1. PRODUKT TURYSTYCZNY- ISTOTA, CHARAKTERRYSTYKA

Produkt turystyczny (wg. Ekonomiki turystyki) - to jedność walorów turystycznych w miejscu docelowym podróży oraz komplementarnych dóbr i usług, które umożliwiają czasowa zmianę stałego środowiska, a także uprzyjemniają pobyt w miejscu docelowym podróży.

Są to dobra i usługi zdolne do zaspokajania potrzeb ludzkich

Produkt turystyczny w wąskim znaczeniu, to co ludzie kupują czyli zakwaterowanie, transport, wyżywienie, może być kupowany oddzielnie lub w formie pakietu.

W szerszym znaczeniu obejmuje całość przeżytego przez turystę doświadczenia od chwili opuszczenia domu do powrotu. To kompozycja tego co turyści robią, oraz walorów, urządzeń i usług z których w tym celu korzystają

Cechy produktu turystycznego

- charakter niematerialny

- sezonowość

- niemożność magazynowania

- komplementarność

- substytucyjność

Impreza turystyczna to co najmniej 2 usługi tworzące jednolitą całość, program i objęte wspólna cena, jeżeli trwają co najmniej 24 h i obejmują nocleg albo jeżeli program przewiduje zmiana miejsca pobytu

produkt turystyczny = dobra + usługi turystyczne

Dobra - wszystko co jest dodatnio wartościowane przez turystów

Dzielimy je na:

- dobra naturalne - powietrze, klimat, rzeźba terenu, krajobraz i inne, nazywane przez niego kapitałem turystycznym potencjalnym lub ukrytym.

- dobra stworzone przez człowieka - zabytki, kolekcje dzieł sztuki, kompleksy uzdrowiskowe

- dobra komplementarne, uzupełniające i usługi turystyczne związane z dwoma poprzednimi.

Cechy dóbr:

- powszechność ich występowania

- nie ulegają spożyciu w czasie ich konsumpcji turystycznej

- mają niematerialny charakter

- podlegają stałej ilościowej fluktuacji

- nie można dochodzić swej pretensji na drodze prawnej, jeśli nie spełniają naszych oczekiwań

Usługi są to wszelkie czynności, które zaspokajają potrzeby turystów, związane z sama podróżą oraz realizacją jej celu na obszarze turystycznym. Zaspokajają potrzeby przed w trakcie i po podróży.

Cechy usług:

- niematerialny charakter

- zmienność

- niemożność magazynowania

- są konsumowane w momencie wytworzenia

Grupy usług turystycznych:

- transportowe

- hotelarskie

- informacyjne

- gastronomiczne

- bankowe

- pośrednictwa

- wypoczynkowe i kultury fizycznej

- handlowe

- rzemieślnicze

W biurze podróży produktem turystycznym mogą być zarówno pojedyncze usługi jak i kombinacje różnych elementów. Produkt turystyczny powinien w możliwie dużym stopniu spełniać oczekiwania kupującego i zaspokajać jego potrzeby

2. MAJĄTEK TURYSTYCZNY, RODZAJE I PRZESŁANKI ROZWOJU

Majątek turystyczny kraju to ogół wszystkich dóbr turystycznych naturalnych i stworzonych przez człowieka, będących atrakcja dla turystów.

M. Troisi przyznaje dobrom naturalnym charakter kapitału, gdyż są one źródłem napływu pieniądza

Wszystkie dobra turystyczne dzielą się na podstawowe i komplementarne. Podstawowe dobra turystyczne (dobra naturalne i produkty pracy ludzkiej) stanowią główną 'siłę przyciągania turystów. Komplementarne dobra zaś tworzą głównie materialno - organizacyjne warunki rozwoju usług turystycznych

Człowiek może o rozwijać działalność gospodarczą w celu zachowania i ulepszania dóbr turystycznych, takich jak piękno krajobrazu, piękno panoramy, klimat, powietrze, akweny, plaże itp. Dla turystów dobra te stanowią źródło korzyści psychicznych przeżyć duchowych, estetycznych itp., ale organizatorom turystyki zapewniają materialne, wymierne dochody. Mają więc one charakter "dóbr materialnych nieprzenośnych". co znaczy, że nie mogą być odłączone od kraju czy miejscowości, gdzie występują. Stanowią bowiem. całość z dobrami materialnymi z nimi związanymi.

W wielu krajach państwo zapewnia ochronę prawną majątku turystycznego stanowiącego atrakcję dla turystów. Ochrona obejmuje piękno natury, obiekty budzące. zainteresowanie artystyczne i historyczne, tradycje ludowe, obiekty muzealne. Organizuje się skanseny z obiektami budownictwa historycznego i ludowego, zakłada się parki narodowe i rezerwaty oraz ustanawia granice parków narodowych w. celu zachowania piękna przyrody i rozwoju unikatowej, często ginącej flory i fauny. Określone obiekty uznaje się za zabytki i tworzy muzea. Ochrona mienia artystycznego i historycznego jest na ogół rygorystyczna, ale mimo wszystko przemyt dzieł sztuki rozwija się na coraz większą skalę.

Przesłanki rozwoju majątku turystycznego związane są z czynnikami wpływającymi na rozwój samej turystyki, a więc:

• polityczna stabilizacja w kraju i określenie roli turystyki w narodowej polityce i strategii rozwoju,

• wdrożenie strategii rozwoju krajowego produktu turystycznego,

• pogodzenie potrzeb ochrony przyrody i rozwoju turystyki,

• kontrola zanieczyszczeń i potrzeba wprowadzenia polityki środowiskowej na o obszarach turystycznych,

• stosowanie współczesnych technik marketingowych,

• ulepszanie systemu danych statystycznych,

• racjonalizacja struktury organizacyjnej turystyki w Polsce,

• kształcenie i szkolenie w dziedzinie turystyki,

• modernizacja obiektów turystycznych i unowocześnianie techniki i organizacji świadczenia usług turystycznych,

3. POPYT TURYSTYCZNY ISTOTA I CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE WIELKOŚĆ, RODZAJE

Popyt turystyczny jest suma dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści skłonni są nabyć przy określonym poziomie cen.

Popyt określa postępowanie nabywców przy różnych występujących poziomach cen. O rozmiarach zapotrzebowania można mówić tylko w odniesieniu do określonej ceny.

Popyt turystyczny pojawił się przy osiągnięciu przez potencjalnych turystów odpowiedniego poziomu dochodu. Poniżej tej granicy może występować tylko naturalna konsumpcja turystyczna.

Popyt potencjalny - oznacza pragnienie nabycia określonych usług turystycznych bądź gotowego produktu turystycznego w postaci wycieczki krajowej czy zagranicznej nie poparte możliwościami dochodowymi. Z tej grupy konsumentów zawsze rekrutują się kategorie nowych turystów.

Popyt efektywny - albo realny jest to taki popyt, przy którym pragnieniem nabycia określonych produktów turystycznych opiera się na posiadaniu odpowiedniego ekwiwalentu.

Pierwotny popyt ukształtowany już w zamiarach gospodarstwa domowego oraz popytu zrealizowanego na rynku i popytu nie zrealizowanego z powodu braków w podaży lub z innych przyczyn

Popyt restytucyjny - ponowny zakup dobra identycznego z użytkowanym poprzednio. W przypadku biura podróży wiąże się on ze stałą i wierną klientelą

Podział na funkcjonalny zależy od cech jakościowych produktu i jest funkcją jego wartości użytkowej niefunkcjonalny wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych na ocenę użyteczności produktu.

Czynniki wywierające wpływ na rozwój turystyki

• czynniki ekonomiczne czyli ogólny rozwój gospodarczy kraju, stosunki handlowe, ceny i kursy walutowe, miejsce pracy, warunki produkcji, koszty transportu, kształtowanie się dochodów realnych. W tej grupie rozpatruje się związek między dochodem a wydatkiem na turystykę oraz cenami i wydatkami na turystykę.

• otoczenie klimat, środowisko geograficzne, ekologia, urbanizacja, otoczenie miejsca zamieszkania, duże aglomeracje miejskie przyciągają mieszkańców wsi i na odwrót.

• społeczeństwo opinie i normy społeczne dyktujące zachowanie się poszczególnych jednostek i grup społecznych, cechy demograficzne( miejsce zamieszkania, zatrudnienie, wykonywany zawód, płatny wolny czas). W gospodarce rynkowej istotne znaczenie maja postawy ludzi, a zwłaszcza grupy zorientowane" na przeżycia"( obawa o przyszłość i bezpieczeństwo) lub zorientowane na zewnątrz (obawa o przyszłość) lub do wewnątrz( zakup wynika z potrzeby) od tej postawy zależy skłonność do zakupu produktu turyst. Mobilność osobowa wynika z coraz większej ilość gospod. domowych posiadających samochody.

• osobowość cechy demograficzne( płeć, wiek, stan cywilny i rodzinny) cechy osobiste( ciekawość życia, łatwe kontakty z otoczeniem, potrzeba podróży. hobby, pozytywny stosunek do wypoczynku i rekreacji.

• państwo stosunki polityczne, formalności graniczne, regulacje rządowe w zakresie ochrony konkurencji, ochrona prawna konsumenta i środowiska naturalnego, regulacje podatkowe

• podaż i media wielkość i struktura podaży, ceny i ich dostosowanie do różnych grup dochodowych oraz działalności środków masowego przekazu w zakresie propagandy i reklamy, wzbudzanie potrzeb w zakresie turystyki i wychowania wszystkich grup społ. w duchu turystyki i rekreacji, poczucie godności wobec odwiedzających dane kraje, region

4. PODAŻ TURYSTYCZNA - WPŁYW NA POZIOM CEN.

Podaż jest to ilość dóbr i usług jaka producenci są gotowi zaoferować nabywcom przy różnym poziomie cen.

Przez "podaż turystyczną" rozumie się taką ilość dóbr i usług turystycznych, którą przy określonej cenie wewnętrznej (turystyka krajowa)lub kursie wymiennym waluty danego kraju (turystyka zagraniczna) producenci są skłonni odstąpić nabywcom krajowym lub zagranicznym.

W podaży turystycznej mamy do czynienia z dobrami naturalnymi i stworzonymi przez człowieka oraz z dobrami i usługami komplementarnymi. Podaż turystyczna wiąże się z różnymi działami i gałęziami gospodarki.

Możemy powiedzieć, że podaż turystyczną, czyli ogólny produkt turystyczny, tworzy układ następujących czynników:

• atrakcje i środowisko miejsca docelowego,

• infrastruktura i usługi miejsca docelowego,

• dostępność miejsca docelowego,

• wizerunek miejsca docelowego,

• cena płacona przez konsumenta.

Podaż turystyczną dzielimy na podstawie klasyfikacji dokonanej przez M. Troisiego na pierwotną i wtórną (komplementarną). Do pierwotnej zaliczmy walory turystyczne, stosunki społeczno-kulturalne i urządzenia infrastruktury ogólnej. Natomiast do drugiej ­komplementarne dobra i usługi turystyczne.

Właściwości podaży turystycznej wynikają z właściwości usług, ponieważ te decydują o podaży turystycznej i generalnie o produkcie turystycznym kraju, regionu czy miejscowości. Podaż turystyczna może być badana na różny szczeblu: lokalnym, krajowym i międzynarodowym, ale obejmuje zawsze te same elementy strukturalne, tj. walory . turystyczne oraz komplementarne dobra i usługi turystyczne.

Aby dokonał się akt konsumpcji turystycznej, turysta musi przybyć do miejscowości turystycznej. Podaż turystyczne jest bowiem nieprzenośna. Jedynie niektóre materialne elementy produktu turystycznego turysta może nabyć i korzystać z nich w miejscu stałego zamieszkania przed podróżą.

Następną cechą podaży turystycznej wynikającą z właściwości usług jest nierozdzielność. Cecha ta polega na tym, że produkcja i konsumpcja następują jednocześnie.

Każdy rodzaj turystyki wymaga urządzeń i usług, stąd wynika zróżnicowanie podaży, która znajduje się pod wpływem preferencji ze strony turystów, mogących dokonywać wyboru.

Ze struktury produktu turystycznego wynika, że niektóre elementy podaży turystycznej kształtują się w zależności od ceny, tzn. wraz ze wzrostem ceny następuje wzrost podaży, inne zaś elementy są mało elastyczne. Reakcja podaży turystycznej na cenę zależy również od czasu, w którym dokonują się procesy dostosowawcze.­

Do szczególnych właściwości podaży turystycznej zalicza się duże ryzyko, sezonowość, dużą kapitałochłonność, wysokie koszty stałe oraz duży udział małych i średnich firm w strukturze gospodarki turystycznej.

Podaży turystycznej stale grozi duże ryzyko. Wynika to głównie z faktu, że turyści jako konsumenci muszą przybyć do miejscowości turystycznych, w których jest zlokalizowana podaż usług turystycznych. Na przeszkodzie mogą jednak stanąć różne czynniki. Najczęściej są to warunki klimatyczne i anomalia pogodowe. Przeszkodami są także napięta sytuacja polityczna i terroryzm, czy też zanieczyszczenia środowiska.

Ryzyko wiąże się również z elastycznością popytu, z elastycznością cenową i dochodową, która działa głównie w masowej turystyce ludzi o skromnych i średnich dochodach. Nie ma zaś wpływu w turystyce prestiżowej oraz turystyce handlowej, wyjazdach pielgrzymkowych i turystyce uzdrowiskowej-leczniczej i profilaktycznej. Maksymalne możliwości podaży są najczęściej wykorzystywane w stosunkowo krótkich okresach głównych sezonów turystycznych.

W podaży turystycznej dużą rolę odgrywają małe i średnie firmy. Jest to cechą charakterystyczną podaży turystycznej w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej.

Na podaż wpływa wiele czynników.

Dzielimy je na kilka grup:

• Czynniki ekonomiczne - ogólny rozwój gospodarczy kraju, stosunki handlowe, ceny i kursy walutowe, miejsce pracy i warunki produkcji, koszty transportu, kształtowanie się dochodów realnych. W tej grupie rozpatruje się związek między dochodem a wydatkami na turystykę.

• Otoczenie - klimat, środowisko geograficzne, ekologia, urbanizacja, otoczenie miejsca zamieszkania.

• Społeczeństwo - opinia i "normy" społeczne dyktujące zachowanie się poszczególnych jednostek i grup społecznych. Do tej grupy zaliczmy też pewne cechy demograficzne (miejsce zamieszkania, zatrudnienie, wykonywany zawód), które także wywierają wpływ na aktywność turystyczną. Zaliczamy tu też płatny wolny czas.

• Konsumenci - nabywcy - zaliczamy motywy i cele podróży, modę, a także udział "turystyki narodowej" oraz zagranicznej turystyki przyjazdowej w popycie turystycznym.

• Przedsiębiorstwo - Zaliczamy udział małych, średnich i dużych firm w podaży turystycznej, system obciążeń podatkowych, alternatywne możliwości inwestycyjne, koszty produkcji, rynek siły roboczej.

• Państwo - oprócz międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych ­zaliczmy cały system interwencji państwa w rozwój gospodarki.

5. UWARUNKOWANIA ROZWOJU RYNKU TURYSTYCZNEGO

Pojęcie rynku w dosłownym znaczeniu oznacza miejsce spotkań (stragany, targowiska, bazary), gdzie jedni kupują, a drudzy sprzedają określone towary.

Pojęcia rynku używa się w znaczeniu przenośnym dla określenia całokształtu transakcji kupna sprzedaży oraz warunków, w jakich te transakcje przebiegają, a także jak kształtują ogólna podaż i popyt oraz poziom cen. W ten sposób rynek spełnia funkcje informacyjne i regulujące.

Rynek jest to zespól warunków, które doprowadzają do kontaktów miedzy kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług.

Rynek turystyczny określa proces prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące alternatywnych produktów turystycznych, decyzje przedsiębiorstw turystycznych o tym, co i jak oraz gdzie i kiedy wytwarzać(rozkład w czasie i przestrzeni) oraz decyzje pracowników dotyczące tego, jak wiele i dla kogo pracować zostaną wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiedniemu dostosowaniu cen.

Ze względu na cele i motywy wyjazdów wyróżniamy następujące rynki:

• Wyjazdów urlopowych letnich.

• Wyjazdów urlopowych zimowych

• Wyjazdów biznesowych i handlowych

• Wyjazdów pielgrzymkowych

• Wyjazdów leczniczych

• Wyjazdów poznawczych

• Wyjazdów studyjno-specjalistycznych

• Turystyki młodzieżowej

• Wyjazdów językowych

• Wyjazdów myśliwskich.

Specyficzne cechy rynku turystycznego

• Jest to rynek towarów i usług z przewagą usług

• Występuje tu popyt łączny na towary i usługi, których sprzedaż wzajemnie się uzupełnia .

• Konsumpcja następuje w miejscu podaży jednocześnie z produkcją usług

• Rynek turystyczny występuje nie tylko w miejscu czasowego pobytu turystów, ale także w miejscu stałego zamieszkania, przed wyjazdem oraz po powrocie z podróży.

Kryteria segmentacji rynku turystycznego:

• Cechy demograficzne i społeczno-zawodowe potencjalnych turystów

• Rodzaje i formy turystyki oraz kryteria czasowe i przestrzenne (geograficzne).

Podstawowy podział potencjalnych turystów na różne kategorie jest wysokość dochodów. Od tego zależy w dużej mierze wybór produktu turystycznego.

Najwyższe dochody (dużo czasu, duże środki finansowe) cena się nie liczy, rynek bardzo wymagający

Jest podatny na sterowanie, owczy pęd, kopiuje zachowania ludzi o najwyższych dochodach. Przy wyrzeczeniach decyduje się na snobizm.

Grupa podatna na konkurencje, owczy pęd, zadowala się niskimi cenami przy niskim standardzie

Trójkąt przedstawia podział rynku turystycznego ze względu na wysokość dochodów, którego pola przedstawiają ogół potencjalnych uczestników turystyki. ­

Najniższy trapez to największa grupa konsumentów o dochodach średnich, a często niskich, ­Występuje tu duża zależność od cen. Grupa ta jest podatna na działanie konkurencji na owczy pęd, Jest to kategoria przyszłościowa, Ta grupa zadowala się niskimi cenami przy stosunkowo niskim standardzie produktu turystycznego, albo też kosztem wyrzeczeń w zaspokajaniu ­podstawowych potrzeb i całorocznych oszczędności.

Owczy pęd - utożsamianie się z innymi konsumentami ich stylem życia. Polega to na modzie czy masowości przemieszczania się czy wyjazdów w danym kierunku. Wszyscy tam jeżdżą i my też tam jedziemy

Środkowy trapez- to konsumenci o średnich i nieco wyższych dochodach. (Nowobogaccy).

Jest to podatna grupa na sterowanie i owczy pęd. Często kopiuje zachowania grupy o najwyższych dochodach. (lubi szpanować chcąc dorównać grupie najwyższej) snobizm.

Najwyższy trapez- najwyższe dochody-najwięcej wolnego czasu, duży kapitał. Klienci bardzo wymagający, duży standard, cena nie gra roli. Najczęściej mało sympatyczni. .

W tych grupach jedni spadają drudzy wychodzą wyżej, jak wyżej to starają się dostosować do­ grupy

Segmentacja rynku oparta na stylu życia:

• Dla emerytów i rencistów (oferta tańsza)

• młodzież szkolna (zielone klasy)

• Wiek produkcyjny

Rynek sprzedawcy-rynek nabywcy.

Rynek nabywcy - charakteryzuje się nadwyżką podaży nad popytem. Kupujący znajduje się w sytuacji uprzywilejowanej wobec sprzedawcy. Co wymusza troszczenie się o klienta i podejmowanie rożnych działań konkurencyjnych.

Rynek sprzedawcy - charakteryzuje się długotrwałą przewagą popytu nad podażą. Sprzedawca znajduje się w korzystniejszej sytuacji przetargowej nad kupującym

6. ELASTYCZNOŚĆ CEN W TURYSTYCE. ­

Funkcje i znaczenie cen

Cena jest to suma pieniędzy za która konsument nabywa towary lub usługi od producenta lub sprzedawców.

W turystyce na ogólną sumę sprzedaży składają się ceny :wycieczki, noclegów w hotelu, biletu lotniczego i kolejowego, wstęp do muzeum np. Ponadto wynagrodzenie przewodników oprowadzających po obiektach wycieczki oraz prowizje jaką agent otrzymuje od przewoźników za sprzedaż biletów czy wycieczek przygotowanych przez organizatora podróży

Rozróżnia się ceny:

• cena postulowana - suma pieniędzy za którą oferujący produkt gotów jest go sprzedać

• cena transakcyjna - suma pieniędzy za którą dokonano transakcji

Ceny w gospodarce rynkowej i turystyce kształtują się w wyniku gry popytu i podaży. Ceny również w turystyce pełnią funkcję agregacyjną tzw. Sprowadzają do wspólnego mianownika nakłady i wyniki dzięki czemu stwarzają obiektywne podstawy do dokonania wyboru przez podmioty gospodarcze różnych rodzajów czy form turystyki, czy też rodzaju i standardu usług turystycznych.

Ceny pełnią także funkcje informacyjną umożliwiając optymalny wybór. Są też narzędziem kształtowania struktury popytu i podaży turystycznej tzw. Kształtują rynek turystyczny. Ceny w skrajnych przypadkach mogą być niskie i wysokie.

- ceny niskie - za usługi turystyczne mają miejsce w krajach znajdujących się w ostrej inflacji. Wtedy występuje spadek wartości pieniądza rodzimych walut, co umożliwia ich nabycia za dewizy po bardzo niskich cenach. Tym samym popyt w tym kraju staje się bardzo atrakcyjny ekonomicznie.

-ceny wysokie - stosowane są świadomie jako instrument rozwoju miejscowości turystycznej, regionu czy jakiegoś kompleksu turystycznego. Wtedy klientela o niższych i średnich dochodach musi zrezygnować z przyjazdu do tej miejscowości. Zastępuje ich elitarna klientela.

Ceny a renta turystyczna

Renta jest to kategoria ekonomiczna stosowana dla oznaczenia dochodu jaki od czynników produkcji może otrzymać producent znajdujący się w sytuacji korzystniejszej od innych producentów. Będzie to tzw. Renta producenta. Istnieje także renta konsumenta. Oznacza ona nadwyżkę dla konsumenta, która występuje kiedy konsument w konkretnych warunkach wydał mniej niż przeznaczył (był skłonny zapłacić wyobrażalną cenę) na zakup określonych dóbr. Może wtedy zwiększyć swoje zakupy.

W turystyce dość często mamy do czynienia z rentami konsumenta - turysty i grupą rent producenta, które wywierają wpływ na kształtowanie się cen komplementarnych dóbr i usług turystycznych. Zaś renta konsumenta - turysty, daje możliwość pełniejszego zaspokojenia potrzeb, przedłużenia popytu, dokonania większych zakupów np.

Dla uzyskania renty turystycznej jest nie zbędny czynnik psychologiczny gdyż renta turystyczna bieże się z położenia terenowego z korzystniejszej lokalizacji w terenie, która wyznacza wyższe ceny. Na renty turystyczne ma też wpływ wielkość prowizji i marży stosowanej przez biuro podróży. W rzeczywistości często mamy do czynienia kilkoma czynnikami oddziaływującymi na wysokość renty. Najczęściej jest to renoma i odległość miejscowości.

Ustalenie cen. Przy ustalaniu cen uwzględnia się:

• kształtowanie się popytu i podaży turystycznej

• właściwy dobór dóbr i usług turystycznych

• założone dochody zapewniające pokrycie kosztów stałych i zmiennych, oraz określony zysk.

Założone dochody powinny zpewniać przynajmniej „przeżycie” firmy w martwych sezonach, tj. zapewnienie określonej rezerwy środków, bez których firmie może grozić bankructwo.

W literaturze specjalistycznej spotykamy się z trzema podstawowymi zasadami ustalenia cen a mianowicie z zasadą kosztową, popytową i konkurencyjną. W praktyce nie ma jakiejś jednej czystej i jednoznacznej formuły ustalania cen ze względu na rozmaitość czynników, które trzeba uwzględnić w tym procesie. Najczęściej bazą stają się poniesione koszty plus marża naliczona procentowo lub kwotowo. Tak ustalona cena podlega jeszcze korektom uwzględniającym aktualnie występujące czynniki ( np. sezonowość, konkurencje). Na wielkość cen ma również wpływ renoma firmy turystycznej, zaufanie do niej np.

W turystyce często stosuje się „ceny promocyjne” uzasadniające niższe ceny od ceny” zwyczajowej” (bez budzenia wątpliwości u nabywcy)

Ceny podstawowe i zróżnicowane

Podmioty gospodarcze pracujące w turystyce swoje oferty publikują z dość dużym wyprzedzeniem w stosunku do terminu realizacji usługi. W swych publikacjach ceny są zróżnicowane (np. dla klientów indywidualnych, grup wycieczkowych, studentów, emerytów, dzieci, agentów, pośredników). Publikowane ceny ogólnie nazywa się podstawowymi a niektórzy nazywają je cenami strategicznymi.

Publikowane ceny podlegają negocjacjom w zależności od sytuacji w wyniku których uzgadniana jest cena rzeczywista.

7. KLASYFIKACJA KOSZTÓW W PRZEDSIEBIORSTWIE?

(KOSZTY I RENTOWNOSC W PRZEDSIĘBIORSTWIE)

Koszty wpływają na wynik finansowy i na podatki dochodowe (wg. przedsiebiorczości)

Koszty - wyrażone w pieniądzu zużycie czynników produkcji e celu osiągnięcia efektów ekonomicznych.

Klasyfikacja

I. Koszty rodzajowe:

• zużycie materiałów i energii

• usługi obce

• wynagrodzenia

• świadczenia na rzecz pracowników

• amortyzacja

• podatki i opłaty

• koszty i prowizje bankowe

• pozostałe koszty rodzajowe

II. Koszty wg miejsc ich powstawania

• koszty działalności podstawowej

• koszty działalności pomocniczej

• koszty udziałowe

• koszty zarządu

8. RODZAJE ZEWNETRZNEGO ZASILANIA FINANSOWEGO FIRM TURYSTYCZNYCH

Finansowanie zewnętrzne - pozyskiwanie kapitałów spoza firmy

Rodzaje finansowania zewnętrznego:

• Fin. własne (z udziałów i wkładów w innych firmach - obrót akcjami, odsetki z zysków innych firm)

• Fin. obce (kredyty i pożyczki)

Kredyt - bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy (na czas i cel oznaczony w umowie) środki pieniężne, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie z odsetkami spłaconymi razem z ratami kredytu (prawo bankowe)

Pożyczka - przeniesienie na własność pożyczkobiorcy określonej sumy pieniędzy lub rzecz oznaczoną co do jakości i gatunku i zwrot tej samej rzeczy lub takiej samej ilości pieniędzy.

Różnice:

• Kredyt udzielany jest na konkretny cel

• Kredyt musi być na piśmie i udzielany jest przez banki

• Kredyt jest odpłatny

• Do kredytu musi być zdolność kredytowa

• Pożyczka do 500 PLN nie musi być na piśmie

• Pożyczkę reguluje inne prawo

• W pożyczce jest przeniesienie własności

Kredyt:

• Obrotowy (na bieżącą działalność)

• Inwestycyjny (na rozwój)

Może być: krótko (do 1 roku), średnio (1-3 lata) lub długoterminowy (3-5 lat)

Inne rodzaje kredytów w turystyce:

Kasowy - na krótkie terminy, na pokrycie niedoborów i pilnych zobowiązań np. wypłacenia wynagrodzeń dla pracowników (gotówkowy)

Sezonowy - udzielany w przypadku gdy wpływy ze sprzedaży mają charakter cykliczny i sezonowy

Hipoteczny - na dłuższe inwestycje, wymagające dużej sumy pieniędzy i długiej spłaty. Zabezpiecza się go hipoteką nieruchomości.

Często stosowany jest:

Leasing - gdy firma ma mały kapitał, na jego mocy leasingobiorca ma prawo do użytkowania danego dobra w danym terminie za określone płatności. Biura uzyskują dostęp do niezbędnych środków trwałych i obrotowych bez konieczności natychmiastowego zakupu.

Franchising - efektywny sposób wspomagania inwestycyjnego. Umowa pomiędzy 2 partnerami, na mocy której dostawca oferuje prawo do korzystania z firmowych znaków, patentów, know-how organizacyjnego i technologicznego, zyskując w zamian określone udziały we wpływach

Kredyt najczęściej jest droższy od leasingu

Aby bank udzielił kredytu zwraca uwagę na rentowność przedsiębiorstwa , czyli jak ta jednostka kapitału przynosi zysk

Wady finansowania zewnętrznego to:

• Wzrost kosztów (spłata rat i odsetek)

• Konieczność gwarancji i poręczeń dla wierzycieli

9. KLASYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTW TURYSTYCZNYCH UWZGLĘDNIAJĄCYCH STATUS WŁAŚCICIELA

Przedsiębiorstwo turystyczne to jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem organizacyjnym, prawnym i ekonomicznym, skierowana na świadczenie usług turystycznych.

Przyjmując jako kryterium formę własności, możemy zaliczyć działające obecnie w gospodarce turystycznej przedsiębiorstwa do dwóch sektorów:

• publicznego

• prywatnego

1.Sektor publiczny obejmuje przedsiębiorstwa:

• państwowe

• komunalne

2. Sektor prywatny obejmuje:

• przedsiębiorstwa spółdzielcze organizacji społecznych, politycznych i związków zawodowych

• przedsiębiorstwa dawnego sektora prywatnego ( krajowego i zagranicznego)

Ad 1. Państwowe przedsiębiorstwa turystyczne stanowiły przez wiele lat dominującą formę prawną prowadzenia działalności gospodarczej w turystyce. Do tej grupy przedsiębiorstw należą:

• terenowe przedsiębiorstwa turystyczne

Terenowe przedsiębiorstwa turystyczne mają - obecnie zróżnicowany zasięg terytorialny działania, biorąc pod uwagę lokalizację elementów własnej i dzierżawczej bazy materialnej, tj obiektów hotelarskich i urządzeń służących działalności gospodarczej. Proces komunalizacji własności państwowej oznacza w przypadku wielu państwowych przedsiębiorstw turystycznych zmianę ich dotychczasowego statusu formalnoprawnego. W ich miejsce tworzone są bowiem mniejsze, o charakterze lokalnym, komunalne przedsiębiorstwa turystyczne. Ośrodki Sportu i Rekreacji jednostka komunalna, dysponują obiektami i urządzeniami sportowymi i rekreacyjnymi

Niektóre państwowe przedsiębiorstwa turystyczne są przekształcane w spółki z udziałem Skarbu Państwa( PP "Orbis" przekształcony w spółkę akcyjną oraz PP "Sport Tourist” w spółkę z o.o).

W sektorze publicznym szczególną pozycję zajmuje Fundusz Wczasów Pracowniczych, który jest jednostką o specjalnym statusie. Posiada osobowość prawną jest samodzielną jednostka organizacyjną.

- Spółdzielnie turystyczne reprezentowane są na naszym rynku turystycznym przez Ogólnokrajową Spółdzielnię Turystyczną "Gromada" i Spółdzielcze Biuro Turystyczne "Turysta"

Jako spółdzielnie są one dobrowolnymi samodzielnymi zrzeszeniami o nieograniczonej liczbie członków i zmiennym funduszu udziałowym,. prowadzącymi działalność gospodarczą z uwzględnieniem potrzeb zrzeszonych członków. Spółdzielcy nie są właścicielami spółdzielni, nie mogą dowolnie sprzedawać swoich udziałów, mogą je tylko swobodnie wycofać. Każdy spółdzielca decyduje tylko jednym głosem, niezależnie od posiadanej liczby udziałów.

Ad 2. Do najszybciej rozwijających się jednostek sektora prywatnego w turystyce należą osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz prywatne przedsiębiorstwa posiadające własna osobowość prawną, które reprezentują interesy osób fizycznych.

Przedsiębiorstwa prywatne reprezentuje własność jednoosobowa oraz spółka jawna. Różnice między nimi polegają jedynie na liczbie partnerów. Jeden partner to własność jednoosobowa, więcej niż jeden to spółka jawna. Tego rodzaju firma turystyczna może działać jako osoba fizyczna lub pod fikcyjną nazwą firmy, niekoniecznie związaną z nazwiskiem właściciela.

Taka forma powoduje konsekwencje:

• dochody firmy są traktowane jako część dochodów osobistych właścicieli, a zatem czysty zysk firmy jest doliczany do dochodów osobistych

• firma jako taka nie płaci podatku

• udziałowcy spółki jawnej odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania majątkiem spółki i własnym majątkiem osobistym

• udziałowcy mają wspólne i solidarne prawo do bezpośredniego zarządzania firmą

Przedsiębiorstwa prywatne posiadające osobowość prawną. W naszym ustawodawstwie są to firmy prawa handlowego tzw. spółki kapitałowe ( z o. o. oraz akcyjne). Obie maja podobny schemat zarządzania w postaci władzy głównej- walne zgromadzenie, rady nadzorczej lub zarządu powoływanego przez walne zgromadzenie oraz dyrekcji mianowanej przez rad nadzorczą lub zarząd.

- Sp. z o. o. działają na podstawie kodeksu handlowego, może tworzyć jedna lub więcej osób. Kapitał zakładowy dzieli się na udziały o równej lub nierównej wysokości. Przed wpisem do rejestru handlowego konieczne jest przygotowanie umowy i wpłacenie całego kapitału zakładowego. Spisanie umowy w postaci aktu notarialnego

- Sp. akcyjna kapitał zakładowy dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Akcjonariusze są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych statutem i nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki ponoszą jedynie ryzyko utraty kapitału do wysokości ceny nabycia akcji. Akcje wystawiane są najczęściej na okaziciela, ale mogą być również imienne. Zgoda na utworzenie spółki musi być sporządzona w formie aktu notarialnego.

Biuro obsługi ruchu turystycznego PTTK działające przy zarządach terytorialnych tej organizacji, działają jeszcze w niektórych województwach, Okręgowe zespoły Gospodarki Turystycznej, Biuro Turystyki Campingowej Polskiej Federacji Campingu i Caravaningu, Biuro turystyki Motorowej Polskiego związku motorowego

Sektor prywatnej przedsiębiorczości reprezentowany jest aktualnie na polskim rynku turystycznym przede wszystkim w postaci:

- przedsiębiorstw prowadzonych jednoosobowo ( prywatne zakłady hotelarskie głównie pensjonaty, kwatery prywatne, biura turystyczne i firmy transportu turystycznego)

- Sp. jawnych( prywatne biura turystyczne)

- Sp. z o. o. dominacja w przypadku prywatnych biur turystycznych

Przedsiębiorstwa mieszane, chodzi tu o przedsiębiorstwa, które mogą lub będą mogły być tworzone poprzez zawarcie umowy miedzy np. przedsiębiorstwami państwowymi i spółdzielczymi, przedsiębiorstwami sektora publicznego oraz osobami prywatnymi, przedsiębiorstwami zagranicznymi.

Do tej grupy przedsiębiorstw można zaliczyć:

• spółkę "Gromada- Tourist" założona przez OST Gromada i niemiecką firmę z Berlina

• spółkę "Forte Hotel Orbis Bristol" utworzoną przez PP " Orbis" i międzynarodową sieć hotelową Wielkiej Brytanii- Trusthouse Forte

• spółkę Juventur Biuro turystyki młodzieżowej i sp. akcyjna, której założycielami są Skarb Państwa, oraz Przedsiębiorstwo Innowacyjno wdrożeniowe Junit Spółka akcyjna.

10. PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W ZAKRESIE USŁUG TURYSTYCZNYCH

• Organizowanie imprez turystycznych oraz pośredniczenie w zawieraniu umów wymaga zezwolenia.

• Koncesji nie wymaga działalność agentów turystycznych

• Zezwolenia udziela się na czas nieokreślony jeżeli:

• Przedstawi się dowód zapewniający pokrycie kosztów powrotu klienta do kraju, jeżeli organizator turystyki nie zapewnia tego, oraz zwrotu wpłat wniesionych przez klienta:

• Umowę gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej

• Umowę ubezpieczenia na rzecz klienta

Działalnością mogą kierować osoby jeżeli posiadają:

• 1 rok praktyki, ukończone studia wyższe z zakresu turystyki i rekreacji, ekonomii, prawa, zarządzania lub marketingu)

• 2 lata praktyki, ukończoną szkołę średnią z zakresu obsługi ruchu turystycznego lub studia wyższe inne niż wymienione wyżej

• 3 lata praktyki, ukończona szkoła średnia inna niż w pkt 2

Organem właściwym dla udzielenia, odmowy wydania, cofnięcia lub ograniczenia zakresu zezwolenia jest wojewoda.

11. ROLA SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO W BRANŻY TURYSTYCZNEJ

Podstawa prawna funkcjonowania organizacji samorządu gospodarczego w Polsce jest ustawa o izbach gospodarczych z dnia 30 maja 1989 roku.

Samorząd gospodarczy w turystyce działa w Polsce na dwóch poziomach terytorialno - ­organizacyjnych. Ogólnopolską branżową organizację samorządową zrzeszającą głównie biura podróży jest Polska Izba Turystyki - PIT. Oprócz struktury centralnej posiada ona sieć oddziałów terenowych.

Niezależnie od Polskiej Izby Turystyki, działają regionalne branżowe izby turystyki grupujące podmioty turystyczne funkcjonujące w poszczególnych częściach kraju. We Wrocławiu i Jeleniej Górze, w ramach lokalnych organizacji samorządu gospodarczego ( regionalnych izb turystyki), wykształciły się branżowe sekcje turystyczne.

W sytuacji braku uregulowań prawnych określających zasady prowadzenia działalności gospodarczej w turystyce, zwłaszcza w odniesieniu do biur podróży, izby turystyczne wprowadzają swoje własne systemy rekomendacji. Mają one na celu ochronę interesów zrzeszonych biur oraz klientów korzystających z ich usług, jak również wprowadzenie minimalnego wspólnego poziomu świadczeń.

Specjalistyczną organizacja samorządu gospodarczego jest powstała w 1991 r. Izba Gospodarcza "Uzdrowiska Polskie". Skupia ona instytucje działające na terenie uzdrowisk m. in. przedsiębiorstwa uzdrowiskowe, sanatoria, rozlewnie wód mineralnych i wiele innych. Głównym celem działania Izby jest rozwój i promocja uzdrowisk oraz reprezentowanie interesów swoich członków wobec organów i instytucji krajowych i zagranicznych.

Na początku 1998 r. powstała w Olsztynie Polska Izba Turystyki Młodzieżowej. Organizację powołali przedstawiciele kilkudziesięciu biur, organizacji i schronisk turystycznych z całego kraju, działających w sferze turystyki szkolnej i młodzieżowej. Polska Izba Turystyki Młodzieżowej chce poszukiwać nowych, korzystnych dla swojego środowiska. rozwiązań prawnych i finansowych, stworzyć lepsze warunki do działania biur podróży organizujących tanie wycieczki i obozy szkolne.

Oddzielną grupę organizacji reprezentujących sprawy zrzeszonych członków oraz wspierających ich działalność stanowią stowarzyszenia agroturystyczne grupujące rolników świadczących usługi turystyczne. Stowarzyszenia agroturystyczne tworzą na szczeblu ogólnokrajowym swoją Federację.

W Polsce, proces kształtowania się gospodarczych organizacji samorządowych jest niezakończony. Dotyczy to również branży turystycznej. obecnie widać dwie konkurujące ze sobą koncepcje. Pierwszą reprezentuje Polska Izba Turystyki, będąca w praktyce ogólnopolską organizacją biur podróży. Posiada ona, mimo rozbudowanej sieci oddziałów terenowych, dość scentralizowany system zarządzania. Organizacja ta stanowi jednocześnie silne lobby turystyczne na szczeblu krajowym oraz ma sprawnie działające struktury.

Inną koncepcją funkcjonowania samorządu gospodarczego branży proponują działacze regionalnych izb turystycznych. Uważają oni, że zdecydowana większość problemów przedsiębiorstw turystycznych ma wymiar regionalny. Dlatego też podstawowymi strukturami samorządowymi powinny być lokalne stowarzyszenia skupiające miejscowe podmioty działające w turystyce. Powstałe w ten sposób regionalne izby turystyczne winny utworzyć na zasadzie federacji ogólnopolską organizację samorządową reprezentującą interesy całej branży na szczeblu centralnym.

12. ROLA BIUR PODRÓŻY NA RYNKU TURYSTYCZNYM

Mówi się o potrójnej roli biur podróży na rynku turystycznym:

1. rola doradcy - wynika ze specyficznego charakteru produktu turystycznego. O

rzeczywistych właściwościach tego produktu można się przekonać dopiero w czasie konsumpcji, czyli podczas udziału w wycieczce. Rada powinna być uczciwa i obiektywna, aby klient nie wprowadzony w błąd, aby nie był poszkodowany, czy też naciągnięty

2. rola architekta podróży - występuje w programowaniu wycieczek. Ustala on takie elementy podróży jak: czas trwania, sezon, charakter podróży, cel i ogólne warunki przygotowania Imprezy

3. rola biur podróży w krzewieniu turystyki - szczególnie przejawia się w poszukiwaniu nowych produktów 1 nowych nabywców. .Odzwierciedla to się to we wzbogacaniu przez biura corocznej oferty wycieczkowej, nowe miejscowości, nowe oferty, nowe atrakcyjne rozwiązania. VI tym znaczeniu biuro podróży podejmuje różne akcje, uczestniczy w targach, uczestniczy w rozwoju regionu- ma udział w tworzeniu infrastruktury turystycznej.

13. EFEKTYWNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW TURYSTYCZNYCH

14. KLASYFIKACJA I KATEGORYZACJA BAZY NOCLEGOWEJ

Ustawa o usługach turystycznych - rozdział 5 - Usługi hotelarskie

Art. 35.

1. Usługi hotelarskie mogą być świadczone w obiektach hotelarskich, które spełniają:

1. wymagania co do wielkości obiektu, jego wyposażenia, kwalifikacji personelu oraz zakresu

świadczonych usług, ustalone dla rodzaju i kategorii, do których obiekt został zaszeregowany,

2. wymagania sanitarne, przeciwpożarowe oraz inne określone odrębnymi przepisami.

2. Usługi hotelarskie mogą być świadczone również w innych obiektach, jeżeli obiekty te

spełniają

minimalne wymagania co do wyposażenia, o których mowa wart. 45 pkt. 4, oraz wymagania

określone w ust. 1 pkt. 2.

Art. 36.

Ustala się następujące rodzaje obiektów hotelarskich:

1. hotele - obiekty posiadające co najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno­ i dwuosobowych, świadczące szeroki zakres usług związanych z pobytem klientów,

2. motele - hotele położone przy drogach. zapewniające możliwość korzystania z usług motoryzacyjnych i dysponujące parkingiem,

3. pensjonaty - obiekty posiadające co najmniej 7 pokoi. świadczące dla swoich klientów całodzienne wyżywienie,

4. kempingi - obiekty strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach i przyczepach samochodowych, domkach turystycznych lub innych obiektach stałych, oraz przyrządzanie posiłków i parkowanie . samochodów,

5. domy wycieczkowe - obiekty posiadające co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowane do samoobsługi klientów, oraz świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów,

6. schroniska młodzieżowe - obiekty przeznaczone do indywidualnej i grupowej turystyki młodzieżowej, dostosowane do samoobsługi klientów,

7. schroniska - obiekty zlokalizowane poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach turystycznych, świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów,

8. pola biwakowe - obiekty nie strzeżone. umożliwiające nocleg w namiotach.

Art. 37.

Ustala się dla:

• hoteli, moteli i pensjonatów - pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami,

• kempingów - cztery kategorie oznaczone gwiazdkami,

domów wycieczkowych i schronisk młodzieżowych trzy kategorie oznaczone cyframi rzymskimi

15. TURYSTYKA JAKO CZYNNIK ROZWOJU REGIONÓW I MIEJSCOWOŚCI - ROLA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.

Do podstawowych celów samorządów terytorialnych zalicza się:

- wzrost wydatków turystów i dochodów z turystyki,

- rozwój popytu na najbardziej opłacalnych rynkach i segmentach,

- wzrost zatrudnienia w turystyce.

Według przedstawicieli administracji rządowej do podstawowych zadań samorządów terytorialnych zalicza się:

- stymulowanie popytu na usługi turystyczne z gospodarczego punktu widzenia,

- koordynacja promocji,

- tworzenie narzędzi promocji dla przemysłu turystycznego,

- wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw w działaniach promocyjnych.

Samorządy terytorialne są odpowiedzialne za wspieranie sektora turystyki w zakresie informacji turystycznej, marketingu i rozwoju produktu turystycznego.

Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów, wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.

16. EKONOMICZNE UWARUNKOWANIA TURYSTYKI KWALIFIKOWANEJ W POLSCE.

Turystyka kwalifikowana jest wydzielonym elementem większej całości jaką jest turystyka.

Turystyka kwalifikowana zwana też turystyką aktywną spełnia trzy podstawowe funkcje: społeczno-wychowawcze, rekreacyjno-zdrowotne i społeczno-gospodarcze.

Pierwsze dwie funkcje są realizowane przez turystykę kwalifikowaną w bardzo szerokim zakresie.

Rozróżniamy turystykę kwalifikowaną zorganizowaną i nie zorganizowaną.

Podstawowe formy uprawiania turystyki kwalifikowanej: piesza, narciarska, kajakowa, kolarska, żeglarska, jeździecka itp.

Nie wszyscy uprawiający turystykę kwalifikowaną mogą być zaliczani do turystów kwalifikowanych, gdyż ważny jest jego stopień przygotowania do uprawiania turystyki kwalifikowanej, częstotliwość uprawiania wybranej formy i.t.p. Powszechnym modelem życia Polaka staje się troska o własne ciało i harmonijną sylwetkę, a praktykowany od dziesiątków lat model odpoczynku biernego staje się coraz bardziej zaniechany.

Dla uprawiania turystyki aktywnej konieczne są szczególne walory turystyczne. Najczęściej są one związane z górami, zbiornikami wodnymi i rzekami. Tereny szczególnie cenione przez turystów aktywnych zawsze cechują się dużą naturalnością krajobrazu i małym wpływem cywilizacyjnym. Korzyści ekonomiczne odnoszone przez miejscowości i regiony, które w sposób umiejętny rozwijają turystykę są oczywiste. Dlatego rozwój regionów, a zwłaszcza regionów ubogich, oraz możliwości tworzenia nowych miejsc pracy przy obsłudze turystyki jest przedmiotem zainteresowania państwa, któremu zależy na ożywieniu gospodarczym.(trzecia funkcja turystyki kwalifikowanej) Stan turystyki jest uwarunkowany różnymi przyczynami w tym też ekonomicznymi. Związki rozwoju turystyki kwalifikowanej z procesami transformacji gospodarki polskiej i strukturalnej polityki państwa są oczywiste. Polityka transformacji jako sposób na wzrost efektywności i wykorzystania zasobów, poprzez uruchomienie mechanizmów cen rynkowych, konkurencji i prywatyzacji przyniosła głębokie zmiany strukturalne w całej gospodarce także w turystyce.

Turystyka, która przez wiele lat była formą racjonalnych świadczeń państwa przekształciła się w branżę rynkowo zdominowaną przez firmy prywatne. Mechanizmy rynkowe w gospodarce turystycznej wpłynęły na jej rozwój i podniesienie jakości usług. Trwa nieustający proces poszukiwania nowych form finansowania turystyki.

Również w turystyce międzynarodowej zwłaszcza przyjazdowej dotychczas uzyskane wyniki należy uznać za sukces.

Dalszy jej rozwój wiąże się z: otwarciem granic, ograniczeniem obowiązku wizowego, liberalizacją zasad działalności gospodarczej, promocją walorów turystycznych w Polsce. Te czynniki powinny zaowocować rosnącym stopniem przyjazdów turystów zagranicznych przekonanych o szczególnych walorach naszych turystycznych regionów.

Rozwój turystyki kwalifikowanej w Polsce wiąże się z dynamiką dochody narodowego, który ma tendencje stagnacji. Społeczeństwo ma coraz mniejsze dochodu stąd wydatki na turystykę maleją zwłaszcza u młodzieży. Ograniczeniu uległy w Polsce możliwości korzystania z najtańszych form turystyki i wypoczynku. Ocenia się że ok. 6-8 mil. osób nie dysponuje żadnymi zasobami finansowymi na omawiany cel.

Większa finansowa pomoc państwa i samorządów to jeden z rodzajów niezbędnych przedsięwzięć. Należy dążyć do zachowania właściwych relacji między polityką gospodarczą a polityką społeczną z którą związana jest turystyka. Turystyka nie opiera się tylko na działalności państwowej i samorządowej, na jej rozwój mają od wielu lat wielki wpływ różnorodne formy społecznych przedsięwzięć, zwłaszcza organizacji działających na podstawie ustawy o stowarzyszeniach, które wspieranie turystyki kwalifikowanej uznały za swój programowy cel. Wiodącą rolę na tym polu spełnia PTTK. Organizacje tego typu skupiają tysiące osób a służą jeszcze większej ilości.

Ważnym elementem ekonomicznego uwarunkowania turystyki zwłaszcza kwalifikowanej jest wprowadzenie nowego modelu współpracy administracji i samorządu z instytucjami społeczeństwa obywatelskiego czyli z organizacjami pozarządowymi. Model ten przewiduje przyjmowanie zadań publicznych przez organizacje tworzące ochotniczy sektor nie działające dla zysku. Organizacji pozarządowych przybywa coraz więcej. Wiele z nich to partnerzy Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki. Ich aktywność i efekty uzależnione są od udzielonego wsparcia przez resorty i wojewodów.

Należy oczekiwać że w efekcie tworzenia klimatu wobec turystyki zostaną zorganizowane lobbingi turystyczne w poszczególnych ogniwach samorządu terytorialnego a aktualne uwarunkowania dopływu środków pomocowych na turystykę kwalifikowaną zostaną zmienione drogą rozwiązań niekonwencjonalnych przy zaangażowaniu opinii społecznej.

17. SYSTEM INFORMACJI TURYSTYCZNEJ W POLSCE I PROMOCJI

Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki powierzył Polskiej Agencji promocji Turystyki organizacje i koordynowanie systemu informacji turystycznej (it) w Polsce.

Ogniwami tego systemu są oddziały terenowe oraz centrala Polskiej Agencji promocji Turystyki, regionalne agencje promocji turystyki, wojewódzkie centra lub ośrodki informacji turystycznej, miejskie ośrodki informacji turystycznej oraz punkty informacji turystycznej. Dodatkowo jest on uzupełniany przez regionalne pracownie krajoznawcze oraz wyspecjalizowane biblioteki PTTK.

Schemat funkcjonalno-organizacyjny systemu informacji i promocji turystycznej

Regionalne agencje promocji turystyki tworzone są jako spółki prawa handlowego przez administracje samorządową, lokalne agencje rozwoju lub (i) wojewodów oraz miejscowe organy samorządu gospodarczego przy współudziale Polskiej Agencji Promocji Turystyki. Zakresem swojej działalności obejmują teren jednego lub kilku województw. Ich głównym zadaniem jest zapewnienie funkcjonowania systemu informacji i promocji turystycznej na danym obszarze. Działają zgodnie z regionalną polityką turystyczną oraz kierunkami pracy PAPT. Agencje regionalne podobnie jak oddziały terenowe PAPT, tworzą w wybranych miejscowościach swoje ośrodki i ekspozytury. Prowadzą one lokalne centra informacji turystycznej. Działalność ich jest z reguły współfinansowana przez władze samorządowe, wojewódzkie i podmioty prywatne. Obecnie funkcjonuje 7 regionalnych agencji (w Bydgoszczy, Jeleniej Górze, Koszalinie, Krakowie Rzeszowie, Szczecinie i we Wrocławiu), z których każda prowadzi centrum informacji turystycznej. Dalsze jednostki tego typu są w trakcie organizacji.

Wojewódzkie centra lub ośrodki informacji turystycznej znajdujące się poza strukturami organizacyjnymi PAPT i regionalnych agencji promocji funkcjonują zwykle jako jednostki związane z organami wojewódzkimi, samorządem terytorialnym oraz jako podmioty samodzielne. Często są to jednostki lub zakłady budżetowe administracji lokalnej. Obecnie działają następujące jednostki tego typu (dane powyższe dotyczą jednostek funkcjonujących na poziomie wojewódzkim): zakłady lub jednostki budżetowe urzędów wojewódzkich (7), samodzielne przedsiębiorstwa państwowe użyteczności publicznej (l - w Lublinie), jednostki san1orządu terytorialnego (l .. w Zamościu), jednostki organizacyjne PTTK (l - w Piotrkowie Trybunalskim), jednostki Agencji Rozwoju Regionalnego (1- w Gorzowie Wlkp.) Mimo ze nie są one formalnie związane z PAPT, współpracują z Agencja w ramach Krajowego Porozumienia Informacji Turystycznej. Zadania samodzielnych wojewódzkich centrów lub ośrodków informacji turystycznej są zbliżone do kompetencji oddziałów terenowych PAPT oraz regionalnych agencji promocji turystyki. Zajmują się one organizacją i funkcjonowaniem systemu informacji na swoim obszarze oraz prowadzą, samodzielnie i we współpracy z innymi organizacjami, jego promocję turystyczną.

Lokalne ośrodki informacji turystycznej działają na najniższym poziomie terytorialnym, w miastach i gminach. Powstają one z inicjatywy samorządów terytorialnych (9 jednostek podległych gminom), agencji regionalnych i fundacji (7 jednostek), funkcjonują również jako prywatne podmioty gospodarcze - w porozumieniu z gminami (7 jednostek). Ponadto ośrodki tego typu prowadzone są przez: towarzystwa regionalne (2), domy kultury (1), PTTK (1). Wymienione liczby poszczególnych form organizacyjnych lokalnych ośrodków informacji turystycznej dotyczą tylko jednostek zarejestrowanych w PAPT. Głównym ich zadaniem jest zapewnienie funkcjonowania informacji turystycznej w niewielkich miastach i gminach. W praktyce działają one w ramach biur promocji, również przy lokalnych stowarzyszeniach, muzeach, domach kultury, ośrodkach sportu i rekreacji, fundacjach. W celu promocji własnego obszaru ośrodki informacji turystycznej współpracują z wojewódzkimi i regionalnymi strukturami informacji i promocji. Korzystają z ich pomocy organizacyjno-technicznej, zapewniając ze swej strony dopływ informacji z terenu objętego działaniem. Lokalne ośrodki it stanowią ważne ogniwo systemu informacji j promocji turystyki umożliwiając jego funkcjonowanie na tym poziomie terytorialnym.

Najniższym szczeblem organizacyjnym systemu są punkty informacji turystycznej. Działają one jako placówki stałej obsady informatora turystycznego. Funkcjonują w obiektach turystyki, np. hotelach, gdzie pracownicy recepcji udzielają podstawowych informacji. Ich zakres jest z reguły bardzo wąski i ograniczony do prezentacji własnej oferty. W ostatnim okresie zaczynają funkcjonować punkty it w jednostkach niekomercyjnych - domach kultury, klubach i urzędach gmin.

W ramach działalności statutowej Polskie Towarzystwo Turystyczno­ Krajoznawcze prowadzi regionalne pracownie krajoznawcze wraz z bibliotekami turystycznymi. Ponadto w ramach Towarzystwa funkcjonuje Centralna Biblioteka i Archiwum w Warszawie, Centralna Biblioteka Górska w Krakowie oraz Centrum Fotografii Krajoznawczej w Lodzi. PTTK prowadzi również w układzie gminnym inwentaryzację krajoznawczą Polski.

18. ROLA WŁADZ SZCZEBLA CENTRALNEGO W KSZTAŁTOWANIU POLITYKI TURYSTYCZNEJ W POLSCE

Podstawowe funkcje i zadania Departamentu to:

• przygotowywanie rozwiązali systemowych stymulujących rozwój turystyki i wzrost krajowego produktu turystycznego,

• opracowywanie i monitorowanie realizacji programów z zakresu turystyki,

• prowadzenie spraw związanych z zagospodarowaniem przestrzennym kraju w zakresie turystyki i wypoczynku,

• dokonywanie oceny funkcjonowania sektora usług turystycznych,

• podejmowanie działań mających na celu ochronę konsumentów usług turystycznych,

• prowadzenie spraw związanych ze sprawozdawczością statystyczną w turystyce, prowadzenie Centralnego Rejestru Zezwoleń,

• prowadzenie spraw związanych z pozyskiwaniem zagranicznych i krajowych środków finansowych przeznaczonych na rozwój turystyki,

• prowadzenie spraw wynikających z nadzoru Ministra na d Polską Organizacją Turystyczną,

Wśród licznych zadań wydziałów na szczególną uwagę zasługują:

• przygotowywanie rozwiązań systemowych sprzyjających rozwojowi turystyki i krajowego produktu turystycznego,

• współpraca z właściwymi organami administracji publicznej, władzami samorządu terytorialnego i gospodarczego oraz organizacjami pozarządowymi przy opracowywaniu rządowych i sektorowych programów, mających wpływ na turystykę

• prowadzenie spraw związanych z zagospodarowaniem turystycznym kraju, ze szczególnym uwzględnieniem programów o charakterze ponadlokalnym (ochrona dziedzictwa kulturowego i historycznego, tworzenie warunków funkcjonowania i rozwoju uzdrowisk i innych miejscowości klimatycznych, rozwój turystyki na obszarach chronionych, wielofunkcyjny i zrównoważony rozwój terenów wiejskich, utrzymywanie i rozwój wodnych dróg śródlądowych),

• prowadzenie spraw związanych z pozyskiwaniem zagranicznych i krajowych środków finansowych na rozwój turystyki,

• realizacja zadań związanych z wdrażaniem ustawy o usługach turystycznych, a w szczególności: prowadzenie centralnego rejestru zezwoleń na prowadzenia działalności organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego oraz rozpatrywanie odwołań od decyzji wojewodów oraz przygotowywanie decyzji i postanowień Ministra,

• podejmowanie działań mających na celu podnoszenie jakości usług turystycznych oraz wzrost ich konkurencyjności, ochrona konsumentów usług turystycznych, dostosowywanie zasad świadczenia usług turystycznych do standardów Unii Europejskiej,

• inspirowanie i wspieranie procesu kształcenia i szkolenia kadr turystyki a w szczególności: inicjowanie i współpraca w zakresie ustalania zawodów niezbędnych dla rozwoju turystyki oraz podstaw programowych we współdziałaniu z MEN, administracją samorządową i organizacjami turystycznymi; analizowanie i monitorowanie efektywności procesu kształcenia kadr dla turystyki; inicjowanie i wspieranie programów kształcenia i szkolenia kadr dla turystyki w dostosowaniu do potrzeb rynku oraz standardów europejskich; prowadzenie wykazu programów kształcenia i szkolenia kadr dla turystyki,

• prowadzenie spraw związanych z realizacją prac badawczych dotyczących turystyki, prowadzonych przez Instytut Turystyki, z wdrażaniem wyników prac badawczych oraz sprawozdawczości statystycznej w turystyce.

19. POLSKA ORGANIZACJA TURYSTYCZNA - PRZESŁANKI POWSTANIA I GŁÓNE ZADANIA

Polska Organizacja Turystyczna jest nową organizacją powołaną na mocy ustawy sejmowej z dnia 25 czerwca 1999r. Jest ona wyspecjalizowaną instytucją promocyjną zagranicznej turystyki przyjazdowej i turystyki krajowej. Przed powołaniem POT promocja turystyki przyjazdowej do Polski prowadzona przez rozmaite instytucje i biura podróży nie była wystarczająco skoordynowana, a rozproszone środki finansowe - optymalnie wykorzystane. Poza tym, aktualna wiedza o naszym kraju, w którym przez ostatnie dziesięć lat zaszło tak wiele zmian, była zdecydowanie niedostateczna nie tylko na świecie ale także w większości krajów europejskich. Polska Organizacja Turystyczna stwarza zatem dużą szansę poprawienia promocji Polski jako kraju atrakcyjnego dla turystów zagranicznych i krajowych. Duże znaczenie ma tu również fakt, iż wprowadzone zostały zmiany w systemie organizacji turystyki poprzez rozdzielenie spraw regulacji prawnych, którymi zajmuje się Ministerstwo Gospodarki, od promocji turystyki, którą powierzono Polskiej Organizacji Turystycznej.

Obecnie promocja turystyczna Polski będzie się odbywać wokół wybranych ofert i atrakcji turystycznych. Łączyć ona będzie wysiłki promocyjne i środki finansowe na poziomie regionalnym i lokalnym ze strategią promocji i funduszami Polskiej Organizacji Turystycznej. W większości krajów Unii Europejskiej istnieją od lat Narodowe Organizacje Turystyczne odpowiedzialne za rozwój turystyki i jej promocje za granicą. Ich znaczenie rośnie wraz ze wzrostem międzynarodowej konkurencji na rynku turystycznym. Tak więc obecność Polskiej Organizacji Turystycznej w Polsce przybliża nas do Unii Europejskiej w dziedzinie turystyki, co w świetle naszych aspiracji ma bardzo duże znaczenie.

PODSTAWOWE TURYSTYCZNEJ ZAD ANIA POLSKIEJ ORGANIZACJI

• promocję Polski, jako kraju atrakcyjnego turystycznie,

• zapewnienie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej w kraju i na świecie,

• inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej.

Cele i zadania POT realizowane są głównie poprzez:

• przygotowywanie i publikowanie materiałów promocyjnych oraz organizowanie stoisk narodowych na targach turystycznych, wystaw, pokazów, kongresów i seminariów, jak również upowszechnianie wiedzy o Polsce za pośrednictwem głównie Polskich Ośrodków Informacji Turystycznej,

• przeprowadzanie analiz statystycznych i marketingowych, ekspertyz i studiów prognostycznych z zakresu turystyki,

• inicjowanie oraz wspomaganie działań podejmowanych przez właściwe organy administracji rządowej i państwowe jednostki organizacyjne, jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje zrzeszające przedsiębiorców turystycznych na rzecz rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej, pod kątem podniesienia jakości usług turystycznych i rozwoju produktów turystycznych,

• wyrażenie opinii w przedmiocie strategicznych, z punktu widzenia interesów Polski, planów przygotowanych przez właściwego ministra, jednostki samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców.

20. MARKETING W TURYSTYCE

Właściwie rozumiany MARKETING W TURYSTYCE wykracza daleko poza ramy przedsiębiorstwa i ma swój wyraz makroekonomiczny.

Według J. Krippendorfa MARKETING W TURYSTYCE to systematyczne i skoordynowane nastawienie polityki przedsiębiorstw, a także polityki turystycznej organizacji publicznych i prywatnych w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej, na zaspokojenie, w możliwie największym stopniu, potrzeb określonych grup konsumenckich, przy uzyskaniu umiarkowanego zysku.

Inny pogląd na temat MARKETINGU W TURYSTYCE ma C. Kaspar, który uważa, że jest to "... polityka turystyczna nakierowana na rynek i uzasadniona przez rynek, polityka zarówno przedsiębiorstw turystycznych, jak i organizacji turystycznych, bez względu na to, czy są one podmiotami prawa publicznego, czy prywatnego."

W szerszym znaczeniu MARKETING W TURYSTYCE tworzą:

• określenie celów i funkcji turystycznych,

• opracowania wskazówek postępowania za pomocą strategii cząstkowych.

Zagadnienia te zależą przede wszystkim od właściwej informacji, pozwalającej na analizę obecnej sytuacji i określenie trendów wskazujących przyszły rozwój.

Według H. Weinholda, w określeniu celów polityki turystycznej, powinno się uwzględniać następujące elementy:

• opis pozycji, jaką zajmuje przedsiębiorstwo turystyczne w ogólnogospodarczym procesie dystrybucji dóbr i usług,

• opis potrzeb, które dane przedsiębiorstwo zamierza zaspokoić za pomocą świadczonych usług,

• opis usług, które określone podmioty zamierzają świadczyć,

• opis rynków, na których te podmioty zamierzają działać,

• opis usług określonych podmiotów w wymiarze ilościowo-jakościowym.

Podane elementy powinny być skonkretyzowane pod względem finansowym i osobowym.

Cele polityki turystycznej osiąga się za pomocą instrumentarium marketingowego który tworzą:

• PRODUKT - to potrzeby i pragnienia klienta (asortyment, ilość, itd...)

• CENA - to koszt dla klienta ( warunki, zróżnicowanie cen)

• PROMOCJA SPRZEDAŻY - to dostarczenie informacji klientowi ( reklama, public realtions oraz sprzedaż osobista)

• DYSTRYBUCJA - to dostępność zakup, łatwość dotarcia do miejsca sprzedaży oferty, łatwość uzyskania tego produktu (kanały dystrybucji, systemy dystrybucji).

W celach tych mieści się istota produktu turystycznego i jego miejsce na rynku. Funkcjonuje to w warunkach gospodarki rynkowej, gdzie popyt i podaż sa regulatorami wielkości produktu, jego ilości na rynku oraz ceny.

Te instrumenty powinny zostać tak dobrane, aby stanowiły optymalną kompozycję pozwalającą osiągnąć jak najlepsze wyniki. Każda zmiana warunków działania, na skutek której ulega mianie jeden z instrumentów musi spowodować zmianę wszystkich pozostałych instrumentów i działań, aby znów osiągnąć kompozycję optymalną. Cała kompozycja ma więc charakter dynamiczny i zmienny, a raz osiągnięte dobre rezultaty nie zwalniają ze stałego śledzenia sytuacji rynkowej. Każde przedsiębiorstwo ustala je we własnym zakresie na przykład, czy:

• należy podnieść cenę podróży,

• uatrakcyjnić ją dodatkowo płatnymi innowacjami,

• w celu wzmocnienia promocji podnieść prowizje dla pośredników.

Zestawienie tych instrumentów w praktyce w określoną kombinację tworzy tzw. MARKETING MIX Ta kombinacja służy do obsłużenia każdego wybranego segmentu rynku. Konsumenci nie oczekują jedynie konkretnej usługi, ale pewnego zespołu użyteczności.

Zespół ten obejmuje:

• dogodne miejsca i sposób zakupu,

• informacje o produkcie lub usłudze,

• informacje o korzyściach wynikających z zakupu,

• informacje o możliwościach korzystania z usług lub produktów,

• informacje o różnorodnych możliwościach zakupu.

Marketing Mix jest przedmiotem strategii marketingowej. W strategii trzeba określić środki zapewniające osiągnięcie celów polityki turystycznej. strategia jest sposobem przygotowania i prowadzenia działań zmierzających do realizacji ustalonego celu w konkretnych warunkach, w danym miejscu i czasie. Podstawowe założenia strategii marketingowej polegają więc na przyjęciu zasady, że rynek i konsument oraz jego aktualne i przyszłe potrzeby są punktem wyjścia i działań w ramach tej strategii. Faza przygotowań tych działań opiera się o gruntowe studia i analizy o bardzo szerokim zakresie tematycznym, a także na korzystaniu z szerokiego zespołu instrumentów i czynności oddziaływania na rynek w sposób zintegrowany. Jest to strategia wieloletniego rozwoju oraz planowanie zasad wdrażania które uwzględnia wybór systemu strategii. Powinien być opracowany i stosowany zarówno marketingowy, jak i strategiczny system zawierający informacje kompleksowe, redukując w przyszłości niepewność w działaniu.

Marketingowe cele obejmują grupę produktów, poszczególne rynki i grupy nabywców. Marketing Mix uwzględnia:

1. udostępnienie dóbr wolnych i naturalnych

2. kapitał i banki

3. szeroko rozumiane zaplecze

4. produkt turystyczny i kuracje

5. pracę i płacę

6. rynek i marketing

7. informację

System organizacyjny marketingu firm turystycznych musi uwzględnić to, że biura podróży nie posiadają działu produkcji. Jest to wprawdzie stanowisko "wytwarzania", a raczej konfekcjonowania, której potrzebny transport, żywienie, noclegi, itp. zamawia i wzajemnie je "dostają". Produkt "ujawnia się" na stanowisku składanych zamówień i sprzedaży i do nich musi być dostosowany proces jego konfekcjonowania.

Organizatorzy corocznie "odnawiają" swój produkt i zatrudniają pracowników o dużych umiejętnościach kreatywnych.

Wszyscy uczestnicy procesu planowania marketingowego muszą, obok wiedzy fachowej, posiadają osobiste pozytywne nastawienie do planowania, do menedżerskich zasad kierowani przedsiębiorstwem, do kooperatywnego stylu kierowania, samodzielnego i jednoosobowego decydowania.

21.DZIEDZICTWO KULTUROWE JAKO PRZESŁANKA ROZWOJU TURYSTYKI.

Związki turystyki z kulturą są ścisłe i wzajemne. Turystyka chroni, wzbogaca i popularyzuje dobra kulturalne, kultura zaś inspiruje rozwój turystyki. Z obserwacji rynków turystycznych wynika, iż szeroko rozumiana kultura zajmuje współcześnie coraz znaczniejszą pozycję na liście motywacji podróży turystycznych. Jej obecność stwierdza się zwłaszcza w programach turystyki krajoznawczej, alternatywnej, pielgrzymkowej i do wielkich miast. Ogólnie można powiedzieć, iż motywacje kulturalne występujące trwale w kilku rodzajach turystyki uzasadniają przyjęcie zbiorczego terminu turystyka kulturalna.

O turystyce kulturalnej mówimy wtedy, kiedy podstawowym motywem wyjazdu jest chęć zwiedzania obiektów kulturalnych takich, jak: miejsca historyczne i archeologiczne, pałace, zamki, muzea, galerie, parki j ogrody, zespoły urbanistyczne miast i dzielnic, obiekty sakralne, trasy turystyczne związane z określoną tematyką, obiekty techniczne, a także uczestnictwo w imprezach kulturalnych i festiwalach.

Kultura powraca jako czynnik generujący turystykę i jako bodziec do inwestowania i reinwestowania w turystykę. Związki kultury z turystyką powstały przecież już wtedy, gdy nasi przodkowie przemieszczali się w poszukiwaniu nowego i pozostawiali ślady swojej obecności w postaci np. budowli sakralnych, obronnych, osiedli, dróg i historycznego zapisu utrwalonego w dziełach sztuki oraz w tekstach literackich.

Zdaniem specjalistów, teraz właśnie kultura zajmuje na rynku turystycznym znaczące miejsce jako "hitowy produkt przyszłości". W różnorakich projektach i inicjatywach jako cel stawia się eksploatację "obszarów kulturowych i wyrafinowanych obiektów turystycznych"

Przedstawiając turystykę kulturową należy zwrócić uwagę na mocne strony oraz szanse dla polskiej turystyki, jakie zostały wyszczególnione w "Strategii rozwoju turystyki". Polska posiada znaczny potencjał kulturowy (zarówno dziedzictwo kulturowe, jak i kultura współczesna), znane w skali międzynarodowej główne miasta (Kraków, Warszawa, Wrocław, Gdańsk i Poznań są stosunkowo dobrze znanymi miastami w skali europejskie), duży potencjał rynkowy (szansą są nowe oferty pobytu w atrakcyjnym środowisku kulturowym i przyrodniczym), korzystne warunki dla rozbudowy infrastruktury turystycznej, tworzone przez istniejący potencjał turystyczny (w tym przebiegające przez Polskę europejskie szlaki kulturowe).

Można stwierdzić, że w miarę postępów integracji europejskie zainteresowanie naszym dziedzictwem kulturowym bezie rosło i że odpowiednia prezentacja tego dziedzictwa będzie miała bardzo ważne znaczenie.

Turystyka jest bardzo dużą szansą dla kultury. Pomóc może w ratowaniu zabytków, uchronieniu przed całkowitym zapomnieniem w różnych regionach kraju sztuki i rzemiosła ludowego.

W obrębie działalności turystycznej występują różnorodne dobra kultury, będące przedmiotem duchowych potrzeb turystycznych. Grupuje się je następująco:

I. Przedmioty, miejsca i zjawiska związane z historią:

- zabytki architektoniczne, historyczne, miejsca pamięci narodowej;

II. Sztuka:

- dzieła sztuki i wybory rzemiosła artystycznego,

- instytucje gromadzące dobra kultury materialnej (np. muzea, biblioteki)

III. Zjawiska życia będące wykładnikiem typu i poziomu współczesnej kultury:

- współczesne osiągnięcia techniczne, gospodarcze i naukowe

- instytucje kulturalne (prowadzące działalność kulturalną i kulturalno-rozrywkową, np. kluby,

teatry, kawiarnie),

- zjawiska życia kulturalnego (np. imprezy, festiwale),

- organizacja i sposób życia innych gryp społecznych )np. wzory zachowań, style, moda),

IV. Kultura ludowa (kompleks tradycyjnej kultury ludowej, czyli nie tylko działalność artystyczna, ale i budownictwo, rzemiosło itp.),

V. Przyroda jako wartość kulturowa (twory przyrody mające szczególne znaczenie symboliczne),

VI. Zagospodarowanie turystyczne (tylko te elementy, które będą zawierały założone właściwości dóbr kultury, np. wyposażenie bazy turystycznej w urządzenie kulturalne).

Związki turystyki z kulturą odzwierciedlają się w humanistycznych podstawach turystyki. Dla humanisty kultura jest określonym dziedzictwem społeczeństw i całej ludzkości. Jest też aktywnością zmierzającą do spotęgowania wrażliwości na piękno i dobro, do harmonii z otoczeniem przyrodniczym i ludzkim. Turysta uczestniczy w tworzeniu i ochronie wartości kulturowych oraz jednocześnie ma dogodne warunki do poznawania tych wartości i przekazywania treści poznawczych i moralnych.

Kultura inspiruje rozwój turystyki, turystyka zaś wzbogaca, chroni i popularyzuje dobra kulturalne. K. Przecławski wyraża pogląd, iż turystyka może być traktowana jako funkcja kultury, element kultury, przekaz kulturowy, spotkanie kultur i czynnik przemian kulturowych. Naturalnie nie należy zapominać o stratach i istniejących zagrożeniach dla rozwoju miast, jeśli ruch turystyczny byłby nadmiemy. Pociągałoby to za sobą zniszczenie ekologiczne miast czy też negatywne wzorce zachowań społecznych. Optymalizacja wzajemnych stosunków turystyki i kultury może prowadzić natomiast do rozwoju duchowego współczesnego człowieka.

22. AGROTURYSTYKA W POLSCE- SZANSE I BARIERY ROZWOJU AGROTURYSTYKI W POLSCE

Pod pojęciem agroturystyka rozumie się organizowanie przez rodzinę rolniczą na wsi wypoczynku lub krótkiego pobytu turystycznego we własnym gospodarstwie rolnym, przy czym pobyt ten związany jest z wiejskimi atrakcjami, które turystom może oferować region i gospodarstwo rolne tam się znajdujące.

CECHY AGROTURYSTYKI:

• Ulokowana na obszarach wiejskich,

• Odznacza się cechami wiejskości, małą skalą przedsięwzięcia, wykorzystuje otwartą przestrzeń, kontakt z naturą, osobliwości regionu i tradycje,

• Podtrzymuje charakter regionu: jej rozwój powinien sprzyjać zachowaniu krajobrazu i specyficznych cech, które można odnaleźć jedynie na danym terenie.

Agroturystyka w Polsce nie jest zjawiskiem nowym. Od lat na trwałe wpisuje się w pejzaż wsi. Dziś jest dalszą szansą na zmianę sytuacji na wsi; poprzez tworzenie nowych miejsc pracy poza rolnictwem w usługach związanych z potrzebami i otoczeniem rolnictwa, wykorzystanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Agroturystyka może spełniać wiele funkcji: zwalczać bezrobocie na wsi poszerzając ofertą rynku pracy, przynosić dodatkowe dochody finansowe w gospodarstwie wiejskim, jest aktywną formą ochrony środowiska oraz umożliwia ludziom spoza wsi kontakt z przyrodą i środowiskiem naturalnym. Agroturystyka powoduje pełniejsze wykorzystanie przestrzeni wiejskiej, budynków i istniejącej infrastruktury. !

AGROTURYSTYKA ROZWIJA SIĘ TAM, GDZIE:

• Daleko jest do turystycznych usług w miastach,

• Znajdują się małe i średnie gospodarstwa rolne, które nie są zdolne do modernizacji lub łączenia w większe jednostki,

• Są bardzo małe i bardzo biedne gospodarstwa nie wytwarzające żadnej produkcji na rynek i nie mające możliwości zajęcia się czymś innym,

• Znajdują się walory krajobrazowe i przyrodnicze, przyciągające turystów.

KORZYŚCI Z ROZWOJU AGROTURYSTYKI:

l. utrzymywanie miejsc pracy,

2. tworzenie nowych miejsc pracy

3. wielozawodowość (pojawienie się innych zawodów niż rolnik),

4. pozyskiwanie dochodów z innych źródeł (obsługi turystów),

5. szczególna rola usług towarzyszących (wygodny transport, przejażdżki konno, kupowanie

ludowych pamiątek),

6. podtrzymywanie gospodarstwa rolnego

7. wykorzystanie lasów,

8. ochrona krajobrazu, ochrona środowiska,

9. sztuka ludowa i rękodzieło są pożądaną atrakcją dla turystów,

10. aktywizacja kobiet wiejskich (przygotowywanie pokoi, posiłków)

Rozwój agroturystyki choć może okazać się żyłą złota dla wsi i gospodarstw rolnych i choć wielu upatruje w nim szansy, dzięki którym obszary wiejskie wyjdą z zapaści - rodzi też problemy, których rozwiązanie nie jest łatwe.

Pierwsza kwestia to przyjeżdżający goście; turysta staje się coraz bardziej wymagający i za lepszą ofertę chciałby płacić mniejszą cenę, gdyż za " duże pieniądze" można jechać za granicę. Konieczność sprostania konkurencji staje się więc jednym z głównych problemów dla wielu gospodarstw.

Drugą kwestią jest umiejętność sprostania konkurencji, która nie może się opierać na intuicji i przypadkowych rozwiązaniach ale na lokalnej strategii rozwoju, opartej na zasadach planowania, kontroli, aktywności środowiska lokalnego i samorządu. Jeśli osią tej strategii jest agroturystyka, to trzeba przygotować cały pakiet programów, które pozwolą usatysfakcjonować przyjeżdżających turystów.

Kolejny problem to przygotowanie indywidualnej oferty w taki sposób, aby ten co przyjechał do na po raz pierwszy stał się naszym stałym klientem i namówił innych. Trzeba ustalić na jakiego turystę czekamy: matki z małymi dziećmi, studentów, rodziny z dziećmi, emerytów. Oferta uniwersalna, dla każdego nie jest atrakcyjna dla nikogo.

Wiele osób nie traktuje przedsięwzięcia agroturystycznego jak biznesu i stąd nie zadaje sobie trudu poznania prostych reguł marketingu, rachunkowości, kalkulacji, ekonomii rynku, co pozwoliłoby uniknąć wielu błędów. .

Trudności rozwoju obszarów wiejskich w Polsce wynikają z niemożliwości szybkiego pokonania barier, takich jak:

• Bezrobocie, na skutek zamknięcia zakładów pracy, często takich, które dla środowiska lokalnego miały główne znaczenie w rozwoju dla wielu rodzin "były jedynymi żywicielami" (np. zlikwidowane PGR-y),

• Brak kapitału, który mógłby być zainwestowany w jakąkolwiek działalność gospodarczą na liczącą się skalę i na ogół brak perspektyw na zdobycie takiego kapitału,

• Brak wyraźnych grup zawodowo czynnych, posiadających faktyczne kwalifikacje umożliwiające podjęcie na szeroką skalę przedsiębiorczości w określonym kierunku,

• Wyraźny niedorozwój infrastruktury, która w znacznej mierze jest zachętą do inwestowania, obniża koszty przedsięwzięcia, decyduje o możliwościach sprostania wymogom nowoczesnego biznesu,

• Brak systemu nowoczesnych instytucji wiejskich

• Tradycyjna struktura zawodowo-społeczna, której trzon stanowią rolnicy oraz ludność zajmująca się prostymi zawodami nierolniczymi, najczęściej z rolnictwem związanymi,

• Niedorozwój małych miast, które mogłyby odegrać znaczącą rolę na rynku pracy poprzez tworzenie nowych miejsc pracy dla ludności z pobliskich terenów,

• Znaczna przewaga postaw tradycyjnych, wynikających z nie akceptowania tego co nowe, inne, postaw nacechowanych złymi przyzwyczajeniami, brakiem wiary we własne siły, ale jednocześnie odznaczających się zawiścią i zazdrością w stosunku do tych, "którym się udało".

23. EKOLOGICZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU USŁUG TURYSTYCZNYCH

Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi ruchu turystycznego w Polsce jest stan środowiska naturalnego, które po kilkudziesięciu latach zaniedbania stale się poprawia, a dzięki odpowiednim działaniom przyroda zaczęła się odradzać, tam gdzie dotychczas poddawana była przyrodniczej degradacji. Dobry stan środowiska przyciąga turystów, którzy szukają w Polsce przestrzeni turystycznej zapewniającej czyste powietrze, wodę i nieskazitelną zieleń. Odpowiednia i zdecydowana polityka ekologiczna oraz jej konsekwentna i szybka realizacja stała się niezbędnym warunkiem umożliwiającym osiągnięcie sukcesu w dziedzinie turystyki, dlatego też stan przyrody w kraju jest dzisiaj jego turystyczną wizytówką. Lepiej powinniśmy wykorzystać atrakcyjne położenie Polski umożliwiające rozwój turystyki tranzytowej pomiędzy Wschodem i Zachodem, Północą i Południem.

Turystyka powinna przede wszystkim wykorzystać okazję, jaka stwarza jej Bank Światowy, Europejski Bank Inwestycyjny i inne instytucje finansowe, mogące wyasygnować środki finansowe przeznaczone wyłącznie na cele ekologiczne.

Dobrym pomysłem może być turystyka zwana EKOTURYSTKĄ (wg. Propedeutyki turystyki).

Ekoturystyka - forma turystyki, która aktywnie zbliża do natury daje bliższe i pełniejsze poznanie związków człowieka z otaczającym go środowiskiem na poziomie istotnego, indywidualnego doświadczenia.

Tak pojęta turystyka nie jest oparta na systemie zakazów, ale ma w sposób dynamiczny i indywidualny spełniać rolę kulturotwórczą i wychowawczą. Ekoturystyka jest odwrotnością koncepcji umasowienia turystyki. Dba o to by przychody z turystyki nie przeważały nad racjami utrzymania środowiska naturalnego w jego bezpiecznym stanie.

Aby ograniczyć presje odwiedzających trzeba:

• podnosić poziom świadomości ekologicznej

• ograniczyć napór na tereny turystyczne

• znakować drogi i szlaki dla kierowania turystów na tereny mniej "wrażliwe"

Uwarunkowania rozwoju

• ekologiczna edukacja społeczeństwa

• promocja polskich walorów przyrodniczych

• wspomaganie przyrody w samoodradzaniu się

• uzyskiwanie funduszy na ochronę przyrody

• tworzenie nowych ośrodkow turystycznych w miejscach mniej wrażliwych

24. TURYSTYKA ZAGRANICZNA JAKO EKSPORT NIEWIDZIALNY

Wydatki odwiedzających w danym kraju tj. turystów jednodniowych składają się z wydatków na zakup dóbr i usług. Można je podzielić na trzy grupy: zakwaterowanie i wyżywienie, komunikacja na obszarze danego kraju oraz wydatki różne (zakup pamiątek i innych artykułów, napoje, rozrywki, sport i usługi osobiste).

Struktura wydatków turystów ukazuje, że turystyka międzynarodowa włącza do działalności eksportowej rozmaite gałęzie gospodarki. Nadto konsumpcję żywności przez przyjeżdżających cudzoziemców można potraktować jako odpowiednik rzeczywistego eksportu rolno-spożywczego, który omija wszelkie ograniczenia wynikające z polityki protekcjonistycznej kraju, z którego przyjeżdżają turyści.

Hotele, a zwłaszcza te o wysokich kategoriach, gdzie udział cudzoziemców jest znaczny, można traktować jako przedsiębiorstwa niewidzialnego eksportu dóbr i usług (noclegi, gastronomia, rozrywki, sprzedaż pamiątek i innych artykułów, inne usługi). Podobnie statki pasażerskie są również przykładem niewidzialnego eksportu w dziedzinie obsługi turystycznej ( Statek pasażerski jest typowym przykładem kompleksowej obsługi turystycznej: na jego pokładzie są świadczone usługi przewozowe, noclegowe, gastronomiczne, rozrywkowe).

Współczesna liberalizacja formalności granicznych a zwłaszcza paszportowych i dewizowych, w ramach wspólnot regionalnych i rejonów tansgranicznych sprawia, ze intensywnie rozwijają się zakupy, przede wszystkim między krajami sąsiadującymi ze sobą. Występuje to zwłaszcza wtedy, kiedy kupujący mogą wykorzystać różnice między cenami oraz w zakresie asortymentu i jakości towarów. W takiej sytuacji powstają szczególnie korzystne warunki do rozwoju krótkich wyjazdów i przyjazdów jednodniowych na zakupy dóbr i usług. W niektórych państwach przyjazdy jednodniowe mają niezwykle duże znaczenie gospodarcze. W wielu krajach, w tym w państwach członkowskich UW, zachętą do dokonywania zakupów jest zwrot cudzoziemcom podatku VAT, który uiścili przy dokonaniu zakupu.

Turysta zagraniczny konsumuje na miejscu lub zakupuje po cenach detalicznych, aby zabrać ze sobą jako pamiątki, szereg towarów, które częściowo są również eksportowane w ramach zagranicznego obrotu towarowego, ale po cenach hurtowych, znacznie niższych od cen detalicznych. Ceny detaliczne turysta płaci w istocie tylko w dewizach, za dewizy bowiem otrzymuje krajowe środki płatnicze, za które nabywa lub konsumuje te towary. Jednocześnie turysta zagraniczny płaci w dewizach za rozliczne usługi, które nie mogłyby być w ogóle przedmiotem eksportu. W handlu detalicznym, a ;zwłaszcza w gastronomii, często występują rozmaite marże i dopłaty. Mają one duże znaczenie w miejscowościach turystycznych. Należy także zwrócić uwagę na istotną sprawę, że w turystyce wszystkie zakupy odbywają się natychmiast, w trybie bezgotówkowym, podczas gdy w handlu zagranicznym najczęściej mamy do czynienia z rozliczeniami kredytowymi.

Obecnie w Polsce, według szacunków NPB, wydatki cudzoziemców są o 20% bardziej opłacalnym eksportem niż oficjalny eksport towarowy. Szczególne znaczenie ma zakup pamiątek, przedmiotów osobistego użytku i innych, kupowanych również w celu dalszej odsprzedaży. W masowych ruchu turystycznym niekiedy drobne ilościowo zakupy jednostkowe przekształcają się w skali krajowej w masowe obroty. Masowy ruch turystyczny nieuchronnie rodzi bezpośredni "detaliczny handel zagraniczny".

25. UDZIAŁ POLSKI W MIĘDZYNARODOWYM RUCHU TURYSTYCZNYM - GŁÓWNE TENDENCJE

• Wśród uczestników zagranicznych rnigracji przeważają Niemcy i Amerykanie. Największym rynkiem turystycznym jest Europa a w niej Francja i Hiszpania.

• W 1995 rok-u Polska była na 9 miejscu pod wzgl odwiedzania w Europie mimo, że jest szczegó1nym krajem, bo odwiedzanym na podstawie paszportu, wkładki paszportowej, dowodu osobistego, przepustki granicznej. Nie zaliczamy tu przejazdów tranzytowych.

• Od lat 50-tych do 70-tych' przyjazdy do Polski stopniowo rosły. Później spadek wynikał z przesłanek politycznych. Po stanie wojennym znów rośnie do dziś dnia.

• Musimy lepiej się zareklamować (tradycja, folklor, kultura gościnność) by zachęcić turystów do odwiedzania naszego kraju.

• Podobnie kształtowały się wyjazdy Polaków za granicę. Do lat 70-tych rosły potem załamanie, bo niepokoje polityczne, Ponowne ożywienie ruchu dzięki umowom między Polską a b. krajami. socjalistycznymi. Po stanie wojennym odbudowa wyjazdów zagranicznych. W większości odwiedzają kraje sąsiedzkie.

• Lata 90-te zmiana przepisów wizowych i wzrost zamożności ,społeczeństwa zwiększyła dynamikę i skalę wyjazdów zagranicznych. Motywami podróży Polaków są wakacje, zwiedzanie, interesy.

Niestety turyści wolą odwiedzać kraje ż lepszą infrastrukturą niż nasza i my też lubimy kraje o dobrym standardzie

26. TURYSTYKA PRZYJAZDOWA DO POLSKI W LATACH 90-TYCH.

Polska w roku 1990 znajdowała się na 27 miejscu w światowym rankingu pod względem liczby turystów zagranicznych, którzy odwiedzili nasz kraj.

W roku 1993, a nagminnie począwszy od roku 1994 zaczęto u nas podawać informacje, że Polska znajduje się w pierwszej dziesiątce krajów świata najliczniej odwiedzanych przez turystów zagranicznych. Podając te informacje opierano się głównie na ogólnie przyjętej w świecie definicji, iż za turystę uznaje się odwiedzającego korzystającego przynajmniej z jednego noclegu.

Spadek liczby przyjazdów turystycznych do Polski o 3,8% obniżył o jedną pozycję miejsce naszego kraju na liście najliczniej odwiedzanych rynków docelowych. Udział Polski w turystyce przyjazdowej do Europy zmniejszył się z 5,4% do 5%.W 1998 r. Polska znalazła się na ósmym miejscu na liście krajów najczęściej odwiedzanych przez turystów, i na dwunastym na liście krajów o najwyższych wpływach z przyjazdów cudzoziemców. Dane za 1997 r. lokowały nas odpowiednio na miejscach siódmym i czternastym. Tempo przyjazdów cudzoziemców do Polski jest mniejsze niż na początku lat dziewięćdziesiątych.

Przyjazdy cudzoziemców do Polski w latach 1990-1998 (w mln)

1990	18,2
1991	36,2
1992	49,0
1993	61,0
1994	74,2

1995	82,2
1996	87,4
1997	87,8
1998	88,6

Średnia długość pobytu turystów zagranicznych w Polsce jest ustabilizowana. W latach 1992­1996 utrzymywała się na poziomie 4,7-4,9 noclegu, a w 1998 roku wzrosła do ok. 5 noclegów. Turyści z Niemiec i większości krajów Europy Zachodniej w 1998 roku przebywali w Polsce dłużej niż poprzednio; skrócili natomiast czas pobytu Białorusini, Rosjanie, Ukraińcy i Litwini.

Według szacunków Instytutu Turystyki:

Wydatki cudzoziemców przebywających do Polski w 1990 r. wyniosły ok. 1 mld. Dolarów, w 1993 r. ok. 4,5 mld USD, w 1994 r. ponad 6 mld USD, w 1995 r. jponad 6,5 mld USD, w 1996 r. 8,4 mld USD, w 1997 r. 8,7 mld USD, a w 1998 r. - 8,0 mld USD.

Średnie wydatki cudzoziemców w Polsce na osobę wyniosły w 1994 r. 88 USD, w 1996 r. 99 USD (o 18% więcej niż w 1995 r.), a w 1998 r. ponad 100 USD;

Średnie wydatki turystów zagranicznych w Polsce na osobę wyniosły w 1994 r, około 210 USD, w 1995 r. 174 USD/osobę, w 1996 r. -213 USD/osobę, 'w 1997 r. 203 USD/osobę, a w 1998 r. - 200 USD/osobę.

W 1998 r. źródłem przychodów z turystyki były wpływy od turystów - 4,4 mld USD i odwiedzających jednodniowych - 3,6 mld USD.

W latach 1990 -1997 liczba miejsc noclegowych w całej rejestrowanej bazie noclegowej turystyki w Polsce zwiększyła się zaledwie o niecałe 2% (z 743,1 tys. Do 757,8 tys miejsc noclegowych. Pomimo niezbyt imponujących rozmiarów bazy noclegowej Polska stała się potentatem w turystyce przyjazdowej. Uważna lektura wydawanych przez' Główny Urząd Statystyczny roczników statystycznych turystki pozwala stwierdzić, że publikowane w rankingach Światowej Organizacji Turystki (WTO) wielkości, dotyczące liczby turystów przyjeżdżających do Polski, są wynikiem ustaleń dokonanych przez Instytut Turystyki w Warszawie. W Polsce w latach 1989-1990 informacje o liczbie turystów zagranicznych w rankingu WTO opierały się na określonym systemie ewidencji i odpowiednie liczby wynosiły; w roku 1998-3293 tys. Osób, a w roku 1990-3400 tys. Osób. Począwszy od roku 1991 liczby turystów zagranicznych były ustalane przez Instytut Turystyki, który przypuszczalnie do miejsc noclegowych nierejestrowanych, nigdzie nie zgłaszanych i w żadnych statystykach nie uwzględnianych. Przypuszczalnie dzięki temu w roku 1991mieliśmy już 11350 tys. Turystów zagranicznych odwiedzających Polskę, a w 1992 - aż 16200 tys.

W statystycznych danych rankingu WTO następują "statystyczne deformacje" gdyż w jednych krajach liczba turystów ogółem jest identyczna z liczbą turystów korzystających z noclegów tylko w rejestrowanej bazie noclegowej, a w innych zawiera jeszcze ,turystów korzystających z noclegów przypuszczalnie również w nierejestrowanej. bazie noclegowej. Np. we Francji. GB, Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Holandii, Belgii oraz Irlandii występujące w rankingu WTO liczby turystów zagranicznych były identyczne z liczbą gości zagranicznych korzystających z noclegów tylko w zarejestrowanej bazie noclegowej turystyki, a nie w całej bazie noclegowej. I tak zgodnie ze stosowaną wg zaleceń WTO definicją turysty, dla potrzeb statystyki uznaje się odwiedzającego przynajmniej z jednym noclegiem w obiektach zakwaterowania zbiorowego i w szeroko rozumianych kwaterach prywatnych: Do kwater prywatnych zaliczone zostały własne drugie domy, pokoje wynajęte przy rodzinie, mieszkania wynajęte bezpośrednio od osób prywatnych lub za pośrednictwem agencji turystycznej, nieodpłatne kwatery w mieszkaniach krewnych i znajomych oraz inne kwatery prywatne. Aby prawidłowo ustalić pozycję Polski przynajmniej w odniesieniu do Austrii, Niemiec, Szwajcarii i. innych krajów, należy dokonać odpowiedniej korekty wielkości przyjazdu turystów zagranicznych do Polski, pomniejszając te wielkości przynajmniej o liczebność gości zagranicznych korzystających z noclegów u rodziny i znajomych.

W tej sytuacji przyjmując za wiarygodne wyliczenia Instytutu Turystyki-Polska znalazłaby się w drugiej dziesiątce krajów w światowym rankingów w zakresie turystyki przyjazdowej, zajmując dwunaste miejsce

27. POMOC UNII EUROPEJSKIEJ A ROZWÓJ TURYSTYKI W POLSCE.

Fundusz PHARE jest programem bezzwrotnej pomocy finansowej Unii Europejskiej dla krajów przechodzących z systemu gospodarki zarządzanej centralnie do gospodarki rynkowej. Działa w 11 krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Polska jest największym odbiorcą tej pomocy, która polega na dostarczaniu usług szkoleniowych, ekspertyz, konsultacji i doradztwa.

Unia Europejska w oparciu o porozumienie podpisane z Rządem RP w grudniu 1990 roku postanowiła wspomóc rozwój turystyki w Polsce w ramach Programu PHARE TOURIN. Beneficjentem pomocy w imieniu Rządu RP stał się UKFiT, który określał kierunki i przedsięwzięcia, składające się na program pomocowy.

Program TOURIN został podzielony na kilka faz. Jego pierwszy etap - TOURIN I rozpoczął się w 1992 roku i trwał do połowy 1995 roku. TOURIN I zakończył się z końcem 1997 roku.

PHARE - TOURIN I - obejmował następujące przedsięwzięcia:

• Wsparcie instytucjonalne, organizacyjne i merytoryczne dla UKFiT - problemy prawne, struktura organizacyjna, analiza rynku, promocja i marketing w turystyce, krótko- i długoterminowy program szkolenia

• Kształcenie i szkolenia kadr turystycznych - wielo profilowe szkolenia modułowe krajowe i zagraniczne dla kadry dydaktycznej szkół średnich l wyższych, zorganizowanie Centrum Edukacji Kadr Turystycznych we współpracy z Instytutem Turystyki, przetłumaczenie i wydanie wytypowanych podręczników i poradników, zorganizowanie szkoleń dla branży turystycznej oraz dla kadry współdziałającej w rozwoju turystyki, zorganizowanie seminariów na temat rozwoju produktu turystycznego w wytypowanych regionach;

• Promocję turystyki przyjazdowej - wsparcie finansowe uczestnictwa Polski w międzynarodowych targach turystycznych, pomoc w organizacji Kongresu Turystyki Polskiej i pomoc w sfinansowaniu kampanii promocyjnej turystyki przyjazdowej

• Rozwój produktu turystycznego - przedsięwzięcie to było zrealizowane przez specjalną firmę Artur D. Little w formie raportu, który został przyjęty przez UKFiT do realizacji w dalszej fazie programu PHARE; raport ten określa wykorzystanie możliwości ofertowych poszczególnych regionów Polki oraz daje modelowe rozwiązanie organizacyjne struktur zarządzających rozwojem produktu turystycznego na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.

PHARE TOURIN II objął następujące projekty: ­

• Narodowy system informacji, rezerwacji i dystrybucji usług turystycznych (NCRS - Narodowy System Rezerwacji i Dystrybucji Usług Turystycznych oraz INFOTUR)

• Rozwój turystyki na terenach wiejskich i zalesionych - przygotowanie 5-letniego planu strategii promocji turystyki na wsi, przygotowanie strategii rozwoju bazy noclegowej na wsi i jej wdrożenie, określenie szans rozwoju turystyki aktywnej na terenach wiejskich;

• System pomocy dla użytkowników dróg - nadrzędnym celem tego przedsięwzięcia jest opracowanie planu budowy i rozwoju pomocy drogowej w Polsce, który objął by przede wszystkim krajowych użytkowników dróg, ale również turystów zmotoryzowanych z zagranicy

• Strategię rozwoju produktu turystycznego Polski - projekt ten, oparty na raporcie A. D. Little "Rozwój Produktu Turystycznego Polski" i zweryfikowany przez firmę L&R z Wielkiej Brytanii i Austrian Tourism Consulting.

PHARE TOURIN III realizowany był w latach 1998-1999, program opiewał na

łączną kwotę 6 mln Euro, obejmował następujące projekty:

• Polska strategia marketingowa - wdrożenie. Celem projektu było praktyczne zastosowanie wybranych elementów strategii marketingowej na obszarze Belgii i Luksemburga, Holandii oraz Skandynawii. Projekt składał się z następujących elementów: badania rynkowe Finlandii i Belgii, wydanie ogólnej broszury o Polsce, przygotowanie paneli do stoiska na targach turystycznych, szkolenie pracowników POIT w tych krajach i opracowanie podręcznika wspierającego sprzedaż;

• Polska strategia marketingową - szkolenie. Celem projektu było przygotowanie i przeprowadzenie szkolenia dla 229 przedstawicieli samorządu terytorialnego w wybranych regionach ( Małopolska, Warmia, Mazury i Pomorze), które miało ułatwić przygotowanie planów rozwoju turystyki w tych regionach;

• Utworzenie POT-u. Projekt ten obejmował m.in. następujące zadania: pomoc dla UKFiT w procesie tworzenia POT -u w zakresie legislacji, organizacji i lobbingu w oparciu o doświadczenia europejskie, rozwój struktur regionalnych dla rozwoju produktu i marketingu turystycznego, opracowanie planu strategicznego dla NATO, wdrożenie programu szkoleń regionalnych w zakresie funkcjonowania POT, propozycja planu przekazania mienia instytucji, na bazie których powstała POT;

• Utworzenie systemu pomocy drogowej w Polsce. Projekt był kontynuacją poprzedniej fazy programu TOURIN II, efektem było rozszerzenie funkcjonowania projektu STARTERA (systemu pomocy drogowej) na obszar województw zachodnich.

Lokalny rozwój turystyki - fundusze grantowe. Projekt ten objął 13 przedsięwzięć na terenie Małopolski

28. POLITYKA TURYSTYCZNA UNII EUROPEJSKIEJ

Spośród aktów prawnych regulujących działalność krajów członkowskich Unii Europejskiej duże znaczenie mają akty prawne ustalające cele i kierunki polityki konsumenckiej, zwłaszcza zaś programy i plany działania, stwarzające solidne podstawy do podejmowania różnego rodzaju przedsięwzięć na rzecz ochrony interesów konsumentów we wszystkich dziedzinach działalności, w tym także w turystyce. Dla realizacji celów polityki w zakresie wzmocnienia ochrony interesów klientów usług turystycznych zostały przyjęte przez Radą

Ministrów Wspólnot Europejskich następujące dyrektywy:

• dyrektywa 450/84 z 10 września 1984r. w sprawie wprowadzającej w błąd reklamy,

• dyrektywa 314/ 90 z 13.06.199Or. w sprawie pakietów turystycznych ( On Package Travel Package Holidays and Package Tours),

• dyrektywa 13/ 93 z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach zawieranych z konsumentami.

oraz rekomendacje

• rekomendacja z 22.12.1986r. w sprawie standaryzacji informacji w hotelach - ujednolicającej symbole stosowane do oznaczania poszczególnych urządzeń i ułatwień istniejących w hotelach,

• rekomendacja z 22.12. 1986r. w sprawie zabezpieczenia przeciwpożarowego w hotelach,

Z punktu troski o klienta najwięcej nowych rozwiązań wprowadziła właśnie Dyrektywa 314/90 EEC w sprawie pakietów turystycznych. Dokument ten ma szczególne znaczenie dla ochrony konsumentów korzystających z imprez organizowanych przez biura podróży. Dyrektywa 314/ 90 dotyczy organizowanych przez biura podróży tzw. pakietów sprzedawanych za zryczałtowaną cenę, składających się z co najmniej dwóch usług obejmujących okres 24 godzin albo krótszy, ale z zakwaterowaniem..

Dyrektywa ta umożliwia państwom członkowskim osiągnięcie celów takich jak:

1. zapewnienie konsumentom ochrony przewidzianej w dyrektywie, niezależnie od tego czy są stroną umowy, cesjonariuszem lub członkiem grupy, na rzecz której zawarto umowę w sprawie nabycia pakietu,

2. nałożenie na organizatorów lub sprzedawców obowiązku przedstawienia klientowi rzetelnych informacji o oferowanym pakiecie, w przypadku wydania broszury informacyjnej zapewnienie dokładności, czytelności i prawdziwości zawartych w niej informacji,

3. uznanie, że konsument powinien otrzymać dokument, w którym określone są warunki umowy,

4. przyznanie konsumentom - możliwości przekazania rezerwacji pakietu osobie trzeciej

5. przyznanie konsumentom prawa wycofania się z umowy przed ustalonym terminem wyjazdu,

6. wyraźne określenie praw przysługującym konsumentom w przypadku odwołania imprezy przed uzgodnioną datą wyjazdu,

7. ograniczenie możliwości zmiany pakietu ustalonej w umowie jedynie do określonych i wyraźnie przewidzianych w umowie sytuacji,

8. określenie obowiązków organizatora w stosunku do klienta w przypadku, kiedy w trakcie trwania imprezy występują istotne uchybienia w wykonaniu usług, lub gdy organizator dostrzega, że zaniedbania takie wystąpią,

9. nałożenie na organizatora lub sprzedawcę odpowiedzialności' za właściwe wykonanie zobowiązań wypływających z umowy, a w szczególności za straty jakie poniósł konsument na skutek niewykonania lub niena1eżytego wykonania umowy, poza przypadkami, w których niewykonanie postanowień umowy nie wynika z ich zaniedbań lub zaniedbań wykonawców usług,

10. wprowadzenie obowiązku wykazania przez organizatora lub sprzedawcę imprez turystycznych posiadania zabezpieczenia na wypadek niewypłacalności.

Zgodnie z zawartymi w dyrektywie 314/ 90 zasadami, wszystkie dokumenty dostarczane konsumentom przez organizatorów lub sprzedawców podające cenę pakietu oraz inne warunki zawarcia umowy nie mogą zawierać nieprawdziwych informacji. Informacje takie jak: cel podróży i środki transportu, rodzaj i kategoria usług, plan posiłków, plan podróży, wymagania paszportowe, wizowe i sanitarne, terminy płatności, ceny, minimalna liczba osób warunkująca odbycie imprezy, ostateczny termin odwołania imprezy - muszą być podane w sposób jasny i zrozumiały.

W każdej umowie zawieranej z klientem powinno znaleźć się:

• miejsce przeznaczenia oraz okresy pobytu (z datami) - jeśli pobyt jest przewidziany,

• określenie środka transportu (rodzaj i klasa) oraz daty, godziny i miejsca odjazdu i powrotu,

• jeżeli w skład pakietu wchodzą noclegi, należy podać ich miejsce, kategorię zakładu albo stopień komfortu kwatery oraz główne cechy i klasyfikację zgodnie z wymogami obowiązującymi w państwie przyjmującym, a także plan posiłków,

• informację, czy wymagana jest minimalna liczba osób, aby impreza mogła się odbyć, a jeżeli tak i należy podać ostateczny termin poinformowania konsumenta o odwołaniu,

• plan podróży,

• zwiedzania, wycieczki i inne usługi wliczone w cenę pakietu,

• nazwa i adres organizatora, sprzedawcy i ewentualnie ubezpieczyciela,

• cena pakietu i informacje o możliwości jej podwyższenia,

• informacje o wszelkich obowiązkach i opłatach ponoszonych przez konsumenta z określone usługi,

• terminy i sposób zapłaty,

• wymagania specjalne, które konsument przedstawił organizatorowi lub sprzedawcy dotyczące rezerwacji, które to wymogi obie strony zaakceptowały,

• termin w jakim konsument powinien zgłosić wszystkie roszczenia dotyczące niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

Dyrektywa 314/ 90 przyznaje konsumentowi prawo do odstąpienia zarezerwowanej imprezy z powodu ważnych okoliczności takich jak, choroba czy śmierć bliskiej osoby, pod warunkiem powiadomienia o tym organizatora lub sprzedawcy. Osoba na rzecz której dokonano odstąpienia, musi jednak zaakceptować wszystkie warunki imprezy. Ponadto odstępujący i przejmujący są solidarnie odpowiedzialni za pokrycie wszystkich dodatkowych kosztów spowodowanych odstąpieniem.

Ważne także jest to, iż ustalona w umowie cena nie może być zmieniana, chyba, że umowa wyraźnie dopuszcza taką możliwość i to jedynie z powodu zajścia takich okoliczności jak: wzrost taryf przewoźników, zmiany kursu walut oraz wzrost podatków i opłat obciążających usługi. Cena nie może być jednak podwyższona w okresie krótszym niż dwadzieścia dni przed rozpoczęciem imprezy.

Jeżeli organizator podróży stwierdza przed przewidzianą datą wyjazdu, że zmieni istotne postanowienia umowy, ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia o tym konsumenta, tak aby umożliwić mu podjęcie decyzji, czy jest skłonny zaakceptować te zmiany, czy też odstępuje od umowy. Konsument ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia o swojej decyzji organizator bądź sprzedawcę. Jeżeli konsument odstępuje od umowy na skutek zmiany jej istotnych postanowień albo jeżeli organizator odwołuje podróż przed datą wyjazdu z przyczyn innych niż wina konsumenta, to konsument może:

• zgodzić się na imprezę zastępczą o tym samym lub wyższym standardzie, w przypadku niższej ceny różnica zostanie mu zwrócona,

• otrzymać zwrot wszystkich dotychczas wpłaconych pieniędzy na poczet imprezy.

Ważną rolę w gwarancjach praw konsumenckich wypełnia dyrektywa 450/84 dotycząca nieuczciwej reklamy, która w jakikolwiek sposób, włączając w to jej prezentację, wprowadza w błąd osoby do których jest adresowana lub do których dociera i wpłynie na ich zachowanie na rynku. Dokument ten określa kryteria oceny prawdziwości reklam. Zgodnie z przyjętymi zasadami przy takiej ocenie brane są pod uwagę wszystkie cechy reklamy, a zwłaszcza wszelkie informacje dotyczące charakterystyki dóbr i usług, ceny i sposobu jej kalkulacji oraz informacje dotyczące reklamującego. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do zagwarantowania istnienia odpowiednich skutecznych środków kontroli prawdziwości reklam.

Odrębnie unormowano problematykę reklamy telewizyjnej. Dyrektywa 89/ 552 w sprawie koordynacji przepisów prawnych państw członkowskich w odniesieniu do działalności telewizyjnej, reguluje dozwolone metody reklamy telewizyjnej oraz zasady jej sponsorowania. Zgodnie z wprowadzonymi z nią regułami, reklama telewizyjna została poddana ograniczeniem co do pory i czasu emisji.. Emisja reklam dozwolona jest tylko w blokach reklamowych, pojedyncze informacje reklamowe puszczane są jedynie wyjątkowo. Musi być łatwo rozpoznawalna i oddzielona od programów środkami optycznymi i akustycznymi. Zakazane jest emitowanie w telewizji następujących rodzajów reklam: reklam ukrytych, reklam wyrobów tytoniowych i lekarstw wydawanych na receptę, a także reklam naruszających godność człowieka, dyskryminujących określone grupy ludzi, godzących w przekonania polityczne i religijne, wykorzystujących łatwowierność dzieci, wymierzonych przeciwko zdrowiu i bezpieczeństwu człowieka.

Dyrektywa 13/93 w sprawie nieuczciwych warunków kontraktów chroni interesy konsumentów przed narzucaniem im warunków umowy, zwłaszcza przed wyłączaniem istotnych praw konsumenta w jednostronnie opracowywanych umowach typowych.

Zasady określone dyrektywą mają zastosowanie tylko do tych warunków umownych, które nie są przez strony indywidualnie uzgadniane. Przez pojecie nieuczciwych warunków umowy rozumie się te warunki umowy, które nie były przez strony oddzielnie negocjowane i wbrew wymogom powodują istotną nierównowagą praw i obowiązków, ze szkodą dla klienta. Za warunki, które nie były indywidualnie negocjowane, uważa się warunki, które zostały wcześniej opracowane i konsument nie miał wpływu ma ich treść, w szczególności warunki przyjęte we wcześniej opracowanych umowach typowych. Fakt, że niektóre warunki umowy typowej były negocjowane, nie wyłącza zastosowania zasad określonych w Dyrektywie do pozostałych postanowień umowy. Ciężar udowodnienia, że niektóre warunki umowy standardowej były negocjowane obciąża sprzedawcę. W aneksie zostało wyróżnionych 17 najczęściej spotykanych nieuczciwych warunków kontraktów.

Przy tworzeniu jednolitego rynku usług turystycznych Unii Europejskiej istotna rolę odegrały dyrektywy znoszące bariery uniemożliwiające lub utrudniające podejmowanie i prowadzenie w państwach członkowskich działalności w dziedzinie:

• hotelarstwa i gastronomii dyrektywy 68/367/EEC oraz 68/368/EEC (z 15 października 1968 r.),

• w zakresie świadczonych przez pilotów wycieczek, przewodników - tłumaczy (dyrektywa 75/368/EEC z 1975 r.)

oraz w sprawie usług transportowych i agencji podróży dyrektywa 82/470/EEC (z 29 czerwca 1982

1

Polska Agencja Promocji Turystyki - koordynacja funkcjonowania całego systemu informacji i promocji

Poziom ogólnokrajowy - promocja zagraniczna

Poziom regionalny

• regionalne agencje promocji

turystyki

• oddziały PAPT

• wojewódzkie centra informacji turystycznej

• wojewódzkie ośrodki informacji turystycznej

• miejskie centra informacji turystycznej (w dużych miastach)

Poziom lokalny

• miejskie, gminne centra i ośrodki informacji turystycznej

• punkty „it” w obiektach turystycznych

---