zapłodnienia z góry nieodwracalny przebieg rozwoju.
Czynniki endogenne PARAGENETYCZNE i NIEGENETYCZNE należą również do wrodzonych przyczyn wpływających na proces rozwoju osobniczego.
Polegają one na wpływie w ciągu życia płodowego na płód, związane są z przemianą materii, z genami matki, wpływem środowiska wewnętrznego jest również związany ze stopniem pokrewieństwa rodziców, związane są z wiekiem matki, kolejnością ciąży. Te czynniki mają istotny wpływ na rozwój fizyczny.
Otaczający nas świat silnie oddziałuje na organizm dziecka ciągłymi bodźcami burząc jego równowagę fizyczną zmuszając do przystosowania się do warunków zewnętrznych i motywując jego rozwój. Dlatego czynniki egzogenne należące do biogeograficznych jak i społeczno ekonomiczne nazywane są MODYFIKATORAMI. Pod ich działaniem kształtuje się fenotyp czyli zespół cech osobnika powstały w wyniku reagowania właściwości dziedzicznych na zmiany środowiska zewnętrznego.
Do czynników środowiska biogenetycznego określanych jako modyfikatory rozwoju fizycznego zalicza się:
-przyrodę martwą i żywą,
-klimat w jakim wzrasta organizm,
- rozwój terenu kształtujący pewne odrębności.
Natomiast czynniki egzogenne czyli modyfikatory rozwoju maja duży wpływ na fizyczny rozwój dziecka. Bardzo duży wpływ na rozwój dziecka mają modyfikatory naturalne czyli
-klimat,
-wilgotność,
- temperatura powietrza.
Powszechnie uważa się że najlepszy dla rozwoju jest klimat umiarkowany ciepły.
Jednym z w ważnych czynników jest proces hartowania dziecka.Bardzo ważnym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka jest właściwe odżywianie zarówno pod względem wartości odżywczej jak i kalorycznej. Energia w ten sposób osiągana jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Braki pokarmowe mogą doprowadzić do opóźnienia rozwoju.
Postawa człowieka jest uzależniona od harmonijnego rozwoju takich czynników jak ciężar ciała, wzrost, siła mięśniowa, kościec, ruchomość układu stawów, wykształcenie prawidłowego nawyku.
Istotnym bodźce do prawidłowego rozwoju jest ruch - aktywność ruchów. Dzięki ruchowi kształtują się cechy motoryczne jak siła, szybkość, koordynacja, wytrzymałość.
I. Organizm jako całość, rozwój osobniczy człowieka
2