Temat referatu:
„Jak przeprowadzać wywiadówki i spotkania z rodzicami?”
Wstęp.
Część główna:
Zasady współpracy nauczycieli z rodzicami.
Formy spotkań z rodzicami.
Przykłady tematów spotkań i zagadnień do poruszenia.
Wskazówki dla nauczycieli - przydatne umiejętności i techniki.
Zakończenie.
Literatura.
Rodzina i szkoła stanowią dwa podstawowe środowiska wychowawcze mające decydujący wpływ na wielostronny rozwój młodego pokolenia. Wpływ ten jest tym korzystniejszy im częściej nauczyciele i rodzice nawiązują ze sobą bliskie kontakty i są skłonni do wzajemnego współdziałania lub współpracy. Aby współpraca była owocna konieczne jest przestrzeganie następujących zasad:
zasada partnerstwa (równorzędne prawa i obowiązki),
zasada wielostronnego przepływu informacji,
zasada jedności oddziaływań (konieczność realizowania zgodnych ze sobą celów wychowania),
zasada pozytywnej motywacji (dobrowolny i chętny udział we współdziałaniu obu grup),
zasada aktywnej i systematycznej współpracy.
Układając relację z rodzicami nauczyciel powinien wziąć pod uwagę następujące wskazówki:
W kontaktach z rodzicami ufaj swojej intuicji, lecz poznawaj siebie i swoje reakcje.
Nie rezygnuj z prawa ostatecznej decyzji dotyczącej ucznia, na rzecz poprawnych stosunków z rodzicami.
Słuchaj rodziców i uczniów, wnioski wyciągaj na końcu.
Od pierwszych chwil spotkań z rodzicami dbaj o porozumienie na płaszczyźnie wspólnych wartości.
Podkreślaj w rozmowie z rodzicami, znaczenie dobrych chęci ucznia, wysiłku i gotowości do pracy.
Bądź wychowawcą i nauczycielem a nie kolegą.
Wyznacz granice poufałości i partnerstwa.
Podtrzymuj rodziców w ich roli opiekuna i wychowawcy dziecka, nie krytykuj ich działań i nie narzucaj własnego punktu widzenia.
Rozmawiaj, a nie wygłaszaj mowy i nie przekazuj samych komunikatów.
Jeżeli masz do przekazania informację bardzo kłopotliwą, w której musisz wyrazić swój niepokój, niezadowolenie, czy nawet oburzenie czyń to zawsze spokojnie, bez okazywania negatywnych emocji. Przedstaw sytuację i poproś rodziców o jej ocenę. Następnie wyraź swoje stanowisko.
Zajmuj zdecydowane stanowisko w sprawach zagrożeń np. narkotyków, alkoholu, przemocy.
Do podstawowych form spotkań z rodzicami należą:
zebrania ogólne
zebrania klasowe,
spotkania indywidualne (konsultacje)
spotkania trójstronne
wizyty domowe
Zebranie ogólne jest zebraniem wszystkich rodziców z danej szkoły lub z kilku klas. Przekazuje się na nim informacje dotyczące wszystkich rodziców. Mogą na nim zabrać głos członkowie zarządu Rady Rodziców, przedstawiciele władz oświatowych, gminnych. Często część takiego zebrania ma formę pedagogizacji rodziców z zakresu psychologii, pedagogiki. Zebranie ogólne może być również połączone z występami dzieci, czy wystawą prac dziecięcych.
Zebranie klasowe służy przekazaniu informacji, które dotyczą danej klasy. Może to być analiza wyników w nauce i zachowaniu, omówienie bieżących spraw klasowych tj. wycieczka, plan imprez klasowych. Na zebraniach klasowych omawiamy tylko te problemy wychowawcze, które dotyczą całej klasy lub większości dzieci. Jeśli dotyczą tylko wybranych uczniów, znacznie lepiej jest omawiać je wyłącznie z osobami zainteresowanymi. Karteczki z ocenami uczniów warto wzbogacić informacjami: nad czym uczeń powinien popracować w najbliższym czasie oraz jakie jego osiągnięcie wychowawca uważa za warte podkreślenia. Po zakończeniu zebrania należy trochę czasu zarezerwować na krótkie rozmowy z rodzicami, dodatkowe wyjaśnienia. Przed każdą wywiadówką warto przygotować z uczniami jakąś formę prezentacji osiągnięć wszystkich dzieci. Mogą to być wystawki prac wykonanych w ramach jednego lub kilku przedmiotów. Dzięki temu rodzice będą lepiej zorientowani w tym, czym dzieci zajmują się w czasie zajęć szkolnych, i nie będą się nudzili, oczekując na rozmowę z wychowawcą po zakończeniu zebrania.
Część zebrań klasowych lub ich fragmenty powinny być, podobnie jak zebrania ogólne poświęcone pedagogizacji rodziców. Tematy jednak powinny być dopasowane do danej klasy, zasugerowane przez rodziców. Na pierwszym spotkaniu w danym roku szkolnym można zasugerować rodzicom przykładową tematykę, którą warto pogłębić i zaproponować, aby wybrali te, z którymi chcieliby się w danym roku zapoznać, ewentualnie dodali inne. W sugestiach może znaleźć się następująca tematyka:
rozporządzenia ministra, wybrane akty prawne, np. z zakresu praw dziecka, bezpieczeństwa, prawa karnego i opiekuńczego,
podstawowe prawidłowości rozwojowe dzieci w określonym wieku,
przyczyny niepowodzeń szkolnych uczniów i sposoby radzenia sobie z nimi,
przyczyny występujących obecnie zaburzeń w zachowaniu (agresja, uzależnienia, anoreksja, nerwice),
deficyty rozwojowe i radzenie sobie z nimi (dysleksja, koordynacja wzrokowo - ruchowa itp.),
patologie społeczne (narkomania, alkoholizm, sekty),
rozwój seksualny człowieka (jak rozmawiać z własnym dzieckiem),
rozeznanie w potrzebach własnych dzieci i poznawanie sposobów zaspokajania potrzeb,
kierowanie procesem uczenia się,
organizacja czasu dziecka (czasu pracy i czasu wolnego),
umiejętność porozumiewania się z dzieckiem i osobami dorosłymi,
wspólne planowanie i spędzanie czasu w domu i szkole,
radzenie sobie z konfliktami i negatywizmem dziecka.
Wychowawca nie wszystkie tematy musi opracować sam. Może poprosić o pomoc w opracowaniu lub przeprowadzenie spotkania pedagoga szkolnego, psychologa, lekarza, doradcę z poradni rodzinnej, policjanta itp.
Sugestie i porady oraz wiedzę pedagogiczną dobrze jest podać rodzicom swych uczniów np. w formie kilkunastu zdań, krótko i ciekawie sformułowanych. Odbite na kserokopiarce i udostępnione każdemu zalecenia pozwolą rodzicom na refleksję w domu nad własną postawą rodzicielską oraz ułatwią im kontakt z własnym dzieckiem i utwierdzą w słuszności naszego postępowania lub skorygują je.
Warto pokusić się też o spotkania z rodzicami metodą warsztatową. Nie jest to metoda nowa, ale raczej rzadko wykorzystywana. Wychowawcy obawiają się trudności w nawiązaniu aktywnej współpracy z rodzicami w czasie zajęć, nieprzewidzianej reakcji uczestników spotkania, braku zainteresowania tą formą edukacji. Jednak z doświadczeń nauczycieli pracujących tą metodą wynika duża skuteczność tej formy współpracy. Muszą być jednak spełnione określone warunki:
tematyka spotkań ma wynikać z potrzeb zgłaszanych przez rodziców,
tego typu zajęcia nie mogą prowadzone zbyt często,
nauczyciel prowadzący zajęcia musi je bardzo dobrze przygotować, ważna jest życzliwa atmosfera, właściwie dobrane pomoce.
Spotkania te są użyteczne nie tylko dla rodziców, ale również dla nauczycieli. Rodzice otrzymują gotowe narzędzia przydatne w wychowaniu dzieci, a nauczyciele zdobywają szereg informacji o środowisku wychowawczym uczniów. Należy brać pod uwagę taką sytuację, że wśród rodziców będą oporni przed czynnym uczestnictwem w warsztatach. Prowadzący nie może się tym zrażać i zaniechać realizacji przygotowanego scenariusza. Przy wystąpieniu silnego oporu, trudnego do przełamania na tym spotkaniu, należy pozwolić tym rodzicom na rolę obserwatora i podjąć zadania z innymi rodzicami. Przykłady spotkań metodą warsztatową (ich scenariusze) i wskazówki dla nauczycieli, którzy zaczynają stosować tę formę spotkań z rodzicami można znaleźć w książce: Iwona Fechner - Sędzicka, Ewa Lachowska - Żarska, Nauczyciele - rodzicom - Spotkania z rodzicami prowadzone metodą warsztatową.
Spotkania indywidualne - konsultacje rodziców z nauczycielem odbywają się według harmonogramu, który powinien być podany do wiadomości rodziców na początku każdego roku (semestru). Na takie konsultacje może przyjść każdy rodzic, który chciałby pogłębić swoją wiedzę o wynikach w nauce i zachowaniu swojego dziecka. Na takich konsultacjach rodzic może również wyjaśnić wątpliwości, ustalić z nauczycielem wspólny plan działania, przekazać ważne informacje o dziecku, jego stanie zdrowotnym itp. Rodzic ma prawo do konsultacji z każdym nauczycielem uczącym jego dziecko. W pilnych przypadkach można ustalić z nauczycielem inny, wcześniejszy niż wynika to z harmonogramu termin spotkania. Spotkanie indywidualne może zainicjować nie tylko rodzic, ale i nauczyciel. Najczęściej wzywa rodziców, gdy dziecko napotyka na trudności w nauce, zaniedbuje swoje obowiązki, jego osiągnięcia są wyraźnie zaniżone w stosunku do możliwości lub stwarza problemy wychowawcze. Warto również poprosić o spotkanie wówczas, gdy mamy do przekazania same pozytywne informacje. Można wówczas wskazać obszary lub formy rozwijania szczególnych uzdolnień ucznia, zachęcić rodzica do współpracy w tym zakresie.
Spotkania trójstronne - wychowawca, uczeń i jego rodzic / rodzice, zwane inaczej partnerską wywiadówką są prowadzone przez ucznia. Trwają około 10 minut. Podczas takiego spotkania dziecko relacjonuje swoje postępy - lub ich brak - w nauce i zachowaniu (swoje mocne i słabe strony) oraz przedstawia własne pomysły i sposoby poradzenia sobie z niepowodzeniami, w czym pomagają mu rodzice i nauczyciel. Do takiego spotkania uczeń przygotowuje się pisemnie na podstawie konkretnych wskazówek nauczyciela (również pisemnych), wręczonych dziecku ok. 10 dni przed spotkaniem. Wzór takiej wskazówki dla dziecka wraz z tabelką do uzupełnienia przez ucznia można znaleźć w książeczkach: Nory Grochowskiej i Ewy Sadowskiej - Lekcje wychowawcze - opracowanie dla nauczycieli, dla kl. 4,5,6.
Wizyty domowe są formą spotkań z rodzicami, które budzą najwięcej kontrowersji, zastrzeżeń zarówno ze strony nauczycieli i rodziców. Aby spełniły swoje zadanie inicjatywa musi wyjść od rodziców, a nauczyciel powinien okazać gotowość i chęć jej podjęcia. Celem takich spotkań jest najczęściej lepsze poznanie ucznia i jego rodziny oraz nawiązanie bliższych relacji. Cel, termin i czas spotkania powinien być uzgodniony z obojgiem rodziców. Na początku takiego spotkania należy porozmawiać z rodzicami i dzieckiem w sposób nieoficjalny, stworzyć przyjazną atmosferę. Należy pozwolić rodzicom prowadzić rozmowę i nie naciskać by mówili o czymś, co wprawia ich w wyraźne zakłopotanie. Jeżeli nie uda się omówić wszystkich zamierzonych tematów w wyznaczonym czasie, nie należy przeciągać wizyty. Resztę ważnych spraw można przedyskutować z rodzicami w szkole.
Zebrania z rodzicami wymagają dokładnego przygotowania i ułożenia scenariusza przed zebraniem. Wychowawca powinien określić ściśle cel spotkania, jego miejsce, czas, formy realizacji, harmonogram i zadania specjalne. Warto postarać się o zaproszenia dla rodziców na spotkanie, w których umieszczony zostanie nie tylko czas i miejsce, ale również cel i harmonogram.
Pierwsze spotkanie z rodzicami danej klasy należy rozpocząć od krótkiej informacji o sobie. Zachęcić do dodatkowych pytań. Warto także poprosić rodziców o krótkie przedstawienie się.
Na pierwszym spotkaniu w danym roku szkolnym należy przedstawić rodzicom zasady wewnątrzszkolnego systemu oceniania, zasady ustalania ocen z zachowania i plan lekcji wychowawczych, który rodzice powinni zaopiniować. Wychowawca powinien przedstawić nazwiska nauczycieli uczących w danej klasie oraz podać plan ich konsultacji (najlepiej na karteczkach dla każdego z rodziców). Powinien również przedstawić procedurę kontaktowania się z rodziców z nauczycielami, wychowawcą i dyrekcją, aby każdy rodzic wiedział, kiedy i do kogo w danej sprawie ma się zwrócić.
Na pierwszym spotkaniu należy również zebrać od rodzica jak najwięcej istotnych informacji o dziecku.
Do zadań każdego wychowawcy w klasach I - III należy przedstawienie rodzicom uczniów zamierzeń reformy oraz zapoznanie ich z istotą nauczania zintegrowanego. Najlepiej przedstawić to w przystępnej krótkiej formie, udostępniając odpowiednie pomoce, plansze. Pozwolą one pokonać obawy rodziców, ich nieufne, być może wrogie nastawienie wynikające z niewiedzy, braku orientacji. Przykłady takich plansz oraz inne materiały pomocne w przygotowaniu spotkań z rodzicami można znaleźć w książce Anny Nowak: Spotkania z rodzicami, Jak uatrakcyjnić tradycyjną wywiadówkę.
Aby spotkanie nauczyciela z rodzicem było owocne i satysfakcjonowało zarówno rodzica jak i nauczyciela warto przestrzegać poniższych zasad:
Zacznij od tego, co dobre (pochwal dziecko, powiedz, w czym jest dobre, co udało mu się ostatnio osiągnąć).
Opisz, co dziecko powinno zrobić (np. nadrobić materiał, który straciło z powodu choroby).
Przekazuj informacje mające związek ze sprawą.
Opisz, co dzieje się w szkole, co przynosi dobre efekty. ( np. mobilizuje się po pochwałach, krótkie przerwy dodają mu energii, chętnie przyjmuje pomoc kolegów).
Ustalcie wspólny plan działania ( zorganizowanie pomocy koleżeńskiej, zapewnienie krótkich przerw, ruchu na świeżym powietrzu, kontrola czasu spędzanego przy telewizorze).
Zakończ spotkanie jakimś pozytywnym stwierdzeniem, które można powtórzyć dziecku (np. Proszę powiedzieć synowi, że wierzę, iż będzie w stanie nadrobić zaległości, i że cieszę się, że jest w mojej klasie).
Po spotkaniu postępuj zgodnie z ustalonym planem.
Techniki i umiejętności przydatne nauczycielowi podczas kontaktów z rodzicami:
akceptacja i unikanie negatywnego nastawienia,
uważne słuchanie - bierne lub aktywne w zależności od oczekiwań rodzica,
parafrazowanie treści wypowiedzi rodzica lub uczuć które on wyraża podczas rozmowy,
zadawanie pytań, zwłaszcza otwartych, unikanie zadawania pytań seriami oraz pytań mających formę twierdzącą lub zaczynających się od słowa „dlaczego”,
stosowanie różnych form odpowiedzi na pytania rodziców: oceniające, interpretujące, wspierające badające i parafrazujące w zależności od pytania, sytuacji i oczekiwań rodzica,
zadbanie o odpowiednie przygotowanie miejsca spotkania tj. wystrój klasy, ułożenie stolików itp.
Nawiązując współpracę z rodzicami trzeba dokonywać ewaluacji. Nauczyciele muszą wiedzieć, jak odbierana jest przez rodziców ich praca, z czego są zadowoleni, a co ich niepokoi lub, co chcą zmienić. Należy również wzbogacać swoją wiedzę z zakresu kontaktów z rodzicami korzystając z literatury, uczestnicząc w prelekcjach, warsztatach, wymieniając się doświadczeniami z innymi nauczycielami. Bez dokonywania raz na jakiś czas ewaluacji i wzbogacania swojej wiedzy można stracić kontrolę nad jakością swojej pracy i wpaść w stereotypy nie wnoszące korzystnych zmian.
Literatura cytowana i proponowana do samodzielnej lektury, zawierająca ciekawe przykłady, scenariusze spotkań i cenne wskazówki:
Małgorzata Babiuch. Jak współpracować z rodzicami „trudnych” uczniów?, WSiP 2003.
Grzegorz J. Koźmiński, Danuta K. Kitowska. Nauczyciel - wychowawcą. Pracownia Wydawniczo- Edukacyjna K&K, Złotów 2000.
Iwona Fechner - Sędzicka , Ewa Lachowska - Żarska. Nauczyciele - rodzicom - Spotkania z rodzicami prowadzone metodą warsztatową. Bea- Bleja Toruń.
Ewa Kosińska. Rodzice a szkoła - krótki poradnik psychologiczny. Rubikon Warszawa 1999.
Anna Nowak. Spotkania z rodzicami. Jak uatrakcyjnić tradycyjną wywiadówkę. Oficyna Wydawnicza G&P Poznań 2000.
Irena Dzierzgowska. Rodzice w szkole. Wydawnictwa CODN Warszawa 1999.
Adele Faber, Elaine Mazlish. Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole. Media Rodzina Poznań 1998.
Nora Grochowska, Ewa Sadowska. Lekcje wychowawcze - opracowanie dla nauczycieli, kl. IV, V, VI. Wydawnictwo Seventh Sea Warszawa 2000.
Referat opracowała: mgr Anna Jura.