Gotowość szkolna / dojrzałość szkolna
Gotowość szkolna jest pojęciem, pod którym kryje się wiele aspektów życia dziecka. To przede wszystkim gotowość do podjęcia nauki, zainteresowanie nauką oraz taki poziom rozwoju fizycznego, intelektualnego i społecznego, który pozwoli podołać szkolnym obowiązkom, odnaleźć się w grupie rówieśniczej i osiągnąć sukces w szkole.
Dojrzałość szkolna, gotowość szkolna, przygotowanie do szkoły - to terminy często używane zamiennie tak w Polsce, jak i w innych krajach. Niemiecki termin Schulreife to dojrzałość szkolna, angielski school readiness - gotowość szkolna, rosyjski podgotowka k szkole -przygotowania do szkoły.
„Gotowość, w rozumieniu J. Brunera, nie jest stanem, na który wystarczy czekać, ale trzeba ją wykształcić”.
Wg M. Przetacznikowej „dojrzałość szkolna to zespół tych cech psychofizycznych ukształtowanych w okresie pierwszych 6 lat życia, które umożliwiają dziecku przystosowanie się do nauki w szkole”
Wg W. Okonia „dojrzałość szkolna to inaczej gotowość szkolna, to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych klasy 1”
Wg S. Szumana dojrzałością szkolną jest „osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychiczne-go, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej”.
Wg B. Wilgockiej-Okoń dojrzałość szkolna, to taki stopień rozwoju dziecka, jaki pozwala mu podjąć obowiązki szkolne. Za istotne i ważne przy definiowaniu tego pojęcia uznaje właściwości rozwoju dziecka i wymagania szkoły. Bowiem odpowiedni rozwój psychiczny jest najogólniejszym warunkiem osiągnięcia dojrzałości szkolnej, a powodzenie szkolne, czyli możliwość sprostania wymaganiom szkoły, jednym ze wskaźników tej dojrzałości.
Dzieci osiągają dojrzałość szkolną w różnym czasie. Decydują o tym nie tylko czynniki biologiczne, ale także środowiskowe i wychowawcze. Gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole uzależniona jest m.in.:
od dotychczasowego biegu życia dziecka,
od tego, czy uczęszczało do przedszkola,
czy miało okazję współdziałać z innymi dziećmi
w najbliższym otoczeniu,
czy dorośli zaspokajali jego potrzeby poznawcze
i uczuciowe,
czy stawiano mu wymagania dostosowane do jego możliwości, a jednocześnie rozwijające pożądane społecznie formy zachowania.
Wyróżnia się trzy główne przyczyny, które powodują trudności w osiągnięciu gotowości szkolnej. Są one związane z:
osobą dziecka jako indywiduum,
ze środowiskiem szkolnym (bądź przedszkolnym),
ze środowiskiem rodzinnym .
Nieuwzględnienie tychże czynników i pochopne ocenienie gotowości szkolnej dziecka może ujemnie wpłynąć na dalszy jego rozwój, a także może być powodem zahamowania aktywności i twórczej postawy wobec zalecanych zadań.
Rozpatrując gotowość dziecka do nauki, należy wziąć pod uwagę następujące elementy:
Rozwój fizyczny
Rozwój procesów poznawczych
- Rozwój społeczny i emocjonalny
Według B. Wilgockiej - Okoń dojrzałość szkolną traktuje się nie tylko jako zależną od wewnętrznych procesów dojrzewania, lecz łącznie - jako wynik zależności między gotowym do pójścia do szkoły dzieckiem, a środowiskiem rodzinnym i wychowaniem przedszkolnym.
Gotowość szkolna
Dojrzałość szkolna dziecka
Dojrzałość instytucjonalna
Dojrzałość środowiska rodzinnego
Dojrzałość szkolna dziecka
Dojrzałość fizyczna
Dziecko jest zdrowe, silne, dobrze zbudowane i ogólnie sprawne ruchowo. Posiada niezaburzoną sprawność manualną i grafomotoryczną oraz koordynację wzrokowo-ruchową. Charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem organów zmysłowych. Jest wytrzymałe, zdolne do większych wysiłków, dobrze odżywione, odporne na choroby i zmęczenie. Odpowiednia ilość snu sprawia, że uczeń mniej męczy się czynnościami związanymi z pisaniem, rysowaniem czy wycinaniem.
Dojrzałość umysłowa
U dziecka obserwujemy:
dobrze rozwinięte procesy spostrzegania, myślenia,
umiejętność poprawnego wypowiadania się,
zdolność do koncentracji uwagi, zapamiętywania, wyobrażania,
przechodzenie z fazy myślenia abstrakcyjnego do fazy myślenia konkretno - obrazowo - praktycznego,
umiejętność koncentrowania uwagi dowolnej na zadaniach, podczas zabawy na wykonywanych czynnościach, np. na zabawie tematycznej - dzieci dojrzałe doprowadzają zaczętą pracę, zabawę do końca, ponieważ interesuje je wynik końcowy.
Dojrzałość emocjonalno - społeczna
Dziecko jest w znacznym stopniu samodzielne. Łatwo i chętnie nawiązuje kontakty zarówno z nauczycielami, jak i rówieśnikami. Posiada umiejętność współdziałania i współpracy w grupie, potrafi podporządkować się niezbędnym wymaganiom dyscypliny. Jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela. Cieszy się z osiągnięć całej grupy. Jest odpowiedzialne za podjęte zadania. Rozpoczętą pracę stara się doprowadzić do końca mimo zmęczenia.
O dojrzałości emocjonalnej możemy mówić wówczas, gdy dziecko cechuje pewna równowaga psychiczna, gdy siła jego reakcji jest adekwatna do działającego nań bodźca. Dziecko niezrównoważone emocjonalnie z błahego powodu wybucha, złości się, płacze, często jest agresywne, drażliwe, lękliwe i napięte. Osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej pozwala mu przeżywać pozytywne emocje oraz reagować w sposób adekwatny do sytuacji.
Dojrzałość instytucjonalna
Wrażliwość :
na dziecko
jego potrzeby
ograniczenia
możliwości
gwarantująca ciągłość oddziaływań edukacyjnych.
„Osiągnięcie przez szkołę takiego poziomu wrażliwości na dziecko, jego potrzeby, oczekiwania, uczenie się i możliwości rozwojowe, jaki stanowi o modyfikacji, kie i dynamice zmian w procesie nauczania - uczenia się”
B. Wilgocka - Okoń
Dojrzałość środowiska rodzinnego:
świadomość wymagań edukacyjnych przedszkola i szkoły,
umiejętność dostosowania oczekiwań rodziców do możliwości rozwojowych dziecka,
świadomość postaw rodzicielskich na harmonijny rozwój dziecka,
umiejętność wspierania rozwoju dziecka.
Pojęcie gotowości szkolnej skupia naszą uwagę na dziecku i jego aktywności. Nie dzieli dzieci na dojrzałe i niedojrzałe, ale na dzieci w różnym stopniu przygotowane do szkoły. W praktyce pytanie o gotowość szkolną zawsze dotyczy relacji między środowiskiem szkolnym i rodzinnym a dzieckiem. Kryteria gotowości szkolnej zależą także od wymagań programowych, metod nauczania (Gruszczyk-Kolczyńska 1994) i warunków nauki w szkole.
Na podstawie: Frydrychowicz A. i in. „DORADCA Nauczyciela Sześciolatków: badanie gotowości szkolnej sześciolatków materiały metodyczne dla nauczycieli opracowane w wyniku projektu "Badanie gotowości szkolnej sześciolatków" zrealizowanego w Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej.
Opracowała:
Aleksandra Proc