MIGRACJE MIĘDZYNARODOWE
MIGRACJA- oznacza wędrówkę, przemieszczenie się osób, a więc zmianę miejsca pobytu i zamieszkania, przy czym emigracja oznacza odpływ a imigracja napływ ludności na dany obszar.
Migracje można podzielić ze względu na:
Zasięg:
-migracje wewnętrzne- przemieszczanie się ludności w granicach danej jednostki administracyjnej (miasto, gmina, województwo, etc.) lub politycznej (państwo);
-migracje zewnętrzne- przemieszczanie się ludności z jednej jednostki administracyjnej lub politycznej do innej.
Czas trwania:
-czasowe (w tym sezonowe i wahadłowe);
-trwałe.
Formy migracji:
-emigracja- wyjazd;
-imigracja- przyjazd;
-reemigracja- powrót z emigracji czasowej;
-uchodźstwo- ucieczka;
-ewakuacja- zorganizowana przez państwo w celu uniknięcia spodziewanego zagrożenia;
-repatriacja- powrót obywateli z obcego terytorium zorganizowany przez ich państwo;
-przesiedlenie (transfer)- przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy;
-deportacja- przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice.
Przemieszczenie się ludności jest całkowicie naturalnym zjawiskiem i występowało we wszystkich czasach. Nasilenie się migracji może nastąpić m. in. Z przyczyn złej sytuacji gospodarczej w miejscu zamieszkania (migracje ekonomiczne) lub sytuacji politycznej nieodpowiadającej migrującym (migracje polityczne).
MIGRACJE PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
Po zakończeniu II wojny światowej wystąpiły największe w historii naszego kraju migracje ludności. Wymieńmy tylko te główne:
- Emigracje ludności niemieckiej z polskich ziem północnych i zachodnich (ok.7 mln).
- Wymiana ludności między Polską a ZSRR. Do Polski przybyło ok. 2 mln osób z przedwojennych ziem polskich, do ZSRR wyjechało ok. 0,5 mln Ukraińców, Białorusinów i Litwinów.
- Emigracja większości pozostałych przy życiu Żydów do Izraela.
- Powrót do kraju części Polaków rozsianych po świecie na skutek wojny.
Wielkie migracje zagraniczne po wojnie zakończyły się około 1949r. W latach 1950-1956 władze nie wyrażały zgody na wyjazdy za granicę. Po 1956 roku nastąpiło ożywienie emigracji zagranicznej. Objęła ona m. In. Około 700 tys. osób, które wyjechały do Republiki Federalnej Niemiec w ramach tzw. „akcji łączenia rodzin”.
Saldo migracji, czyli różnica między wielkością imigracji a emigracji, jest ujemna. Znacznie więcej ludzi z Polski emigruje, niż do nas imigruje.
Skutki migracji po II wojnie światowej to głównie przeludnienia i wyludnienia na obszarze powojennej Polski. Z przeludnieniami wiąże się oczywiście wzrost bezrobocia, co ma niestety negatywny wpływ w stosunku do państwa. Natomiast wyludnienia powodują brak „siły roboczej”. W związku z tym brak inwestycji przez inwestorów zarówno krajowych, jak i zagranicznych na danym obszarze.
MIGRACJE PO 1989 ROKU
Fale migracji i przemieszczanie się mniejszości narodowych pomiędzy poszczególnymi państwami nie przybierają takich samych rozmiarów we wszystkich krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Różne są przyczyny tego stanu rzeczy. Wśród ogólnych czynników sprzyjających migracji należy zwrócić uwagę na następujące zjawiska:
- Upadek systemu komunistycznego spowodował, iż obywatele państw Europy Środkowo-Wschodniej i dawnego ZSRR uzyskali możliwość poszukiwania lepszych warunków życia w innych krajach.
- Rozpad państw wielonarodowych (ZSRR, Jugosławii i Czechosłowacji) oraz wojny domowe i konflikty zbrojne o podłożu etnicznym toczone na obszarze byłej Jugosławii oraz w azjatyckich republikach byłego ZSRR (np. walka o Górny Karabach czy też konflikt w Gruzji i Czeczenii) spowodowały przemieszczanie się ogromnych grup ludności w celu poszukiwania lepszego losu poza granicami własnej ojczyzny (na terenie b. ZSRR liczbę uchodźców oceniano na ok. 1 mln osób).
- Istotnym czynnikiem emigracji w wielu postkomunistycznych krajach Europy jest brak perspektyw życiowych co występuje szczególnie wśród młodej generacji (np. Albania czy też Rumunia). Wielu młodych, dynamicznych i przedsiębiorczych mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej chce budować swoją przyszłość w bogatych państwach Europy Zachodniej.
- Największe nasilenie migracji wschód-Zachód nastąpiło w latach 1989-1991, kiedy to np. w 1990 r. swe miejsce zamieszkania zmieniło 1,3 mln osób (w 1989- 1,2 mln). Wśród tej liczby w 1990r. było: 130 tys. azylantów, 700 tys. osób pochodzenia niemieckiego, 200 tys. Żydów, 70 tys. bułgarskich Turków oraz 200 tys. innych osób. Wśród azylantów dominującą grupę stanowili mieszkańcy Rumunii, Jugosławii, Turcji, Bułgarii oraz byłego Związku Radzieckiego.
WYSIEDLENIA W EUROPIE W LATACH 1939-1989
Jednym z typów masowej migracji są wysiedlenia, przez które rozumie się półdobrowolne lub przymusowe przemieszczenia określonej grupy ludności z jej dotychczasowego środowiska i przeniesienia jej z reguły na terytorium innego państwa. Są one często wynikiem i następstwem prowadzonych wojen lub też rezultatem określonych umów międzynarodowych. O przymusowych wysiedleniach mówimy wtedy, gdy migrujący występuje jako przedmiot podejmowanej przez tzw. Wyższy autorytet działalności i nie ma możliwości decydowania o swoim losie. Istotnym czynnikiem charakteryzującym przymusowe wysiedlenia jest fakt, iż mając charakter masowy obejmują swym zasięgiem całą lub większość danej grupy regionalnej, etnicznej, narodowej czy wyznaniowej oraz wykluczają możliwość wyboru miejsca osiedlenia.
Ogółem w latach 1939-1989 w Rzeczypospolitej w wyniki różnego rodzaju migracji o charakterze przymusowym lub półdobrowolnym (deportacje, ucieczki, wysiedlenia, przesiedlenia, wymuszona emigracja) swe strony ojczyste w sposób trwały lub czasowy utraciło 10 mln osób, w tej liczbie byli: Polacy, Żydzi, Niemcy, Ukraińcy, Białorusini oraz Litwini.
MIGRACJE ZAROBKOWE DO ROKU 2004
Corocznie odwiedza Polskę w ramach tzw. „turystyki handlowej” ok. 8 mln obywateli Wspólnoty Niepodległych Państw (w 1994r. 3,2 mln Ukraińców, 2,4 mln Białorusinów, 2,4 mln Rosjan).
Od 1 stycznia 1998r. doszło do spadku liczby przybyszów z Rosji o ok. 48,5%, z Białorusi- o 35% z powodu zaostrzenia przepisów dotyczących zasad przekraczania polskiej granicy wschodniej. Doprowadziło to do drastycznego załamania handlu bazarowego.
Rozważając problem migracji zarobkowych zza wschodniej granicy w latach 90-tych należy podkreślić fakt braku incydentów na tle narodowościowym między ludnością polską a przybyszami z WNP. Polacy dobrze pamiętają własną sytuację ekonomiczną z lat 80-tych, gdy wielu z nich trudniło się podobnym handlem jak obecnie Białorusini, Rosjanie i Ukraińcy. Polska stała się dla nich „przedsmakiem Zachodu”, pobyt tutaj umożliwił im porównanie standardów życia i kształtowanie wyobrażeń o świecie, podobnie jak Polakom wyjazdy na zachód w latach 70-tych i 80-tych.
MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW PO WSTĄPIENIU DO UNII EUROPEJSKIEJ
Dostęp pracowników do europejskich rynków pracy.
Zagwarantowanie polskim obywatelom pełnego dostępu do krajowych rynków pracy państw członkowskich na równi z innymi obywatelami Unii stanowiło ważny cel polskiej polityki europejskiej podczas negocjacji warunków naszego przystąpienia do UE.
Od 1 maja 2004r. Polacy mogą bez ograniczeń pracować w nowych państwach członkowskich (oprócz Malty). Spośród starych członków UE tylko Wielka Brytania, Irlandia i Szwecja otworzyły swoje rynki pracy.
Od 1 maja 2006r. kolejne kraje zrezygnowały z ograniczeń i Polacy mogą się ubiegać o pracę także w Hiszpanii, Portugalii, Grecji, Finlandii i Islandii, a od 27 lipca 2006r. podobną decyzję podjął rząd włoski.
Od 2007 r. Polacy mogą pracować w nowych krajach członkowskich (Rumunia, Bułgaria), a także od 1 maja 2007r. w Holandii oraz od 1 listopada 2007r. w Luksemburgu.
Pełniejsze otwarcie rynków pracy konfrontuje Polskę z szansami i zagrożeniami pełnego uczestnictwa w europejskim rynku pracy i w ogólnoświatowych tendencjach migracyjnych. Stawia to przed polską polityką nowe wyzwanie- jak spożytkować ruchy migracyjne z możliwie największą korzyścią dla rozwoju społeczno- gospodarczego Polski.
Skala i kierunek migracji zarobkowych polaków po akcesji do Unii Europejskiej.
Brak adekwatnych metod pomiaru zjawiska migracji powoduje zasadniczy spór o skalę emigracji zarobkowej po wejściu Polski do UE. Dokonywane są różnego rodzaju szacunki. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej szacuje, że do pracy łącznie wyjechało 660 tys. Polaków.
Pierwsze sygnały do opinii publicznej o dużej skali emigracji napłynęły ze strony Kościoła Katolickiego. Na podstawie danych zebranych przez księży podczas kolędy oszacowano, że ubyło ok. miliona Polaków.
W różnych mediach pojawiają się informacje, że Polskę opuściło od 2 do 4 milionów obywateli. Dane te są kwestowane przez wielu ekspertów, którzy wskazują, że osoby przebywające przed 1 maja 2004r.w krajach UE i pracujące tam nielegalnie, po akcesji Polski zalegalizowały swój pobyt. Ponadto znaczna część osób wielokrotnie w ciągu roku przekracza granicę w celach zarobkowych.
Eksperci oceniają, że pracę w UE może obecnie wykonywać ok. 1,2 mln osób, z których 600 tys. pracowało legalnie i nielegalnie przed przystąpieniem Polski do Unii, a do pracy może rocznie dodatkowo wyjeżdżać ok. 600 tys. osób.
Najświeższych danych dostarcza raport organizacji pozarządowej ECAS (European Citizen Action Service) na temat swobodnego przepływu pracowników. Według raportu ok. 1,12 mln Polaków wyjechało do UE w celach zarobkowych od czasu rozszerzenia Unii. Szacunki ECAS obejmują zarówno osoby stale zatrudnione, jak i pracowników sezonowych opierają się na aktualnych danych statystycznych z krajów przyjmujących emigrantów.
Jak pokazują dane z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002r., przed akcesją Polski do UE najwięcej- 461 tys. osób- przebywało w Europie, głównie w krajach UE (97%). Najczęściej wybieranymi krajami były Niemcy, następnie Włochy, wielka Brytania, Francja i Hiszpania.
Po 1 maja 2004r. głównymi kierunkami migracji pozostały kraje UE, ale istotnym zmianom uległ wybór krajów. Najwięcej osób nadal wyjeżdża do Niemiec, ale otwarcie rynków pracy w Wielkiej Brytanii i Irlandii zdecydowanie zwiększyło napływ Polaków do tych krajów. Uwagę zwraca fakt, że Szwecja, która również umożliwiła polskim pracownikom dostęp do swojego rynku pracy, nie zanotowała znacznego napływu.