PROGRAMY USPRAWNIANIA PAMIĘCI I UWAGI
W programach usprawniania pamięci i uwagi dzieci z trudnościami w uczeniu się wykorzystywane są ćwiczenia bezpośredniej pamięci słuchowej i wzrokowej oraz ćwiczenia mnemotechniczne.
Ćwiczenia bezpośredniej pamięci słuchowej i wzrokowej polegają na odtwarzaniu coraz bardziej skomplikowanych sekwencji zarówno dźwięków mowy, jak i bodźców wzrokowych, np. powtarzanie ciągów (cyfr, głoskowych, sylabowych, wyrazowych, zdań). Odtwarzanie - miejsc przedmiotów ułożonych na oczach dziecka, układów figur geometrycznych, prostych rysunków.
Wśród wielu dostępnych na rynku na szczególną uwagę zasługują programy i gry zaproponowane przez E. Czerniawską i M. Ledzińską (1994). T. Buzana (1996), Z. W. Brześkiewicza (1997), A. Jurek (2005) czy M. Bogdanowicz i M. Rożyńską (2007).
Ćwiczenia strategii mnemotechnicznych
Mnemotechniki to złożone działania strategiczne, mające na celu usprawnienie zapamiętywania, przechowywania i odtwarzania materiału będącego przedmiotem uczenia się poprzez wiązanie go z ustalonym kodem. W terapii dzieci z trudnościami w uczeniu się można stosować następujące mnemotechniki:
Metoda par skojarzeń do nauki ortografii
Polega na łączeniu w wyobraźni słowa z trudnością ortograficzną ze stałym, wcześniej poznanym przez dzieci symbolem określonej trudności, np. rzeka i drzewo są symbolami trudności ortograficznej „rz”. Następny etap to tworzenie asocjacji - kojarzenia zestawów wyrazów z „rz” z zapamiętanymi słowami - symbolami, np. wyraz „brzeg” można zapamiętać tworząc asocjację: drzewo rośnie nad brzegiem rzeki.
Metoda ogniwa lub kolejnych zestawień
Polega na wiązaniu ze sobą kolejnych elementów do zapamiętania, poprzez tworzenie ciągu wyobrażeń wzrokowych. Każdy element funkcjonuje przy tym jak ogniwo w łańcuszku - łączy się je z poprzednim i następującym po nim elementem.
Metoda mnemonicznych historyjek
Polega na tworzeniu w wyobraźni śmiesznych i przerysowanych scenek, które wplatamy w fabułę historyjki. Ułatwia to zapamiętywanie określonej listy słów czy też pisownię podobnych do siebie liter, np. często ze sobą mylonych, odwróconych w osi poziomej „b” i „p”, gdzie „b” wpisujemy w postać brzuchatego mężczyzny, który wychodzi na spacer, ale zaczyna padać deszcz więc otwiera paragon - litera „p”.
Metoda haków
Opiera się na wykorzystaniu z góry ustalonych symboli zwanych hakami do zapamiętania sekwencji liczb lub innych niepowiązanych informacji według określonej kolejności. Podczas odtwarzania uczeń przypomina sobie wyłącznie haki, które wyzwalają reprodukcję skojarzonych z nimi elementów. Haki mogą przybierać formę rymowanki, systemu fonetycznego, alfabetycznego, obrazkowego, np. 1 - świeca, 2 - kaczka.
System cyfrowo - literowy
Polega na przedstawieniu cyfr za pomocą przypisanych im w odpowiedniej rymowance liter i ustawianiu ich w ławce do zapamiętania zwroty lub zadania, w których istotne są pierwsze litery wyrazów, np. liczbę dni w roku - 365 - sformułujemy za pomocą liter „m - 3, s - 6, d - 5” co oznacza: „miś spał dziś”.
Mapy mentalne lub mapy myśli
Jest to technika ilustrująca złożoność naszego myślenia, polegająca na wizualnym opracowaniu problemów z wykorzystaniem kolorowych rysunków, obrazków, zdjęć, wycinków, symboli czy krótkich haseł. Kształci ona umiejętność grupowania, kategoryzowania i hierarchizowania informacji oraz dołączania ich do istniejącego już systemu wiedzy.
Zaletą mnemotechnik jest to, że opierają się one na wyobraźni i skojarzeniach, polegają na tworzeniu umysłowych obrazów przedmiotów i idei ułatwiających proces zapamiętywania. Dzięki temu obowiązujący materiał szkolny zostaje głęboko zakodowany w formie zabawy, a jego przypominanie jest znacznie ułatwione.
{Źródło: Kawaluk, M., (2009), Efektywność terapii pedagogicznej dzieci z trudnościami w uczeniu się. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej, s. 79 - 81.}