Fryderyk Chopin skomponował w okresie od 1825 do 1849 roku 57 mazurków. Za jego życia wydane zostały Mazurskie op. 6,7,17,24,30,33, 41,50,56,59,63. Kolejne opusy 67 i 68 wydał Julian Fontana w latach 1855-56. Poszczególne opusy zawierają po 3 do 5 utworów ponadto zachowało się osiem mazurków bez numerów opustowych.

Inspiracje do komponowania mazurków czerpał Chopin z trzech źródeł. Pierwszym z nich była istniejąca do końca XVIII wieku tradycja mazurka artystycznego, do której należą m.in. mazurki komponowane przez Marię Szymborską. Drugim źródłem byłą tradycja popularna przejawiająca się w towarzyskich śpiewach oraz w tańcach balowych. Trzecie i najważniejsze źródło inspiracji stanowiła muzyka ludowa. Z twórczością ludową zetknął się Chopin już we wczesnym dzieciństwie. Spędzając wakacje w Szafarni na Mazowszu z zainteresowaniem przysłuchiwał się tradycyjnym śpiewom i muzykowaniu ludowych kapel. Fascynacja muzyką ludową znalazła swoje odzwierciedlenie w wielu jego kompozycjach, ale gatunkiem najbardziej związanym z tradycją ludową jest mazurek.

Chopin pod wspólną nazwą "mazurek" wykorzystał elementy trzech tańców ludowych tworzących tzw. grupę mazurową: mazura, kujawiaka i oberka. Dla wszystkich tych tańców charakterystyczne jest trójdzielne metrum, odtaktowość (brak przedtaktów typowy dla polskiej muzyki ludowej w ogóle), rozdrabnianie pierwszej wartości rytmicznej, schematyczne powtarzanie cztero- ośmiotaktowych odcinków. Ale każdy z tańców posiada też cechy wyróżniające go z grupy tańców mazurowych. I tak mazur, taniec regionu mazowieckiego, utrzymany jest w umiarkowanym tempie. Ma zamaszysty charakter i swobodną, często skoczną melodię o nieregularnych akcentach rytmicznych. Kujawiak charakteryzuje się kołyszącą, śpiewną melodią o raczej słabych akcentach, utrzymaną w wolnym tempie. Rozróżnić można przy tym odmianę kujawiaka czysto wiejską, w której przeważa tryb majorowy, i małomiasteczkową (spotykaną w twórczości kapel żydowskich), w której dominuje tryb minorowy. Kolejny z tańców, którego cechy pojawiają się w mazurkach, to oberek o żywiołowym charakterze, wesołej, skocznej melodii i bardzo szybkim tempie. Charakterystyczne są w nim silne, regularne akcenty, wirowy tok tańca i nagłe zatrzymania ruchu.

W większości mazurków Chopin łączy dwie odmiany tańca, przy czym najbardziej typowe jest zestawienie mazura z kujawiakiem (np. w "Mazurku F-dur op. 7", Mazurkach "B-dur" i "a-moll" z op. 17, "Mazurku As-dur op. 50"), rzadziej mazura z oberkiem (np. w "Mazurku D-dur op. 33"). Ponadto w mazurkach pojawiają się też elementy innych tańców: walca ("Mazurek As-dur op. 41") i poloneza (np. "Mazurek fis-moll op. 59" koda). W mazurkach Chopina oprócz elementów ludowych tańców możemy odnaleźć również brzmienia typowe dla kapeli ludowej. Przykładem mogą być powtarzające się w akompaniamencie współbrzmienia imitujące ustawiczne "brzęczenie" dudów, kozła lub basu.

Proweniencja ludowa jest szczególnie wyraźna w pierwszych fazach mazurkowej twórczości Chopina. Mazurki te pod względem budowy bliskie są tanecznym pierwowzorom, natomiast tonalność i kształt melodii wynika z intonacji ludowego śpiewu (mazurek w tradycji ludowej był tańcem śpiewanym). W Mazurkach z op. 6 i 7 Chopin łączy elementy folkloru wiejskiego (wprowadzając cytaty lub naśladując brzmienia muzyki ludowej) z miejskim, salonowo-towarzyskim. Kolejne Mazurki z op. 17, 24, 30, 33 i 41, wnoszą typowe dla muzyki ludowej elementy wraz z charakterystycznym typem budowy. Z czasem Chopin zestraja w mazurkach specyficzne cechy mazura, kujawiaka i oberka, tworząc idiom charakterystyczny dla utworów należących do tego gatunku - idiom mazurka Chopinowskiego. Ponadto w wyrafinowany sposób łączy, niekiedy synchronicznie, różne odmiany tańców w różnych głosach. Często zamienia rytm i tempo tańców. I tak pojawia się na przykład oberek w zwolnionym tempie charakterystycznym dla kujawiaka. Tendencje do takiego wysublimowanego traktowania ludowych pierwowzorów pojawiają się w Mazurkach z op. 33 i 41, natomiast Mazurki z op. 50, 56 i 59 reprezentują już pełnię indywidualnego stylu Chopina.

Mazurki stawiają przed wykonawcą niezwykle trudne zadanie. Szczególne wyzwanie stanowi tempo rubato, typowe dla polskiej muzyki ludowej. Wskazówki Chopina, dotyczące tempa kradzionego (z włoskiego: rubare - kraść) mówią, by "lewa ręka była kapelmistrzem", "by grała ściśle miarowo", "by utrzymywała ścisłe tempo", natomiast prawa ma "igrać swobodnie z rytmem", "wyzwalać prawdę muzycznego wyrazu z wszystkich rytmicznych więzów, czy to przez niezdecydowanie, ociąganie się, czy też wpadanie z niecierpliwą popędliwością wcześniej i żywiej, jak mówca w namiętnej mowie”.

Mazurki, przesycone elementami polskiej muzyki ludowej, przez wielu uznawane były za przejaw tęsknoty kompozytora za krajem rodzinnym. Ale w twórczości Chopina inspiracja muzyką ludową widoczna jest również w innych utworach. Elementy kujawiaka można odnaleźć w "Fantazji na tematy polskie" i w finale "Koncertu f-moll", a elementy mazurkowe obecne są w introdukcji do "Ronda À la Krakowiak" i w trio Menueta z "Sonaty c-moll".

Popularność mazurków Chopina spowodowała, że wielu polskich kompozytorów również sięgnęło po ten gatunek, tworząc niezliczone ilości mazurków i popadając w "mazurkomanię". Większość kompozytorów nie była w stanie uwolnić się od powierzchownej zależności od mazurków Chopina. Udaną próbę odnowienia chopinowskiej tradycji podjął Karol Szymanowski, komponując 20 Mazurków op. 50 i 2 Mazurki op. 62. W twórczości późniejszych kompozytorów mazurek również był obecny. Sporadycznie pojawił się w twórczości Antoniego Szałowskiego i Bolesława Woytowicza, Aleksander Tansman skomponował 36 mazurków zebranych w kilku zeszytach, a Roman Maciejewski jest autorem ok. 50 utworów tego gatunku.

---