1. Polska kultura ludowa - historyczne uwarunkowania - teoria dwóch kultur
· teoria dwóch kultur związana jest z mitem o Piaście i epoce piastowskiej; zrodził się on jeszcze w okresie oświecenia, a romantyzm nadał mu nowe znaczenie; zniewolony naród dostrzegł wówczas w kulturze ludowej pierwiastek narodowy, pozostałości po dawnych czasach piastowskich.
· odkryto na wsi nieznaną współczesnym kulturę, uznając ją za kulturę dawnych mieszkańców ziem polskich, typowo słowiańską; chłopska wieś okazała się potęgą kulturową i polityczną
· Piast - symbolem polskiego chłopa; symbolem szczęśliwego okresu dziejów chłopskich i pradawnej chłopskiej kultury
· myśl o dwoistości naszej kultury - ścierających się kultur: chłopskiej i szlacheckiej - przwijałą się w piśmiennictwie renesansowym, oświeceniowym, jednak dopiero pisma Dołęgi Chodakowskiego i teorie Surowieckiego oraz Rakowieckiego stworzyły się jej ramy teoretyczne
· teoria dwoistości polskiej kultury narodowej miała podtrzymać przekonanie demokratów o predestynacji chłopów do odbudowy państwa polskiego
Dwie kultury:
· chłopska (w przekonaniu romantyków-demokratów: apoteoza kultury chłopskiej jako rodzimej, oryginalnej, polskiej, nieskażonej wpływami zewnętrznymi - chrześcijańskimi, szlacheckimi, kosmopolityzmem)
· szlachecka (krytyka kultury szlacheckiej, związana z wyzyskiem pańszczyźnianym, uciśnieniem chłopów)
Wniosek (wg romantyków):
Kultura polska może się odrodzić tylko na podstawie wartości kultury chłopskiej; wtedy dopiero obejmie ona cały naród, stanie się kulturą w pełni narodową, oryginalną, polską.
· na temat kultury chłopskiej wypowiadali się z uznaniem:
- W. A. Maciejowski
- J. Morawiecki
- R. Berwiński
- S. Goszczyński
- C. K. Norwid
· teoria dwóch kultur towarzyszyła odtąd dziełom myśli społeczno-politycznej, stanowiła też inspirację dla wielu dzieł literackich, utworów muzycznych i plastycznych (zwłaszcza w okresie młodopolskim)
· stała się podstawą chłopskiego ruchu społeczno-politycznego
2.„Protoetnografia” folklorystyczna epoki baroku
W XVII w. zaczęto postrzegać chłopów jako warstwę mogącą dostarczyć rozrywki. Dostrzeżono wartości estetyczne, jakie niosła ludowa twórczość - literatura, głównie pikantne erotyki i muzyka (popularne stało się zapraszanie na dwory wędrownych muzykantów). Powstały pierwsze antologie pieśni ludowych w formie kantyczek i jarmarcznych ulotek.
Zainteresowanie ludowością miało też aspekt poznawczy - dla duchownych było „materiałem do studium języka i pojęć ludowych, do rozpoznania ludowego kodu, którym należy przekazać ustnej tradycji nowe informacje”
3.Program badań 'ludoznawczych' H. Kołłątaja i jego współczesnych
Bardzo duże zagęszczenie prac zapowiadających powstanie nowej nauki - ludoznawstwa, pojawia się w Polsce w okresie Oświecenia - w końcu XVIII w. Odnajdujemy je głównie w ramach czterech pól zainteresowań. Były to:
· rozważania nad pochodzeniem i rozwojem kultury ludzkości,
· fascynacje kulturą ludową,
· opisy kultury ludów pozaeuropejskich
· próby zrozumienia zjawisk etnicznych.
Pierwsze z nich uprawiane były przez przedstawicieli „filozofii dziejów”, przede wszystkim Hugona Kołłątaja i Stanisława Staszica, z godnym szczególnej uwagi `Rodem ludzkim' tego ostatniego, pisanym na przełomie XVIII i XIX w. Kultura ludowa z kolei przyciągała uwagę jako źródło do rekonstrukcji przeszłości narodu polskiego i Słowiańszczyzny. Ujmowano ją dwojako - po pierwsze, jako właściwość ludowych grup społecznych, szczególnie ludności wiejskiej, ważnej narodowo i gospodarczo, a po drugie jako nośnik wartości: rodzimości, narodowości, tradycyjności, oryginalności i naturalności. W czasach zaborów w Polsce chciano bowiem zachować kulturą chłopską jako typowo polską i nie skażoną kosmopolityzmem, co wiązało się z walką o zachowanie tożsamości narodowej Polaków.
Mianem kamienia węgielnego ludoznawstwa w Polsce określa się list Hugona Kołłątaja do księgarza i wydawcy krakowskiego Jana Maja z 1802 r., zawierający projekt opisu stanu kultury ludowej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Innym spośród licznych świadectw zainteresowań kulturą ludową, ważnych dla tworzącej się dyscypliny, była książka Ignacego Lubicz -Czerwińskiego „Okolica za-dniestrska” z roku 1811, uznawana za pierwszą polską monografię etnograficzną, oraz praca Zoriana Dołęgi-Chodakowskiego „O Słowiańszczyźnie przed chrześcijaństwem” z roku 1818, utożsamiająca, to co ludowe z tym, co narodowe i zachęcająca do gromadzenia rzeczy ludowych w trakcie wędrówek po wsiach. Materiały dotyczące ludów odległych zbierali, przede wszystkim na terenach Wschodu, zesłańcy i podróżnicy, z bardzo ważnym wśród tych ostatnich, bo formułującym już cele naukowe, Janem Potockim. Na skutek utraty niepodległości i pod wpływem romantycznej „filozofii natury” podjęto, od końca XVIII w. rozważania nad narodem i narodowością, obecne m.in. w pracach Franciszka Salezego Jezierskiego oraz Maurycego Mochnackiego. Prace indywidualne były wspierane przez takie instytucje jak Uniwersytet Wileński i Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Warszawie.
Praca badaczy kultury ludowej polegać miała na zapisywaniu tekstów folklorystycznych, wierzeń, obyczajów, opisów i rysunków strojów ludowych. Powstające w ten sposób opisy wydawano drukiem, równocześnie - o czym już wiele pisano - tworząc i utrwalając mit naszego, rodzimego “dobrego dzikiego”. Jak podkreśla dr hab. Zbigniew Libera, “te opisy należy czytać jako wyraz skonwencjonalizowanego `miejskiego gadania' na temat chłopa, a nie po to, ażeby dowiedzieć się jakim ten chłop był naprawdę”. Badania były prowadzone wedle wcześniej poczynionych założeń - dokumentowany był jedynie ten materiał, który potwierdzał uprzednio przyjęte tezy, celem zaś było udowodnienie starożytności kultury ludowej i odnalezienie w niej rzekomo prawdziwych treści narodowych mogących stać się orężem przeciw zaborczemu wynarodowieniu.
4."Ludoznawstwo" Z.Dołęgi-Chodakowskiego - praktyka i teoria.
Adam Czarnocki (1784-1825) - pseudonim: Zorian Dołęga-Chodakowski
polski zbieracz pieśni ludowych, autor 'Śpiewów słowiańskich pod strzechą zebranych' (tom zawierał 2 tysiące pieśni - głównie ukraińskich, ale też rosyjskich i polskich).
-> „Bez chęci podróż moja” - relacja z przymusowej pieszej wędrówki do Omska - zawiera wiele informacji etnograficznych dotyczących ludów syberyjskich, np. słownik języka Czeremisów.
-> „O słowiańszczyźnie przed chrześcijaństwem” - praca powstawała po 4-letnich badaniach głównie terenów Ukrainy.
* w swoich pracach nawiązywał do Czackiego, Kołłątaja, Surowieckiego,
„O słowiańszczyźnie przed chrześcijaństwem” :
praca ta była rozpowszechniona wśród inteligencji i przyczyniła się do rozwoju zbieractwa. Występował w niej przeciwko uleganiu przez szlachtę modom kosmopolityzmu. Uważał, że chrystianizacja Polski i innych narodów słowiańskich, zabija ich ducha. Uważał, że mimo szerzącego się chrześcijaństwa, prawdziwe narodowe treści z czasów pogańskich nie zaginęły doszczętnie, lecz można je odnaleźć w zwyczajach, obyczajach i przesądach ludowych.
* prekursor badań ludoznawczych, folklorystycznych i etnograficznych na ziemiach polskich:
lud nosiciel kultury narodowej,
* „...trzeba pójść i zniżyć się pod strzechę wieśniaka w różnych odległych stronach, trzeba śpieszyć na jego uczty, zabawy i różne przygody. Tam, w dymie wznoszącym się nad głowami, snują się jeszcze stare obrzędy, nucą się dawne śpiewy i wśród pląsów prostoty odzywają się imiona Bogów zapomnianych”.
5. „Ludolubowie”- dyletanci -etnografia i folklorystyka epoki romantycznej
Ideologia romantyczna (fascynacja ludem) i ówczesna sytuacja polityczna wpłynęły na zmianę stosunku do warstwy chłopskiej i jej kultury. Nastąpiła apoteoza kultury „starożytnych Słowian”, przekonanie, że może ona stać się podstawą do budowania nowej tożsamości narodowej, która przyczyni się do odzyskania niepodległości. Chłopi mieli być nośnikiem „prasłowiańskich” wartości, „rdzennych” cech narodowych, a ludoznawstwo miało za zadanie je odnaleźć. Tezy te -program dla ludoznawstwa- pierwszy sformułował Zorian Dołęga-Chodakowski w pracy z 1818r. „O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem”
Szczególnie istotna dla romantyków była ludowa poezja i muzyka, „pieśń gminna”, miała ona uzdrowić polską sztukę.
Nastąpił rozwój akcji zbierania pieśni, przysłów, obrzędów, pamiątek historycznych mających dać dowód świetlanej przeszłości Słowian. Zajmowali się tym badacze terenowi -amatorzy: Z. Dołęga Chodakowski (w przebraniu chłopa przemierzał Galicję i Wileńszczyznę),Wacław z Oleska (Galicja,praca-Pieśni polskie i ruskie), Żegota Pauli,Kazimierz Wójcicki i inni.
Materiały były opracowywane po amatorsku (wyjątek-Józef Lompa -pierwszy zapisywał datę, miejsce i nazwisko informatora).Fakt, że zebrana twórczość miała służyć jako materiał historyczny lub literacki sprawiał, że nie przywiązywano wagi do oryginalnego, zachowującego lokalny dialekt przekazu, pieśni były wydawane w formie stylizowanej, przerabiane.
7. Opracowania syntetyczne, kompilacje, kompendia, encyklopedie, bibliografie i słowniki
· zaczęły się pojawiać wraz z rozwijającym się ludoznawstwem (pierwsza poł. XIXw)
· w poł. XIXw. Przezwyciężono tendencje folklorystyczne (które sprowadzały opisy monograficzne do ogólnych charakterystyk ludów we wstępach)
· podręczniki, kompilacje zaczęły powstawać, gdyż upowszechniło się przekonanie, że celem badań winno być syntetyczne ujęcie kultury ludowej w skali całej Polski i by badacze mogli przekonać trudności natury metodologicznej
Twórca pierwszej monografii etnograficznej: Ignacy Lubicz Czerwiński „Okolica za-dniestrska między Stryjem i Łomnicą”
· 1830 - pojawia się praca Łukasza Gołębiowskiego: „Lud polski” - kompilacyjny zbiór wypisów ze źródeł rękopiśmiennych, publikowanych wcześniej (swoista antologia zwyczajów i obyczajów)
· 1832 - Seweryn Goszczyński wysuwa projekt opracowania podręcznika polskiego ludoznawstwa (nie realizuje go jednak)
· od lat '70 XIXw - profesjonalizacja etnografii i etnologii (w nurcie zarówno ludoznawczym, jak i celem upowszechnienia teorii antropologicznej)
Nurt ludoznawczy:
· 1871 - J. Karłowicz „Podręcznik dla zbierających rzeczy ludowe”
· Samuel Adalberg „Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich”
· 1904 - J. Karłowicz „Lud. Rys ludoznawstwa poslkiego”
Nurt teoretyczny:
· L. Krzywicki „Ludy. Zarys antropologii etnicznej.”
Inne:
· 1900 - Z. Gloger, „Encyklopedia staropolska”, „Księga rzeczy polskich”
· F. Gawełek „Bibliografia ludoznawstwa polskiego (praca ta rozpoczyna w piśmiennictwie ogólne spisy bibliograficzne, niezbędne w pracy badawczej)
· lata 1880-1890 - pierwsze projekty kartograficzne R. Zawilińskiego i I. Kopernickiego
Podręczniki wydane przed II wojną światową:
- autorstwa A. Fischera, J. S. Bystronia, S. Poniatowskiego („Etnografia Polski”), K. Moszyńskiego („Kultura ludowa Słowian”)
11. Amatorski ruch ludoznawczy i krajoznawczo-ludoznawczy.
Tekst własny na podstawie Historii etnografii polskiej pod redakcją M. Terleckiej, korzystałem z rozdziału II. Kształtowanie się etnografii polskiej jako samodzielnej dyscypliny naukowej (do 1939 r. ) A. Poserna- Zielińskiego. Mam nadzieję, że nie zrazi was rozwlekła forma, wydaje mi się, że dr Tracz preferuję taki rodzaj informacji, a nie zbiór dat, tytułów nazwisk i faktów.
Źródła ludoznawstwa w Polscie, które uznjemy za wstęp do kształtującej sie nauki etnografii, można umieszczać już w XVIII w. Oczywiście już wcześniej prowadzono badania których charakter zbliżony był do badań etnogrficznych, jednak zazwyczaj były one poświęcone szerszej tematyce, a kwestia obyczajów czy kultury ludowej była w niej poruszana niejako przy okazji.
Amatorskie ludoznawstwo nie miało charakteru stricte naukowego, wiązało się z gromadzeniem informacji o życiu i zwyczajach niższych warstw społecznych zameszkujących wsie, jednak zarówno analiza i interpretacja tych danych zdecydowanie odbiegała od modelu naukowego. W zależności od okresu była kształtowana przez tendencje danej epoki i obecne w niej prądy polityczne i filozficzne. Osoby zajmujące się ludoznawstwem były jednocześnie działaczami, naukowcami, politykami, poetami czy podróżnikami.
W XVII wieku, nurty humanistyczne, odrzucające staroszlachecką pogardę dla stanu chłopskiego zwracały się ku kulturze ludowej jako źródła literatury i twórczości rozrywkowej, był to rodzaj działań prefolklorystycznych, np. gromadzenie pieśni ludowych. Miało to wyraźnie pragmatyczny cel, nie związany z nauką czy z chęcią dogłębnego poznania ludu, ale przełamywało dawny schemat i otwierało drogę dla szerszego zainteresowania mieszkańcami wsi.
Oświecenie, epoka rozwoju nauk ścisłych i nacechowana utylitarną postawą wobec przedmiotów badań. W początkowym okresie niosła spadek zainteresowania kulturą ludową, dopieru u schyłku i wraz z nową epoką (romantyzm), sytuacja polityczna zaborów spowodowała zwrot ku niej i zainteresowanie nią jako narzedziem do rozpowszechniania i umacniania kultury narodowej. Rozbudzenie świadomości patriotycznej i narodowej było głównym celem przyświecającym gromadzeniu i publikowaniu informacji o życiu chłopów. Dominował pogląd, że kultura ludowa mająca charakter zamiknięty była jakoby skansenem wartości i zwyczajów pochodzących jeszcze z czasów przedchrześcijańskich, a pozostających prawie w niezmienionej formie. Pierwsi ludoznawcy których można tu wymienić to Joachim Lelewel (1786-1813) i Adam Naruszewicz (1733-1796), obszar ich zainteresowań to folklor z domieszką kontekstu historycznego, zwiazanego z nadmienioną już koncepcją prowiniencji kultury ludowej.
Schyłek XVIII i początek XIX wieku to okres narastającej ilości zbiorowych wysiłków gromadzenia informacji o charakterze ludoznawczym, (krąg Uniwersytetu Wileńskiego i Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie), z zacięciem naukowo badawczym nastawionym na opis i analizę wiedzy ludowej.
Romantyzm odwracą tą tendencje i kieruje się ku bardziej swobodnym „akcjom zbierackim ” i refleksjom historiozoficznym i kulturologicznej nad kulturą chłopską.
XIX wiek przynosi wyodrębnienie i usamodzielnienie się ludoznawstwa oraz precyzowanie zakresu jego zainteresowań (T. Czacki, W. Surowiecki i Z. Chodakowski oraz S. Rzewuski i W. Zaleski).
W 2 poł XIX wieku powstaje model ludoznawcy- badacza terenowego który pielgrzymuje po całym kraju i gromadzi informacje o kulturze ludowej (Z. D. Chodakowski). Z początku zbieranie informacje były traktowane jako podstawa do wariacji i stylizacji literackich i folkorystycznych. Z biegiem czasu zaczęto zwracać uwagę na to by nie przekształcać zebranych danych, podkreślano charakter ludoznawstwa (oddzielanego od folklorystyki), które miało udostępniać autentyczne dokumenty i teksty kultury ludowej (stanowisko to utrwala zwłaszcza J. I. Kraszewski 1812-1887 i Ryszard Berwiński 1819-1879). Można uznać to za narodziny regularnej metodyki ludoznawstwa oraz mechanizmów weryfikacji.
Przemiany wsi w XIX wieku obejmującym zniesienie pańszczyzny i rozwój techniczny były bodźcem do wzmożenia działań mających na celu zbadanie i opisanie zmieniającej się wsi. Postulaty utrwalenia jej stanu spełniał Oskar Kolberg który poświęcił całe życie na badanie i spisywanie informacji o kulturze ludowej. Jego monumentalne dzieło Pieśni ludu polskiego wydawane w latach 1842-1845 oraz jego późniejsza zmieniona edycja z 1857 wraz z jego drugim dziełem pt. Lud są najważ niejszymi pozycjami ruchu ludoznawczego.
Przełom w badaniach XIX wiecznych wprowadzają wydarzenia Wiosny Ludów (1846-48) i Rabacji Galicyjskiej, które studzą zapały „chłopomanii” poddając krytycznej analizy cały materiał zgormadzony w 1 poł. wieku. (A Maciejowski iR. Brewiński ) Podważano autentyczność i konserwatyzm kultury ludowej, wytykając znaczący wpływ czynników zewnętrznych i stymulujących przemiany, w postaci ideologizowania i nadawnia wydumanych cech przez warstwy wykształcone. Dzieło Brewińskiego Studia o literaturze ludowej zamyka rozdział romantycznego ludoznawstwa. Późniejsze opracowania poszerzają dotychczasową jednostronną tematykę (gromadzenie pieśni i opowieści) o informacje związane z działalnością gospodarczą, życiem społecznym, charakterystyką ubioru i mieszkania. Ludoznawsto 1 poł. XIX ma charakter amatorski , badacze związani są z kręgami historyków, historyków literatury i kultury oraz z drugiej strony literacko-artystycznymi. Akcje ludoznawczego zbierania danych prowadzone były na terenach wszystkich zaborów, a główne ośrodki to: warszawski, wileński, poznański, krakowski (Seweryn Goszczyński i leon Zienkowicz), lwowski, górnośląski (Józef Lompa), pomorski (Florian S. Cejnowa) i mazurski (Krzysztof C. Mrongowiusz). Wielka Emigracja przyczyniała się do propagowania zebranych informacji o polskiej kulturze, zazacza się tu zwłaszcza Mickiewicz który wygłosił cykl wykładów na ten temat w Paryżu.
Schyłek XIX wieku przynosi profesonalizacje dziedziny, formalizowanie metod i zakresu badań, ludoznawstwo staje się elementem akademickiej etnografii.
12. Samoopisania - etnografia „chłopska” - pamiętniki i wspomnienia
- okres młodopolski - szerokie masy chłopów cechuje jeszcze niska świadomość narodowa, choć ucisk zaborcy, dotyczący języka, religii sprawia, że powoli narasta w nich owa świadomość; najwcześniej dojrzewa ona w Poznańskiem i Cieszyńskiem, później na Pomorzu, z czasem w Galicji i Królestwie; najniższa jest wśród Mazurów i Warmiaków;
- niektóre kategorie chłopów doskonale rozumiały konieczność walki o niepodległość Polski - zatem na drodze konieczności takowej walki zrodziło się samorodne pisarstwo chłopskie (obok politycznego ruchu chłopskiego)
SAMORODNE PISARSTWO CHŁOPSKIE - rozwija się po zniesieniu pańszczyzny; chłopscy pisarze samorodni adresują swoją twórczość pisarską zarówno do „chłopów w ogóle”, jak i do szerszego społeczeństwa (już nie są anonimowi, tak jak autorzy bajek, podań itd.)
Jest to początek narodzin chłopskiego ruchu literackiego, wdzierania się chłopów w literacki parnas i przejaw ich postawy obywatelsko-narodowej;
Lista pisarzy:
- Jan Rak z Husowa pod Łańcutem
- Maciej Szarek z Brzegów - samouk, poeta
- Jan Słomka z Dzikowa k. Tarnobrzega - poseł do sejmu krajowego i parlamentu wiedeńskiego, autor „Dwóch dusz” i „Okruszyny z Gręboszowa”
- Antoni Kucharczyk
- Jan Kupiec
- Jan Myjak-Myjakowski
- Michał Kajka
- Michał Lengowski
- Dominik Piękoś
- Piotr Stopczyk
- Wojciech Zawada
- Wincenty Witos (spisywał wspomnienia)
Pisarstwo samorodne ma swój dalszy ciąg w postaci chłopskiego pamiętnikarstwa, a następnie literatury nurtu chłopskiego.
- S. Burkot określa pisarzy i uczonych pochodzenia chłopskiego mianem „Marchołtowego plemienia”
- zjawisko „literatury chłopskiej”, obecność „tematu wiejskiego” w literaturze, „proza pisarzy pochodzenia chłopskiego”, „chłopski prąd literacki”, „nurt chłopski w lteraturze”
- 20-lecie międzywojenne - chłopi uświadamiają sobie swoją odrębność KULTUROWĄ (mniemam, że o to najbardziej chodzi doktorowi)
- podstawy ludowości „nurtu chłopskiego”: mitologizacja ruchu ludowego, regionalizmu i doktryny agraryzmu, mitologizacja kultury chłopskiej jako samorodnej, innej od kultury „pańskiej”, zawierającej inne widzenie świata
- kształtuje się ludowość odrębna od tej romantycznej i neoromantycznej (już nie inteligencja pochyla się nad ludem - on sam kształtuje swą postawę, jest to ludowość immanentna, wewnętrzna, istotnościowa; refleksja nad własną kulturą
- chłopski ruch literacki doprowadza do dialogu kultur (kłania się Sulima i literatura „małych ojczyzn”)
Lata '60 XX w. - DRUGIE NARODZINY NURTU CHŁOPSKIEGO W LITERATURZE
- generacja pierwsza:
- Stanisław Piętak
- Wilhelm Mach
- Henryk Worcell
- Wincenty Burek
- Józef Morton
- Stanisław Czernik
- Jan Bolesław Ożóg
- druga generacja (urodzeni po II wś):
- Tadeusz Nowak
- Wiesław Myśliwski
- Zbigniew Ryndak
- Zygmunt Wójcik
- Zygmunt Trziszka
- Edward Stachura
charakterystyka pisarstwa: wiejskie doświadczenie, poczucie związku z tradycją kultury ludowej, odmienność wyobraźni, mit arkadii chłopskiej, rozbudowana metaforyka, atawistyczna wręcz zależność psychiki jednostki od środowiska, od praźródła (ach, jakie to piękne - obecność człowieka w świecie pierwszym...)
- trzecia generacja:
- Edward Redliński (ten od „Konopielki” - o jej adaptacji filmowej Kolskiego tak namiętnie wspominał dr Barański podczas omawiania Pawluczuka:)
14. Polska etnografia w okresie 1914-1939
Kierunki, które wywarły wpływ na ówczesną etnografię:
-dyfuzjonizm-zainicjowany w 1885 przez F. Ratzla i L. Frobeniusa na fali krytyki ewolucjonizmu,badanie historycznych kontaktów między grupami stosując metodę geograficzną,określanie zasięgu występowania cech kulturowych,szkoła kulturowo-historyczna(inaczej)-w Polsce jako historyzm schematyczny(wg. terminologii Moszyńskiego)
-kierunki socjologiczne-funkcjonalizm Malinowskiego,zainspirowany Durkheimem krytykował ewolucjonizm za przedstawianie zjawisk wyrwanych z kontekstu kulturowego-zadaniem naukowca był opis grupy funkcjonujacej w konkretnym kontekście kulturowym;analiza funkcji jako różnych sposobów zaspokajania potrzeb,mechanizm ten uważany był za uniwersalny,więc umozliwiało to badanie jednej grupy jako reprezentatywnej(jak Malinowski Trobriandczyków) i zbudowanie na tej podstawie teorii;Redcliffe- Brown: funkcjonalizm-strukturalizm,systematyka instytucji
Najważniejsi badacze:
-Ludwik Krzywicki-zwolennik ewolucji,jednak stosował metodę historyczną,zajmował się badaniem mechanizmów rozwoju społeczeństwa pierwotnego,”Ludy-Zarys anatomii etnicznej”(1893)
-Stefan Czarnowski-celtolog,poruszał problem zmiany kulturowej w przypadku zetknięcia się dwóch kultur,dominacji jednej nad drugą;wychodził od teorii,aby zweryfikować ją na konkretnym przypadku,podobnie jak Krzywicki,a odwrotnie niż większość ówczesnych etnografów
-Stanisław Poniatowski-przedstawiciel szkoły kulturowo-historycznej,etnolog,analizuje wytwór kult. jako posiadający strukturę,funkcję i ideologię,bada jego zasięg,określa genezę(czy podobne wytwory mają to samo źródło i twórców),metoda-kryteria formy,ilości i ciągłości(Ratzel);
praca-”O pochodzeniu ludów aryjskich”
-Adam Fischer-też szkoła kulturowo-historyczna
-Jan Czekanowski-afrykanista,zajmował się też etnogenezą Słowian(„Wstęp do historii Słowian”),postulował połączenie wysiłków archeologów,językoznawców,etnologów i antropologów w pracy nad etnogenezą Słowian
-K. Moszyński-ewolucjonizm krytyczny-połączenie teorii ewolucjonizmu i dyfuzjonizmu(bez teorii kręgów kult.)+ metoda językoznawcza i geograficzna
-E. Frankowski-wprowadził dyrektywę określania danego wytworu jako charakterystycznego dla danej grupy dopiero po zbadaniu jego zasięgu-konieczność badania poza granicami Polski;wprowadził też fotografię jako źródło
-J. S. Bystroń-od badań do teorii;”kultura ludowa” przedstawia model kultury warstwy chłopskiej od początków państwa polskiego do końca XIX w. oraz jej przemiany
-Cezaria...;)-inspirowana Husserlem,fenomenologia
-K. Dobrowolski
Charakterystyczne dla tego okresu było skupienie uwagi na genezie wytworów oraz rozpatrywanie zagadnień w skali światowej,bez uwzględnienia specyfiki regionalnej i kontekstu kult.
33..Ludowość w Twórczości Młodej Polski
Generalnie „Chłop” symbolizował - silny instynkt życiowy , witalizm , jego obraz został zmitologizowany jako fundament narodu.. W czasopismach polityczno społecznych które również były literackie występowały tego typu teksty : warszawskie Życie , krakowski Świat lub Głos który najsilniej interesował się klasą robotniczą , kulturą chłopską . Neoromantyzm głosił że chłop potrzebny jest do wyzwolenia narodu. Jak brzmi fragment Wesela :' Chłop potęga jest i Basta!”
Zjawisko Chłopomani . Wyspiański który inspirował się folklorem , nobilitował chłopów . Stworzył on mit „wsi kolorowej” podkreślał , mit Piasta , mit Racławicki. Arkadia wiejska , idylliczne obrazy wsi przepełniały literaturę .
Tetmajer : O Janosiku na Skalnym Podhalu
Witkiewicz który wypromował Podhale
Kasprowicz sonety „ Z chałup
Konopnicka
Oczywiście Chłopi Stanisława Reymonta ale nie będę pisać o fabule bo chyba każdy ją zna ;]
Bronowice jako wieś opisana przez Wyspiańskiego ; generalizacja piękna kultury chłopskiej
Oczywiście nikogo nie interesował sytuacja społeczno - polityczna chłopów każdy zachwycał się wykreowaną przejaskrawioną kulturą chłopską ;]
6